PROJECT ALIANTE 2007

Wzór poprawnych
odpowiedzi na pytania
drugiego etapu
międzynarodowego konkursu
Aliante 2007.
POLSKA
CZĘŚĆ PIERWSZA
Historia
PYTANIA 1 - 10
1. Kiedy i w jakich okolicznościach powstała Liga Narodów?
Opiszcie powody jej upadku i podajcie kilka przykładów.
Liga
Narodów
-
organizacja
międzynarodowa,
założona 28 czerwca 1919 r., powstała z inicjatywy
prezydenta Stanów Zjednoczonych T. W. Wilsona na
podstawie Paktu Ligi Narodów, stanowiącego 1 część
Traktatu Wersalskiego, uchwalonego 28.VI.1918 roku
na paryskiej konferencji pokojowej, który wszedł w
życie 10.01.1920 roku. Działalność rozpoczęła 16 stycznia 1920 roku.
Pierwsza wojna światowa spowodowała w Europie olbrzymie zniszczenia, więc jeszcze
podczas jej trwania zaczęto myśleć o utworzeniu takiej międzynarodowej organizacji, która
doprowadziłaby do współpracy i porozumienia między narodami i zapobiegała na przyszłość
wybuchom wojen, a rozstrzygała na drodze pokojowej wszelkie nieporozumienia i konflikty.
Idea powołania takiego międzynarodowego stowarzyszenia szybko zyskała dużą popularność,
a prezydent Stanów Zjednoczonych Woodrow Wilson stał się jej wielkim orędownikiem. On
to właśnie w orędziu z 8 stycznia 1918 roku stwierdzał, że „powinno powstać zrzeszenie
państw, które wielkim i małym państwom gwarantować będzie polityczną niezależność i
terytorialną integralność”. Projekt Wilsona uzyskał poparcie innych państw, a przede
wszystkim Wielkiej Brytanii i Francji. Na plenarnym posiedzeniu konferencji paryskiej w
styczniu 1919 roku, Wilson przedstawił swój projekt Ligi Narodów.
Liga była pierwszą organizacją międzynarodową, której podstawowym celem było działanie
na rzecz utrzymania pokoju międzynarodowego, zapobieganie wojnom, rozwijanie pokojowej
współpracy państw członkowskich. Członkowie byli zobowiązani do:
•
rozwijania stosunków międzynarodowych wg zasady sprawiedliwości i honoru,
•
jawności działań w stosunkach międzynarodowych opartych na sprawiedliwości, ścisłym
przestrzeganiu norm prawa i zobowiązań międzynarodowych,
•
każde państwo członkowskie, w wypadku konfliktu międzynarodowego, miało
podporządkować się wyrokowi Trybunału Międzynarodowego w Hadze,
•
pokojowego rozstrzygania sporów, ograniczenia zbrojeń do minimum,
•
poszanowania i utrzymania całości terytorialnej i politycznej niezawisłości państw.
Działalność Ligi obejmowała w pierwszej kolejności problematykę pokoju, bezpieczeństwa i
wojen. Do sukcesów w tym zakresie należały m.in. zwołanie konferencji rozbrojeniowej w
1932 r. Liga rozpatrywała także szereg sporów międzynarodowych, jak np. spór Litwy z
Polską o Wilno (1920), Spór Grecji z Włochami o cieśninę Korfu (1923).
W myśl postanowień statutu członkiem Ligi Narodów
mogło zostać każde państwo, a nawet kolonia, o ile
rządziło się swobodnie i dawało rękojmie, że będzie
przestrzegało przyjętych zobowiązań: musiało też
uzyskać dwie trzecie głosów ogólnego zgromadzenia
członków. Każde państwo mogło wystąpić z Ligi, ale dopiero po upływie dwóch lat od
momentu zgłoszenia tego zamiaru.
Liga Narodów nie stała się organizacją powszechną, zdolną do spełnienia idei, które
przyświecały jej utworzeniu.
1. Po pierwsze Liga Narodów miała być organizacją wszystkich państw świata i dysponować
prawem mediacji oraz interwencji w wypadku zagrożenia pokoju, jednak nigdy nie stała się
organizacją światową. Do 32 państw założycieli dołączyły wkrótce państwa neutralne, nowo
powstałe oraz pokonane. Z ligi wykluczono jednak Niemcy i Rosje Radziecką już na samym
początku. Nie przystąpiły do niej w ogóle Stany Zjednoczone, co zmniejszało wydatnie
autorytet Ligi. Kongres odmówił bowiem poparcia dla polityki Wilsona, nie ratyfikował
Traktatu Wersalskiego i nie zgodził się na przystąpienie do Ligi Narodów.
2. Obciążeniem dla organizacji okazało się uznanie Paktu Ligi za integralną część traktatów
pokojowych. Polska, Czechosłowacja, Jugosławia uważały Ligę za gwaranta postanowień
pokojowych. Jednak państwa niezadowolone z postanowień pokojowych tj. Niemcy, ZSRR,
Węgry, Austria krytycznie odnowiły się do organizacji, uważały Ligę Narodów za narzędzie
polityki państw zwycięskich. Spadek jej prestiżu był widoczny, gdy organizacje nie potrafiła
zapobiec takim wydarzeniom jak okupacja Zagłębia Ruhry przez Francję lub aneksja
Kłajpedy przez Litwę.3. Słabością Ligi był brak organów wykonawczych, zdolnych stworzyć
i utrzymać system bezpieczeństwa zbiorowego. Reakcją na agresję ze strony państw
zrzeszonych w Lidze mogło być co najmniej potępienie napastnika, zerwanie z nim
stosunków dyplomatycznych i zastosowanie wobec niego sankcji gospodarczych. Okazała się
zupełnie bezradna wobec agresji wielkich mocarstw, np. Włoch na Etiopię, czy Niemiec na
Czechosłowację i Polskę. Prowadząc negocjacje z agresorami ułatwiła im rozpętanie II wojny
światowej.
4. Organizacja nie dysponowała odpowiednimi środkami nacisku w wypadku konfliktów, nie
miała możliwości zastosowania sankcji wojskowych. Międzynarodowe siły mogące temu
służyć nie powstały. Jedynym sukcesem Ligi było wykluczenie ZSRR po agresji na Finlandię.
Polityka mocarstw znów oparła się na sojuszach i koalicjach ale również na przemocy i
zbrojeniach.
5. Kolejną słabością Ligi było to, iż uwzględniała ona głównie interesy mocarstw.
Charakterystycznym tego przykładem było wprowadzenie systemu mandatowego w
odniesieniu do kolonii niemieckich oraz obszarów odebranych Turcji, które - jak Irak,
Palestyna, Transjordania - znalazły się pod mandatem brytyjskim, a Syria i Liban francuskim.
6. Wkład Ligi w rozwój międzynarodowej współpracy gospodarczej był także znikomy.
Prowadziła ożywione prace w dziedzinie kodyfikacji prawa międzynarodowego, bez
większych jednak rezultatów: skodyfikowała jedynie niektóre zagadnienia dotyczące
bezpaństwowców i obywatelstwa. Opracowała 19 projektów konwencji międzynarodowych, z
których kilka weszło w życie. Należą do nich m.in. konwencja w sprawie zakazu handlu
kobietami i dziećmi z 1921 r. i konwencja w sprawie niewolnictwa z 1926 r.
Liga była pomyślana jako, z jednej strony, narzędzie zachowania pokoju, , a z drugiej
strony - jako instytucja mogąca poprawić warunki zdrowotne oraz społeczne i
ekonomiczne w skali globalnej. Organizacje powołane do realizacji zadań drugiej grupy
odnosiły znaczne sukcesy (Światowa Organizacja Zdrowia, Międzynarodowa Organizacja
Pracy ), ale ich sukcesy ustępowały w cień wobec powtarzających się niepowodzeń Ligi
w zachowaniu pokoju czy to w Europie, czy w regionach kolonialnych. Po wybuchu
drugiej wojny światowej Liga Narodów zaprzestała działalności: formalnie została
rozwiązana 19 kwietnia 1946r.
Źródła:
1. Adamski J., Chmiel L., Syta A.: Czasy, ludzie, wydarzenia. Część 3. Lata 1918-1939.
Książka pomocnicza do nauczania historii. Warszawa, Wydawnictwa Szkolne i
Pedagogiczne, 1990, s. 99-100.
2. Doliwa-Klepacki Z. M.: Encyklopedia organizacji międzynarodowych. Warszawa,
Wydawnictwo 69, 1999, s. 122.
3. 3. Historia. Encyklopedia szkolna. Warszawa, WSiP, 1993, s. 281.
4. 4. Kronika ludzkości. Warszawa, Wydawnictwo Kronika, 1993, s. 883.
5. 5. Pronobis W.: Polska i świat w XX wieku. Warszawa, Editions Spotkania, 1991,
s.76-77
2. Opiszcie ewolucję stosunków pomiędzy krajami Bałtyckimi a
Rosją (później ZSRR) w okresie międzywojennym.
W okresie pierwszych niepodległości Republiki Estonii, Republiki Łotwy i Republiki
Litewskiej (tj. w latach 1918–1940) stosunki z Związkiem Sowieckim (do 1922 – Rosją
Bolszewicką) stanowiły istotny problem polityki zagranicznej tych państw. Pomimo tego, że
wszystkie
wymienione
państwa
powstały
na
ziemiach
dawnej
carskiej
Rosji
i podobnych doświadczeń walk o niepodległość w okresie I wojny światowej i tuż po niej,
nieco inaczej kształtowały się stosunki sowiecko-estońskie i sowiecko-łotewskie, inaczej zaś
stosunki ZSRR z Litwą.
Po proklamacji niepodległości przez Estonię (24 lutego 1918r.), młode państwo, musiało
stawić czoła dwóm interwencjom bolszewickim (pierwsza w początkach stycznia 1919r.
została odparta przy pomocy ochotników fińskich, druga, w maju 1919r., przy pomocy
ochotników z Łotwy) a także stała się teatrem działań rosyjskiej wojny domowej.
Formalnym odprężeniem w stosunkach Tallina i Moskwy, stało się podpisanie
2 lutego 1920 w Dorpacie estońsko-sowieckiego układu pokojowego, na mocy którego,
Estonii zostały przyznane granice na zasadach etnograficznych.
Również dla niepodległej (od 18 listopada 1918r.) Łotwy, najważniejszym (obok
uregulowania statusu znajdujących się wciąż na jej terytorium wojsk niemieckich)
wzywaniem pierwszych miesięcy niepodległości stało się odparcie komunistycznego
zagrożenia. Przez pewien czas w Rydze funkcjonował nawet rząd komunistyczny, kierowany
przez P.Stuczkę. O pomoc w walce z usadowionymi w Latgalii bolszewikami, Łotysze
zwrócili się o pomoc do strony polskiej (armia gen. Śmigłego-Rydza). Łotewsko-sowiecki
pakt pokojowy został podpisany 11 sierpnia 1920r.
Inaczej niż w omówionych wyżej przypadkach, podstawowym celem polityki
zagranicznej Litwy (proklamacja niepodległości 16 lutego 1918r.) stało się zbudowanie
państwa litewskiego z Wilnem jako jego historyczną stolicą. Zamierzenia te kolidowały
z polskimi roszczeniami do Wilna, co stawiało Polskę w roli głównego wroga Republiki
Litewskiej. 12 lipca 1920r. (a więc w czasie wojny polsko-bolszewickiej) został podpisany
sowiecko-litewski pakt, który przyznawał Litwie Wilno i Grodno. Po bitwie warszawskiej i
„buncie” Żeligowskiego, Wilno ostatecznie weszło w skład Polski, co uniemożliwiło
nawiązanie polsko-litewskich stosunków dyplomatycznych (aż do 1938r.). Brak wspólnej
granicy, a także wiara w odzyskanie Wilna przy pomocy sowieckiej, doprowadziły do
popisania 26 września 1926r. litewsko-sowieckiego układu o nieagresji.
W początku lat 20. zamiarem Polski wobec państw bałtyckich (łącznie z Finlandią) było
utworzenie
Związku
Bałtyckiego,
skierowanego
przeciwko
ZSRR
(spotkania
w Warszawie, Helsinkach, moskiewska konferencja rozbrojeniowa). Zamierzenia te jednak
pozostały jedynie w sferze planów, głównie z powodu napięć na linii Warszawa-Kowno
i niechęci parlamentu Finlandii.
Okres, gdy ministrem spraw zagranicznych ZSRR był Maksym Litwinow (lata 1930–
1939) stał pod znakiem zapewnienia bezpieczeństwa wewnętrznego państwu radzieckiemu.
Wyrazem tego była aktywna polityka międzynarodowa i regionalna (np. protokół Litwinowa,
który podpisały wszystkie państwa bałtyckie, czy układy o nieagresji z Łotwą i Estonią – oba
w 1932r.)
Po rozbiorze Polski i wyznaczeniu sowiecko-niemieckich stref wypływów w Europie
Środkowo-Wschodniej (pakt Ribbentop-Mołotow, uszczegółowiony paktem z 28 września
1939r.), ZSRR podjął politykę zmierzającą do włączenia trzech krajów bałtyckich w swój
skąd. Preludium tego stał się sowiecko-radziecki układ z 10 października1939r., który
oddawał Litwie, dopiero co zagarniętą Wileńszczyznę. Temu paktowi towarzyszyły także
układy z pozostałymi republikami bałtyckimi: Estonią 28 września 1939r. i Łotwą
5 października 1939r. Ich istotą była możliwość wprowadzenia określonych kontyngentów
wojsk radzieckich oraz możliwość ustanowienia sowieckich baz wojskowych na tych
terenach. Wreszcie 14 czerwca 1940r. wojska ZSRR zajęły Litwę, Łotwę i Estonię,
a Kreml skierował od Kowna, Tallina i Rygi noty dyplomatyczne zarzucające Republikom
nieprzestrzeganie zawartych umów i żądające ustanowienia w nich rządów bardziej
przychylnych dla ZSRR. W połowie lipca obyły się w tych krajach „wybory” (pod nadzorem
wojsk radzieckich) do Zgromadzeń Narodowych, w których wyłoniono przedstawicieli
całkowicie posłusznych Moskwie. Zgromadzenie te od razu „poprosiły” Kreml o zgodę na
przyłączenie ich państw do ZSRR, na co Rada Najwyższa wyraziła zgodę 3, 5 i 6 sierpnia
1940r.
Niepodległe Litwa, Łotwa i Estonia przestały istnieć. □
ŹRÓDŁA
Wiesław Dobrzycki, Państwa bałtyckie, Polska i Rosja Radziecka oraz Agresje radzieckie 1939-1940 [w:]
Historia stosunków międzynarodowych 1815-1945, str. 377-379 i 587-591
Piotr Łossowski, Litwa (historia państw świata w XX wieku), str. 70-94, 117-121, 138-155
Europa Środkowowschodnia – problemy młodych państw oraz Europa Środkowowschodnia –
w stronę autorytaryzmu [w:] Historia polityczna świata, tom 1, str. 207-212 i 370-373
3. Podajcie datę i powody powstania tzw. Traktatu
Brukselskiego oraz wyjaśnijcie jego związek z NATO.
Traktat Brukselski został podpisany 17 marca 1948 r. przez Francję, Wielką Brytanię
oraz kraje Beneluksu (Belgia, Holandia, Luksemburg). Deklarował współpracę na
płaszczyźnie gospodarczej, społecznej, kulturowej, a także w zakresie zbiorowej samoobrony.
Jego kontynuacją było podpisanie w kwietniu 1949 r. traktatu waszyngtońskiego,
powołującego do życia NATO.
Po II wojnie światowej idea gospodarczej i politycznej integracji stała się bardzo
popularna w ówczesnej Europie jako droga do uniknięcia ponownego wybuchu wojny.
Proklamowany 5 lipca 1945 roku plan Marshalla niejako zachęcał do integracji przez
wymaganie od państw europejskich konsultacji w sprawie sprecyzowania swoich potrzeb co
do odbudowy gospodarczej. Dlatego w 1947 roku dyplomaci z Belgii, Luksemburgu i
Holandii zaczęli domagać się utworzenia Unii Zachodnioeuropejskiej, która mogłaby skupiać
nie tylko ich państwa, ale także Wielką Brytanię oraz Francję. Jednakże to nie względy
ekonomiczne nadały rozmach integracji europejskiej, lecz zagrożenie ze strony Związku
Radzieckiego. Odmowa przystąpienia ZSRR do Planu Marshalla oraz oczywiste dążenie
ZSRR do dominacji we wschodniej Europie obudziły w wielu Europejczykach obawy, iż być
może Stalin, podobnie jak Hitler kilka lat wcześniej, będzie chciał opanować całą Europę.
Komunistyczny zamach stanu w Czechosłowacji w lutym wydawał się niezbitym dowodem
agresywnych intencji Stalina. 17 marca 1948 r. podpisano w Brukseli Pakt o Ekonomicznej,
Społecznej i Kulturalnej Współpracy oraz Zbiorowej Samoobronie. We wstępie do Traktatu
Brukselskiego założyciele w ten sposób uzasadnili powody podpisania traktatu:
•
potwierdzenie walki o prawa człowieka
•
wzmocnienie i ochrona zasad demokracji, wolności osobistej i wolności politycznej,
tradycji konstytucyjnych oraz reguł prawa, które są dziedzictwem każdego narodu
•
umacnianie więzi ekonomicznych, społecznych i kulturowych, które już teraz
jednoczą państwa
•
lojalna współpraca i koordynacja wysiłków, mających na celu stworzenie w
Zachodniej Europie silnej podstawy do uzdrowienia sytuacji ekonomicznej w Europie
•
udzielanie pomocy sobie nawzajem, aby utrzymać międzynarodowy pokój i
bezpieczeństwo oraz odparcie wszelkiej agresywnej polityki
•
podjęcie odpowiednich kroków, które byłyby potrzebne w przypadku odnowy
niemieckiej polityki agresji
•
stopniowe dołączanie kolejnych państw, skłaniających się ku tym samym ideałom.
Traktat był skierowany przeciwko wszelkiej agresji i zobowiązywał kraje członkowskie
do udzielenia pomocy państwu, które zostałoby zaatakowane (mówił o tym artykuł czwarty
Układów Brukselskich). Zgodnie z układem państwa zobowiązały się do stworzenia
wspólnego systemu obronnego w przyszłości. Traktat Brukselski inicjował proces integracji
europejskiej i był dobrym posunięciem państw Europy Zachodniej, jednak w obliczu
rozmiarów Armii Czerwonej zrozumiano, iż państwa Unii Zachodnioeuropejskiej nie mogą
wiele zrobić, aby odeprzeć atak ZSRR. Dlatego prawie od razu rozpoczęto negocjacje w
sprawie szerszego sojuszu, w którym wzięłyby także udział Stany Zjednoczone. 30 kwietnia
1948 r. w Londynie państwa, które podpisały Układy Brukselskie spotkały się, by określić
potrzeby militarne Europy Zachodniej oraz rozmiar wkładu Stanów Zjednoczonych i Kanady
w to uzbrojenie. Dlatego od czerwca na obradach byli również obecni przedstawiciele USA
oraz Kanady. Już 24 czerwca, czyli w niedługim czasie od podpisania traktatu Związek
Radziecki rozpoczął blokadę Berlina Zachodniego. Akcja nie przyniosła jednak pożądanych
efektów. Wzmocniła jednie przeświadczenie o konieczności przyspieszenia rozbudowy
sytemu obronnego Europy Zachodniej. We wrześniu 1948 powstała organizacja obronna
państw Europy Zachodniej – Komitet Obrony. Na wieść o tym Amerykanie rozpoczęli
pierwsze rozmowy na temat bezpieczeństwa w obszarze północnoatlantyckim. Kanadyjski
premier Louis St. Laurent 28 kwietnia 1948 r. wysunął propozycję rozszerzenia Układów
Brukselskich. Została ona entuzjastycznie poparta przez Ernesta Bevina, ministra spraw
zagranicznych Wielkiej Brytanii. W czerwcu 1949 r. Senat amerykański uchwalił rezolucję
Vandenberga, która wzywała do tworzenia bloków militarnych w celu zapobiegania
sowieckiemu zagrożeniu. 11 czerwca zaczęli obradować przedstawiciele USA, Kanady i
państw Unii Zachodniej. Owoc tych obrad - sprawozdanie dla rządów - został zaakceptowany
przez poszczególne rządy, co pozwoliło Radzie Konsultacyjnej Traktatu Brukselskiego na
określenie zasad utworzenia sojuszu o zasięgu północnoatlantyckim. 15 marca sygnatariusze
traktatu brukselskiego oraz USA i Kanada zaprosiły Danię, Islandię, Włochy, Norwegię i
Portugalię do podpisania sojuszu. 18 marca został ogłoszony tekst układu. Pomimo protestu
ze strony Związku Radzieckiego Pakt Północnoatlantycki został podpisany 4 kwietnia 1949
roku w Waszyngtonie.
Źródła:
1. Nato-Europa-Polska 2000, Julian Kaczmarek, wyd. ATLA 2 2000, str. 20-21
2. Treaty of Economic, Social, and Cultural Collaboration and Collective Self-defense
(Brussels Treaty), March 17, 1948, źródło:
http://www.yale.edu/lawweb/avalon/intdip/westeu/we001.htm
2. Treaty of Brussels, źródło: http://en.wikipedia.org/wiki/Treaty_of_Brussels
3. Traktat Brukselski, źródło:
http://portalwiedzy.onet.pl/124527,,,,traktat_brukselski,haslo.html
4. Zaszeregujcie
czasowo oraz opiszcie zajścia nad rzeką Ussuri.
Jaki miało to wpływ na stosunki pomiędzy światowymi
mocarstwami?
Sowiecko-chińskie starcia graniczne na rzecze Ussuri były kulminacją wrogości między
tymi dwoma mocarstwami, determinowaną walką o przywództwo w światowym ruchu
komunistycznym.
Konflikt z ZSRR dojrzewał od chwili proklamowania Chińskiej Republiki Ludowej.
Komuniści chińscy, nieszkoleni w Moskwie i niezawdzięczający niczego Armii Czerwonej,
nie godzili się na przyjęcie roli satelity Kremla. Po tzw. referacie Chruszczowa (na XX
zjeździe KPZR w marcu 1956r.), chińsko-sowiecka wrogość stale potęgowała. Wyrazem tego
było m.in. chińskie poparcie dla Władysława Gomułki w październiku 1956r., wzajemne
oskarżanie o „odchylenia” i „zdradę ideałów”, czy chińska odmowa podpisania tzw. układu
moskiewskiego o częściowym zakazie doświadczeń z bronią jądrową (1963r.). Mao Zedong,
proklamując tzw. rewolucję kulturalną w 1966r., określił Związek Radziecki jako „wroga
numer jeden” Chin Ludowych.
Po interwencji na Czechosłowację, Pekin oskarżył ZSRR o przygotowywanie napaści na
Chiny. W tym przekonaniu umocniło władze ChRL przesunięcie w końcu 1968r. na chińską
granicę 33 dywizji sowieckich. 23 stycznia 1969r. miał miejsce pierwszy poważny incydent
nad graniczną rzeką Ussuri, w rejonie wyspy Damanskij (Zhenbao), którą Chińczycy uważali
za część swojego terytorium. W następnych tygodniach wielokrotnie dochodziło do starć grup
chińskich żołnierzy z radzieckimi pogranicznikami.
W nocy z 1 na 2 marca 1969r. Trzystuosobowy oddział chiński użył broni, zabijając
i raniąc na wyspie Damanskij 31 radzieckich żołnierzy. 15 marca Chińczycy przeprowadzili
kolejny atak na wyspę, której broniły oddziały Armii Czerwonej, wyposażonej tym razem w
broń pancerną. Przypadki wymiany ognia na granicy zdarzały się jeszcze nad Ussuri do końca
kwietnia. Łącznie w starciach granicznych zginęło – według danych radzieckich – 71
żołnierzy Armii Czerwonej oraz nieznana liczba (szacowana na kilkaset) żołnierzy chińskich.
Ostatecznie Chińczycy w październiku 1969r. zgodzili się na podjęcie rokowań
z ZSRR. Toczące się przez całą dekadę lat 70. rozmowy nie przyniosły rozstrzygnięcia, lecz
nie dochodziło już do poważniejszych incydentów. Wzajemne ataki propagandowe uległy
osłabieniu dopiero po śmierci Mao Zedonga w 1976r. Ostatecznie chińsko-radziecką granicę
potwierdzał układ z 1991r.
Incydenty nad Ussuri spowodowały, że ChRL zmienił swą politykę w stosunku do Stanów
Zjednoczonych (tzw. dyplomacja pingpongowa). Gdy, relacje na linii Pekin-Waszyngton
uległy ociepleniu, ZSRR został zmuszony do podobnego kroku, co było jednym z czynników
początkujących tzw. politykę détente w latach 70. XX wieku. □
ŹRÓDŁA
Antoni Dudek, ZSRR w epoce Breżniewa, str. 352-366, oraz Jakub Polit, Rewolucja
kulturalna i zwrot polityczny w Chinach str. 421-426, [w:] Historia polityczna świata, tom 2.
5. Co oznacza angielski skrót SALT? Co zawierała ta umowa?
SALT to angielski skrót od Strategic Armaments Limitation Talks, który oznacza
rokowania na temat ograniczenia zbrojeń strategicznych. Jest to określenie negocjacji
pomiędzy ZSRR i USA, które miały miejsce w latach 1969-1979. Rozmowy dzielą się na
dwie rundy: SALT I i SALT II.
Rozmowy rozpoczęły się 1 listopada 1969 roku w Helsinkach i trwały do maja 1972.
Jeszcze przed zakończeniem negocjacji strony zawarły różnorodne porozumienia, np. o
zakazie umieszczania broni masowego rażenia na dnie morza poza własnym pasem wód
przybrzeżnych (11 lutego 1971 r), metodzie zapobiegania przypadkowemu wybuchowi wojny
nuklearnej (30 września 1971 r.).oraz zakazie badań, produkcji i składowania broni
biologicznej (10 kwietnia 1972r.). Nixon i Breżniew podpisali też w 1974 r. układ o zakazie
przeprowadzania prób jądrowych pod ziemią. Negocjacje zakończyły się porozumieniem, na
które składały się dwa dokumenty podpisane 26 maja 1972 roku przez prezydenta USA
Richarda Nixona oraz radzieckiego prezydenta Leonida Breżniewa w Moskwie. Układ wszedł
w życie 3 października 1972 roku. Ograniczał limity zbrojeniowe obu mocarstw, lecz nie
wspominał o ograniczaniu istniejących arsenałów.
Pierwszy z podpisanych dokumentów miał charakter bezterminowy i dotyczył
ograniczenia systemów obrony przeciwrakietowej (Anti-Balistic Missiles – ABM). Układ
początkowo zakładał zredukowanie systemów pocisków antyrakietowych w obydwu
państwach do dwóch: jeden do ochrony stolic, a drugi do obrony wyznaczonego „missle
field” (dosłownie: „pola rakietowego”), czyli rejonu wystrzeliwania pocisków balistycznych.
W 1974 roku został uzupełniony protokołem ograniczającym liczbę rejonów rozmieszczenia
takich systemów z dwóch do jednego. Dzięki takiemu rozwiązaniu Związek Radziecki i Stany
Zjednoczone wzajemnie zniechęcały się do nieoczekiwanego ataku na swoje centra
kierownicze i „główne środki odstraszania”, osiągając tym samym niemałe oszczędności,
ponieważ systemy antyrakietowe były bardzo drogie. Taki system mógł się składać z
maksymalnie 100 wyrzutni oraz 100 antyrakiet. Stany Zjednoczone zdecydowały się chronić
obszar w pobliżu miasta Grand Forks w Północnej Dakocie, natomiast ZSRR wybrało
Moskwę na miejsce zainstalowania systemu przeciwrakietowego. Stany Zjednoczone,
podobnie jak Związek Radziecki skorzystały z praw przyznanych przez umowę ABM. USA
zdecydowały się chronić obszar w pobliżu miasta Grand Forks w Północnej Dakocie,
natomiast ZSRR wybrało Moskwę na miejsce zainstalowania systemu przeciwrakietowego.
W 1976 roku Kongres uznał system za nieefektywny i doprowadził do jego dezaktywacji.
ZSRR w odróżnieniu od USA przez wiele lat inwestował w moskiewską instalację i oficjalnie
do dziś posiada on status pełnej gotowości bojowej. Amerykanie natomiast twierdzą, że
system został dezaktywowany w 1998 roku.
Druga umowa dotyczyła ograniczenia strategicznych zbrojeń ofensywnych została
podpisana podczas tej samej ceremonii. Było to tymczasowe porozumienie, które określało
limit poszczególnych środków przenoszenia broni nuklearnych o zasięgu
międzykontynentalnym. Porozumienie przewidywało zamrożenie liczbę stałych, naziemnych
wyrzutni rakiet międzykontynentalnych, ograniczenie liczby wyrzutni rakiet balistycznych na
okrętach podwodnych oraz ilość okrętów wyposażonych w takie głowice do liczby już
znajdujących się w uzbrojeniu i w budowie w dniu podpisania tego porozumienia.
Redukowało także liczbę amerykańskich i radzieckich międzykontynentalnych pocisków
balistycznych - ICBM (do 1054 pocisków w USA i 1618 w ZSRR) oraz pocisków
balistycznych przenoszący głowice jądrowe wystrzeliwane z pokładów okrętów podwodnych
- SLBM (do 710 pocisków na 44 okrętach w USA i 950 pocisków na okrętach w ZSRR).
Układ zezwalał Rosjanom na posiadanie większej ilości środków przenoszenia broni (z
wyjątkiem bombowców strategicznych) ze względu na przewagę techniczną broni
amerykańskiej. Umowa miała charakter tymczasowy i obowiązywała do 1977 roku, jednak
mocarstwa zdecydowały się utrzymać ustanowione limity dopóki nie zostanie opracowana
umowa SALT II.
Chociaż SALT I był przełomem w stosunkach USA – ZSRR (stanowił element dialogu
pomiędzy tymi krajami podczas zimnej wojny), to w rzeczywistości układ ten stał się porażką
USA, ponieważ naruszył równowagę strategiczną na korzyść ZSRR.
21 listopada 1972 roku przystąpiono do obrad, których celem było opracowanie
porozumienia o ograniczeniu zbrojeń strategicznych, zastępującego SALT I. Po siedmiu
latach negocjacji SALT II zawarto układ wiedeński w dniu 18 czerwca 1979 roku. Opierał się
on przede wszystkim na założeniach ustalonych podczas zapoznawczego poznania
prezydentów światowych mocarstw: Geralda Forda i Leonida Breżniewa w dniach 23-24
listopada 1974 roku we Władywostoku. Podczas tego spotkania postanowiono zredukować
ilość środków przenoszenia broni jądrowej do 2400. Była to ogólna, dopuszczalna liczba
wyrzutni rakiet międzykontynentalnych balistycznych - ICBM, wyrzutni rakiet balistycznych
startujących z okrętów podwodnych – SLBM, ciężkich bombowców i rakiet balistycznych
powietrze-ziemia. Z dniem 1 stycznia 1981 roku państwa miały zredukować tę liczbę do 2250
jednostek (wiązało się to z koniecznością zniszczenia niektórych głowic). 1320 spośród nich
mogło być wyposażone w wielogłowicowe ładunki nuklearne. We Wiedniu podpisano układ o
jakościowym i ilościowym ograniczeniu zbrojeń strategicznych, protokół do układu, a także
wspólne oświadczenie radziecko-amerykańskie o zasadach i głównych kierunkach dalszych
rokowań o ograniczeniu zbrojeń strategicznych. Traktat mówił również o zakazie budowania
nowych lądowych wyrzutni rakiet międzykontynentalnych. Wprowadzał również limity
dotyczące rozmieszczenia broni strategicznej. Zobowiązano się do nieprzeprowadzania testów
rakiet balistycznych i wyrzutni o zasięgu 600 kilometrów na okrętach nawodnych,
stacjonarnych rakiet balistycznych lub samosterujących przeznaczonych do umieszczenia na
dnie oceanów, mórz i wód wewnętrznych oraz środków umieszczania na orbicie wszelkiej
broni masowego rażenia (w tym jądrowej).
Porozumienie SALT II miało obowiązywać aż do końca roku 1985, ale w pół roku po
jego podpisaniu ZSRR dokonał inwazji na Afganistan. W efekcie Senat USA nie ratyfikował
układu. Pomimo to, obie strony przestrzegały jego postanowień.
Źródła:
•
CRS Report for Congress: Arms Control and Nonproliferation: A Catalog of Treaties and
agreements January 29, 2007 Prepared for Members and Comittees of Congress, źródło:
strona Departamentu Stanów Zjednoczonych: http://www.state.gov/
•
Treaty Between The United States of America and The Union of Soviet Socialist Republics
on the Limitation of Strategic Offensive Arms (SALT II), Bureau of Arms Control, źródło:
http://www.state.gov/t/ac/trt/5195.htm
• Najnowsza historia świata, red. Artur Patek, Jan Rydel, Janusz, Józef Węc, Wydawnictwo
Literackie 2003, str. 121-128
• Leksykon współczesnych międzynarodowych stosunków politycznych, praca zbiorowa pod
redakcją Czesława Mojsiewicza, wyd. Atla 2 1997, str. 287
• Memorandum of Understanding between The United States of America and The Union of
Soviet Socialist Republics regarding The Establishment of a Data Base on The Numbers
of Strategic Offensive Arms, źródło: http://www.state.gov/www/global/arms/treaties/salt24.html#1
6. Kiedy została ustanowiona organizacja ASEAN? Jakie są
jej cele i jakie państwa w niej uczestniczą?
Stowarzyszenie Narodów Azji Południowo-Wschodniej (ASEAN) utworzono 8 sierpnia
1967 roku w Bangkoku. Jest polityczno-gospodarczą organizacją zrzeszającą 10 państw Azji
Południowo-Wschodniej. Jej członkami są Brunei, Filipiny, Indonezja, Kambodża, Laos,
Malezja, Myanmar/Birma, Singapur, Tajlandia, Wietnam. ASEAN posiada populację ok.
500 mln, powierzchnię ok. 4,5 mln km², łączne PKB wielkości 737 mld USD i udział
w handlu ok. 720 mld USD.
ASEAN działa w oparciu o następujące dokumenty: Deklarację o jedności ASEAN
(Declaration of ASEAN Concord) oraz Układ o przyjaźni i współpracy (The Treaty of Amity
and Cooperation). W 2003 roku przyjęto Deklarację ws. Jedności ASEAN II (Bali Concord
II), w której liderzy zobowiązali się do utworzenia do 2020 roku Wspólnoty ASEAN (ASEAN
Community).
Ma się ona opierać na 3 filarach:
1. Wspólnocie Bezpieczeństwa ASEAN;
2. Wspólnocie Gospodarczej ASEAN;
3. Wspólnocie Społeczno-kulturalnej ASEAN.
Deklaracja ASEAN stwierdza, że główne cele i zamiary stowarzyszenia to:
2. Przyspieszanie wzrostu ekonomicznego, rozwoju socjalnego i kulturalnego w
regionie: fundacja ma budować pokojową i dobrze współpracującą wspólnotę
narodów południowoazjatyckich.
3. Promowanie regionalnego pokoju i stabilizacji poprzez trwałe respektowanie
sprawiedliwości i reguł prawa w stosunkach między krajami w regionie i
dochowywanie zasad Karty Narodów Zjednoczonych.
"Stowarzyszenie reprezentuje zjednoczoną wolę narodów w związanie się przyjaźnią i
współpracą i, przez wspólny wysiłek i poświęcenie, zapewnia ludziom i potomności szczęście
pokoju, wolności i dobrodziejstwa" (Deklaracja ASEAN, Bangkok, 8 sierpnia 1967).
Głównym zadaniem ASEAN jest współpraca gospodarcza, kulturalna, naukowo-techniczna i
kulturalna w swoim regionie. ASEAN dąży również do utworzenia strefy pokoju, neutralności i
wolności, pozbawionej broni jądrowej. Kraje ASEAN podejmują działania na rzecz pokojowego
rozwiązywania sporów, normalizacji na Półwyspie Koreańskim. Do współpracy zapraszane są
także państwa trzecie, np. kraje Unii Europejskiej, USA, Rosja, Chiny. ASEAN zadecydował o
wprowadzeniu na swoim obszarze do 2005 strefy wolnego handlu (AFTA). Współuczestniczy w
konsolidacji działań w całym regionie Pacyfiku, wchodząc w skład APEC. Siłą tej organizacji jest
postępujący dynamicznie od przełomu lat 80. i 90. rozwój gospodarczy ("azjatyckie tygrysy"),
atrakcyjny rynek, liczący ponad 180 mln ludności i tania siła robocza.
Źródła:
1. Doliwa-Klepacki Z. M.: Encyklopedia organizacji międzynarodowych. Warszawa,
Wydawnictwo 69, 1999, s. 530.
2. Stowarzyszenie Narodów Azji Południowo-Wschodniej ASEAN. Źródło:
http://www.msz.gov.pl/Stowarzyszenie, Narodowe, Azji,PoludniowoWschodniej,ASEAN,(Association,of,South-East,Nations)
3. Stowarzyszenie Narodów Azji Południowo-Wschodniej. Źródło:
http://pl.wikipedia.org/wiki/Stowarzyszenie_Narodów_Azji_Południowo-Wschodniej
7. Opiszcie wzajemne stosunki pomiędzy Grecją a NATO
od o początku lat 50-tych do końca 1970.
Na stosunki Grecji z NATO w okresie od zakończenia wojny domowej w tym kraju
(1949r.) do czasu wstąpienia do Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej (1981r.) rzutowały
przede wszystkim wydarzenia wewnątrz kraju a także konflikt o Cypr.
W okresie wojny domowej z partyzantką komunistyczną (od 1947r.), zwycięstwo greckich
sił
demokratycznych
zostało
osiągnięte
m.in.
dzięki
amerykańskiej
pomocy
w ramach tzw. doktryny Trumana oraz planowi Marshala. Uniknąwszy komunistycznej
dyktatury, Grecja ściślej związała się z obozem zachodnim, czego symbolem stało się
wspólne z Turcją przystąpienie do NATO w dniu 18 lutego 1952r. Kresem czasu demokracji
był
przewrót
stanu
dokonanych
przez
tzw.
„czarnych
pułkowników”
w kwietniu 1967r., motywowany obawami przed dojściem do władzy życzliwej Kremlowi
skrajnej lewicy. W czasie prawicowej dyktatury kraju popadła w głęboką izolację, czego
wyrazem było usunięcie Grecji z Rady Europy i zawieszenie układu o stowarzyszeniu
z EWG. W 1973r. została obalona monarchia i proklamowana republika. Kres dyktatury
nastał w 1974r. na fali masowych protestów społeczeństwa. Nowy rząd Konstantina
Karamanlisa rozpoczął negocjacje na temat wejścia Grecji do EWG, do czego ostatecznie
doszło w 1981r.
Równolegle w omawianym okresie dojrzewał poważny problem cypryjski. Antagonizował
on stosunki Aten nie tylko z panującą na Cyprze Wielką Brytanią, lecz przede wszystkim z
Turcją. Cypr, strategiczny punkt na militarnej mapie morza śródziemnego, geograficznie
przynależy Azji (znajduje się jedynie 80km od wybrzeży Turcji), lecz historycznie jest częścią
prawosławnego świata chrześcijańskiego. Cypryjczycy w ogromnej większości (w połowie
XX wieku ok. 80%) byli Grekami, mającymi nadzieję na zjednoczenie z Grecją {tzw. enosis);
resztę stanowiła napływowa ludność turecka. W pierwszych latach po II wojnie światowej,
Brytyjczycy, zarządcy wyspy od 1878r., wyżej stawiali stosunki z Ankarą, niż Grecją,
uważaną za małą i słabą. Wobec terroru progreckiego ruchu EOKA i wzajemnych zamachach,
Londyn, wprowadził na Cypr swoje wojsk i policję. 16 sierpnia 1960r. Cypr stał się
niepodległy; jego konstytucja przewidywała podział władzy między reprezentantów obu
zamieszkujących wyspę narodowości.
15 lipca 1974r. miał na Cyprze miejsce zamach stanu. Oskarżany o niechęć do połączenia
z Grecją prezydent Makarios został obalony przez oficerów związanych z grupą 'czarnych
pułkowników'. Proklamowano podporządkowanie wyspy Atenom. W odpowiedzi na to,
Turcja dokonała desantu na wyspę, tworząc separatystyczną Republikę Cypru Północnego,
uznawaną jedynie przez Ankarę.
W odwecie za bierność NATO wobec tureckiej akcji militarnej, Grecja w 1974r.
postanowiła opuścić wojskowe struktury Sojuszu. Powrót nastąpił dopiero w 1980r.
Żródła:
Marek Bankowicz, rozdziały: Apogeum zimnej wojny, Niepewna odwilż oraz Kryzys Zachodu [w:]
Historia Polityczna Świata, tom 2, str. 165-167, 249-252, 340-343 i 448-450.
8. Podajcie daty rozmów na temat konwencjonalnych sił
zbrojnych prowadzonych pomiędzy krajami
członkowskimi NATO a krajami Układu Warszawskiego.
Jakie były ich rezultaty?
Po spotkaniu Rady NATO w dniach 30-31 maja 1972 roku ministrowie państw członkowskich
złożyli oświadczenie, w którym zaproponowali podjęcie rozmów w sprawie redukcji zbrojeń.
W tym czasie samym czasie trwały przygotowania do zwołania Konferencji Bezpieczeństwa i
Współpracy w Europie. W ten sposób prawie równocześnie rozpoczęły się dwie konferencje
dyplomatyczne: KBWE (1972 r.) oraz rokowania nt. Wzajemnej i Zrównoważonej Redukcji
Sił Konwencjonalnych (MBFR). Rokowania obejmowały redukcję sił zbrojnych z wyjątkiem
sił morskich. Rozpoczęły się 30 października 1973 roku w Wiedniu z udziałem większości
państw NATO i Układu Warszawskiego. Dotyczyły terytorium Polski, Czechosłowacji, NRD,
RFN, Belgii i Luksemburga. Jedynie te kraje, oraz państwa, których siły zbrojne stacjonowały
w regionie (Kanada, USA, Wielka Brytania i ZSRR) miały prawo podejmowania istotnych
decyzji. Po kilkunastu latach negocjacji, konferencja została formalnie przerwana w 1989
roku bez zawiązania umów. Powodem tego był brak porozumienia pomiędzy stronami w
sprawie sposobu ustalania pułapów zbrojeń, zakresu redukcji i jej przebiegu. Zadania tej
konferencji zostały przekazane drugiej rundzie rokowań.
Mandat drugiej rundy rokowań w sprawie konwencjonalnych sił zbrojnych w Europie
został włączony do Dokumentu Końcowego KBWE. W rozmowach uczestniczyły 22 państwa
NATO oraz Układu Warszawskiego. Wszystkie z 35 państw KBWE mogły uczestniczyć w
zebraniach plenarnych CFE (Conventional Forces in Europe), lecz decydujący głos należał do
państw członkowskich NATO i Układu Warszawskiego. Rozmowy rozpoczęto 9 marca 1989
r. w Wiedniu, a zakończono w listopadzie 1990 r., przed Szczytem Paryskim KBWE. Ich
celem było opracowanie i przyjęcie nowego zestawu wzajemnie uzupełniających się środków
budowy bezpieczeństwa i zaufania, zmniejszających ryzyko konfrontacji wojskowej w
Europie. Uwieńczeniem negocjacji było podpisanie w Paryżu 19 listopada 1990 r. układu o
konwencjonalnych siłach w Europie - CFE. Określał on limity w uzbrojeniu poszczególnych
państw NATO oraz Układu Warszawskiego. Podpisały go: Belgia, Bułgaria, Kanada,
Czechosłowacja, Dania, Francja, Grecja, Hiszpania, Holandia, Islandia, Włochy, Luksemburg,
Norwegia, Polska, Portugalia, Rumunia, Stany Zjednoczone, Turcja, Węgry, Wielka Brytania
i ZSRR. Traktat składał się z 23 artykułów. Został uzupełniony ośmioma protokołami, do
których dołączono dwa załączniki. Umowa ustanowiła ograniczenia dotyczące pięciu
rodzajów uzbrojenia:
•
do 20 000 ograniczono liczbę czołgów
•
do 20 000 artylerii
•
do 30 000 bojowych wozów piechoty
•
do 6 800 samolotów bojowych
•
do 2 000 śmigłowców.
Wprowadzono także limity rozmieszczenia broni konwencjonalnej. Granice jej użycia
obejmowały terytoria lądowe stron biorących udział w rokowaniach, pomiędzy Oceanem
Atlantyckim a Uralem, ale również wyspy: Ziemię Franciszka Józefa, Nową Ziemię,
Svalbard, Wyspę Niedźwiedzią, Maderę, Azory, Wyspy Kanaryjskie oraz prawie całe
terytorium Turcji. Jeśli stan uzbrojenia przekroczył wyznaczone limity, to państwa musiały je
zniszczyć pod międzynarodowym nadzorem. Wprowadzono zasadę wystarczalności, która
mówiła, iż żadne państwo, które podpisało CFE nie będzie posiadało więcej niż około jednej
trzeciej broni i sprzętu konwencjonalnego określonego przez traktat.
Po zawarciu traktatu CFE kontynuowano rokowania w sprawie ograniczenia
konwencjonalnych sił zbrojnych w Europie. Rozpad Związku Radzieckiego oraz rozwiązanie
Układu Warszawskiego (1 lipca 1991 r.) spowodowały utrudnienia w prowadzeniu rozmów.
20 grudnia 1991 r. utworzono Grupę Roboczą Wysokiego Szczebla złożoną z sygnatariuszy,
która na swoim pierwszym posiedzeniu przyjęła ogólne zasady ratyfikacji w nowej sytuacji
spowodowanej upadkiem ZSRR. 15 maja 1992 na szczycie Wspólnoty Niepodległych Państw
w Taszkiencie osiem postradzieckich republik podpisało porozumienie w sprawie wdrożenia
CFE, które zawierało limity zbrojeniowe każdego z nich. 5 czerwca 1992 r. w Oslo przyjęty
został aneks do traktatu, zawierający niezbędne poprawki wynikające, m.in. z przystąpienia
do niego Armenii, Azerbejdżanu, Białorusi, Kazachstanu, Kirgistanu, Mołdawy, Tadżykistanu,
Turkmenii, Ukrainy, Uzbekistanu jako sukcesora ZSRR. Uzupełnieniem CFE jest
porozumienie 29 państw (CFE-1A) o ograniczeniu stanów osobowych sił konwencjonalnych
podpisane w Helsinkach 10 lipca 1992 roku. Umowa ta określa maksymalną liczbę personelu
wojskowego w każdym państwie. Zarówno CFE, jak i CFE-1A weszły w życie 9 listopada
1992 roku, lecz stosowano je już od 17 lipca tego samego roku.
Źródła:
Dwadzieścia lat procesu KBWE: od konfrontacji do współpracy, Arie Bloed, wyd.
Agencja EXIT 1995, str. 8, 42, 54-56
Leksykon współczesnych międzynarodowych stosunków politycznych, praca zbiorowa
pod redakcją Czesława Mojsiewicza, Atla 2 1997, str. 65-66
Traktat o konwencjonalnych siłach zbrojnych w Europie, źródło:
http://pl.wikipedia.org/wiki/CFE
Układ Warszawski, źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/Uk%C5%82ad_Warszawski
Treaty on Conventional Armed Forces in Europe, źródło:
http://www.state.gov/www/global/arms/treaties/cfe.html
Rokowania rozbrojeniowe, źródło:
http://portalwiedzy.onet.pl/87609,,,,rokowania_rozbrojeniowe,haslo.html
9. Podajcie daty początkowe i końcowe misji IFOR.
Jakiego terytorium ona dotyczyła, jakie były jej główne
cele oraz jakie państwa brały w niej udział?
Misja IFOR (Implementation Force - Siły Implementacyjne «Wdrożeniowe») to operacja
prowadzona na terenie Bośni i Hercegowiny od 20 grudnia 1995r. do 20 grudnia 1996r.,
będąca pierwszą misją pokojową NATO. Dowództwo nad nią objęli: amerykański admirał
Leighton W. Smith i brytyjski generał Sir Michael Walker. Głównym celem operacji było
wdrożenie w życie postanowień układu z Dayton, wynegocjowanego w listopadzie 1995, a
mówiącego o ustanowieniu Bośni-Hercegowiny niepodległym państwem składającym się z
części serbskiej i chorwacko-muzułmańskiej. Nad utrzymaniem pokoju w regionie miała
czuwać właśnie 60-tysięczna armia IFOR.
Zadaniem sił IFOR było bezpieczne wykonanie planu pokojowego (w ramach operacji
Joint Endeavour – Wspólny Wysiłek), a także sprawowanie pieczy nad przekazaniem
pomiędzy zwaśnionymi stronami kontroli nad spornymi terytoriami przez bośniackie
jednostki terytorialne. Zgodnie z Porozumieniem Pokojowym, cała broń ciężka i siły zbrojne
miały stacjonować w specjalnie wyznaczonych kwaterach lub ulec demobilizacji do 18
kwietnia 1996 roku, jednakże nie udało się to ze względu na problemy techniczne.
Ostatecznie operację przekazywania broni ciężkiej zakończono 27 czerwca 1996r.
Kluczowym zagadnieniem dla zapewnienia trwałego pokoju była też realizacja celów
cywilnych, do których należała m.in. współpraca z licznymi organizacjami rządowymi i
pozarządowymi. Oddziały inżynieryjne IFOR pomogły też w odbudowie kraju zniszczonego
przez długotrwały konflikt.
Wojska Sojuszu biorące udział w misji składały się z sił 33 państw, w tym ze
wszystkich 16 wchodzących w skład ówczesnego NATO (z Islandii – w postaci personelu
medycznego), a także jednostek z większości państw biorących udział w programie
Partnerstwo dla Pokoju - Albanii, Austrii, Bułgarii, Estonii, Finlandii, Litwy, Łotwy, Polski,
Republiki Czeskiej, Rosji, Rumunii, Szwecji, Węgier i Ukrainy). Warto zwrócić uwagę na
wzięcie udziału w działaniach przez Rosję, która dotychczas miała negatywny stosunek do
państw zachodu. Można nawet posunąć się do stwierdzenia, iż operacja IFOR stała się ważną
możliwością dla poprawy stosunków NATO i Rosji. Kraje spoza Europy również miały swój
udział w misji – przykładem niech będzie wkład Egiptu, Jordanii, Malezji czy Maroka.
Dzięki udanej operacji Sił Implementacyjnych stworzono podstawy dla stabilnego i
pokojowego rozwoju sytuacji na Bałkanach. NATO po raz pierwszy, zamiast jedynie wspierać
pokojowe działania ONZ, przejęło pełną kontrolę nad wielonarodowymi operacjami
wspierania pokoju. 21 grudnia 1996 roku zadania IFOR przejęło SFOR – Siły Stabilizacyjne
NATO.
Źródła:
1. Countries Participating in IFOR, źródło: http://www.emergency.com/iforalli.htm
2. Appendix, Second report to the United Nations Security Council on IFOR operations,
źródło: http://www.nato.int/ifor/un/u960123a.htm
3. Najnowsza historia świata tom 3, 1979-1995, red. Artur Patek, Jan Rydel, Janusz,
Józef Węc, Wydawnictwo Literackie 2000, str. 133
4. Vademecum NATO, wyd. Office of Information and Press 2001, str. 55, 87, 93, 131134
5. IFOR, źródło: http://en.wikipedia.org/wiki/IFOR, http://pl.wikipedia.org/wiki/NATO
10. Podajcie przykłady i opiszcie trzy projekty dotyczące współpracy
regionalnej w Europie Środkowej i Wschodniej w latach '90 – tych.
W latach 90. rozpoczęła się współpraca państw Europy Środkowej i Wschodniej.
Rozpad imperium radzieckiego postawił te kraje w zupełnie nowej sytuacji. Nastąpiła
reorientacja ich polityki zagranicznej, która polegała na odejściu od polityki proradzieckiej, a
rozpoczęciu zacieśniania więzi z Europą Zachodnią. Ich celem stała się integracja z
Europejską Wspólnotą Gospodarczą (EWG), a następnym krokiem wstąpienie do NATO.
Warunkiem przystąpienia do zachodnioeuropejskich organizacji było ustabilizowanie
stosunków w rejonie Europy Środkowej i Wschodniej. Dlatego w interesie tych państw leżało
podjęcie współpracy regionalnej. Przykładami form takiej współpracy są:
Inicjatywa Środkowoeuropejska (zainicjowana w Budapeszcie w 1989 r. na spotkaniu
wicepremierów i ministrów spraw zagranicznych Austrii, Węgier, Włoch i Jugosławii wówczas grupę tę nazwano Quadragonale, po przyjęciu w 1990 r. Czechosłowacji –
Pentagonale, a od 1991, po wstąpieniu Polski – Heksagonale; od 1992 roku zaczęto stosować
uniwersalną nazwę – Inicjatywa Środkowoeuropejska, gdy do organizacji przystąpiły
Chorwacja i Słowenia oraz Bośnia i Hercegowina, a zawieszono członkostwo Jugosławii, w
1993 roku do grona członków dołączyła Macedonia, a po podziale Czechosłowacji – Czechy i
Słowacja, w 1996 do Inicjatywy przyjęto Albanię, Bułgarię, Białoruś, Rumunię i Ukrainę)
Grupa Wyszehradzka (powołana w dniach 12-15 lutego 1991 roku przez Węgry, Polskę i
Czechosłowację - po rozpadzie - Czechy i Słowacja)
Środkowoeuropejskie Porozumienie o Wolnym Handlu - CEFTA (weszło w życie 1 marca
1993 roku, skupiało kraje Grupy Wyszehradzkiej, w 1996 r. przystąpiła Słowenia, w 1997 r.
Rumunia, w 1999 r. Bułgaria, w 2002 r. Chorwacja, a w 2006 r. Macedonia).
Bardzo
ważną
formą
współpracy regionalnej
w
Europie
była
Inicjatywa
Środkowoeuropejska. Celem organizacji było rozwiązywanie bieżących problemów
związanych z integracją europejską i współpracą w ramach KBWE oraz wspieranie i
przyspieszanie procesu transformacji gospodarczej w niektórych państwach członkowskich.
Ugrupowanie to miało być alternatywą dla układu zachodniego w Europie, czyli linii PółnocPołudnie od Bałtyku do Adriatyku. Z drugiej strony fakt uczestniczenia w nim Austrii i Włoch
miał być niejako pomostem wykorzystywanym przez państwa Inicjatywy w procesach
integracyjnych z Europą Zachodnią. Obecnie działania Inicjatywy Środkowoeuropejskiej
koncentrują się na koordynowaniu współdziałania w zakresie ochrony środowiska, kultury,
nauki, transportu, telekomunikacji, średnich i małych przedsiębiorstw. Działalność ISE
obejmuje
m.in.:
konsultacje
polityczne,
wspieranie
instytucji
demokratycznych
i
przestrzegania praw człowieka, współpracę transgraniczną, realizację różnych zadań
gospodarczych i społecznych.
Grupa Wyszehradzka opierała się na podpisanej 15 lutego 1991 roku deklaracji o
współpracy Polski, Węgier i Czechosłowacji w dążeniu do integracji europejskiej podczas
szczytu w Wyszehradzie. Wcześniej prezydenci tych państw spotkali się na szczycie w
Bratysławie (9 kwietnia 1990r.), jednak najistotniejsze decyzje zostały podjęte w
Wyszehradzie. Trzej prezydenci: Vaclav Havel, Arpad Goncz i Lech Wałęsa wyrazili zgodę na
rozwiązanie Układu Warszawskiego i RWPG (Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej).
Zobowiązali się do działań na rzecz integracji ze strukturami europejskimi oraz równoległego
rozwijania stosunków z ZSRR. Przyjęto zasadę uzgadniania stanowisk w polityce
zagranicznej. Od tej pory konsultowano się w sprawach dotyczących bezpieczeństwa tych
państw, zniesiono bariery w kontaktach osobowych, instytucji i organizacji społecznych oraz
zezwolono na wolny przepływ kapitału i siły roboczej. W ramach Grupy Wyszehradzkiej
miało działać 13 komisji konsultacyjnych i problemowych (konsultacje miały odbywać się na
różnych szczeblach i w różnych formach). Trzeci szczyt Grupy Wyszehradzkiej odbył się w
Krakowie w dniach 5-6 października 1991 roku. W opracowanej wówczas deklaracji
postanowiono o włączeniu się państw Grupy Wyszehradzkiej do europejskiego systemu
gospodarczego, militarnego i prawnego, udziale we współtworzeniu nowego porządku w
Europie oraz rozwoju form współpracy regionalnej, subregionalnej i transregionalnej.
Następnym etapem w drodze państw Europy Środkowej i Wschodniej do integracji z
Europą Zachodnią było zawarcie w Krakowie 21 grudnia 1992 roku Środkowoeuropejskiego
Porozumienia o Wolnym Handlu (CEFTA). Porozumienie weszło w życie 1 marca 1993 roku.
Po roku państwa należące do CEFTA podpisały Deklarację Praską (4 lutego 1994 r.) o
zasadach tworzenia strefy wolnego handlu do stycznia 1998 roku. Organizacja ta stała się
główną osią współdziałania państw Grupy Wyszehradzkiej. Głównym jej celem było
zahamowanie drastycznego spadku wzajemnych obrotów handlowych po rozwiązaniu
RWPG.
Organizacja
ta
zakładała
rozbudowaną
współpracę
gospodarczą
państw
członkowskich, usuwanie barier celnych we wzajemnym handlu oraz tworzenie wspólnego
rynku między nimi. Przyjęto harmonogram redukcji stawek celnych i likwidacji ograniczeń
we wzajemnym handlu. Po podpisaniu porozumienia z Unią Europejską nastąpiło
dostosowywanie systemu gospodarczego i prawnego poszczególnych państw do standardów
zachodnioeuropejskich. W pierwszej fazie z układu stowarzyszeniowego wyłączono handel
artykułami rolnymi, a inne produkty zostały podzielone na grupy, z których stopniowo
znoszono cła. Początkowo działalność CEFTA doprowadziła do zmniejszenia wzajemnych
obrotów między krajami członkowskimi, lecz od 1994 roku można było zauważyć ożywienie
wymiany, a rok później nastąpił jej dynamiczny wzrost.
Źródła:
1. Najnowsza historia świata, red. Artur Patek, Jan Rydel, Janusz, Józef Węc,
Wydawnictwo Literackie 2003, str. 261-262
2. Organizacje w stosunkach międzynarodowych - istota, mechanizmy działania, zasięg,
pod redakcją Teresy Łoś-Nowak, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego 1997,
str. 143-144
3. Współpraca regionalna Polski w Europie Środkowej, Jan Wendt, Studia Europejskie
4/1998
4. Współpraca regionalna w ramach Grupy Wyszehradzkiej, Paweł Ukielski, źródło:
http://www.uclm.es/lamusa/ver_articulo.asp?articulo=153&lengua=pl
Leksykon współczesnych międzynarodowych stosunków politycznych, praca zbiorowa
pod redakcją Czesława Mojsiewicza, wyd. Atla 2 1997, str. 63, 131, 145-146
CZĘŚĆ DRUGA
Stosunki międzynarodowe
PYTANIA 11 – 20
11.Jakie operacje są obecnie prowadzone przez siły
NATO?
Na chwilę obecną NATO prowadzi następujące operacje:
•
Misja w Afganistanie (ISAF – International Security Assistance Force), około
30000 żołnierzy, od 20 grudnia 2001r. – jest kluczowym elementem międzynarodowej
operacji wspierania afgańskiego rządu w zapewnianiu bezpieczeństwa i stabilności.
Zadaniem misji jest stworzenie drogi do odbudowy kraju i sprawowania efektywnych
rządów poprzez wspieranie operacji sił bezpieczeństwa a także armii afgańskiej oraz
demilitaryzację nielegalnych grup posiadających broń.
•
Misja w Kosowie (KFOR - Kosovo Force), obecnie 16000 żołnierzy, od 12 czerwca
1999r. – celem operacji jest egzekwowanie realizacji porozumień, na mocy których
doszło do zakończenia konfliktu, stworzenie i utrzymanie warunków umożliwiających
bezpieczne funkcjonowanie mieszkańców Kosowa w rejonie ich zamieszkania,
zapewnienie bezpieczeństwa i porządku publicznego, wsparcie dla instytucji
cywilnych, a także ochrona mniejszości narodowych.
•
Active Endeavour – jest to operacja prowadzona na Morzu Śródziemnym od 4
października 2001 roku. Decyzja o jej rozpoczęciu była jednym z ośmiu punktów
powziętego po atakach z 11 września 2001 roku planu działania, będącego rezultatem
wprowadzenia w życie artykułu 5 Traktatu Waszyngtońskiego. Celem operacji jest
ochrona statków cywilnych w rejonie Cieśniny Gibraltarskiej przed potencjalnymi
atakami terrorystycznymi poprzez ich monitorowanie i eskorty (zawieszone w roku
2004).
•
Wsparcie NATO dla Iraku – siły państw Paktu nie są zaangażowane w walki, a
zadaniem operacji jest pomoc w zbudowaniu stabilnych rządów spełniających
potrzeby ludności. Ponadto NATO zajmuje się kwestiami takimi jak szkolenie,
zaopatrzenie i wsparcie techniczne w procesie odbudowy kraju. Decyzja o
rozpoczęciu misji została podjęta na szczycie w Stambule 28 czerwca 2004 roku.
•
Wsparcie NATO dla Unii Afrykańskiej w Darfurze – Sojusz organizuje wsparcie
logistyczne dla misji pokojowej w spornym regionie Darfur w Sudanie, operacja
została zatwierdzona przez Radę Północnoatlantycką 26 kwietnia 2005r. NATO
dofinansowuje misję, transportuje żołnierzy biorących w niej udział, a także szkoli ich
w zakresie planowania strategicznego, procedur operacyjnych i kartografii. NATO nie
planuje wysłania swoich sił wojskowych do Darfuru.
•
Kwatera główna NATO HQ Skopje (od 1 kwietnia 2003) – NATO utrzymuje w
Skopje swą Kwaterę, jednak zadania na terenie Macedonii obecnie przejęła od NATO
Unia Europejska.
Źródła:
1. International Security Assistance Force (ISAF), źródło:
http://www.nato.int/issues/isaf/index.html
2. Kosovo Force (KFOR), źródło: http://www.nato.int/issues/kfor/index.html,
3. Kosovo Force, źródło: http://en.wikipedia.org/wiki/Kosovo_Force
4. Operation Active Endeavour, źródło:
http://www.nato.int/issues/active_endeavour/index.html
5. Active Endeavour, źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/Active_Endeavour
6. NATO’s assistance to Iraq, źródło: http://www.nato.int/issues/iraqassistance/index.html
7. NATO's assistance to the African Union for Darfur, źródło:
http://www.nato.int/issues/darfur/index.html
8. Wsparcie NATO w Darfurze, źródło:
http://pl.wikipedia.org/wiki/Wsparcie_NATO_w_Darfurze
12. Wyjaśnijcie różnice pomiędzy operacjami KFOR i SFOR.
SFOR
Stabilisation Force
KFOR
Kosovo Force
Logo misji
Bośnia i Hercegowina,
Obszar misji
państwo powstałe w wyniku
rozpadu Jugosławii
Sytuacja przed
rozpoczęciem misji
Kosowo,
autonomiczny region Serbii
Bośnia i Hercegowina była
W 1998r. wybuchły zamieszki i
teatrem toczącej się wojny
zbrojne starcia pomiędzy
pomiędzy zamieszkującymi ten
Albańczykami (stanowiącymi
teren Serbami, Chorwatami i
większość mieszkańców Kosowa)
Bośniakami (muzułmanami).
a Serbami, które stały się
Wojnę kończyło porozumienie z przyczyną rozpoczęcia akcji
Podstawa działania
Czas trwania
Dayton (1995r.)
„Sojusznicza Siła”.
Rezolucja 1088 Rady
Rezolucja 1244 Rady
Bezpieczeństwa ONZ
Bezpieczeństwa ONZ
grudzień 1996 – grudzień 2004
od czerwca 1999r. – nadal
SFOR
Stabilisation Force
Misja poprzedzająca IFOR
KFOR
Kosovo Force
brak poprzednika
Athlea, siły EUFOR Unii
Misja kontynuująca Europejskiej (NATO utrzymało
trwa nadal
w Sarajewie swoją Kwaterę)
Zaangażowane siły
Uczestniczące kraje
Między 7 tys. (połowa 2004r.)
Między 17,5 tys. (koniec 2004)
a 32 tys. (początek misji)
a 50 tys. (początek misji)
17 członków NATO
Członkowie NATO
i 15 innych państw
i 16 innych państw
(1) stworzenie i utrzymanie
warunków umożliwiających
Zadania misji
(1) przyczynianie się do
bezpieczne funkcjonowanie
zwiększenia bezpieczeństwa i
mieszkańców Kosowa w miejscu
wzmacniania pokoju, (2)
ich zamieszkania, (2)
zapobiegania wznowieniu
zapewnienie bezpieczeństwa i
działań wojennych, (3)
porządku publicznego, (3)
stworzenie warunków
monitorowanie, kontrolowanie
niezbędnych do wdrażania
oraz, jeżeli sytuacja tego
postanowień porozumień
wymaga, wymuszanie realizacji
kończących konflikt w Bośni i
porozumień, na mocy których
Hercegowienie (Dayton), (4)
doszło do zakończenia konfliktu
usuwanie i niszczenie min,
w Kosowie, (4) wspieranie
amunicji oraz innych sprzętów
prowadzonej przez ONZ Misji
bojowych,
Tymczasowej Administracji w
Kosowie, (5) kontrola przestrzeni
powietrznej.
Głównym celem misji KFOR jest zapewnienie i utrzymanie bezpieczeństwa na terenie
Kosowa, podczas gdy dla misja SFOR miała utrzymywać pokój i zapewniać wdrażanie
programu z Dayton. Ponadto misja SFOR nie musiała reagować na toczącą się wojnę
domową, gdy w początkowym okresie misji KFOR Kosowo było areną walk pomiędzy
a Serbami a Wyzwoleńczą Armią Kosowa. □
ŹRÓDŁA
• NATO's role in Bosnia-Herzegovina oraz The Kosovo conflict and the role of KFOR,
[w:] NATO Handbook, str. 143-152
Tabela: opracowanie własne na podstawie powyższych źródeł
13.Co stoi za angielskim skrótem MBFR?
BFR (czyli Mutual and Balanced Force Reductions – Wzajemna i Zrównoważona
Redukcja Sił Konwencjonalnych) to temat rozmów toczących się pomiędzy państwami
NATO i Układu Warszawskiego w latach 1973-1989 w Wiedniu.
Koncepcja podjęcia tego typu rokowań została wysunięta na Konferencji Ministrów
Spraw Zagranicznych Rady Północnoatlantyckiej w Reykjaviku, odbywającej się w dniach
24-25 czerwca 1968 roku. Miał być to sposób na zapewnienie długotrwałego porządku i
pokoju w Europie (a szczególnie w centralnej jej części) poprzez stopniową redukcję
uzbrojenia. Między 30 a 31 maja 1972 roku odbyło się w Bonn kolejne spotkanie
ministerialne, na którym wyrażono zgodę na rozpoczęcie wielostronnych rozmów
przygotowawczych. Ich celem było nawiązanie kontaktów sondażowych, które określiłyby
zainteresowanie projektem MBFR. Rozmowy te odbyły się 29 czerwca 1973 roku, a już 30
października tego samego roku rozpoczęły się pierwsze rokowania. Wzięło w nich udział 19
państw. 11 z nich miało przyjąć na siebie zobowiązania redukcyjne – Belgia, Holandia,
Luksemburg, Kanada, RFN, USA i Wielka Brytania ze strony NATO, a także NRD, Polska,
Czechosłowacja i ZSRR ze strony Układu Warszawskiego. 8 pozostałych państw – Bułgaria,
Rumunia, Węgry, Dania, Grecja, Norwegia, Turcja i Włochy nie miało wpływu na
podejmowane decyzje, lecz brały one udział w rozmowach jako członkowie obradujących
organizacji.
W ciągu kilkunastu lat rokowań obie strony wysuwały propozycje, które były
wielokrotnie modyfikowane, poza tym utrzymywały się znaczące różnice poglądów w
kluczowych sprawach. Kontrowersyjnym zagadnieniem był zakres typów uzbrojenia, którego
miały dotyczyć redukcje. Państwa Układu Warszawskiego twierdziły, iż powinny one objąć
wszystkie rodzaje wojsk w Europie Środkowej (poza siłami morskimi), natomiast NATO
trwało przy stanowisku o nie braniu pod uwagę także sił powietrznych (jako niezdolnych do
zajmowania terytoriów). Poza tym kraje NATO wychodziły z założenia, iż przewagę
wojskową w Europie mają państwa Układu Warszawskiego, stąd ich propozycja
przeprowadzenia niesymetrycznych procentowo redukcji, z czym nie zgadzały się kraje
Układu Warszawskiego. Ich przedstawiciele uważali ponadto, że wszyscy bezpośredni
uczestnicy rokowań powinni wnieść określone wkłady do redukcji, a także przestrzegać
nałożonych na nie ograniczeń. Jednak państwa NATO były zdania, iż wielkość redukcji i
ograniczeń poredukcyjnych powinna być rozważana jedynie na poziomie sojuszów, a nie
poszczególnych państw.
Ostatecznie rozmowy zakończyły się wraz z 493 posiedzeniem - 2 lutego 1989 roku nie osiągnąwszy żadnych konkretnych porozumień. W oficjalnym komunikacie, wydanym
wspólnie przez wszystkie państwa biorące udział w obradach, zaznaczono jednak, iż pomimo
braku efektów przygotowano grunt pod kolejne rozmowy. W miesiąc później rozpoczęto
nowe obrady, które tym razem zakończyły się zawarciem Traktatu o Konwencjonalnych
Siłach Zbrojnych w Europie (CFE).
Źródła:
• Leksykon współczesnych międzynarodowych stosunków politycznych, praca zbiorowa pod
redakcją Czesława Mojsiewicza, wyd. Atla 2 1997, str. 348-349
• Vademecum NATO, wyd. Office of Information and Press 2001, str. 495-497, 509
• Mutual And Balanced Force Reductions (Declaration adopted by Foreign Ministersand
Representatives of Countries participating in the NATO Defence Program), źródło:
http://www.nato.int/docu/comm/49-95/c680624b.htm
• Wiedeńskie rokowania rozbrojeniowe, źródło:
http://portalwiedzy.onet.pl/85444,,,,wiedenskie_rokowania_rozbrojeniowe,haslo.html
• CFE, źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/CFE
• East-West Let's Count Down, Jill Smolowe, Time, 20.03.1989, źródło:
http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,957266-2,00.html
14. Porównajcie stanowisko Ukrainy wobec NATO od roku 1991 z podejściem
wobec Unii Europejskiej w analogicznym okresie.
Rok
1991
Ukraina a UE
Ukraina jako członek Wspólnoty
Ukraina a NATO
1. Niezwłoczne (po odzyskaniu
Niepodległych państw nie jest
niepodległości) przystąpienie do
zainteresowana sojuszem z Unią
Północnoatlantyckiej Rady współpracy.
Europejską
2. Wypowiedź pierwszego prezydenta
Ukrainy Leonida Krawczuka, że Ukraina
ma zamiar zostać państwem
bezatomowym i neutralnym – dobitna
sugestia, że Ukraina nie jest
1992
1993
1. Nawiązanie kontaktów z Unią
zainteresowana członkostwem z NATO.
1. Ukraina (obok państw bałtyckich)
2. Część znaczących Ukraińskich
odmawia
polityków uznaje dużą celowość wejścia
Taszkenckim
do UE.
byłych republik ZSRR
1. Styczeń – Prezydent Leonid
2. pierwsze kontakty z NATO
Opieszałość Ukrainy w stosunkach z
Krawczuk opowiada się za trwałym
NATO.
udziału
–
w
wojskowym
Układzie
sojuszu
istnieniem Wspólnoty Niepodległych
Państw (WNP)
2. Czerwiec – Ukraina chce unii
1994
gospodarczej w ramach WNP
14 czerwca – „Umowa o Partnerstwie i 1. Czerwiec – Ukraina przekazuje Rosji
Współpracy” między Ukrainą a Unią
Stację Radiolokacyjną na Krymie –
Europejską zapowiedzią większej
strategiczny składnik rosyjskiego systemu
integracji z UE i wyraźne ocieplenie
wczesnego ostrzegania.
stosunków na linii Kijów – Bruksela
2. 4 grudnia – Prezydent Ukrainy Leonid
Kuczma podpisuje Układ o
Nierozprzestrzenianiu Broni Jądrowej
(NPT) w którym zobowiązuje się do
pozbycia tej broni w zamian za gwarancje
bezpieczeństwa ze strony Rosji, USA i
Wielkiej Brytanii.
3. przystąpienie Ukrainy do programu
1995
Początek przekształcania gospodarki
Partnerstwo dla Pokoju (PfP)
1. Ukraina (w ramach WNP) wchodzi do
Ukraińskiej na rynkową.
systemu obrony przeciwlotniczej
całkowicie zdominowanego przez Rosję.
2. Prezydent Kuczma w Kwaterze
Głównej NATO deklaruje przeniesienie
1996
1997
1998
1999
Powolność i opieszałość ukraińskich
negocjacji z Sojuszem na „nowy” poziom
Rozmowy o podziale „Floty
urzędników jak również
Czarnomorskiej”, jak również o statusie
„wielowektorowy” kurs Ukrainy
Sewastopola i innych baz, instalacji
zniechęcają przywódców unijnych do
Rosyjskich na Ukrainie ( w szczególności
tego kraju.
Zmiana tonu negocjacji na bardziej
na Krymie.
1. Minister spraw Zagranicznych Ukrainy
otwarty ze strony Ukrainy. UE nadal
sugeruje zbliżenie do NATO – „(...)dziś
niepewna co do prawdziwych intencji
polityka neutralności wyczerpuje się...”
Ukrainy.
2. „Karta Szczególnego Partnerstwa”
Czerwiec – dekret L. Kuczmy „O
pomiędzy Ukrainą a Sojuszem.
Maj – oficer łącznikowy NATO jedzie na
strategii integracji Ukrainy z Unią
Ukrainę ułatwiając jej pełny udział w PfP
Europejską”
10-11 grudzień (szczyt UE w
Ukraina bierze aktywny udział w akcjach
Helsinkach) – Unia sceptyczna wobec
NATO – IFOR i SFOR. Owocuje to
zmieniającej się polityki Ukrainy nie
wymiana doświadczeń pomiędzy
dąży do zacieśnienia współpracy.
żołnierzami i zacieśnieniem współpracy .
Odnotowuje jedynie jej „europejski
2001
wybór”
1. Reorientacja polityki zagranicznej na
1. Utworzenie z Rosją wspólnego
Rosję
centrum kontroli ruchu okrętów obu
2. Coraz większe niezadowolenie
krajów.
społeczne z polityki rządu i prezydenta
2. Tragedia z 11 września marginalizuje
Kuczmy
rolę Ukrainy jako głównego sojusznika na
wschodzie – w walkę z terroryzmem
2002
1. Unia uznaje Ukrainę (w raz z
zaangażowała się Rosja
Ukraina dąży do odzyskania dawnej
Mołdawią i Białorusią) jedynie za
pozycji w stosunkach z Sojuszem
„specjalnego sąsiada”
Północnoatlantyckim.
2. 12-13 grudnia – UE nie godzi się na
1. Kwiecień – sekretarz Rady
uznanie rynkowego charakteru
Bezpieczeństwa i Obrony (RBNiO)
gospodarki Ukrainy i twardo
Ukrainy opowiada się za jak najszybszym
przypomina o jej zobowiązaniach z
sojuszem z NATO
1994r. – oddala to perspektywę
2. 23 maja – RBNiO przyjmuje dokument
członkostwa Ukrainy w Unii.
„O strategii Ukrainy w stosunkach z
NATO” (wkrótce podpisany przez L.
Kuczmę)
Wejście w struktury Sojuszu
strategicznym celem Ukrainy
3. 22 listopada – NATO na szczycie w
Pradze przyjmuje Plan Działań NATO
2003
1. Wzmacnianie więzi pomiędzy
– Ukraina(NUAP)
Powołanie Wspólnej Grupy Roboczej ds.
Wspólnotą Państw Niepodległych –
Reformy Obronnej; decyzja o pełnej
Leonid Kuczma przyjmuje funkcję
profesjonalizacji armii w 2015r.
przewodniczącego tego porozumienia
mimo, że Ukraina nie jest już
pełnoprawnym członkiem Wspólnoty
2004
Grudzień –„Pomarańczowa Rewolucja” na Ukrainie. Przeprowadzona bezkrwawo
między innymi za sprawą polskich mediatorów: prezydenta Aleksandra
Kwaśniewskiego i byłego prezydenta, legendarnego przywódcy demokratycznej
opozycji w Polsce w latach ’80 tych Lecha Wałęsy. Władzę przejmuje
demokratyczna pro zachodnia opozycja. Prezydentem zostaje Wiktor Juszczenko,
który bardzo ciepło i zdecydowanie wypowiada się o planach integracji z UE jak i za
2005
NATO.
1. Styczeń – Zaraz po zaprzysiężeniu
Ukraina podtrzymuje chęć wstąpienia do
prezydenta Juszczenki, oraz nowej
Sojuszu Północnoatlantyckiego. Stosunki
premier Julii Tymoszenko władzę
Ukraińsko – Natowskie ulegają dalszemu
Ukrainy przystępują do realizacji
ociepleniu, a prace nad dostosowaniem
projektu swoistej „mapy drogowej”
tego kraju do wymogów Sojuszu
która pozwoli na szybkie dostosowanie
nabierają dużego tempa.
kraju do wymogów UE i członkostwo w
2006
tej organizacji
1. Wybory parlamentarne skutkują
W tym samym przemówieniu w którym
zmianą rządu. Premierem zostaje
krytykuje integrację z Unią Europejską,
prorosyjski Wiktor Janukowicz
premier Janukowicz uznaje za stosowne i
(konkurent Juszczenki z 2004r.). W
konieczne pogłębianie współpracy z
jednym z przemówień uznaje za zasadne NATO.
wstrzymanie negocjacji z UE. mówi, że
Ukraina nie jest jeszcze gotowa na
bliższą współpracę z Unią.
2. Jednocześnie prezydent Juszczenko
nadal zapewnia o pro europejskim
2007
kursie Ukrainy.
Marzec – kryzys rządów na Ukrainie.
Luty, Marzec - Trwają ostatnie
Prezydent rozwiązał parlament. Szansa
przygotowania do udziału Ukrainy w
na zmianę rządów i powrócenie do
operacji NATO – „Active Endeavour”
negocjacji i Unią.
Legenda:
(ważne) wydarzania zbliżające Ukrainę do członkostwa UE/NATO
(ważne) wydarzenia oddalające Ukrainę od członkostwa w UE/NATO
Żródła:
Vademecum NATO, Dom Wydawniczy Bellona, Warszawa 1999, str. 103-105
http://www.csm.org.pl/pl/files/raporty/2003/rap_i_an_0203.pdf
http://www.afse92.com/paysslaves/ukraine-7-33.html
http://efakt.pl/artykuly/artykul.aspx/Artykul/96952
15.Wyjaśnijcie angielski termin ESDP. Następnie ukarzcie
miejsce tej polityki w strukturze Unii Europejskiej.
Porównajcie znaczenie problemów bezpieczeństwa w Unii
Europejskiej i NATO.
SDP - Europejska Polityka Bezpieczeństwa i Obrony (European Security and Defence
Policy).
Unia Europejska i NATO nawiązały formalne stosunki w styczniu 2001 roku, ale przełom
nastąpił 16 grudnia 2002 roku, wraz z przyjęciem Deklaracji UE-NATO w sprawie ESDP
Europejskiej Polityki Bezpieczeństwa i Obrony. W tym historycznym dokumencie Unia
Europejska przedstawiła model polityki zagranicznej, której celem jest wnoszenie stabilności
i rozwoju w jej sąsiedztwie, przy jednoczesnym uznaniu konieczności użycia siły w pewnych
okolicznościach. Pod wieloma względami, ESDP stała się jednym z największych sukcesów
Unii Europejskiej. Główną przesłanką leżącą u podstaw ESDP jest wzmocnienie potencjału
UE w dziedzinie zarządzania kryzysowego, w sytuacji, „gdy NATO jako całość nie jest
zaangażowane”. Tym samym, dzięki rozwojowi ESDP Unia Europejska zyskuje większą
zdolność do autonomicznego działania, opartą na odpowiednich strukturach organizacyjnych
w ramach UE oraz siłach i zdolnościach obronnych dostarczanych przez państwa
członkowskie.
Ważną rolę w rozwoju Europejskiej Polityki Bezpieczeństwa i Obrony odegrał szczyt
francusko-brytyjski w Saint Malo w grudniu 1998. W deklaracji przyjętej podczas tego
spotkania strony podkreśliły konieczność posiadania przez UE zdolności do podejmowania
samodzielnych działań w sferze bezpieczeństwa i obrony. Jednocześnie podkreślono, iż
rozwój europejskich zdolności nie może prowadzić do dublowania funkcji i zdolności NATO.
Idea zawarta w tej deklaracji została formalnie przeniesiona na forum UE na spotkaniu Rady
Europejskiej w Kolonii, w czerwcu 1999 roku. Przyjęto wówczas zasadę, iż UE będzie mogła
prowadzić działania z wykorzystaniem sił i zdolności NATO lub też autonomicznie, bez
udziału NATO. Postanowiono też o utworzeniu w ramach UE odpowiednich struktur
polityczno-wojskowych, odpowiedzialnych za realizację polityki bezpieczeństwa i obrony.
Relacje UE-NATO opierają się na zasadach uzupełniania się i strategicznego partnerstwa.
Potrzeba wypracowania przejrzystych oraz efektywnych mechanizmów współdziałania UENATO wynika przede wszystkim z konieczności efektywnej realizacji przyjętych zadań, przy
jednoczesnym unikaniu dublowania wysiłków. Wiąże się to z kwestią podwójnego
członkostwa dużej części państw europejskich oraz prymatem NATO w polityce
bezpieczeństwa wielu z krajów UE. W tym kontekście, ważną rolę odegrał szczyt
waszyngtoński NATO w kwietnia 1999 roku, na którym organizacja ta zadeklarowała wolę
udostępnienia swoich zasobów na potrzeby operacji UE. Formalne porozumienia w tej
sprawie zawarto w marcu 2003 roku, tzw. pakiet Berlin-Plus. Składa się na niego 14
dokumentów, które regulują zarówno zasady bieżącej wymiany informacji oraz wspólnych
spotkań, jak również konkretne rozwiązania wojskowe i umowy prawne związane z realizacją
pakietu „Berlin-Plus". Porozumienia te obejmują cztery elementy:
- zapewnienie UE dostępu do planowania operacyjnego NATO; - udostępnienie Unii
Europejskiej zdolności i wspólnych zasobów NATO na potrzeby prowadzonych przez nią
operacji; - europejskie opcje dowodzenia w ramach NATO dla operacji prowadzonych przez
Unię Europejską, w tym rozwinięcie europejskiej roli Zastępcy Naczelnego Dowódcy Sił
Sojuszniczych NATO w Europie (SACEUR);- adaptacja systemu planowania obronnego
NATO uwzględniającego dostępność sił dla operacji UE.Wypracowano szczegóły techniczne
dotyczące udostępniania, monitorowania i odbioru zasobów i zdolności NATO podczas
operacji kierowanych przez Unię Europejską. Zastępca SACEUR (którym zawsze jest
Europejczyk) może także być dowódcą operacyjnym misji prowadzonej przez UE. Unia i
NATO uzgodniły procedury konsultacji w kontekście misji prowadzonej przez UE,
korzystającej ze wspólnych zasobów i zdolności Sojuszu. Od ogłoszenia Europejskiej Polityki
Bezpieczeństwa i Obrony (ESDP), osiągnięto ogromny postęp w dziedzinie bezpieczeństwa i
obrony.
W 2003 r. Unia Europejska rozpoczęła zarówno swoją pierwszą operację
utrzymywania pokoju, jak i pierwszą misję policyjną na Bałkanach, co utorowało UE drogę
do przejęcia odpowiedzialności od NATO za działania pokojowe w Bośni i Hercegowinie. W
tym roku również byliśmy świadkami pierwszej samodzielnej operacji wojskowej UE w
Demokratycznej Republice Kongo.
W dziedzinie działań wywiadowczych i antyterroryzmu podjęto wysiłki zmierzające do
podjęcia zintegrowanych działań. Unia Europejska przyjęła jasny plan działania i wywierania
presji w celu wzmocnienia rygorów zapobiegających rozmieszczaniu broni jądrowej. Obok
zdolności wojskowych, ważnym elementem działalności UE w sferze wspólnej polityki
bezpieczeństwa i obrony jest utworzenie cywilnych środków reagowania kryzysowego. Jest to
czynnik znacząco odróżniający Unię od NATO, które nie dysponuje tego typu środkami. W
ramach cywilnych środków reagowania kryzysowego UE przewidziano utworzenie
policyjnych sił szybkiego reagowania w liczbie 5000 policjantów.
W 2003 roku przyjęto Europejską Strategię Bezpieczeństwa. Wśród głównych zagrożeń dla
bezpieczeństwa UE wyróżniono w niej terroryzm, rozprzestrzenianie broni masowego rażenia
oraz problem państw „upadłych”. Uzgodniono także projekt Traktatu Konstytucyjnego, w
którym zawarto zapisy istotne dla Europejskiej Polityki Bezpieczeństwa i Obrony (nie
ratyfikowany). Ponadto, podjęto szereg inicjatyw mających na celu wzmocnienie zdolności
obronnych, zarówno na poziomie Unii Europejskiej, jak i państw członkowskich. Inicjatywy
te służyć mają przede wszystkim lepszej koordynacji wykorzystania posiadanych przez
państwa zdolności, a także realizacji programów pozyskania nowych zdolności (zarówno
wojskowych, jak i cywilnych).
Szczególną wartością ESDP jest to, że łączy ona w sobie rozwój wojskowych i cywilnych
zdolności. Doświadczenia z Bałkanów potwierdzają, że taka kombinacja może być
najbardziej efektywnym i kompletnym systemem reagowania na kryzysy. Powodzenie
projektu ESDP powinno wzmocnić możliwości wojskowe Europejczyków, a co za tym idzie,
dać możliwości przejęcia na siebie większej części obciążeń związanych z zapewnieniem
stabilności i bezpieczeństwa międzynarodowego, co będzie w pełni zgodne z oczekiwaniami
artykułowanymi od lat przez stronę amerykańską.
Źródła:
1. Leonard D.: Przewodnik po Unii Europejskiej. Warszawa, Wydawnictwo Studio EMKA,
2003, s. 304-306.
2. Szydłowski A.: Unia Europejska – wspólna polityka bezpieczeństwa i obrony. Źródło:
http://www.europa.wojsko-polskie.pl/Skins/default/download/konferencja/Arkadiusz
%20Szydlowski%20-%20Wspolna%20Polityka%20Bezpieczenstwa%20i%20Obrony.doc
3. Jean-Yves Haine. Sprawy wojskowe.Transformacja ESDP? Źródło:
http://www.nato.int/docu/review/2005/issue2/polish/military.html
4. Weidenfeld W., Wessels W.: Europa od A do Z. Gliwice, Wydawnictwo „Wokół
nas“, 2002, s. 150-156.
16. Kiedy zawarto traktat ABM? Wyjaśnijcie zakres jego
obowiązywania.
Rozmowy w sprawie ograniczenia pocisków antybalistycznych (Anti-Balistic Missile, ABM)
toczyły się w ramach szerszych rozmów SALT (o ograniczeniu zbrojeń strategicznych).
Ostatecznie Traktat o Ograniczeniu Pocisków Antybalistycznych (ABM Treaty) pomiędzy
Stanami
Zjednoczonymi
a
Związkiem
Sowieckim
został
podpisany
26 maja 1972r. w Wiedniu (wszedł w życie 3 października tegoż roku).
Zgodnie z Traktatem, każda ze stron mogła zbudować dwa systemy obrony
przeciwbalistycznej. Jeden dla ochrony stolicy, i jeden zabezpieczający wyrzutnie pocisków
międzykontynentalnych. Centra obu systemów miały być odległe od siebie o co najmniej
1300 kilometrów, a promień chronionego terenu nie mógł przekraczać 150 kilometrów. W
skład każdego z systemów mogło wchodzić najwyżej 100 nieruchomych wyrzutni, zdolnych
do
wystrzeliwania
tylko
jednogłowicowych
pocisków.
Zgodnie
z aneksem z roku 1974r. liczba posiadanych baz obrony miała zostać zredukowana do jednej.
W obliczu zagrożenia terroryzmem, zwłaszcza ze strony Korei Północnej i Iranu, rząd
Stanów Zjednoczonych zdecydował na rozpoczęcie programu budowy tarczy antyrakietowej
(National Missile Defence, NDM), wobec czego dnia 13 grudnia 2001r. wypowiedział Rosji
Traktat ABM. 13 czerwca 2002r. Traktat ABM przestał obowiązywać.□
Zródła:
• Anti-Ballistic Missile Treaty, za stroną
ATOMICARCHIVE.COM
http://www.atomicarchive.com/Treaties/Treaty9.shtml
•
Wypowiedzenie Układu ABM, za stroną STOSUNKI.PL
http://www.stosunki.pl/main28925520210,2,yisvp.htm?PHPSESSID=58bc9d7ddc39ee002b3651455f5
ec919
17. Porównajcie Grupę Wyszehradzką z Grupą Vilnius 10.
Grupa Wileńska (zamiennie: Wileńska Dziesiątka, V10) powstała w 2000r. jako forum
państw aspirujących do członkostwa w NATO. Jej głównym celem była współpraca między
państwami-członkami, wymiana informacji i doświadczeń a także lobbing dla poparcia
swoich kandydatur wśród ówczesnych członków Sojuszu.
Państwami-członkami Grupy Wileńskiej były: Albania, Bułgaria, Chorwacja (od 2001r.),
Estonia, Łotwa, Litwa, Macedonia, Rumunia, Słowacja i Słowenia. Albania, Chorwacja i
Macedonia w tym samym czasie tworzyły Grupę Adriatycką, której przyświecały podobne
cele.
Za motto grupy zostało obrane sformułowanie: Chociaż każde państwo powinno być
oceniane według własnych zasług, jesteśmy głęboko przekonani, że integracja naszych
demokratycznych państw będzie wielkim sukcesem zarówno dla nas, jak również dla Europy
oraz NATO.
Przejawem aktywności Grupy Wileńskiej był tzw. Listy 10 (list wileński) wystosowany
przez przywódców państw-członków dla poparcia amerykańskiej polityki zagranicznej w
kontekście irackiego kryzysu rozbrojeniowego
W 2004r. państwa Grupy Wileńskiej (poza państwami Grupy Adriatyckiej) stały się
członkami NATO.
● Grupa Wyszehradzka (V4) jest regionalną organizacją współpracy w Europie
Środkowo-Wschodniej skupiającą: Polskę, Węgry, Czechy i Słowację. Narodziny współpracy
wyszehradzkiej przypadają na początek lat 90. Podczas spotkania prezydentów Polski Lecha
Wałęsy i Czechosłowacji Václava Havla oraz premiera Węgier Josefa Antalla 15 lutego 1991
roku przyjęła ona konkretny kształt deklaracji, nazwanej od miejsca spotkania Deklaracją
Wyszehradzką. Zdefiniowane w niej zostały główne cele współpracy, wśród których
nadrzędnym była integracja ze strukturami euroatlantyckimi. Wówczas to stwierdzono, że
zbieżność celów w polityce zagranicznej, podobieństwo doświadczeń historycznych oraz
bliskość geograficzna predestynują do powołania nowego związku regionalnego. Po
rozpadzie Czechosłowacji, w 1993r. członkami Grupy zostały niepodległe Republiki: Czeska
i Słowacka.
Współpraca państw obejmie takie strefy, jak: polityka zagraniczna, gospodarka, transport,
ochrona środowiska i nauka.
Zarówno dla państw tworzących Grupę Wyszhradzką jak i Grupę Wileńską,
podstawowym celem polityki zagranicznej po odzyskaniu (lub uzyskaniu) suwerenności, była
chęć integracja z strukturami euroatlantyckimi: Unią Europejską i NATO. Państwa V4 i V10
współpracując z sobą osiągnęły te cele w latach 1999 i 2004: dziś wszystkie państwa
wyszehradzkie oraz 7 państw V10 (poza Albanią, Chorwacją i Macedonią) są członkami
zarówno NATO i UE.
Państwem, które należy zarówno do V4 jak i V10 jest Republika Słowacka. Pod rządami
populisty, premiera Vladimira Mečiara (1993-1998), państwo to wypadło z kolejki do NATO
(Polska, Czechy i Węgry stały się członkami Sojuszu w 1999r.), stąd jej obecność w V10,
grupie państw, które uzyskały akcesję przy okazji drugiego po upadku ZSRR rozszerzenia
NATO w Europie.
Wskazując na różnice pomiędzy obiema organizacjami, należy zauważyć, że współpraca
wyszehradzka obejmuje pojęcie szersze, niż współpraca państw Grupy Wileńskiej. Po
pierwsze, wspólne spotkania władców Polski, Czech i Węgier datują się już na XIV wiek;
swoją ważną rolę odgrywają takie czynniki jak: wielowiekowe sąsiedztwo, wspólna historia,
podobne doświadczenia historyczne. Następnie należy zauważyć, że współpraca państw V4
nie skupia się jedynie na polityce zagranicznej: państwa wyszehradzkie współpracowały
gospodarczo
w
Środkowoeuropejskim
Porozumieniu
o Wolnym Handlu (CEFTA), powołały do życia Międzynarodowy Fundusz Wyszehradzki
(IVF) wspierający finansowo działania z zakresu promocji i rozwoju państw-członków, takie
jak: współpracę kulturalną, wymianę naukową, wymiana młodzieży, fundacja stypendiów,
współpraca przygraniczna, czy turystyka.
Na tym tle Grupa Wileńska odgrywała jedynie rolę koordynującą wysiłki państwczłonków dla uzyskania jednego celu polityki zagranicznej – akcesji do NATO. Państw
członkowskich nie łączyły szczególne względy historyczne (z wyjątkiem doświadczenia
komunizmu), V10 skupiała państwa różnych części kontynentu: państwa bałtyckie (Litwa,
Łotwa, Estonia), państwa basenu Morza Czarnego (Rumunia, Bułgaria), państwa dawnej
Jugosławii (Chrowacja Macedonia i Słowenia) a także wyszehradzką Słowację oraz Albanię.
Współpraca państw V10 nie opierała się o takie elementy jak choćby współpraca gospodarcza
czy kulturalna i takiej formule zakończyła się wraz z akcesją do NATO (przy czym państwa
Grupy Adriatyckiej nadal z sobą współpracują).□
Źródła:
1. Leksykon politologii pod red. A. Antoszewskiego i R. Herbuta. Wrocław,
Wydawnictwo ATLA 2, 2002, s. 126-127.
2. Grupa Wyszechradzka. Źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/Grupa_Wyszehradzka
3. Organizatia Tratatului Atlanticului de Nord. Źródło:
http://www.observatorul.com/articles_main.asp?action=articleviewdetail&ID=211
4. Grupa Wyszehradzka. Źródło: www.msz.gov.pl/Grupa,Wyszehradzka,1728.html
18. Wyjaśnijcie koncepcję ''Osi zła”
Termin „oś zła” pojawił się po raz pierwszy 29 stycznia 2002 roku w przemówieniu
George’a W. Busha w kontekście rozważań na temat Iraku, Iranu i Korei Północnej. W ten
sposób prezydent sformułował polityczną doktrynę USA po zamachach z 11 września 2000
roku.
Koncepcja „osi zła” zastąpiła koncepcję „państw zbójeckich” (ang. rouge states).
Amerykańska administracja używała tego terminu w stosunku do krajów, których autorytarne
rządy oskarżane były o nieprzestrzeganie praw człowieka, wspieranie terroryzmu oraz
rozbudowę arsenału broni masowej zagłady i środków jej przenoszenia. Określenie to było
popularne już za kadencji Billa Clintona, lecz dopiero podczas rządów G.W. Busha nabrało
większego znaczenia. Zaczęto podkreślać zagrożenie ze strony tych państw, uzasadniając w
ten sposób wszelkie działania podjęte przez USA w celu jego zmniejszenia. Pod koniec lat 90.
za „państwa zbójeckie” uznawano Afganistan, Irak, Iran, Koreę Północną i Libię. Gdy w 2002
r. międzynarodowe siły koalicyjne obaliły reżim talibów w Afganistanie, państwo to jako
pierwsze zostało wykreślone z tej grupy. Następna była Libia, która pod naciskiem USA
zrezygnowała z kontynuowania narodowego programu nuklearnego.
Według George’a Busha „oś zła” stanowią kraje, takie jak Irak, Iran i Korea Północna,
które posiadają broń masowego rażenia (nuklearną, chemiczną bądź biologiczną) i stanowią
one bezpośrednie zagrożenie dla światowego pokoju. Koncepcja ta przedstawia czarną wizję,
w której kraje o nastrojach antyzachodnich przekażą ładunki broni nuklearnej w ręce
organizacji terrorystycznych.
Doktryna George’a W. Busha stała się podstawą do tzw. „wojny z terroryzmem”. 19
marca 2003 wojska USA, chcąc rozbić „oś zła” rozpoczęły inwazję na Irak. Państwo to
zaprzeczało, jakoby posiadało broń masowego rażenia. Iran - w przeciwieństwie do Iraku otwarcie przyznaje się do posiadania wzbogaconego uranu, a komunistyczna Korea Północna
ostentacyjnie dokonała próby atomowej.
Źródła:
1. Wystąpienie Georga Busha z 29 stycznia 2002 r., źródło:
http://www.whitehouse.gov/news/releases/2002/01/20020129-11.html
2. Geneza i koncepcja budowy amerykańskiego systemu obrony przeciwrakietowej,
źródło: http://www.bbn.gov.pl/dokumenty/rozdzial_1.pdf
3. Stan permanentnej konfrontacji, Mariusz Janik, Puls Świata, czerwiec 2003 nr 1
.
19. Opiszcie funkcje i znaczenie Międzynarodowej Agencji
Energii Atomowej. Kto reprezentuje Twój kraj w tej organizacji?
Międzynarodowa Agencja Energii Atomowej (MAEA) powstała 29 lipca 1957 roku.
Idea stworzenia organizacji pojawiła się podczas międzynarodowej konferencji Atom for
peace (Atom dla pokoju) w Genewie. Wzięło w niej udział około 1400 przedstawicieli 83
państw z obu stron „żelaznej kurtyny”. Spotkanie to zapoczątkowało kontakty i swobodną
wymianę informacji na temat wykorzystania energii jądrowej, co doprowadziło do podpisania
26 października 1956 roku w Nowym Jorku Statusu Międzynarodowej Agencji Energii
Atomowej, a w 1957 roku do utworzenia organizacji.
MAEA to organizacja międzynarodowa, posiadająca autonomiczny status w systemie
ONZ – formalnie nie ma statusu organizacji wyspecjalizowanej. Głównym organem MAEA
jest Konferencja Ogólna złożona z przedstawicieli państw członkowskich. Organem
wykonawczym jest Rada Zarządzających (Gubernatorów), którą tworzy 35 członków,
należących do organizacji. Wybierani są oni według klucza geograficzano-kompetencyjnego.
Za obsługę administracyjną odpowiedzialny jest Sekretariat Agencji z Dyrektorem
Generalnym na czele, który jest równocześnie najwyższym urzędnikiem MAEA. Dyrektor
wybierany jest co 4 lata przez Radę Zarządzających.
Organizacja ma na celu koordynację współpracy narodowej dotyczącej badań nad
energią jądrową i pokojowym jej wykorzystaniem. Do jej obowiązków należy kontrola użycia
materiałów i wyposażenia nuklearnego, aby zapobiec wykorzystaniu tych technologii w
celach militarnych. MAEA, w razie wykrycia łamania międzynarodowych konwencji
dotyczących wykorzystania energii atomowej, ma prawo powiadomić Radę Bezpieczeństwa
ONZ, która może poczynić odpowiednie kroki. Uprawnienia Rady są zawarte w rozdziale VII
Karty Narodów Zjednoczonych (dającej możliwość wprowadzania sankcji ekonomicznych,
dyplomatycznych i militarnych, jak również użycia sił zbrojnych). Agencja zajmuje się
zagadnieniami z dziedziny praktycznego wykorzystania energii jądrowej, rozwijaniem
odpowiednich technologii, wymianą informacji naukowej i technicznej poprzez publikację i
organizowanie konferencji (wydaje podręczniki, regulaminy i instrukcje zwłaszcza w zakresie
ochrony przed promieniowaniem). Do zadań MAEA należy również szkolenie specjalistów
oraz opracowywanie standardów bezpieczeństwa pracy instalacji jądrowych. Jej działalność
dotyczy reaktorów jądrowych i różnorodnych urządzeń wykorzystujących izotopy
promieniotwórcze.
MAEA reguluje
także
międzynarodowy
system
ostrzegania
o
ewentualnych zagrożeniach będących wynikiem awarii reaktorów, nadzoruje warunki
składowania
odpadów
promieniotwórczych.,
produkcję
i
dystrybucję
izotopów
promieniotwórczych dla zastosowań medycznych i przemysłowych. Rozwijaniu działalności
agencji służy zainicjowany w 1970 Międzynarodowy System Informacji dotyczących Energii
Jądrowej. Ma on na celu stworzenie za pomocą najnowszych osiągnięć techniki światowego
banku danych o pokojowym wykorzystaniu energii jądrowej.
MAEA jest głównym międzynarodowym forum współpracy naukowej i technicznej
zajmującym się użytkowaniem technologii nuklearnej w celach pokojowych oraz inspekcją
i weryfikacją zabezpieczeń cywilnych programów nuklearnych. Organizacja ma ogromne
znaczenie we współczesnym świecie objętym narastającą groźbą użycia broni nuklearnej.
Najlepszym tego dowodem jest przyznanie Agencji i jej Dyrektorowi Generalnemu
Mohamedowi El Baradei pokojowej Nagrody Nobla w 2005 roku. Nagrodę przyznano za
wysiłki, mające na celu ograniczenie rozpowszechniania broni atomowej, za zapobieganie
wykorzystywaniu energii nuklearnej do celów militarnych oraz starania o możliwie
najbezpieczniejsze wykorzystanie tej energii do celów pokojowych.
Członkami MAEA jest obecnie ponad 140 państw, wśród nich także Polska. Szefem
Stałego Przedstawicielstwa RP przy MAEA w Wiedniu (podobnie jak Przedstawicielstwa RP
przy OBWE i Biurze ONZ) jest JE Ambasador Jacek Bylica; funkcję pierwszego sekretarza
Przedstawicielstwa pełni pani Elżbieta Gryzio. Szefem Państwowej Agencji Atomistyki jest
prof. Jerzy Wiktor Niewodniczański.
Źródła:
1. Statut Międzynarodowej Agencji Atomowej, źródło:
http://www.vilp.de/Plpdf/p044.pdf
2. Międzynarodowa Agencja Energii Atomowej i filatelistyka, Jerzy Bartke, FOTON 92,
wiosna 2006
3. Międzynarodowa Agencja Energii Atomoiwej a irański program nuklarny, Edyta
Posel-Częścik, Rafał Tarnogórski, BIULETYN nr 20(265)
4. Pokojowy Nobel dla MAEA i El Baradei, źródło: http://www.wprost.pl/ar/?O=81694
5. Międzynarodowa Agencja Energii Atomowej, źródło:
http://portalwiedzy.onet.pl/87774,,,,miedzynarodowa_agencja_energii_atomowej,hasl
o.html
6. Leksykon współczesnych międzynarodowych stosunków politycznych, praca zbiorowa
pod redakcją Czesława Mojsiewicza, wyd. Atla 2 1997, str. 201-202
20.W jaki sposób Unia Europejska jest zaangażowana w debatę na temat
nierozprzestrzeniania broni jądrowej, w szczególności w odniesieniu do kwestii
irańskiej?
Gdy w 1968 roku rozpoczęła się ratyfikacja Traktatu o
Nierozprzestrzenianiu
Broni
Jądrowej
(NPT),
zimnowojenny świat otrzymał gwarancję, że nic nie
naruszy
delikatnej
równowagi
sił
dwóch
skonfrontowanych bloków politycznych balansujących
na krawędzi totalnego konfliktu. Porządek świata
zmienił się diametralnie od tamtego czasu. Zniknęły
stare zagrożenia, powstały nowe, takie jak międzynarodowy terroryzm. Czy wobec tego
traktat
ma
jeszcze
sens?
Obecnie
sygnatariuszami
traktatu
jest
188
krajów.
"Traktat o Nierozprzestrzenianiu Broni Jądrowej odzwierciedla nieistniejący juz porządek
świata", po słowach Larsa-Erika Lundina, zastępcy dyrektora do spraw polityki
bezpieczeństwa w dyrekcji generalnej RELEX Komisji Europejskiej, automatycznie pojawia
się pytanie: "jak wygląda nowy porządek?". Otóż niezbyt ciekawie.
Spośród siedmiu krajów, które przeprowadzając otwarte testy nuklearne potwierdziły swoją
przynależność do atomowego klubu dwa - Indie i Pakistan nie ratyfikowały układu NPT. Z
podpisaniem traktatu nie spieszy się również Izrael, który choć do broni A oficjalnie się nie
przyznaje, według analityków najprawdopodobniej ją posiada. Prowadząca własny program
nuklearny Korea Północna wycofała się z traktatu w 2003 roku. Kolejny problem na Bliskim
Wschodzie stanowi Iran. Program nuklearny tego kraju prowadzony jest wbrew
postanowieniom traktatu, bo choć władze deklarują pokojowy cel badań - eksperci
przypuszczają coś wręcz przeciwnego. Niedostateczna kontrola rynku materiałów
radioaktywnych
mogłaby
dać
terrorystom
nową,
groźną
broń.
Unia Europejska stopniowo budowała wspólną politykę w sferze objętej traktatem NPT.
Sytuacja w UE jest bardzo złożona. Niektóre kraje należą do NATO, inne nie. Tylko Francja i
Wielka Brytania mają broń atomową, pozostałe 23 państwa jej nie posiadają. Mogą pojawiać
się kontrowersje. Niemniej, Unia stara się mówić jednym głosem, gdyż wspólne dla
wszystkich członków UE, jest poparcie dla międzynarodowych organizacji i traktatów.
Unia Europejska niezależnie od nich, przyjmuje własne stanowisko w sprawie NPT. Do
najważniejszych dokumentów należą:
Zasady i Cele Nierozprzestrzeniania (1995),
Europejska Strategia Bezpieczeństwa (2003),
Wspólne Stanowisko UE w sprawie NPT (2005).
Według UE, problemy wynikające z nieprzestrzegania traktatu powinny być rozwiązywane na
gruncie dyplomatycznym a państwa łamiące te zasady - jak najdłużej utrzymywane w orbicie
dialogu. Obecnie negocjacje nuklearne UE-Iran realizują to założenie w praktyce. Oprócz
tego UE wspiera ścisłą kontrolę obrotu materiałami rozszczepialnymi i ochronę instalacji
nuklearnych.
Do najważniejszych przedsięwzięć UE należą: opracowany wspólnie z Międzynarodową
Agencją
Energii Atomowej
(IAEA),
"system
śledzenia
podejrzanych
ładunków",
uruchomienie procedur przeciwdziałających przemytowi uranu oraz dotacje dla Ukrainy i
Rosji w wysokości 1,5 miliarda EUR, przeznaczone na restrukturyzację dawnych baz
nuklearnych.
W rezolucji w sprawie nierozprzestrzeniania broni jądrowej oraz rozbrojenia jądrowego
Parlament Europejski wzywa wszystkie państwa naruszające zasady nierozprzestrzeniania do
zaprzestania "nierozsądnych i nieodpowiedzialnych działań" i do pełnej realizacji
obowiązków wynikających z układu o nierozprzestrzenianiu broni jądrowej. Parlament
uważa, że układ o nierozprzestrzenianiu broni jądrowej (NPT) stanowi fundament niezbędny
do propagowania współpracy na rzecz pokojowego wykorzystywania energii jądrowej oraz
istotny
element
dalszych
dążeń
do
osiągnięcia
rozbrojenia
jądrowego.
Parlament chciałby, aby UE przełamała impas w opracowywaniu traktatu zakazującego
wykorzystywania materiałów rozszczepialnych, przyspieszyła podpisywanie i ratyfikację
traktatu o całkowitym zakazie prób jądrowych (CTBT) przez wszystkie kraje, opowiadała się
za całkowitym zaprzestaniem wszelkich prób z bronią jądrową do czasu wejścia w życie
traktatu CTBT, a także potraktowała priorytetowo sprawę zmniejszenia zagrożenia
terroryzmem jądrowym. PE wzywa społeczność międzynarodową do wspierania inicjatyw na
rzecz wielostronnego międzynarodowego procesu wzbogacania uranu prowadzonego pod
kontrolą
Międzynarodowej
Agencji
Energii
Atomowej
(MAEA).
Mimo że UE zawsze krytykowała naruszanie praw człowieka, za które odpowiedzialne były
irańskie władze i irański system karny, szczególnie w kwestii dotyczącej kary śmierci i
tortur, jej wysiłki dyplomatyczne doprowadziły Iran, z końcem 2004 r., do zawieszenia
działalności związanej ze wzbogacaniem uranu. Jednak nowo wybrany prezydent Iranu
postanowił wrócić do tej działalności, pomimo nieprzychylności opinii międzynarodowej.
Unia Europejska stoi na stanowisku, że należy zastanowić się nad nowymi sankcjami, ale
jednocześnie nie zamykać drogi do negocjacji z Teheranem.
Pomimo iż Iran zapewnia, że jego program nuklearny służy wyłącznie celom cywilnym, skala
i zaawansowanie prac wzbudzają obawy, że prawdziwym powodem jest zapewnienie
Republice Islamskiej możliwości budowy broni atomowej.
Powstrzymanie Teheranu zależy od ścisłej współpracy najważniejszych członków
społeczności międzynarodowej, a przede wszystkim współdziałania Stanów Zjednoczonych i
państw europejskich. Dotychczasowe próby samodzielnego rozwiązania kryzysu w drodze
negocjacji z Iranem, podejmowane przez państwa Unii Europejskiej, okazywały się równie
mało skuteczne jak polityka izolacji i twarda retoryka Stanów Zjednoczonych. Choć w 2006 r.
partnerzy transatlantyccy połączyli swoje siły w celu nałożenia na Iran sankcji przez Radę
Bezpieczeństwa ONZ, wciąż utrzymują się między nimi głębokie rozbieżności poglądów na
temat prowadzenia polityki wobec Teheranu. Może to zachwiać świeżo przywróconą zgodę
transatlantycką.
Źródła:
1.. Kuźniar R.: Międzynarodowa tożsamość Europy (UE). w: Unia Europejska. Nowy
typ wspólnoty międzynarodowej/red. Edward Haliżak, Stanisław Parzymies.
Warszawa, Oficyna Wydawnicza ASPRA-JR, 2002, s. 25-44.
2. Traktat o Nierozprzestrzenianiu Broni Jądrowej. Źródło: Parlament Europejski:
www.europarl.europa.eu/.../031-10817-255-09-37-903-20060920STO10816-2006-1209-2006/default_pl.htp
3. . Weidenfeld W., Wessels W.: Europa od A do Z. Gliwice, Wydawnictwo „Wokół nas”,
2002, s. 383.
CZĘŚĆ TRZECIA
NATO – struktura
i funkcjonowanie
PYTANIA 21 - 30
21. Co oznacza skrót NATO RTO? Opiszcie zadania tej
organizacji.
NATO Research & Technology Organisation - Organizacja ds. Badań i Technologii (RTO).
Odpowiada ona za integrowanie i koordynację działań NATO w dziedzinie badań i
technologii obronnych. W związku z tym prowadzi i promuje wymianę informacji o
badaniach
i technologiach
pomiędzy
programami
badawczymi
prowadzonymi
w
poszczególnych państwach. Tworzy długoterminową strategię NATO oraz zapewnia
doradztwo w dziedzinie badań i technologii. RTO rozwija współpracę w dziedzinie badań i
technologii obronnych, która była prowadzona przez nieistniejące już instytucje: Grupa
Doradcza ds. Badań i Rozwoju Technologii Lotniczo-Rakietowej (AGARD) i Grupę Badań
Obronnych (DRG). RTO powstała z połączenia i restrukturyzacji obu tych grup. Jej misją jest
prowadzenie i promowanie współpracy badawczej i wymiany informacji, co ma przyczyniać
się do rozwoju narodowych potencjałów badawczo-technologicznych oraz do ich
efektywnego wykorzystania zgodnie z potrzebami wojskowymi Sojuszu. Celem działań RTO
jest dbałość o utrzymanie przewagi Sojuszu w dziedzinie badań i technologii. Organizacja
zapewnia również doradztwo w tym zakresie na potrzeby osób i instytucji podejmujących
decyzje w NATO i państwach członkowskich. Prace RTO są wspierane przez szeroką sieć
ekspertów z państw członkowskich. Są one również skoordynowane z działaniami innych
organów NATO zajmujących się badaniami i technologiami.
Pełen zakres działalności techniczno-badawczej to domena sześciu paneli zajmujących się
następującymi tematami:
• Studia, analiza i symulacja (SAS);
• Koncepcje systemów i ich integracja (SCI);
• Czujniki i elektronika (SET);
• Technologia Systemów Informatycznych (IST);
• Technologia stosowana - pojazdy mechaniczne (AVT);
• Czynniki ludzkie i medycyna (HFM).
źródła:
•
http://www.nato.int/structur/rto/rto.htm
•
http://www.rta.nato.int/
„Vademecum NATO”, wyd. 2001, Office of Information and Press - NATO - 1110
Brussels, s. 373-374
22. Szczegółowo opiszcie funkcje Rady Północnoatlantyckiej oraz
wyjaśnijcie jej miejsce w strukturach NATO.
Rada Północnoatlantycka (NAC) jest najważniejszym organem decyzyjnym Sojuszu i
sprawuje władzę polityczną w wymiarze wykonawczym ora ma upoważnienie do
podejmowania decyzji. Składa się ze stałych przedstawicieli wszystkich państw
członkowskich, którzy spotykają się co najmniej raz w tygodniu. Rada obraduje również na
wyższych szczeblach - ministrów spraw zagranicznych, ministrów obrony oraz szefów
rządów, jednak nie ma to żadnego wpływu na uprawnienia Rady ani jej prawo do
podejmowania decyzji, a decyzje te mają zawsze ten sam status i moc, bez względu na to, na
jakim szczeblu odbywają się obrady. Rada odgrywa znaczącą publiczną rolę – wydaje
deklaracje i komunikaty wyjaśniające politykę i decyzje Sojuszu wobec opinii publicznej oraz
rządów państw nienależących do NATO. Rada jest jedynym organem Sojuszu, który wywodzi
swoje
kompetencje
bezpośrednio
z
Traktatu
Północnoatlantyckiego.
Zgodnie
z postanowieniami Traktatu Rada została zobowiązana do tworzenia organów pomocniczych.
Od tego czasu stworzono wiele komitetów i grup planowania, które wspierają prace Rady lub
przejmują odpowiedzialność za konkretne dziedziny, takie jak: planowanie obronne,
planowanie nuklearne lub kwestie wojskowe. Rada jest zatem unikalnym forum
umożliwiającym szerokie konsultacje pomiędzy rządami państw członkowskich we
wszystkich kwestiach dotyczących ich bezpieczeństwa i jest najważniejszym organem
decyzyjnym NATO. Wszystkie państwa członkowskie NATO mają równe prawo do
wyrażania swoich poglądów przy stole Rady Północnoatlantyckiej. Decyzje te są wyrazem
zbiorowej woli rządów państw członkowskich i wypracowuje się je na drodze porozumienia.
Rządy wszystkich państw członkowskich są współtwórcami polityki formułowanej przez
Radę lub z jej upoważnienia i mają swój udział w dochodzeniu do porozumienia, które jest
podstawą tych decyzji. Tematy dyskusji i decyzje podejmowane na posiedzeniach Rady
obejmują wszystkie aspekty działalności Sojuszu i często wynikają z raportów i rekomendacji
przygotowanych na prośbę Rady przez podległe komitety.
źródła:
http://www.nato.int/docu/handbook/2001/hb070101.htm
http://encarta.msn.com/encnet/refpages/refarticle.aspx?refid=761573186
„NATO w trakcie transformacji” wyd. 2004, NATO – Public Diplomacy Division,
s.40-41
23. Kiedy została ustanowiona �Swiss Mission� przy NATO i
jakie są jej zadania?
Swiss Mission”
- Szwajcarska Misja przy NATO
Szwajcarska Misja przy NATO została ustanowiona w 1997.
Jej głównym zadaniem jest reprezentowanie Szwajcarii jako przedstawicielstwo
dyplomatyczne w Kwaterze Głównej NATO.
Szwajcarska Misja przy NATO bierze udział w Radzie Partnerstwa Euroatlantyckiego (Euro Atlantic Partnership Council - EAPC). Więzi wojskowe są utrzymywane poprzez Jednostkę
Sztabową Partnerstwa dla Pokoju (PdP).
Współpraca obejmuje polityczne, wojskowe i cywilne aspekty. Jednostka ulokowana jest w
obrębie Międzynarodowego Sztabu Woskowego w Kwaterze Głównej NATO w Brukseli, a
także na pierwszym i drugim szczeblu zintegrowanej struktury wojskowej NATO.
Jej oficerowie współpracują z oficerami państw sprzymierzonych, jako personel
międzynarodowy. Uczestniczą w przygotowywaniu debat i wdrażaniu decyzji politycznych
odnoszących się do poszczególnych zagadnień wojskowych Partnerstwa dla Pokoju. Od 1998
roku wchodzą także w skład Komórki Koordynacji Partnerstwa (PCC) i w pełni uczestniczą w
jej działaniach.
Szwajcarska Misja przy NATO jest również punktem kontaktowym z Unią
Zachodnioeuropejską (WEU).
Źródło:
1. Swiss Mission to NATO. Źródło: http://www.nato.int/pfp/ch/ch_mission.htm
Vademecum NATO. Office of information and Press, Bruksela, 2001, s. 281.
24. Co oznacza angielski skrót KFOR?
KFOR (Kosovo Force) to misja wojskowa, dążąca do utrzymania pokoju na terenie
Kosowa i Metohiji (regionu autonomicznego w ramach Serbii), rozpoczęła się 12 czerwca
1999 roku, na mocy mandatu Rady Bezpieczeństwa ONZ numer 1244.
Celami wojsk KFOR są przede wszystkim: (1) stworzenie i utrzymanie warunków
umożliwiających bezpieczne funkcjonowanie mieszkańców Kosowa w miejscu ich
zamieszkania, (2) zapewnienie bezpieczeństwa i porządku publicznego, (3) monitorowanie,
kontrolowanie oraz, jeżeli sytuacja tego wymaga, wymuszanie realizacji porozumień, na
mocy których doszło do zakończenia konfliktu, (4) wspieranie prowadzonej przez ONZ Misji
Tymczasowej Administracji w Kosowie, (5) kontrola przestrzeni powietrznej.
W misji biorą udział wszystkie państwa NATO, a także: Argentyna, Armenia, Austria,
Azerbejdżan, Filipiny, Finlandia, Gruzja, Indie, Irlandia, Malezja, Maroko, Mongolia, Rosja,
Szwajcaria, Szwecja i Ukraina.
KFOR podzielony jest na cztery wielonarodowe brygady. Każda z nich odpowiada za
określony rejon prowincji, ale wszystkie podlegają dowódcy KFOR, którym aktualnie (od 1
września 2006r.) jest gen. Roland Kather. □
ŹRÓDŁA
KFOR, na stronach NATO.INT, http://www.nato.int/kfor/kfor/about.htm
Nations contributing to KFOR, na stronach NATO.INT http://www.nato.int/kfor/kfor/nations/default.htm
Kosovo conflict and the role of KFOR, [w:] NATO Handbook, str. 149-152
25. Opiszcie działalność natowskiego Centrum Przeciwdziałania
Broni Masowego Rażenia.
Centrum Broni Masowego Rażenia (BMR) zostało powołane w maju 2000 roku przy
Kwaterze Głównej NATO. Powstało w wyniku Inicjatywy w dziedzinie Broni Masowego
Rażenia, przyjętej w kwietniu 1999 roku na Szczycie Waszyngtońskim, która miała zapewnić
usystematyzowaną
debatę
w
NATO
prowadzącą
do
wzmocnienia
powszechnego
uświadomienia kwestii BMR oraz reagowania na związane z nią zagrożenia. Centrum jest
sekcją
Zarządu
Politycznego.
W
jego
skład
wchodzą
członkowie
Sekretariatu
Międzynarodowego, a także narodowi eksperci.
Uruchomienie Centrum miało wesprzeć wysiłki Inicjatywy w zakresie integracji
politycznych i wojskowych działań Sojuszu w związku z BMR, których celem było:
•
poprawienie jakości informacji wywiadowczych na tematy jej rozprzestrzeniania oraz
ich wymianę pomiędzy Sojusznikami
•
wspomożenie rozwoju strategii informowania opinii publicznej
•
poszerzenie istniejących programów sojuszniczych, które wzmacniają gotowość
wojskową do działania w środowisku BMR
•
przeciwdziałanie zagrożeniom powodowanym przez BMR
•
wzmocnienie procesu wymiany informacji dotyczących narodowych programów
Sojuszników w zakresie dwustronnego niszczenia BMR oraz udzielania wzajemnej
pomocy
•
rozwój możliwości Sojuszników związanych z wzajemną pomocą w ochronie ludności
cywilnej przeciwko zagrożeniom, jakie stwarza broń masowego rażenia.
Działalność Centrum polega na promowaniu debaty i zrozumienia dla kwestii
związanych z bronią masowego rażenia. Wspiera ono już istniejące programy zajmujące się
kwestiami zwiększania gotowości obronnej oraz przeciwdziałania proliferacji. Stymuluje
także wymianę informacji pomiędzy programami wspomagającymi niszczenie broni
masowego rażenia. Zadaniem Centrum jest doskonalenie współpracy w dziedzinie BMR,
wzmacnianie konsultacji w sprawie jej nierozprzestrzeniania oraz kontrola zbrojeń i
rozbrojenia.
Źródła:
• Komunikat szczytu waszyngtońskiego, źródło:
http://216.239.59.104/search?q=cache:oHTG5OrjXcYJ:www.bbn.gov.pl/%3Fstrona%3Dp
Vademecum NATO, wyd. Office of Information and Press 2001, str. 23-24, 166-167
26. Jakie typy samolotów myśliwskich są obecnie używane w Siłach
Powietrznych Polski?
Obecnie w Siłach Powietrznych Polski używane są
trzy typy samolotów myśliwskich:
F-16 General Dynamics F-16 Fighting Falcon
(Walczący Sokół) – samolot wielozadaniowy
zbudowany przez amerykańską wytwórnię General
Dynamics, która obecnie jest częścią koncernu
zbrojeniowego Lockheed Martin.
F-16 jest użytkowany przez siły powietrzne 25
krajów, w tym Polski.
MiG-29 (МиГ-29, oznaczenie NATO Fulcrum) –
rosyjski współczesny myśliwiec frontowy.
Od 1989 roku używany przez Siły Powietrzne
Rzeczypospolitej Polskiej - 1 Eskadrę Lotnictwa
Taktycznego (dawniej 1 Pułk Lotnictwa Myśliwskiego) w Mińsku Mazowieckim.
Su-22 (eksportowa wersja Su-17) – rosyjski
samolot szturmowo-bombowy, używany przez kraje
byłego Układu Warszawskiego, Bliskiego Wschodu
oraz Libię, Wietnam, Peru i Angolę. Maszyna
zyskała pieszczotliwy przydomek wśród pilotów
którzy nazywają ją Suczką od skrótu kontruktora
"Su" Pawła Suchoja.
Źródła:
1. General Dynamics F-16 Fighting Falcon. Źródło:
http://pl.wikipedia.org/wiki/General_Dynamics_F-16_Fighting_Falcon
2. MiG-29. Źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/MiG-29
3. Su-17. Źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/Su-22
27. Jakie były najważniejsze uzgodnienia i jakie dokumenty zostały
przyjęte podczas Szczytu NATO w Rydze?
W dniach 28-29 listopada 2006r. odbywał się Rydze ósmy od końca zimnej wojny
i pierwszy na terenie dawnego ZSRR Szczyt NATO. W stolicy Łotwy przywódcy państw
wzmocnili zaangażowanie NATO w misję w Afganistanie i zaapelowali o dalsze
międzynarodowe poparcie misji. Ponadto podjęli także działania na rzecz ulepszenia
zdolności militarnych Sojuszu oraz zatwierdzili inicjatywy zmierzające do pogłębienia
i rozszerzenia współpracy z państwami partnerskimi.
● Kompleksowe wytyczne polityczne – w czasie Szczytu w Rydze przywódcy państw
oficjalnie zatwierdzili Comprehensive Political Guideance, dokument polityczny, który ustala
na najbliższe 10 lat priorytety dla Sojuszu w dziedzinie zdolności militarnych, planowania i
działalności
wywiadowczej.
Za
najważniejsze
zagrożenia
dla
Sojuszu
w dającej się przewidzieć przyszłości zostały uznane terroryzm oraz proliferacja broni
masowej zagłady.
● Afganistan – dominującym tematem Szczytu były trudności jakie napotyka misja
ISFOR (Międzynarodowe Siły Wspierania Bezpieczeństwa). Za najważniejszy problem
uznano brak odpowiedniego liczebnego zaangażowania wojsk NATO w tym kraju.
W Rydze za kluczowe uznano zwiększenie sił przynajmniej do poziomu zgodnego
z wcześniejszymi deklaracjami państw (dowódcy operacji domagali się 2500 dodatkowych
żołnierzy wobec 32tys już zaangażowanych) i chociaż częściowe zniesienie ograniczeń
geograficznych lub przedmiotowych nakładanych przez państwa na swoje kontyngenty (tzw.
caveats). W obu kwestiach, mimo apeli USA i państw najmocniej zaangażowanych w walki
(Wielkiej Brytanii, Kanady i Holandii), nie nastąpił przełom. Wysłanie dodatkowych sił –
podnoszących do 90% stopień realizacji zobowiązań – zapowiedziały Kanada, Dania, Czechy,
Bułgaria, Hiszpania i Macedonia. Wiele państw zdecydowało się znieść część, a niektóre –
np. Holandia i Rumunia – wszystkie caveats. Jednocześnie jednak państwa, których wojska
stacjonują na względnie spokojnych północy i zachodzie Afganistanu – Niemcy, Włochy,
Francja i Hiszpania (łącznie ponad 6 tys. ludzi) – odmówiły zgody na przerzut swych sił do
mniej stabilnych rejonów oraz na zniesienie nałożonych na kontyngenty ograniczeń, poza
przypadkami szczególnego zagrożenia. Na Szczycie poparto francuską inicjatywę utworzenia
grupy kontaktowej do spraw Afganistanu (złożonej z uczestników ISAF, państw regionu i
międzynarodowych instytucji) oraz zaapelowano do innych organizacji międzynarodowych o
większy
udział
w odbudowie tego kraju. Nie określono jednoznacznie celów misji ISAF oraz czasu ich
realizacji (choć Sekretarz Generalny Jaap de Hoop Scheffer sugerował, iż w 2008 r. może
rozpocząć się przekazywanie odpowiedzialności za bezpieczeństwo Afganistanu miejscowym
władzom). Chociaż sojusznicy zgadzają się co do priorytetowego znaczenia misji afgańskiej
dla
przyszłości
NATO,
wciąż
utrzymują
się
między
nimi
duże
różnice
w ocenie celów i charakteru operacji.
● Siły Szybkiego Reagowania – W czasie ryskiego Szczytu ogłoszono osiągnięcie pełnej
zdolności operacyjnej przez Siły Szybkiego Reagowania (NATO Response Forces, NRF). Ich
utworzenie
stanowiło
jeden
z
głównych
punktów
przyjętego
na
Szczycie
w Pradze programu wojskowej transformacji Sojuszu i miało służyć zwiększeniu jego
zdolności do prowadzenia misji ekspedycyjnych oraz szybkiej reakcji na kryzysy. Jednakże
złożenie deklaracji o pełnej gotowości NRF stało się możliwe dopiero dzięki zgłoszeniu przez
USA i kilka innych krajów dodatkowych oddziałów do obecnej zmiany tych sił.
● Globalne partnerstwa – podczas Szczytu dyskutowana była, promowana przez USA,
koncepcja „globalnych partnerstw”. Miała ona oznaczać umocnienie związków
i współpracy operacyjnej z państwami mogącymi angażować się w misje ekspedycyjne
NATO, a niebędącymi członkami bądź partnerami Sojuszu (m.in. Australia, Nowa Zelandia,
Japonia, Republika Korei). Propozycję amerykańską od początku sceptycznie przyjmowali
pozostali sojusznicy, obawiając się, iż może prowadzić do nadmiernej globalizacji zadań i
charakteru NATO. W rezultacie, na szczycie zapowiedziano jedynie rozwój możliwości
współdziałania z tymi państwami w misjach oraz organizację ad hoc spotkań z ich udziałem,
ale zrezygnowano z formalizacji tego rodzaju powiązań
● Partnerstwo dla Pokoju – ważnym postanowieniem było też zaoferowanie uczestnictwa
w Partnerstwie dla Pokoju (PfP) oraz Radzie Partnerstwa Euroatlantyckiego (EAPC) dla
Serbii, Czarnogóry oraz Bośni i Hercegowiny. Decyzja ta, dość niespodziewana, zważywszy
na obiekcje części członków NATO co do współpracy Serbii i Bośni w ściganiu zbrodniarzy
wojennych, świadczyć może o chęci przyspieszenia przez Sojusz normalizacji sytuacji na
Bałkanach.
● Rozszerzenie Sojuszu – w Rydze nie podjęto istotnych decyzji co do rozszerzenia
Sojuszu. Zasygnalizowano możliwość zaproszenia nowych państw do NATO na kolejnym
Szczycie w 2008r., wskazując na Albanię, Chorwację i Macedonię. Prócz tego potwierdzono
także wolę utrzymania bliskich stosunków z Ukrainą i Gruzją, bez podania konkretnych dat
możliwego członkostwa.
● Kosowo – w kwestii dowodzonej przez NATO misji KFOR, przywódcy państw
zadeklarowali dalszą gotowość to odegrania znaczącej roli w tym regionie, wobec toczących
się międzynarodowych rozmów w sprawie jego przyszłości. W związku z tym, NATO
zamierza koordynować swoje działania na rzecz wsparcia reform i utwierdzania demokracji z
Organizacją Narodów Zjednoczonych, Unią Europejską oraz Organizacją Bezpieczeństwa i
Współpracy w Europie.
● Bliski Wschód i Północna Afryka – postanowieniem Szczytu było poszerzenie
dotychczasowej
współpracy
w
ramach
Dialogu
Śródziemnomorskiego
(MD)
i Stambulskiej Inicjatywy Współpracy (ICI) o Inicjatywę Współpracy Szkoleniowej (Training
Cooperation Initiative), mającej na celu pomoc w szkoleniu sił militarnych partnerskich
państw.
● Bezpieczeństwo energetyczne - w Rydze podjęto też – po raz pierwszy na takim szczeblu
– dyskusję nad możliwością wykorzystania struktur i zasobów Sojuszu do umacniania
bezpieczeństwa energetycznego członków NATO. I choć rozmowy te nie doprowadziły do
konkretnych zobowiązań, stanowią jednak sygnał rosnącego zainteresowania Sojuszu tym
zagadnieniem, oczekiwany m.in. przez Polskę. Deklaracja końcowa zaleciła Radzie
Północnoatlantyckiej podjęcie prac nad określeniem, w jakich przypadkach i w jakim zakresie
NATO może działać w razie przyszłych kryzysów energetycznych.
Następny Szczyt NATO jest planowany na wiosnę 2008r.□
Zródła:
NATO after Riga, na stronach NATO.INT
http://www.nato.int/docu/nato_after_riga/nato_after_riga_en.htm
Marek Madej, Szczyt NATO w Rydze, [w:] Biuletyn Polskiego Instytutu Spraw
Międzynarodowych, nr 70 (410) z dnia 30 listopada 2006r.,
http://www.pism.pl/biuletyn_content/id/445
Summit NATO - Riga 2006, na stronach Czeskiego Centrum Informacji o NATO,
http://www.natoaktual.cz/summit-nato-riga-2006-0ax/na_projekty.asp?c=A060711_142607_na_projekty_m02
Jerzy Haszczyński, NATO i drugi koniec świata, RZECZPOSPOLITA, nr 279 z 30.11.2006r.
28.
Gdzie znajduję się dowództwo SHAPE? Kiedy kraj, na którego
terytorium się ono znajduje stał się członkiem Sojuszu? Wyjaśnij
zadania i cele Sojuszniczego Dowództwa Operacyjnego.
SHAPE to Kwatera Główna Sojuszniczego Dowództwa NATO Europa. Znajduje się
ona w Casteau koło Mons w Belgii. Kraj ten był jednym z krajów założycielskich Paktu
Północnoatlantyckiego i jest w NATO od początku jego istnienia, czyli od 4 kwietnia 1949
roku.
Podczas Szczytu w Pradze w 2002 roku, przywódcy Sojuszu wprowadzili radykalne
zmiany w strukturze dowodzenia NATO. Dowództwo Sił Sojuszniczych NATO ds. Operacji
(Allied Command Operations, ACO) zostało formalnie zainaugurowane 1 września 2003
roku. Zasadnicza przebudowa kompetencji poszczególnych szczebli dowodzenia miała na
celu odejście od geograficznego podziału dowództw na rzecz struktur podzielonych według
sprawowanych funkcji. Sojusznicze Dowództwo Operacyjne
zastąpiło dotychczasowe
Dowództwo Sił Sojuszniczych NATO Europa (ACE). ACO pełni funkcje operacyjne NATO i
odpowiada za utrzymanie bezpieczeństwa na całym obszarze odpowiedzialności Sojuszu.
Posiada trzy szczeble. Dowódcą ACO jest Naczelny Dowódca Sił Sojuszniczych NATO dla
Europy (SACEUR).
Podstawowym zadaniem SHAPE jest zapewnienie doradztwa strategicznego Kwaterze
Głównej NATO oraz przedstawienie wytycznych drugiemu szczeblowi dowodzenia .
Sojusznicze Dowództwo Operacyjne kieruje trzema ośrodkami na drugim szczeblu
dowodzenia, które są odpowiedzialne za kierowanie przyszłymi operacjami Sojuszu. Ośrodki
te to dwa Połączone Dowództwa Sił Sojuszniczych NATO w Brunssum (Holandia) i w
Neapolu (Włochy) oraz Połączona Kwatera w Lizbonie (Portugalia). Każde połączone
dowództwo sił odpowiada za podejmowanie pełnego zakresu działań Sojuszu, w tym również
do rozmieszczenia lądowego dowództwa CJTF (Zespołu Zadaniowego Połączonych
Rodzajów Wojsk). Połączona Kwatera koncentruje się na dowodzeniu CJTF w działaniach
morskich. Trzeci szczebel ACO został podzielony na sześć dowództw poszczególnych typów
sił (Joint Force Component Commands, JFCCs): siły lądowe - w Heidelbergu (Niemcy) i w
Madrycie (Hiszpania), siły lotnicze – w Ramstein (Niemcy) i w Izmirze (Turcja), siły morskie
– w Northwood (Wielka Brytania) i w Neapolu (Włochy). Dowództwa te posiadają zasób
środków dowodzenia wyspecjalizowanych w odniesieniu do danego środowiska i mogą
zostać zaangażowane przez dowolny ośrodek z drugiego szczebla.
Sojusznicze Dowództwo Operacyjne jest odpowiedzialne za ogólne planowanie,
kierowanie i całokształt działalności wojskowej NATO na terenie podległego mu obszaru oraz
poza jego granicami w ramach otrzymanego mandatu. Zadaniem ACO jest wspieranie
zachowania pokoju, bezpieczeństwa i niepodzielności terytorialnej państw członkowskich
NATO. Dowództwo spełnia swoje obowiązki poprzez ocenianie ryzyka i zagrożeń,
planowanie operacji militarnych, wybieranie i pozyskiwanie sił, niezbędnych do prowadzenia
misji Sojuszu, jak również przez ustalenia z Radą Północnoatlantycką. Sojusznicze
Dowództwo Operacyjne ma również obowiązek wspierać działania Sojuszu podjęte w celu
rozwiązania kryzysu oraz zapewniać skuteczną obronę terytorium krajów NATO oraz ich sił.
ACO wspiera także proces zapewniania zdolności sił tworzących strukturę NATO zarówno w
chwili obecnej, jak i w przyszłość do efektywnego dowództwa i wykonywania swoich zadań.
Dzieje się tak poprzez współpracę z
Dowództwem Sił Sojuszniczych NATO ds.
Transformacji (Allied Command Transformation, ACT), polegającej na synchronizowaniu
działań operacyjnych i elementów struktury dowodzenia, które posiadają operacyjną rolę w
wysiłkach NATO, zmierzających ku transformacji.
Źródła:
Sprawy wojskowe; Radykalnie nowa struktura dowodzenia dla NATO, Andrew
Vallance źródło: http://www.nato.int/docu/review/2003/issue3/polish/military.html
Deklaracja Szczytu Praskiego, źródło:
http://217.153.190.131/index.php?lin=5&last=224&idtext=510
Allied Command Operations, źródło: http://www.nato.int/shape/about/structure.html
Mission of the Supreme Allied Commander, Europe (SACEUR), źródło:
http://www.nato.int/shape/about/mission.htm
NATO command structure, źródło:
http://www.nato.int/issues/military_structure/command/index-e.htm
Supreme Headquarters Allied Powers Europe, źródło:
http://en.wikipedia.org/wiki/Allied_Command_Operations
NATO, źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/NATO
NATO handbook, Public Diplomacy Division NATO, str. 90
29. Opiszcie zadania SACEUR. Czy to stanowisko lub jego zastępcy mógłby objąć
przedstawiciel Twojego kraju?
Naczelny Dowódca Sił Sojuszniczych w Europie (SACEUR) jest jednym
z dwóch strategicznych dowódców NATO (drugi to SACLANT - Naczelny Dowódca
Połączonych Sił Zbrojnych NATO na Atlantyku). SACEUR pełni obowiązki dowódcy
Sojuszniczego Dowództwa Operacyjnego NATO (ACO). Podlega bezpośrednio najwyższej
wojskowej władzy Sojuszu - Komitetowi Wojskowemu NATO. Jego zadaniem jest
planowanie i dowodzenie operacjami wojskowymi Sojuszu. W razie konieczności zgłasza
potrzeby użycia sił NATO w operacjach stabilizacyjnych, wsparcia operacji kryzysowych i
utrzymania właściwego poziomu efektywnej obrony Sojuszu.
SACEUR odpowiada przed Komitetem Wojskowym za całokształt dowodzenia i
prowadzenia wszystkich spraw wojskowych na całym obszarze odpowiedzialności NATO. Do
jego obowiązków należy również doradzanie Komitetowi Wojskowemu w sprawie ich
dowództw przez uczestniczenie w posiedzeniach Komitetu. SACEUR ma swego
przedstawiciela w Kwaterze Głównej NATO (SHAPE) w randze generała bądź admirała,
który pomaga mu w zachowaniu bliskich kontaktów z zespołem politycznym i wojskowym
SHAPE oraz w zapewnieniu efektywnego przepływu informacji i skutecznej łączności w obie
strony.
Podstawowym zadaniem SACEUR jest dbanie o zachowanie pokoju bezpieczeństwa
oraz integralności terytorialnej. W przypadku bezpośredniej groźby agresji SACEUR ma
obowiązek podjąć wszystkie możliwe środki wojskowe, aby wykazać gotowość Sojuszu do
zachowania lub przywrócenia bezpieczeństwa na obszarze swojej odpowiedzialności. Ma
dostęp do szefów sztabów wszystkich państw członkowskich, z którymi może porozumieć
się, jeśli miałoby to ułatwić wykonanie powierzonych mu zadań. Utrzymuje także kontakt
przedstawicielami prasy i innych mediów. Składa oficjalne wizyty w państwach, z którymi
Sojusz rozwija dialog, współpracę i partnerstwo. Jest również odpowiedzialny za
utrzymywanie więzi z państwami należącymi do Partnerstwa dla Pokoju (PdP).
Funkcję SACEUR sprawuje zawsze amerykański generał lub admirał, dlatego nie ma
możliwości, aby został nim Polak. Natomiast Zastępcą SACEUR-a (D-SACEUR) zawsze jest
Europejczyk, zatem to stanowisko mógłby objąć przedstawiciel Polski.
Źródła:
• The Supreme Allied Commander Europe (SACEUR), źródło:
http://www.nato.int/docu/handbook/2001/hb120701.html
• Posunąć do przodu stosunki Unia Europejska-NATO, źródło:
http://www.nato.int/docu/review/2003/issue3/polish/art2.html
• Mission of the Supreme Allied Commander, Europe (SACEUR), źródlo:
http://www.nato.int/shape/about/mission.htm
• NATO handbook, Public Diplomacy Division NATO, str.90
Vademecum NATO, wyd. Office of Information and Press 2001, str. 276, 296-297
29. Opiszcie zadania SACEUR. Czy to stanowisko lub jego zastępcy mógłby objąć
przedstawiciel Twojego kraju?
30. Podajcie powody i okoliczności podjęcia przez NATO decyzji
dotyczącej wypracowania studium wykonalności systemu obrony
przeciwrakietowej w ramach NATO.
Sojusz Północnoatlantycki ma długą historię udanej współpracy w dziedzinie
wykorzystania obrony przeciwrakietowej do ochrony swoich sił zbrojnych w terenie działań
(jak np. wysłanie do Turcji systemu obrony Patriot w obliczu dwóch konfliktów irackich) i
nieustannie pracuje nad udoskonaleniem tych zdolności.
Dla NATO potrzeba wypracowania studium wykonalności obrony przeciwrakietowej
jest odpowiedzią na wyzwania sytuacji międzynarodowej, w jakiej znalazł się świat,
szczególnie po zamachach terrorystycznych z 11 września 2001r. Obrona przeciwrakietowa
jest w stanie wzmocnić odstraszanie ewentualnego przeciwnika, ponieważ ryzykowałby on,
że jego ataki skończą się klęską operacyjną oraz stanąłby wobec perspektyw odwetu ze strony
NATO. Poza tym, dysponując obroną przed takimi rakietami balistycznymi, państwa
sojusznicze uzyskają większą swobodę rozważania opcji innych, niż podejmowanie
przeciwko wrogom działań prewencyjnych lub wyprzedzających.
Już w 1999r. Koncepcja Strategiczna NATO zauważała potrzebę zbudowania systemu
obrony przeciwrakietowej dla odparcia ewentualnego zagrożenia bronią chemiczną,
biologiczną i nuklearną. W marcu 2005 roku Rada Północnoatlantycka uruchomiła program
tzw. wielowarstwowej obrony przeciwrakietowej teatru działań (Active Layered Theatre
Ballistic Missile Defence, ALTBMD). ALTMBMD zintegruje różne systemy obrony
przeciwrakietowej
teatru
działań
(Theatre
missile
Defence,
TMD)
w jedną, spójną sieć ochrony rozmieszczonych sił zbrojnych i ma osiągnąć wstępną zdolność
operacyjną w 2010 roku.
Nie jest wykluczone, że w najbliższym czasie, NATO wyjdzie poza wykorzystanie
potencjału obrony przeciwrakietowej Sojuszu wyłącznie do ochrony sił zbrojnych.
Ministrowie obrony państw członkowskich obradujący w czerwcu 2006 roku przyjęli do
wiadomości zakończenie studium wykonalności i opłacalności obrony przeciwrakietowej
rozpoczętego przez Sojusz podczas Szczytu w Pradze w 2002 roku w celu przeanalizowania
opcji ochrony terytorium, sił zbrojnych i ludności Sojuszu.
Ponadto,
toczone
są
obecnie
rozmowy
na
temat
ewentualnego
włączenia
amerykańskiego systemu tarczy antyrakietowej w system NATO.□
ŹRÓDŁA
David S. Yost, Obrona przeciwrakietowa w programie NATO, NATO Review, jesień 2006,, na
stronach NATO.INT, http://www.nato.int/docu/review/2006/issue3/polish/analysis1.html
Missile Defence, na stronach NATO.INT, http://www.nato.int/issues/missile_defence/index.html
CZĘŚĆ CZWARTA
Geografia
PYTANIA 31 – 35
31. Utwórzcie mapę i zaznaczcie państwa uczestniczące w operacji
"Active Endeavour" oraz obszar tej operacji.
Źródła:
1. Operation Active Endeavour, źródło:
http://www.afsouth.nato.int/JFCN_Operations/ActiveEndeavour/Endeavour.ht
m
2. Operation Active Endeavour, źródło:
http://www.nato.int/issues/active_endeavour/index.html
3. Operation Active Endeavour, źródło:
http://en.wikipedia.org/wiki/Operation_Active_Endeavour
32. Zaznaczcie na mapie państwa założycielskie Sojuszu
Północnoatlantyckiego.
33. Gdzie znajduje się siedziba Międzynarodowego Trybunału
Karnego dla byłej Jugosławii (ICTY), czym się zajmuje i kiedy
został ustanowiony?
ICTY (International Criminal Tribunal for the former Yugoslavia - Międzynarodowy
Trybunał Karny dla byłej Jugosławii) ma swoją siedzibę w Hadze, w Holandii. Został
ustanowiony przez 827 rezolucję ONZ w dniu 25 maja 1993 roku.
Trybunał zajmuje się sądzeniem zbrodniarzy wojennych za przestępstwa popełnione w
czasie wojny na terytorium dawnej Jugosławii od 1 stycznia 1991 roku. Najczęstsze czyny,
będące powodem prowadzonych procesów to: zbrodnie przeciwko ludzkości, naruszenie praw
i obyczajów wojennych, naruszenie konwencji genewskich o ochronie ofiar wojny (z 1949r.)
oraz – w szczególności – ludobójstwo. Najwyższą z kar, jakie może zasądzić Trybunał jest
dożywotnie więzienie.
Celami ICTY są:
doprowadzenie przed oblicze sprawiedliwości osób odpowiedzialnych za poważne
naruszenia międzynarodowego prawa humanitarnego
wydawanie wyroków na winnych ww. przestępstw
powstrzymywanie dalszych zbrodni
przyczynienie się do przywrócenia pokoju poprzez zatrzymywanie osób
odpowiedzialnych za naruszenia prawa międzynarodowego.
Źródła:
1. ICTY at a glance – general information, źródło: http://www.un.org/icty/glancee/index.htm
2. Międzynarodowy Trybunał Karny dla byłej Jugosławii, źródło:
http://pl.wikipedia.org/wiki/Mi%C4%99dzynarodowy_Trybuna%C5%82_Karny_dla_by
%C5%82ej_Jugos%C5%82awii
34. Wymieńcie
i zaszeregujcie czasowo operacje NATO dotyczące
terytorium Macedonii (FYROM).
Mapa na podstawie: http://worldatlas.com/webimage/countrys/europe/euoutl.htm
Na przestrzeni lat 2001-2003 NATO prowadziło na terenie Republiki Macedonii
następujące operacje:
30 dniowa operacja Essential Harvest (Niezbędne Żniwa) rozpoczęła się 27 sierpnia
2001r. Jej celem była zbiórka i zniszczenie wszelkiej broni przekazanej dobrowolnie przez
albańską
Narodową
Armię
Wyzwoleńczą
działającą
przeciwko
Rep.Macedonii.
W operację zaangażowanych było ok 3,5 tysiąca żołnierzy. W czasie operacji udało się zebrać
blisko 4 tysiące sztuk broni oraz blisko 400 tysięcy takich elementów jak miny
i ładunki wybuchowe.
Celem operacja Amber Fox (Bursztynowy Lis) była ochrona przedstawicieli Unii
Europejskiej i Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie nadzorujących proces
wprowadzania w życie planu pokojowego dla Rep.Macedonii. Misja rozpoczęła się 27
września 2001r. i trwała trzy miesiące, angażując 700 żołnierzy pod dowództwem Niemiec.
W późniejszym okresie operacja ta została przedłużona.
16 grudnia 2002r. rozpoczęła się operacja Allied Harmony (Aliancka Zgoda) mająca na
celu dalsze wsparcie Rep.Macedonii i zmniejszanie ryzyka jej destabilizacji. Rozpoczęcie tej
operacji zakończyło poprzednią operację – Amber Fox. Misja Allied Harmony kontynuowała
zapewnianie
bezpieczeństwa
członkom
międzynarodowych
misji
nadzorujących
i
doradczych. 31 marca 2003r. odpowiedzialność za operację Allied Harmony przejęła Unia
Europejska. NATO zaś utrzymało wojskową i cywilną obecność (Kwatera w Skopje) w
Rep.Macedonii by wspierać władze
kraju
i
w
reformach
armii
sektora bezpieczeństwa, a także
wspomagać
uczestnictwo
Rep.Macedonii w Planie na Rzecz
Członkostwa (Membership Action
Plan, MAP)
MACEDONIA
Mapa na podstawie: http://globalgeografia.
com/europa/macedonia.jpg
ŹRÓDŁA
NATO's role in the FYRoM, [w:] NATO Handbook, str. 153-154
35. Utwórzcie mapę i zaznaczcie na niej państwa członkowskie
NATO, na terenie których znajdują się bazy wojskowe armii
amerykańskiej u wybrzeży Morza Czarnego.
http://worldatlas.com/webimage/countrys/europe/euoutl.htm
Legenda:
Rumunia – członek
Bułgaria i Turcja –
NATO, na terenie którego
członkowie NATO, które
rozmieszczone są bazy
posiadają na swym
wojskowe USA u
terytorium wojskowe
wybrzeży Morza
bazy USA, lecz nie w
Czarnego
bliskości Morza Czarnego
Obszar Morza Czarnego
● Rumunia – Na mocy umowy zawartej pomiędzy amerykańską sekretarz stanu
Condoleezzą Rice a szefem rumuńskiej dyplomacji Razavanem Ungureanu, z grudnia 2005r.,
w Rumunii powstały cztery amerykańskie bazy wojskowe: w Mihail Kongalniceanu koło
Konstancy
nad
Morzem
Czarnym
(baza
lotnicza),
Babadag,
i Cincu. Łącznie stacjonuje w nich ok. 1,5 tysięcy amerykańskich żołnierzy.
Smardan
● Bułgaria – Po podpisaniu w 2006r. Porozumienia o Pomocy Militarnej (Defense
Cooperation Agrement) między Bułgarią a Stanami Zjednoczonymi, zostały utworzone
następujące amerykańskie bazy wojskowe: bazy lotnicze w Płowdiw i Bezemer (okręg
Jambol), baza Novo Selo (baza-strzelnica) oraz Centrum Logistyczne w Aytos (30km od
wybrzeży Morza Czarnego). Liczba amerykańskich żołnierzy w tych bazach szacowana jest
na 2,5 tysiąca.
● Turcja – Stany Zjednoczone na terytorium Turcji rozmieściły następujące bazy
wojskowe: bazy w Izmirze i Incirlik oraz stację w Ankarze. Wszystkie placówki mają
charakter baz lotniczych.
Zródła:
Pierwsza baza USA powstanie w Rumunii, GAZETA WYBORCZA, 6 grudnia 2005r.
Notatka z wykładu JE Gabriela C. Barasa, ambasadora Republiki Rumunii w Polsce
(Wrocław, 19 marca 2007r.; w posiadaniu autora – P.S.)
List of joint US-Bulgarian military bases, EN.WIKIPEDIA,
http://en.wikipedia.org/wiki/List_of_joint_US-Bulgarian_military_bases
US Air Forces in Europe, EN.WIKIPEDIA,
http://en.wikipedia.org/wiki/United_States_Air_Forces_in_Europe