1) Wychowanie w starożytnej Grecji (okres archaiczny, model

Tomasz Tokarz (dr)
Zagadnienia do egzaminu z historii wychowania (2011/2012)
TRYB DZIENNY (STACJONARNE)
Na egzaminie wymagana jest znajomość treści przedstawianych na wykładach wg poniższych zagadnień:
1) Wychowanie w starożytnej Grecji. Model wychowania w okresie archaicznym (cele i założenia, wyobrażenia na temat istoty
wychowania). Model wychowanie spartańskiego (cele i metody). Model wychowania ateńskiego (ideał kalokagatii). Szkoła grecka.
2) Myśl pedagogiczna starożytnej Grecji. Poglądy sofistów, Sokratesa, Platona i Arystotelesa dotyczące rozumienia dobra i prawdy,
celów i metod wychowania oraz miejsca państwa w wychowaniu.
3) Wychowanie w starożytnym Rzymie. Ideał wychowawczy i jego ewolucja. Rola rodziny w wychowaniu (miejsce ojca i matki).
Myśl pedagogiczna Kwintyliana (cele i metody kształcenia, relacje między nauczycielem i uczniem). Ideał wychowania chrześcijańskiego
a wychowanie rzymskie.
4) Wychowanie w okresie Średniowiecza. Rola Kościoła w wychowaniu. Szkolnictwo w średniowieczu. Ideały wychowawcze
(rycerski, mieszczański, chłopski). Średniowieczne uniwersytety (powstanie, cechy charakterystyczne, przywileje, metody kształcenia,
różnice między modelem paryskim a bolońskim).
5) Wychowanie w okresie nowożytnym. Ideały wychowawcze Odrodzenia (cele i metody wychowania, źródła inspiracji). Myśl
pedagogiczna w okresie nowożytnym (na przykładzie J. L. Vivesa, J. Komeńskiego oraz J. Locke’a). Znaczenie reformacji. Zmiany w
szkolnictwie. Ideał wychowania jezuickiego.
6) Wychowanie w okresie Oświecenia. Myśl pedagogiczna Oświecenia (główne założenia, rozumienie wychowania, różnice między
myślą oświecenia francuskiego a brytyjskiego w kontekście wychowawczym). Pedagogika naturalistyczna Jana Jakuba Rousseau.
7) Wychowanie w XIX wieku. Wpływ zmian cywilizacyjno-kulturowych na wychowanie. Zmiany w szkolnictwie. Powstanie i rozwoju
obowiązku szkolnego. Koncepcje pedagogiczne J. Herbarta oraz H. Spencera – poglądy na temat celów i metod wychowania.
8) Wychowanie w państwach totalitarnych. Definicja totalitaryzmu. Cechy wyróżniające ideologii totalitarnych (nazizmu i
stalinizmu). Przełożenie totalitaryzmu na edukację (cele i metody, miejsce rodziny i państwa, funkcje szkoły i nauczyciela, rola
wychowanka). System wychowania w III Rzeszy.
9) Wychowanie w drugiej połowie XX wieku . Główne kierunki ewolucji. Zmiany polityczne, gospodarcze, kulturowe a edukacja.
Rola rodziny i państwa w wychowaniu. Prawa dziecka.
10) Pedagogika nowego wychowania (progresywizmu). Założenia (cele i metody, miejsce rodziny i państwa, funkcje szkoły i
nauczyciela, rola wychowanka). Koncepcje J. Deweya, M. Montessori, J. Korczaka. Różnice między edukacją tradycyjną a nowym
wychowaniem. Stanowisko krytyków nowego wychowania.
11) Polskie ideały wychowawcze od XV do XIX wieku. Ideał wychowania szlacheckiego (sarmacki). Oświeceniowy ideał
wychowania obywatelskiego. Ideał romantyczny i pozytywistyczny. Ideał wychowania narodowego (nacjonalistycznego).
12) Wychowanie w okresie II Rzeczypospolitej. Sytuacja polityczno-społeczna a wychowanie. Model wychowania państwowego w
II RP (cele i metody, miejsce rodziny i państwa, funkcje szkoły i nauczyciela, rola wychowanka). Ideał wychowania harcerskiego.
13) Ideologia i system wychowania Polski Ludowej. Ideologia wychowawcza PRL (cele i metody, miejsce rodziny i państwa,
funkcje szkoły i nauczyciela, rola wychowanka). Miejsce oświaty w systemie polityczno-gospodarczym.
14) Przemiany edukacyjne po 1989 roku. Przemiany społeczne, polityczne, gospodarcze i kulturowe a wychowanie. Reformy
szkolnictwa i ich konsekwencje.
Obowiązuje także znajomość poniższych pojęć:
absolutyzm etyczny, adaptacja (edukacja adaptacyjna), darwinizm społeczny, egalitaryzm, elitaryzm, emancypacja (edukacja
emancypacyjna), empiryzm genetyczny, etatyzm, etnocentryzm, globalizacja, gospodarka planowa (nakazowo-rozdzielcza), gospodarka
rynkowa (kapitalistyczna), habitus, ideologia, indoktrynacja, indywidualizm, intelektualizm etyczny, kalokagatia, kolektywizm,
konserwatyzm, liberalizm, metoda heurystyczna, metoda majeutyczna (akuszerska), metoda dedukcyjna, metoda indukcyjna,
neoliberalizm, nacjonalizm, nazizm, obiektywizm poznawczy, organicyzm, paideia, pajdocentryzm, paternalizm, perenializm (edukacja
perenialistyczna), permisywizm, personalizm (pedagogika personalistyczna), postmodernizm (ponowoczesność), pragmatyzm (edukacja
pragmatyczna), reformacja, relatywizm etyczny, scholastyka, solidaryzm, stalinizm, subiektywizm poznawczy, sztuki wyzwolone
(trivium i quadrivium), tabula rasa, totalitaryzm, tradycja, uniformizacja, utylitaryzm, woluntaryzm.