09. Pomoc rozwojowa

Pomoc rozwojowa
Tomasz Poskrobko
Pomoc rozwojowa
• Pomoc świadczona przez państwa oraz organizacje
międzynarodowe na rzecz krajów mniej rozwiniętych, w formie:
– finansowej,
– materialnej ,
– doradczej.
• Celem pomocy rozwojowej jest najczęściej:
–
–
–
–
–
–
–
redukcja ubóstwa,
zwiększenie ochrony środowiska,
wsparcie reform demokratycznych i rządów prawa,
przestrzeganie praw człowieka,
rozwój społeczeństwa obywatelskiego,
wspieranie wzrostu gospodarczego,
zapobieganie konfliktom oraz promocja bezpieczeństwa globalnego.
Problemy z pomocą międzynarodową
• pomoc a interes donorów
– analiza statystyk pomocy krajów OECD dowodzi, że
lokowanie środków jest przede wszystkim powiązane z
geopolitycznym i strategicznym interesem donorów.
– W roku 2004 Sudan otrzymał z rożnych
międzynarodowych źródeł 882 milionów dolarów
pomocy. To średnio 26,32 dolara rocznie na każdego z
33,5 milionów (7 centów dziennie).
– W tym samym roku mieszkańcy bogatego w ropę
naftową Bahrajnu otrzymali pomoc międzynarodowej
w wysokości 146 dolarów na osobę rocznie, a Iraku
188 dolarów.
Problemy z pomocą międzynarodową
• pomoc wiązana – rodzaj pomocy, w ramach której fundusze
pomocowe są przeznaczane na zakupy towarów lub usług w
kraju, od którego państwo uzyskało pomoc lub która
zawiera klauzule geograficzne wyłączające możliwość zakup
tych towarów i usług w pewnych krajach
– tego typu pomoc ma pozytywny wpływ na gospodarkę krajów
dawców dzięki kreowaniu nowych miejsc pracy i stymulowaniu
eksportu
– jednak pomoc wiązana podnosi koszt towarów i usług o średnio
15-30 procent
– odbiorcy skazani są na dalszy zakupy (np. części zamiennych,
kompatybilnych technologii) w krajach dawcach, nawet gdy
nabycie ich tańszych odpowiedników byłoby możliwe na rynkach
wewnętrznych.
Problemy z pomocą międzynarodową
• nietrafiona pomoc
– pomoc na zasadzie „dać rybę” pomoc
jednorazowa np. pomoc żywnościowa
– pomoc na zasadzie „dać wędkę” bez wsparcia
morzę rodzić szereg problemów:
Problemy z pomocą międzynarodową
• cztery przypadki w których sama pomoc „dać
wędkę” nie wystarcza
•
•
•
•
problem z odtwarzaniem technologii
problem z dostosowaniem do tradycji
problem polaryzacją społeczeństwa
problem z wyczerpywaniem się zasobów środowiska
Oficjalna pomoc rozwojowa
• Oficjalna Pomoc Rozwojowa (Official Development Assistance, ODA)
– celem jej jest wspieranie rozwoju gospodarczego i budowanie
dobrobytu krajów rozwijających się.
• DOA może przyjąć formę:
– darowizny, dotacji lub pożyczki udzielanej instytucjom sektora
publicznego państw rozwijających się przez organizacje
międzynarodowe i instytucje rządowe krajów rozwiniętych
(warunkiem jest by przynajmniej 25% dotacji lub pożyczki było
darowizną)
– pomoc rzeczowa i techniczna.
• Dotacje, kredyty i pożyczki przeznaczone na cele militarne nie
wliczają się do Oficjalnej Pomocy Rozwojowej.
• Kryterium uznania pomocy za Oficjalną Pomoc Rozwojową jest
obecność kraju-biorcy na liście ustalanej przez Komitet Pomocy
Rozwojowej OECD (Development Assistance Committee, DAC).
Deklaracja Paryska
• Deklaracji Paryskiej nt. Efektywności Pomocy (Paris
Declaration on Aid Effectiveness), przyjętej przez biorców i
dawców pomocy 2 marca 2005 r.
Zasady udzielania ODA wg UE
• własność koncepcji rozwojowych – zgodnie z tą zasadą kraje
rozwijające się powinny objąć przewodnictwo we wdrażaniu polityk
wynikających z przyznanej pomocy. Kraje te powinny poczuć się
właścicielami procesu, który ma na celu pomóc im wzmocnić ich
społeczeństwo. W proces ten powinni być zaangażowani na szczeblu
krajowym wszyscy interesariusze, w tym parlamenty krajowe i
społeczeństwa obywatelskie, aby zagwarantować osiągnięcie celu
pomocy rozwojowej.
• przejrzystość w odniesieniu do zasobów. Przydzielanie środków przez
donatorów powinno odbywać się w przejrzysty sposób. Do ogólnie
przyjętych standardów powinno należeć terminowe przekazywanie
informacji, zwłaszcza podczas negocjacji dotyczących przyznania pomocy,
także na temat wydatków, oraz przyjęcie polityki automatycznego
ujawniania wszystkich informacji, przy czym do obowiązków krajówodbiorców powinno również należeć zagwarantowanie, że środki te
wykorzystywane są na taki cel, na jaki zostały przyznane, oraz że
wszystkie transakcje są jawne.
Zasady udzielania ODA wg UE
• odpowiedzialność – środki powinny przepływać przez budżet, aby
zarówno na donatorach, jak i na odbiorcach spoczywała
odpowiedzialność za sposób przydzielania środków. Wsparcie
budżetowe powinno opierać się na solidnym krajowym planie
zwalczania ubóstwa, który zwiększa odpowiedzialność kraju
poprzez zaangażowanie krajowego parlamentu, organizacji
społeczeństwa obywatelskiego, niezawisłej władzy sądowniczej i
środków masowego przekazu.
• przewidywalność – aby efektywnie spożytkować środki
pomocowe, kraje powinny wiedzieć ile środków otrzymają i kiedy.
• efektywność kosztowa – środki powinny napływać do krajuodbiorcy bez nadmiernego obciążania kosztami przeprowadzenia
transakcji.
Deklaracja Milenijna
Milenijne Cele Rozwoju (MDGs)
• Dla większości zobowiązań horyzont realizacji
został ustalony na 2015 r. Rok 1990 uznaje się za
rok bazowy przy konstrukcji wskaźników.
• Zobowiązania zostały przyjęte jako wspólne dla
wszystkich państw członkowskich ONZ, które
uznały, że każde państwo z osobna powinno być
odpowiedzialnym i solidarnym uczestnikiem
stosunków międzynarodowych i od każdego z
tych państw zależy osiągnięcie MDGs na całym
świecie.
Deklaracja Milenijna
Milenijne Cele Rozwoju (MDGs)
• podczas Szczytu Milenijnego w 2000 roku 189
państw członkowskich ONZ przyjęło Deklarację
Milenijną, która zawiera kluczowe dla rozwoju świata
Milenijne Cele Rozwoju:
Cel
Zobowiązanie
Wyeliminować skrajne ubóstwo i głód
 Zmniejszyć o połowę liczbę ludzi,
których dochód nie przekracza 1
USD dziennie
 Zmniejszyć o połowę liczbę ludzi,
którzy cierpią głód
 Zapewnić wszystkim chłopcom i
dziewczętom możliwość
ukończenia pełnego cyklu nauki na
poziomie podstawowym
 Wyeliminować nierówny dostęp
płci do pierwszego i drugiego
szczebla edukacyjnego do 2005 r., a
na wszystkich szczeblach do 2015 r
Zapewnić powszechne nauczanie na
poziomie podstawowym
Promować równość pici i awans społeczny kobiet
Fakty
1 mld ludzi żyje za mniej niż 1 USD
dziennie Na świecie jest 800 mln
niedożywionych ludzi
 72 mln dzieci nie chodzi do szkoły
 W najbiedniejszych krajach co
piąte dziecko nie chodzi do szkoły
 41 mln dziewczynek nie chodzi do
szkoły
 2/3 liczby analfabetów stanowią
kobiety
Cel
Ograniczyć umieralność dzieci
Ograniczyć rozprzestrzenianie się
HIV/AIDS, malarii i innych chorób
zakaźnych
Zapewnić ochronę środowiska naturalnego
Zobowiązanie
 Zmniejszyć o 2/3 wskaźnik
umieralności dzieci w wieku do lat
5
 Zmniejszyć o 3/4 wskaźnik
umieralności matek
 Powstrzymać rozprzestrzenianie się
HIV/AIDS i ograniczyć liczbę
nowych zakażeń
 Powstrzymać rozprzestrzenianie się
malarii i innych groźnych chorób i
ograniczyć liczbę zachorowań
 Uwzględnić zasady
zrównoważonego rozwoju w
krajowych strategiach i
programach; stosować metody
hamujące zubożenie zasobów
środowiska naturalnego
 Zmniejszyć o połowę liczbę ludzi
pozbawionych stałego dostępu do
czystej pitnej wody
 Do roku 2020 osiągnąć znaczącą
poprawę warunków życia
przynajmniej 100 mln mieszkańców
slumsów
Fakty
 Co roku 10 mln dzieci umiera na
uleczalne choroby
 Co roku umiera pół miliona kobiet
w ciąży lub przy porodzie
 Na świecie żyje 33 mln ludzi z HIV
 Co roku 2,1 mln ludzi umiera na
AIDS
 59% osób zakażonych HIV mieszka
w Afryce na południe od Sahary
 Ponad 1 mld ludzi nie ma dostępu
do czystej wody pitnej
 Ponad 2,6 mld ludzi nie ma
dostępu do urządzeń sanitarnych
 Co roku wycinanych jest 13 mln ha
lasów
Cel
Zobowiązanie
Fakty
Stworzyć globalne partnerskie porozu-  Opracować dostępny dla
 Oficjalna Pomoc Rozwojowa
mienie na rzecz rozwoju
wszystkich, oparty na jasnych
osiągnęła w 2006 r. poziom 104
przepisach, przewidywalny i nikogo
mld USD
nie dyskryminujący system
 Pomoc wiązana wynosi 5-7 mld
handlowo-finansowy; uczestnicy
USD rocznie i podraża koszty
systemu powinni być zobowiązani
projektów rozwojowych nawet o
do podejmowania aktywnej
20%
działalności promującej dobre
 Kraje bogate przeznaczają na
praktyki rządzenia, rozwój i
dotacje dla rolnictwa 300 mld USD
ograniczanie ubóstwa; dotyczy to
rocznie podczas gdy co roku kraje
działań na poziomie krajowym i
rozwijające się tracą około 72 mld
międzynarodowym
USD w wyniku dotacji i
 Wyjść naprzeciw szczególnym
protekcjonizmu rolnictwa
potrzebom najsłabiej rozwiniętych
stosowanego przez kraje
państw poprzez zniesienie ceł i
rozwinięte
kontyngentów na towary
eksportowane przez te kraje;
zwiększenie skali redukcji długów
poważnie zadłużonych ubogich
krajów; umorzenie długów
zaciągniętych w ramach oficjalnej
pomocy bilateralnej oraz
zwiększenie pomocy na rzecz
rozwoju dla krajów podejmujących
Konsensus Kopenhaski
• projekt stworzony w 2004 roku, którego celem
jest ustalenie priorytetów w dążeniu do
dobrobytu społecznego, w szczególności w
krajach słabo rozwiniętych
Konsensus Kopenhaski
• Główne problemy do rozwiązania, uszeregowane według kryteriów
efektywności ekonomicznej:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
Zwiększenie udziału mikroelementów w diecie dzieci
Zwiększenie nakładów na walkę z malarią
Zwiększenie ilości szczepień dzieci
Odrobaczanie dzieci w wieku szkolnym
Leczenie gruźlicy
Zwiększenie nakładów na B+R w dziedzinie ochrony środowiska (w tym
walka z zanikiem bioróżnorodności i efektem cieplarnianym)
Rozbudowa systemu wczesnego ostrzegania przed klęskami żywiołowymi
Zwiększenie ilości oddziałów chirurgicznych
Walka z WZW typu B
Zmniejszenie zasolenia środowiska
Zwiększenie nakładów na B+R w dziedzinie energetyki słonecznej
Zwiększenie nakładów na szkolnictwo
Zwiększenie nakładów na poszukiwanie szczepionki przeciw HIV
Kampania promujące szkolnictwo
Inwestycje w budowę studni z ręcznym pompami wody
Organizacje pomocowe - WB
• Międzynarodowy bank odbudowy i rozwoju
• Cele:
– pomoc w odbudowie i rozwoju państw członkowskich
– popieranie prywatnych inwestycji zagranicznych za pomocą gwarancji albo
udziałów w pożyczkach i innych lokatach, dokonywanych przez prywatnych
inwestorów;
– popieranie długofalowego zrównoważonego wzrostu międzynarodowej
wymiany i utrzymywanie równowagi bilansów płatniczych
– koordynowanie własnych pożyczek ze środkami uzyskanymi od innych
organizacji międzynarodowych oraz dbanie o rozwój i finansowanie
przedsiębiorstw lokalnych ze źródeł zagranicznych.
• Formy działania:
– Zapewnia długoterminowe pożyczki o preferencyjnym oprocentowaniu dla
najbardziej potrzebujących krajów członkowskich oraz przedsiębiorstw
publicznych (po otrzymaniu gwarancji rządowych), dotacje, pomoc
techniczną
– Fundusze na działalność BŚ pochodzą ze składek państw członkowskich, spłaty
przez państwa wcześniejszych długów oraz dzięki emisji obligacji na
światowych rynkach kapitałowych
Organizacje pomocowe - IMF
• Międzynarodowy Fundusz Walutowy (International Monetary Fund)
• Cele:
– popieranie międzynarodowej współpracy walutowej dzięki powołaniu stałej
instytucji konsultacji i współpracy w dziedzinie międzynarodowych problemów
walutowych;
– ułatwienie ekspansji i wzrostu handlu międzynarodowego, wzrostu
zatrudnienia, utrzymywania realnych dochodów i zasobów produkcyjnych
krajów członkowskich;
– popieranie stabilizacji kursów, utrzymywanie uporządkowanej wymiany
między krajami członkowskimi, unikanie deprecjacji walut inspirowanej przez
rywalizację;
– dążenie do stworzenia wielostronnego systemu płatności i rozliczeń transakcji
bieżących oraz do eliminowania ograniczeń wymiany walutowej, hamujących
rozwój handlu;
– dostarczanie członkom środków finansowych na określony okres i na
odpowiednich warunkach, w celu wyrównania przejściowej nierównowagi
bilansów płatniczych bez środków wywołujących zaburzenia w rozwoju tych
krajów i gospodarki światowej;
– działanie w celu zmniejszenia czasu i wielkości nierównowagi bilansów
płatniczych.
Organizacje pomocowe - UNDP
• Program Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju (UNDP, United
Nations Development Programme) to agenda ONZ powstała
w 1965, jej siedzibą jest Nowy Jork. Działa w 166 krajach, gdzie
wspomaga rozwiązywanie globalnych i krajowych problemów
rozwojowych.
• Udostępnia zarówno środki jak i know-how
• Działania Programu skupiają się na wyzwaniach rozwojowych:
–
–
–
–
Wyeliminowanie skrajnego ubóstwa i głodu
Upowszechnienie demokratycznych form rządzenia
Zapobieganie kryzysom i odbudowa
Środowisko i trwały i zrównoważony wzrost
• UNDP wydaje coroczny Raport o Rozwoju Społecznym oparty na
Wskaźniku Rozwoju Społecznego (HDI)
Organizacje pomocowe – FAO
Organizacja ds. Wyżywienia i Rolnictwa
• Cele:
– skierowana głównie (choć nie tylko) do państw rozwijających się i
transformujących
– likwidacja głodu na świecie
– rozwój obszarów wiejskich
– koordynacja programów dotyczących żywności modyfikowanej, jakości i ilości
produkcji towarów żywnościowych
– zapobieganie erozji gleby
• Formy działania:
–
–
–
–
–
pomoc techniczna w zakresie szkoleń i wdrażania norm
akcje mające zapobiegać zatrudnianiu nieletnich
poruszanie problemu praw kobiet w miejscu pracy
wydawanie raportów
dzięki trzyczęściowej strukturze umożliwia udział pracowników i pracodawców
jako równych partnerów w swoich organach decyzyjnych
– prowadzenie statystyki dotyczącej warunków bezpieczeństwa i zdrowia w
pracy
Organizacje pomocowe – ILO
Międzynarodowa Organizacja Pracy
• Cele:
– formułowanie standardów pracy i przestrzegania praw pracowników
– promowanie wolności zgromadzeń, prawa zrzeszania, zakazu pracy przymusowej,
równości w dostępie do rynku pracy i równego traktowania
– wprowadzanie zmian społecznych i instytucjonalnych na rzecz równości i wzrostu
gospodarczego
• Formy działania:
–
–
–
–
–
pomoc techniczna w zakresie szkoleń i wdrażania norm
akcje mające zapobiegać zatrudnianiu nieletnich
poruszanie problemu praw kobiet w miejscu pracy
wydawanie raportów
dzięki trzyczęściowej strukturze umożliwia udział pracowników i pracodawców jako
równych partnerów w swoich organach decyzyjnych
– prowadzenie statystyki dotyczącej warunków bezpieczeństwa i zdrowia w pracy
Polska pomoc rozwojowa
Pomoc dwustronna
• Pomoc dwustronna skierowana jest przede wszystkim do krajów
priorytetowych
• Najczęściej ma formę projektów i zadań realizowanych przez:
– organy administracji rządowej,
– jednostki samorządu terytorialnego,
– organizacje pozarządowe (także: spółki non-profit, spółdzielnie
socjalne, kościelne osoby prawne i jednostki organizacyjne),
– publiczne i niepubliczne szkoły wyższe,
– instytuty badawcze, PAN i tworzone przez nią jednostki organizacyjne,
– działania za pośrednictwem ambasad RP i konsulatów RP.
• Programu Małych Grantów – finansowanie inicjatyw o niewielkiej
skali (np. remont dachu szkoły, zakup komputerów dla ośrodka
kultury czy budowę studni), które dają pozytywne efekty w życiu
codziennym społeczności lokalnych. Przedsięwzięcia są finansowane
w krajach Afryki, Azji, Ameryki Łacińskiej i Karaibów.
Pomoc wielostronna
• Głównym kanałem przepływu pomocy
wielostronnej są wpłaty do budżetu
pomocowego Unii Europejskiej (0,17% PKB)
• Poza Unią Europejską istotnymi kanałami
polskiej pomocy wielostronnej są:
– organizacje Systemu Narodów Zjednoczonych
– Grupa Banku Światowego
Rodzaje pomocy
•
Pomoc techniczna
–
–
–
–
•
•
rządowe programy stypendialne,
szkolenia
wolontariat
wsparcie eksperckie
Pomoc żywnościowa
Pomoc humanitarna
– ludziom narażonym na długotrwałe kryzysy oraz pomoc w tzw. „zapomnianych kryzysach";
– krótkoterminowe prace związanych z odbudową i rekonstrukcją, infrastruktury i sprzętu,
– pokonywanie trudności związanych z konsekwencjami migracji ludności, spowodowanymi
przez klęski żywiołowe lub katastrofy wywołane działalnością człowieka;
– działania na rzecz zapobiegania katastrofom oraz ograniczania ich skutków
•
•
Pomoc dla uchodźców w Polsce i na świece
Pomoc finansowa
– kredyty preferencyjne na pomoc w formie wiązanej
– wpłaty na inicjatywy realizowane przez międzynarodowe instytucje finansowe
– redukcji zadłużeń
Zasady pomocy rozwojowej
• skierowanie ok. 3/4 środków finansowych przeznaczonych na współpracę
rozwojową do krajów priorytetowych;
• skoncentrowanie wsparcia na następujących sektorach priorytetowych:
–
–
–
–
dobre rządzenie (good governance)
migracje i zarządzanie granicami
rozwój obszarów wiejskich i rolnictwo
mała i średnia przedsiębiorczość
• uwzględnianie priorytetów programowych Partnerstwa Wschodniego w
krajach objętych tym przedsięwzięciem
• respektowanie zasady równości płci (gender equality) oraz promowanie
praw człowieka;
• powiązanie dwustronnych działań rozwojowych z działaniami
realizowanymi przez UE oraz instytucje międzyrządowe i międzynarodowe;
Donatorzy pomocy
Kraje
priorytetowe
(3/4 środków
pomocowych)
Pozostałe
kraje
• Białoruś
• Ukraina
• Mołdawia
• Gruzja
• Afganistan
• Autonomia Palestyńska
• Angola
• Europa Południowo-Wschodnia (Albania, Bośnia i Hercegowina,
Czarnogóra, Macedonia oraz Serbia),
• Kaukaz Południowy (Armenia, Azerbejdżan)
• Azja Środkowa (Kazachstan, Kirgistan, Tadżykistan, Turkmenistan i
Uzbekistan).
• kraje Afryki, Bliskiego Wschodu, Azji i Pacyfiku oraz Ameryki Łacińskiej.
Białoruś
• dobre rządzenie (good governance), w szczególności:
–
–
–
–
inicjatywy medialne i wsparcie prasy lokalnej,
prywatyzacja,
polityka oświatowa,
wsparcie grup defaworyzowanych;
• migracje i zarządzanie granicami, w szczególności:
– działania w zakresie usprawnienia ruchu granicznego,
– zwalczania nielegalnych migracji i przestępczości celnej;
• rozwój obszarów wiejskich i rolnictwo, w szczególności:
– specjalistyczne staże dla urzędników w zakresie standardów fitosanitarnych i
weterynarii,
– rozwój zawodowy grup defaworyzowanych;
• mała i średnia przedsiębiorczość, w szczególności:
– aktywizacja stowarzyszeń zrzeszających małych i średnich przedsiębiorców,
– zwiększanie efektywności energetycznej.
Ukraina
• dobre rządzenie (good governance), w szczególności:
–
–
–
–
zapobieganie i zwalczanie korupcji,
inicjatywy na rzecz harmonizacji prawa z prawem unijnym,
reforma systemu emerytalnego,
zarządzanie obszarami miejskimi w zakresie usług komunalnych;
• migracje i zarządzanie granicami, w szczególności:
– inicjatywy w zakresie usprawnienia ruchu granicznego i zwalczania nielegalnej
migracji;
• rozwój obszarów wiejskich i rolnictwo, w szczególności:
– wsparcie służb doradztwa rolniczego,
– aktywizacja społeczności lokalnych na rzecz poprawy jakości życia na wsi;
• mała i średnia przedsiębiorczość, w szczególności:
– zwiększenie efektywności energetycznej oraz utylizacji odpadów,
– aktywizacja stowarzyszeń zrzeszających MSP.
Gruzja
•
dobre rządzenie (good governance), w szczególności:
– rozwój regionalny i decentralizacja,
– zapobieganie i zwalczanie korupcji,
– wzmacnianie systemu pomocy społecznej,
– wzmocnienie niezależnych środków masowego przekazu;
•
migracje i zarządzanie granicami, w szczególności:
– usprawnienie kontroli celnej i zwalczanie przestępczości celnej,
– zwalczanie nielegalnej migracji;
•
rozwój obszarów wiejskich i rolnictwo, w szczególności:
– działania na rzecz grup defaworyzowanych,
– leśnictwo i ochrona lasów;
•
mała i średnia przedsiębiorczość, w szczególności:
–
–
–
–
wsparcie przedsiębiorczości wiejskiej,
aktywizacja zawodowa uchodźców wewnętrznych i grup zmarginalizowanych,
ochrona środowiska (utylizacja odpadów),
efektywność energetyczna.
Mołdawia
• dobre rządzenie (good governance), w szczególności:
–
–
–
–
zapobieganie i zwalczanie korupcji,
zarządzanie finansami publicznymi,
rozwój samorządności,
szkolenie zawodowe w zakresie rozwoju usług komunalnych;
• migracje i zarządzanie granicami, w szczególności:
– usprawnienie ruchu granicznego i zwalczanie nielegalnej migracji,
– przeciwdziałanie handlowi ludźmi,
– usprawnienie kontroli celnej i zwalczanie przestępczości celnej;
• rozwój obszarów wiejskich i rolnictwo, w szczególności:
– standardy fitosanitarne;
• mała i średnia przedsiębiorczość, w szczególności:
– wsparcie przedsiębiorczości na obszarach wiejskich,
– efektywność energetyczna
– utylizacja odpadów.
Afganistan
• dobre rządzenie (good governance), w szczególności:
– wzmocnienie administracji państwowej, w tym sektora sprawiedliwości,
– rozwój niezależnych mediów, edukacja;
• rozwój prowincji i miasta Ghazni, w szczególności:
– rozbudowa infrastruktury publicznej (w tym dróg, szkół, dostępu do wody i
elektryczności),
– tworzenie miejsc pracy,
– pomoc dla uchodźców;
• rozwój obszarów wiejskich i rolnictwo, w szczególności:
– wprowadzanie upraw alternatywnych do maku,
– ochrona zdrowia (w tym budowa i rozbudowa wiejskich ośrodków zdrowia);
• mała i średnia przedsiębiorczość, w szczególności:
– rozwój sektora prywatnego,
• aktywizacja zawodowa kobiet.
Autonomia Palestyńska
• dobre rządzenie (good governance), w szczególności:
– podnoszenie kwalifikacji pracowników służb publicznych;
• migracje i zarządzanie granicami, w szczególności:
– szkolenia podwyższające kwalifikacje funkcjonariuszy straży
granicznej
• rozwój obszarów wiejskich i rolnictwo, w szczególności:
–
–
–
–
podwyższenie jakości miejscowej produkcji,
zagospodarowanie terenów rolnych
wsparcie wspólnot lokalnych (przede wszystkim gospodarczych),
zarządzanie zasobami wodnymi;
• edukacja, w szczególności:
– rozwój i aktywizacja młodzieży.
Angola
• rolnictwo i ochrona środowiska, w szczególności:
– rozminowywanie,
– redukcja i rozwiązywanie problemu odpadów;
• edukacja, w szczególności:
– rozwój zasobów ludzkich (w obszarze żeglugi, rybołówstwa,
geologii),
– zapewnienie dostępu do edukacji na poziomie
podstawowymi średnim,
– rehabilitacja osób z traumą pokonfliktową;
• ochrona zdrowia, w szczególności:
– zapobieganie i kontrola rozprzestrzeniania się chorób
zakaźnych.