Zmiany w zakresie dochodzenia wierzytelności w postępowaniu

Zmiany w zakresie dochodzenia wierzytelności w postępowaniu

Zmiany w zakresie dochodzenia wierzytelności w postępowaniu upadłościowym (zgłoszenie
wierzytelności i ustalenie listy wierzytelności, zaskarżanie listy)
Prof. dr hab. Andrzej Jakubecki
I. Podstawowym założeniem tradycyjnie przyjmowanym w polskim prawie upadłościowym (Prawie
upadłościowym z 1934 r. oraz Prawie upadłościowym i naprawczym z 2003 r.) jest to, że
postępowanie upadłościowe służyć ma zaspokojeniu należności wierzycieli upadłego dłużnika.
Centralną instytucją postępowania upadłościowego jest zgłoszenie wierzytelności przez wierzycieli, w
wyniku którego nastąpić ma sprawdzenie wierzytelności w postępowaniu upadłościowym, a
następnie umieszczenie ich na liście wierzytelności.
Zgłoszenie wierzytelności jest formą dochodzenia wierzytelności przed sądem i ma podobny
charakter jak czynność wytoczenia powództwa czy wniosek o wszczęcie egzekucji.
II. Pojęcie wierzytelności w Prawie upadłościowym w zasadzie odpowiada temu pojęciu w prawie
cywilnym.



Pojęcie wierzytelności wiąże się ściśle z obligacyjnymi stosunkami prawnymi. Wierzytelność
jest prawem podmiotowym o charakterze względnym.
Wierzytelność odróżnić należy od pojęcia roszczenia. Wprawdzie – jak głosi dominujący
pogląd – wierzytelność jest roszczeniem, ale nie każde roszczenie jest wierzytelnością.
Nie są wierzytelnościami roszczenia (roszczenia windykacyjne i negatoryjne, roszczenia o
zaniechanie naruszeń prawa, roszczenia o zaniechanie naruszeń dóbr osobistych itp.)
powstające w wyniku naruszenia praw podmiotowych bezwzględnych, np. prawa własności
rzeczy, praw autorskich i praw pokrewnych czy prawa własności przemysłowej.
III. Zgłoszeniu w postępowaniu upadłościowym podlegają tylko wierzytelności, a nie inne roszczenia
w przedstawionym wyżej znaczeniu.




Źródłem powstania wierzytelności są: czynności prawne, czyny niedozwolone, konstytutywne
orzeczenia sądów, akty administracyjne, bezpodstawne wzbogacenie i inne zdarzenia
prawne. W szczególności źródłem wierzytelności mogą być także stosunku rodzinno-prawne
czy stosunki pracy.
Rozszerzenie pojęcia wierzytelności w prawie upadłościowym polega na objęciu
postępowaniem upadłościowym innych należności podlegających zaspokojeniu z masy
upadłości (art. 236 ust. 4 Pr.Up.), a więc należności publicznoprawnych wskazanych w art.
342 Pr.Up.
Postępowanie upadłościowe jest pomyślane dla zaspokajanie wierzytelności pieniężnych (!).
Zgłoszeniu w postępowaniu upadłościowym podlegają tylko należności powstałe przed
ogłoszeniem upadłości (w związku z tym zob. także nowy art. 245a Pr.Up.).
IV. Żadna z powyższych reguł nie została w żaden sposób naruszona w wyniku nowelizacji z dnia 15
maja 2015 r. Dlatego też zmiany w zakresie dochodzenia wierzytelności w postępowaniu
upadłościowym można uważać za „kosmetyczne”, chociaż są one niekiedy ważne dla praktyki.
V. Do ważnych z praktycznego punktu widzenia zmian zaliczyć w szczególności należy:


wprowadzenie możliwości dokonania zgłoszenia wierzytelności za pośrednictwem tzw.
„Rejestru”, czyli Centralnego Rejestru Restrukturyzacji i Upadłości, o którym jest mowa w art.
5 Prawa restrukturyzacyjnego (zob. art. 27 ust. 4 Pr.Up.);
wprowadzenie wymogu, aby wierzyciel w zgłoszeniu wierzytelności wskazywał także swój
numer PESEL albo numer KRS, a w ich braku – inne dane umożliwiające identyfikację (art. 240
pkt 1 Pr.Up.); informacje te mają się znaleźć później także na liście wierzytelności.
Odnotować też trzeba okoliczność, że w art. 240 pkt 5 Pr.Up. pominięto wzmiankę o oświadczeniu
wierzyciela co do tego, w jakiej prawdopodobnie sumie wierzytelność nie zostanie zaspokojona z
przedmiotu zabezpieczenia. Oświadczenie to miało służyć szacowaniu przez sędziego-komisarza siły
głosu zabezpieczonego wierzyciela. Brak wymogu złożenie tego oświadczenia nie zmienia faktu, że
suma, według której ma być obliczony głos wierzyciela powinna być wskazana na liście wierzytelności
(art. 245 ust. 1 pkt 3 Pr.Up.), a oznaczenie tej sumy następuje według tej części wierzytelności, która
prawdopodobnie nie będzie zaspokojona z przedmiotu zabezpieczenia.
VI. Jeśli chodzi o zasady ustalania listy wierzytelności, to uwagę warto zwrócić między innymi na
następujące nowości:



w przypadku świadczeń okresowych, jeżeli upadłość nastąpiła w trakcie okresu
rozliczeniowego, wierzytelność za ten okres podlega proporcjonalnemu podziałowi na część
traktowaną jako powstałą przez ogłoszeniem upadłości oraz część traktowana jako powstałą
po ogłoszenie upadłości (art. 245a Pr.Up.);
współdłużnik, poręczyciel, gwarant lub bank otwierający akredytywę może zgłosić
wierzytelność przed zaspokojeniem wierzyciela (art. 248 ust. 2 Pr.Up.);
jednoznaczne przesądzenie kwestii, że umieszczenie na liście wierzytelność w walucie obcej,
po jej przeliczeniu na walutę polską, nie powoduje przekształcenia waluty zobowiązania.
VII. Znaczące zmiany dotknęły regulację związaną z zaskarżaniem listy wierzytelności.






Przede wszystkim, według zmienionych przepisów listę wierzytelności składa się w postaci
elektronicznej (art. 255 ust. 1 Pr.Up.), a nie jak dotąd w formie pisemnej, i podlega ona
umieszczeniu w Rejestrze.
Obwieszczenie o dacie sporządzenia listy wierzytelności (art. 255 ust. 2 Pr.Up.) dokonywane
jest w zasadzie w Rejestrze (art. 221 ust. 1 Pr.Up.).
Od dnia obwieszczenia biegnie termin do wniesienia sprzeciwu (art. 26 Pr.Up.).
Jeśli chodzi o braki formalne i fiskalne zgłoszenia wierzytelności, to według zmienionego art.
257 ust. 2 Pr.Up. stosuje się odpowiednio art. 130 k.p.c.
Istotne znaczenie ma także zmiana dotycząca podstawy sprzeciwu. W swietle art. 258 ust. 1
Pr.Up., sprzeciw może być oparty tylko na twierdzeniach i zarzutach wskazanych w zgłoszeniu
wierzytelności, a inne twierdzenia i zarzuty mogą być zgłoszone tylko wtedy, gdy wierzyciel
wykaże, że ich wcześniejsze zgłoszenie było niemożliwe albo że potrzeba ich wskazania
wynikała później. Takiego ograniczenie nie było dotąd w przepisach.
Z art. 259 ust. 1 Pr.Up. wynika, że odwrócona zostaje dotychczasowa zasada rozpoznawania
sprzeciwu na rozprawie. Regułą staje się bowiem rozpoznanie sprzeciwu na posiedzeniu
niejawnym.

W art. 260 ust. 3 Pr.Up. pojawia się możliwość częściowego zatwierdzenia listy wierzytelności
w zakresie nieobjętym sprzeciwami.