Seksualność kobiet w ciąży (badania własne)

Seksualność kobiet w ciąży
(badania własne)
Sexuality of pregnant women (own research)
XX
Paulina Brzęczek1, Renata Pilarczyk1, Tomasz Rogoziński1, Mateusz Strózik1,
prof. zw. dr n. med. Zygmunt Zdrojewicz2, dr hab. n. med. Jerzy Florjański3
Wydział Lekarski Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu
1
Klinika Endokrynologii, Diabetologii i Leczenia Izotopami Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu
2
II Katedra i Klinika Ginekologii i Położnictwa Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu
3
Streszczenie
Cel: Celem pracy było zbadanie, czy kobiety spodziewające się dziecka nadal podejmują kontakty seksualne,
oraz czy współżycie płciowe różni się od tego przed ciążą. Oceniono również czy i jak zachowania seksualne
kobiet zmieniają się w kolejnych trymestrach ciąży.
Metodologia: Badaniem ankietowym objęto grupę 124 kobiet, będących przynajmniej raz w ciąży. Badaniem
objęto kobiety przebywające w Klinice Ginekologii i Położnictwa Uniwersyteckiego Szpitala Klinicznego we
Wrocławiu (w styczniu i lutym 2015 r.). Narzędzie badawcze stanowił samodzielnie przygotowany niewalidowany autorski kwestionariusz, zawierający 17 pytań zamkniętych. Pacjentki wypełniały kwestionariusz
dobrowolnie, anonimowo, we własnych salach z zachowaniem ciszy i spokoju.
Wyniki: 115 ankietowanych (93%) odpowiedziało, że współżycie w trakcie ciąży jest możliwe i je podejmowało.
Zarówno przed zajściem w ciążę (78%), jak i w jej trakcie (62%), częściej stosunki płciowe inicjował partner,
natomiast zaobserwowano wzrost liczby kobiet inicjujących stosunki w ciąży (38%) w porównaniu z okresem
przed ciążą (22%). Wśród wszystkich ankietowanych stwierdzono zmniejszenie częstości stosunków płciowych
w czasie ciąży w porównaniu z okresem przed ciążą. Znaczna większość ankietowanych zgodnie odpowiedziała, że ich stosunki przed ciążą trwały dłużej niż te w trakcie ciąży (85%) i sprawiały najwięcej przyjemności
(67%). 76% ankietowanych nie zgłaszało dolegliwości bólowych podczas stosunków płciowych przed, ani
w trakcie ciąży, natomiast zaobserwowano wzrost częstości dolegliwości bólowych wraz z postępem ciąży:
I trymestr – 7%, II trymestr – 10%, III trymestr – 15%. 52% ankietowanych kobiet podało, że ich popęd płciowy
zmalał w czasie ciąży, 25% że się nie zmienił, a 23% że wzrósł.
Wnioski: 93% kobiet w ciąży utrzymuje stosunki płciowe, które jednakże znacząco różnią się od współżycia
przed ciążą oraz zmieniają się zależnie od okresu ciąży.
Słowa kluczowe:
ciąża, libido, aktywność seksualna kobiet, seksualność
Przegl Seks 2016; 2(46): 19–24
20
P. Brzęczek, R. Pilarczyk, T. Rogoziński, M. Strózik, Z. Zdrojewicz, J. Florjański
Summary
Aim: The aim of the study was to investigate whether women expecting a baby still take sexual behaviour
and whether they differ from those of prior the pregnancy. Another goal was to evaluate differences in sexual
behaviour of women in subsequent trimesters of pregnancy.
Methods and materials: The survey involved a group of 124 women, who were pregnant at least once,
staying in the Department of Gynecology, Obstetrics and Neonatology of the University Clinical Hospital on
Borowska 213 in Wroclaw. The survey was conducted in January and February 2015. The research tool was an
independently prepared non-validated questionnaire, containing 17 closed questions. Patients completed
a questionnaire voluntarily, anonymously, in their own hospital rooms maintaining peace and quiet.
Results: 115 (93%) of respondents answered that sexual intercourse during pregnancy is possible. Both
before getting pregnant (78%) and during it’s duration (62%) a person who more often initiate sexual relations
was a partner, while it has been observed an increase in the number of women initiating sexual intercourse
in pregnancy (38%) compared with the period before pregnancy (22%). Among all the respondents, it was
found a reduction in the frequency of sexual intercourse during pregnancy compared with the period before
pregnancy. Significant majority of respondents answered accordingly that their intercourses were longer
before pregnancy (85%) and were more satisfied (67%). 76% of the respondents did not report pain during
intercourse before or during pregnancy, while it has been observed an increase in the incidence of pain along
with the progress of pregnancy: 1st trimester – 7%, 2nd trimester, 3rd trimester, 10–15%. 52% of women answered
that their libido decreased during pregnancy, in case of 25% unchanged and in case of 23% respondents
increasing of sex drive was observed.
Conclusions: 93% of pregnant women maintains sexual intercourse, which, however, differs significantly
from that before pregnancy and vary depending on the period of pregnancy.
Keywords:
pregnancy, libido, sexual activity, sexuality.
praca oryginalna, praca recenzowana
Wstęp
Ciąża to niewątpliwie szczególny i wyjątkowy
okres w życiu każdej kobiety. To czas niosący ze sobą
wiele zmian niemal we wszystkich sferach życia przyszłej matki, również w sferze pożycia seksualnego.
Istnieją koncepcje dotyczące tego zagadnienia, opierające się w dużej mierze tylko na przypuszczeniach
i domysłach. Nie ulega jednak wątpliwości fakt, że
w przypadku zdrowej kobiety, u której ciąża przebiega
w sposób prawidłowy nie ma żadnych przeciwwskazań aby podejmować współżycie (1, 2, 3).
Popęd seksualny kobiety będącej w ciąży zmienia
się w zależności od jej okresu i przebiegu. Przeżywanie
tego stanu zależne jest od zmian osobniczych kobiety, jej aktualnej sytuacji życiowej i otoczenia (4, 5).
Przegl Seks 2016; 2(46): 19–24
Zmiany te, jak również zmiany w wyglądzie przyszłych matek oddziałują znacząco na ich aktywność
seksualną, satysfakcję oraz jakość życia intymnego,
co po części przekłada się na częstość osiągania orgazmów (2).
Początkowe tygodnie ciąży stanowią formę przystosowania kobiety, szczególnie pierworódki, do stanu w jakim się znajduje oraz zmian, jakie zachodzą
w jej organizmie. W drugim trymestrze następuje
zwykle akceptacja swojego stanu – dochodzi do wzrostu dobrego samopoczucia, silniejszego przeżywania
stanów emocjonalnych oraz wzrostu aktywności psychicznej. W ostatnim trymestrze ponownie pojawiają się uczucia lęku i niepewności. Kobieta ciężarna,
zwłaszcza pierworódka, obawia się nie tylko o dobry
stan płodu, ale również znacząco rośnie lęk przed
21
Seksualność kobiet w ciąży (badania własne)
porodem, w szczególności przed związanym z nim
bólem (1, 6, 7).
Cel pracy
Celem pracy było zbadanie, czy kobiety spodziewające się dziecka nadal podejmują kontakty seksualne, oraz czy współżycie płciowe różni się od tego
przed ciążą. Oceniono również czy i jak zachowania
seksualne kobiet zmieniają się w kolejnych trymestrach ciąży.
Materiał i metody
Badaniami retrospektywnymi objęto 124 kobiety w wieku 18–52 lata, hospitalizowane w okresie od
1 stycznia do 31 marca 2015 r. w II Katedrze i Klinice
Ginekologii i Położnictwa Uniwersytetu Medycznego
we Wrocławiu. Narzędziem badawczym był samodzielnie przygotowany niewalidowany autorski kwestionariusz składający się z 17 pytań zamkniętych. Kobiety
zostały poinformowane o anonimowości badania, wyraziły na nie zgodę i wzięły w nim udział dobrowolnie.
Z badań wykluczono kobiety, które miały jakiekolwiek
przeciwwskazania medyczne do współżycia płciowego w trakcie ciąży, w tym poronienie zagrażające. Nie
zostały wykluczone z niego kobiety po IVF, a także
te z rozpoznaną cukrzycą ciążową czy nadciśnieniem
indukowanym ciążą. W badaniu wzięły udział ciężarne
hospitalizowane przed porodem, które nie posiadały
przeciwwskazań do współżycia w ciąży.
Przy sprawdzaniu istotności statycznej użyto
testu chi-kwadrat, testu ANOVA Friedmana i testu
Wilxocona. Za istotne statystycznie uznawano wyniki ˂ 0,05. Opracowania statystycznego dokonano za
pomocą programu komputerowego Gnu PSPP (Free
Software Foundation).
Wyniki
Wśród ankietowanych średnia wieku wynosiła
31 lat, a mediana wynosiła 33 lata (18–51 lat). W badanej grupie wykształcenie wyższe posiadało 66%
ankietowanych (82 pacjentek), średnie – 30% (37 pacjentek), podstawowe – 4% (5 pacjentek). W bardzo
dużym mieście (ponad 500 tys.) mieszkało 50 pacjentek, w dużym mieście (100–500 tys.) – 19 pacjentek, w średnim mieście (50–100 tys.) – 14 pacjentek,
w małym mieście (do 50 tys.) – 19, a na wsi 22 pacjentki. Najliczniejszą grupę stanowiły pierworódki
53% (66 pacjentek), następnie kobiety posiadające
1 dziecko – 30% (37 pacjentek), dwoje dzieci – 12%
(15 pacjentek), troje – 4% (5 kobiet), jedna kobieta
z więcej niż trójką dzieci.
76% ankietowanych rozmawiało z lekarzem prowadzącym na temat możliwości współżycia płciowego
w trakcie ciąży.
Przed ciążą aktywne seksualnie były wszystkie ankietowane kobiety. W kolejnych trymestrach rozkład
aktywności prezentował się następująco w: I – 78%
kobiet aktywnych seksualnie, II – 64%, natomiast
III – 56%.
Z analizy tego, kto inicjował stosunki w trakcie
trwania ciąży w porównaniu do okresu przed ciążą wynika, że zarówno przed ciążą jak i w ciąży to
mężczyźni częściej byli inicjatorami zbliżeń, jednak
częstość inicjowania przez nich współżycia spadła
w czasie ciąży. Kwestia ta wygląda odwrotnie u kobiet,
które w porównaniu do mężczyzn rzadziej były inicjatorkami zbliżeń, jednak częstość ich inicjacji była
większa w czasie ciąży (Ryc. 1).
Rycina 1. Kto inicjował stosunki płciowe?
120
100
98 (79%)
80
70 (56%)
60
40
20
49 (36%)
27 (22%)
Przed ciążą
W trakcie trwania ciąży
0
Kobiety
Mężczyźni
W porównaniu do okresu przed ciążą poziom libido u 75% pacjentek zmienił się istotnie statystycznie.
52% (65) podało spadek popędu płciowego w trakcie
ciąży, 23% (28) jego wzrost. Pozostałe ankietowane
nie zauważyły znaczącej różnicy.
Liczba stosunków płciowych w poszczególnych
trymestrach ciąży była podobna i wynosiła 1–3 stosunki tygodniowo, niezależnie od okresu ciąży.
Analizie poddano deklarowany czas trwania stosunku płciowego u kobiet przed zajściem w ciążę
oraz w kolejnych trymestrach ciąży. Najliczniejszą
grupę stanowiły kobiety, które deklarowały najdłuższe stosunki przed ciążą 85,5% (106), następnie
w I trymestrze ciąży 9% (11), w III trymestrze 3%
(4), a w II trymestrze 2,5% (3). Zależność między
częstością stosunków przed ciążą jak i w trakcie jej
okazała się istotna statystycznie (p < 0,05) (Ryc. 2).
Przegl Seks 2016; 2(46): 19–24
22
P. Brzęczek, R. Pilarczyk, T. Rogoziński, M. Strózik, Z. Zdrojewicz, J. Florjański
Rycina 2. Jak zmieniał się pani popęd seksualny w ciąży?
seksualnego. Okazało się, że istotnie statystycznie
częściej (p ˂ 0,05) był to czas przed zajściem w ciążę, co zadeklarowało 71% (88) badanych. W czasie
trwania ciąży największą przyjemność ze stosunków
podawało 18% (22) kobiety – w I trymestrze, 7% (9)
– w II trymestrze oraz 4% (5) – w III trymestrze.
76% kobiet podało, że nie odczuwały podczas stosunków płciowych dolegliwości bólowych. Natomiast
wśród tych badanych, które potwierdziły bolesne stosunki najczęściej występowały one w III trymestrze
ciąży.
W odpowiedzi na pytanie dotyczące obaw związanych ze współżyciem seksualnym w trakcie ciąży
84 kobiety (68%) zaprzeczyły, aby miały takie obawy. Wśród tych, które je odczuwały najczęściej jako
przyczynę wskazywały lęk przed poronieniem lub
uszkodzeniem płodu.
NIE ZMIENIŁ SIĘ
ZMALAŁ
ZWIĘKSZYŁ SIĘ
0
10
20
30
40
50
60
70
KOBIET
Preferowaną formą stosunku seksualnego zarówno przed ciążą, jak i w poszczególnych trymestrach
ciąży był stosunek pochwowy, przy czym w III trymestrze dominowały pozycje tylna i boczne. W czasie ciąży zmniejszyła się częstość deklarowanych stosunków
względem okresu przed ciążą.
W I trymestrze ciąży najczęściej wybieraną pozycją
seksualną była pozycja klasyczna 54% (67), następnie
pozycja boczna 34% (42), tylna 29% (36), „na jeźdźca”
27%( 34) oraz inne 19% (24). Wraz z czasem trwania
ciąży istotnie statystycznie zmieniały się przybierane
pozycje względem okresu przed ciążą, bowiem częściej pary wybierały pozycję boczną i tylną (Ryc. 3).
Oprócz tego wraz z czasem trwania ciąży stwierdzono istotny spadek częstości stosunków pochwowych,
które pary zamieniały na inne form współżycia (w ankiecie wymieniono stosunki analne, oralne, handjob
oraz masturbację).
Omówienie wyników
103 (83%)
Rycina 3. Pozycje przyjmowane podczas współżycia
120
67 (54%)
80
78 (63%)
76 (61%)
75 (60%)
100
0
PRZED ZAJŚCIEM W CIĄŻĘ
I TRYMESTER
II TRYMESTER
III TRYMESTER
Analizie poddano również okres, kiedy kobiety osiągały największą satysfakcję ze współżycia
Przegl Seks 2016; 2(46): 19–24
16 (13%)
35 (28%)
42 (34%)
13 (10%)
16 (13%)
20
41 (33%)
34 (27%)
21 (17%)
35 (28%)
16 (13%)
36 (29%)
34 (27%)
42 (34%)
24 (19%)
40
33 (27%)
60
Seksualność kobiet w ciąży pozostaje nadal tematem tabu dla wielu ginekologów, położnych, jak i samych ciężarnych (8). Powód, dla którego tak jest, nie
jest jasny. Można się jedynie domyślać, że problematyka poruszania tych ważnych kwestii związana jest
z różnicami kulturowymi, różną wiarą, wychowaniem
czy też z uznawanymi wartościami życiowymi (9).
Istnieje zgodność co do czynników, które mają wpływ
na seksualność kobiet ciężarnych, są to: warunki życiowe, siła i rodzaj więzi z partnerem, szczęście związane z zajściem w ciążę, zmiany fizyczne i psychiczne podczas ciąży. Wiek kobiet, brak doświadczenia,
niedobór rzetelnych informacji również
nie pozostają bez wpływu na częstość
współżyć (10).
Pionierami prac dotyczących zachowań seksualnych kobiet w ciąży byli
Masters i Johnson, którzy w 1966 r.
zdecydowali się przerwać ciszę na wyżej
Klasyczna
wspomniany temat. Na podstawie badań
Tylna
autorzy ci donieśli, że częstość stosunków
Na jeźdźca
Boczna
seksualnych i związana z nimi satysfakInne
cja zmniejsza się w pierwszym trymestrze
ciąży, wzrasta w drugim i znacznie spada
w trzecim trymestrze (8, 11). Podobne
wyniki uzyskali Pauleta, Pereira i Garca
(12). Natomiast nieco odmienne wyniki
przedstawił Chorowski (1992 r.) według
którego, w pierwszym trymestrze ciąży u 23% kobiet
zwiększa się zainteresowanie współżyciem, u 48%
nie ulega zmianie, a u 28% zmniejsza się. W drugim
23
Seksualność kobiet w ciąży (badania własne)
trymestrze jest podobnie, natomiast w trzecim trymestrze ciąży jedynie u 13% kobiet zainteresowanie
współżyciem się zwiększa, u 11% nie ulega ono zmianie, a u 75% zdecydowanie się zmniejsza (2, 6).
Jak podaje Pauleta i wsp. w ciąży nie zmienia się
znacząco jakość życia seksualnego w stosunku do
okresu poprzedzającego ciążę pomimo zmniejszenia
częstości stosunków płciowych. Dyskusyjnymi pozostają zmiany poziomu libido kobiety w okresie ciąży.
Najczęściej stosunki płciowe odbywane są w I trymestrze, im dłuższy czas trwania ciąży tym są rzadsze,
natomiast u 48,4% badanej grupy poziom satysfakcji
seksualnej z odbytego stosunku nie zmniejszył się
(pozostał na tym samym poziomie co przed ciążą),
natomiast zmniejszył się u 27,7% poddanych badaniu (12). Na znaczące zmniejszenie częstości, ale nie
jakości, stosunków płciowych w ciąży w stosunku do
okresu poprzedzającego ciążę zwraca uwagę również
Sacomori i Cardoso (13). Do innych wniosków doszli
Gokyldiz S i wsp. Autorzy zauważają zdecydowane
pogorszenie jakości i zmniejszoną satysfakcję z życia
seksualnego w ciąży w porównaniu do okresu przed
ciążą (14). Zwracają uwagę na zmniejszenie częstości
odbywanych stosunków płciowych, mniejszą intensywność stosunków (delikatniejsze stosunki) przy
rosnącym poziomie bólu podczas stosunku, skracanie
się czasu trwania stosunku w kolejnych trymestrach.
W następnych latach kolejni autorzy brali pod
uwagę różne czynniki mogące mieć wpływ na częstość stosunków seksualnych w poszczególnych trymestrach, takie jak: zmiany zachodzące w organiźmie
kobiety w czasie ciąży, wrażliwość seksualna, zdolność
do osiągnięcia orgazmu czy też zmieniające się libido.
Badania takie przeprowadzili Sipiński i wsp. (15, 16).
Dane w piśmiennictwie dotyczące aktywności
seksualnej kobiet w pierwszym trymestrze ciąży są
zróżnicowane. Zauważyć można pewne wspólne cechy zachowań i czynników wpływających na jakość
życia seksualnego. We wczesnej ciąży występujące
dolegliwości, takie jak: mdłości, senność, zaburzenia
nastroju, bolesność piersi mogą negatywnie wpływać
na współżycie z partnerem (10, 17). Również zmiany
hormonalne zachodzące w organiźmie kobiety ciężarnej, skutkujące ogólnym osłabieniem organizmu
i zmniejszeniem poziomu libido oraz zmniejszeniem
możliwości realizowania potrzeb seksualnych partnera, mają wpływ na życie seksualne w pierwszym
trymestrze ciąży.
W drugim trymestrze aktywność zdecydowanie
wzrasta. Rosnący obwód brzucha nie przeszkadza tak
bardzo w trakcie stosunków jak w trzecim trymestrze
ciąży, w związku z czym pozycje seksualne są bardziej
zróżnicowane.
Trzeci trymestr jednomyślnie określany jest jako
okres najmniejszej aktywności seksualnej. Kobiety
mają niższy poziom libido aniżeli w poprzednich trymestrach, częstość ich stosunków seksualnych jest
mała, co może wynikać z nasilających się objawów
somatycznych takich jak: ból w okolicy krzyżowej,
obrzęki, zmęczenie czy obawy przed zbliżającym się
porodem. Niektóre nie współżyją w ogóle z powodu
braku libido lub bólu podczas stosunku (5, 18, 19, 20).
Ciąża jest czynnikiem stymulującym do poszukiwania innych niż dotychczas form kontaktu z partnerem, niekoniecznie związanych czy prowadzących
do stosunku seksualnego (18).
Ważną kwestią jest także ilość przebytych porodów, ponieważ urodzenie dziecka również wpływa
na sferę seksualna oraz zwiększa świadomość na temat możliwych bądź braku powikłań związanych ze
współżyciem w ciąży (4, 21).
Sipiński i wsp. dokonali analizy częstości poszczególnych pozycji seksualnych (15). Najczęściej wybieraną pozycją seksualną w ciąży jest pozycja klasyczna,
natomiast częściej niż przed ciążą stosowano pozycje
tylną, w każdym trymestrze ciąży. Badania Lee i wsp.
nie wykazały zmian pozycji seksualnych w zależności
od trymestru ciąży (22).
W przytoczonych publikacjach i na podstawie badań własnych można stwierdzić, że zjawisko aktywności seksualnej w ciąży jest powszechne, stąd wynika zasadność jak najdokładniejszego uświadamiania
partnerów odnośnie wpływu na przebieg ciąży i stan
płodu wszelkich aktywności podejmowanych przez
kobietę, w tym aktywności seksualnej. W badaniach
własnych stwierdziliśmy, że satysfakcjonującą informację od lekarza prowadzącego odnośnie odbywania
stosunków w ciąży uzyskało 84% ankietowanych kobiet. Według Sekumwong i wsp. 62% badanych kobiet
otrzymało satysfakcjonującą informację dotyczącą
aktywności seksualnej w ciąży od lekarza prowadzącego ciążę (23).
Odpowiedzi na pytanie o obawy związane z podejmowaniem współżycia w czasie ciąży były podzielone. 67% kobiet nie podawała takich obaw, natomiast część zgłaszała lęk przed poronieniem (18%)
i uszkodzeniem płodu (13%). Ciekawe, że jedynie
nieliczne badane podawały troskę o własne zdrowie
(2%) czy konflikt z własną religią (1%). W badaniach
przeprowadzonych przez Sipińskiego i wsp. dominującym czynnikiem abstynencji seksualnej była obawa
Przegl Seks 2016; 2(46): 19–24
24
P. Brzęczek, R. Pilarczyk, T. Rogoziński, M. Strózik, Z. Zdrojewicz, J. Florjański
o uszkodzenie płodu. Również Gokyildiz i wsp. dowodzą największego w III trymestrze poziomu lęku
o prawidłowy przebieg ciąży (14), natomiast według
Senkumwong i wsp. 79,7% pacjentek obawiało się
współżycia w ciąży, podając za główną przyczynę obawę o stan zdrowia płodu (23). Stan zdrowia płodu
oraz obawa o donoszenie ciąży jest główną przyczyną
występowania lęku u kobiet ciężarnych.
Zasadność rozwiewania pojawiających się wątpliwości jest niezwykle istotna, bowiem wiąże się z poprawą jakości życia, zadowolenia z życia seksualnego
i bliskości z partnerem w trakcie ciąży.
Wnioski
1. Kobiety w przeważającej ilości uważają za możliwe podejmowanie współżycia seksualnego w czasie
trwania ciąży fizjologicznej i nie mają obaw przed jego
podejmowaniem.
2. Współżycie płciowe w ciąży różni się od tego
podejmowanego przed ciążą częstością i długością
stosunków, satysfakcją seksualną, preferowanymi
pozycjami seksualnymi.
3. Częstość kontaktów seksualnych nie różni się
znacznie w poszczególnych okresach ciąży.
Bibliografia
1. Benson RC. Położnictwo i Ginekologia. Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, Warszawa 1998.
2. Makara-Studzińska M, Wdowiak A, Plewik I, Kryś KM. Wpływ aktywności seksualnej kobiet w ciąży na stan zdrowia noworodka,
Seksuologia Polska 2011;9(2):57–63.
3. Syty K, Pilewska-Kozak AB, Jakiel G. Reakcje kobiet i ich partnerów na fakt zaistnienia ciąży. Perinatologia, Neonatologia
i Ginekologia 2008:217–221.
4. Berek SJ, Novak E, red. nauk. wyd. pol. Jan Kotarski. Ginekologia. T. 1. MediPage, Warszawa 2008:355–356.
5. Zdrojewicz Z, Lelkowska K. Rola stresu w problemach, zaburzeniach i preferencjach seksualnych. Seksuologia Polska 2006;
4(2): 69–79.
6. Huras H, Ossowski P, Wójtowicz A, Reroń A, Jach R. Ocena wpływu ciąży na aktywność seksualną kobiet, GinPolMedProjekt
2013;2(28):31–43.
7. Martusi G, Breckwold M, (red.) Pfleider A. Ginekologia i Położnictwo. Wydawnictwo Medyczne Urban & Partner,
Wrocław 1997.
8. Makara- Studzińska M, Wdowiak A, Plewik I, Kryś KM. Seksualność kobiet w ciąży, Seksuologia Polska 2011;9(2):85–90.
9. Lew-Starowicz Z, Skrzypulec V, Beisert M. (i in.). Podstawy seksuologii.Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2010:133–137.
10. Matusiak-Kita M, Zdrojewicz Z. Seksualność kobiet w ciąży w okresie poporodowym i karmienia piersią, Przegl Seks
2010;21:12–17.
11. Makara-Studzińska M, Iwanowicz-Palus G. Psychologia w położnictwie i ginekologii. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa
2009: 127–128.
12. Pauleta JR, Pereira NM, Graça LM, Sexuality during pregnancy, J Sex Med 2010;7(1):136–142.
13. Sacomori C, Cardoso FL. Sexual initiative and intercourse behavior during pregnancy among brazilian women: a retrospective
study. J SEX Marital Ther 2010;36(2):124–136.
14. Gokyildiz S, Beji NK. The effects of pregnancy on sexual life. J Sex Marital Ther 2005;31(3):201–215.
15. Sipiński A, Kazimierczak M, Buchacz P, Sipińska K. Sexual behaviors of pregnant women. Wiad lek 2004;57 Suppl 1:281–284.
16. Bancroft J, red. Lew-Starowicz Z, Robacha A. Seksualność człowieka, tł. Rafał Śmietana. Elsevier Urban & Partner, Wrocław
2011:457–459.
17. Lew-Starowicz Z, Szymańska M, Włodarczyk M. Uwarunkowania seksualności kobiet w czasie ciąży, Przegl Seks 2011:3:3–7.
18. Malarewicz A, Szymkiewicz J, Rogala J. Sexuality of pregnant women. Ginekol Pol 2006;77(9):733–739.
19. Skrzypulec V, Wit M, Kowalczyk R, (i in.) Jakość życia seksualnego w okresie ciąży. Annales Academiae Medicae Sielsiensis
2005;373–376.
20. Zdrojewicz Z, Dubińska K. Sex and Neurotransmitters. Adv Clin Exp Med 2004:719–724.
21. Bilikiewicz T, red. Bilikiewicz T, Imieliński K. (i in.) Seksuologia kliniczna. PZWL, Warszawa 1978:559–652.
22. Lee JT, Lin CL, Wan GH et al. Sexual positions and sexual satisfaction of pregnant women. J sex Marital Ther 2010;36(5):
408–420.
23. Sekumwong N, Chaovisitsaree S, Rugpao et al. The changes of sexuality in Thai women during pregnancy. J Med Assoc
thei. 2006; 89 Suppl 4:124–129.
Przegl Seks 2016; 2(46): 19–24
Sexuality of pregnant women
(own research)
XX
Paulina Brzęczek1, Renata Pilarczyk1, Tomasz Rogoziński1, Mateusz Strózik1,
Zygmunt Zdrojewicz MD, PhD, Professor2, Jerzy Florjański MD, PhD3
1 Faculty of Medicine, Medical University in Wrocław, Poland
2 Clinics of Endocrinology, Diabetology and Isotope Therapy, Medical University in Wrocław, Poland
2nd Department and Clinic of Gynaecology and Obstetrics, Medical University in Wrocław, Poland
3
Summary
Aim: The aim of the study was to investigate whether women expecting a baby engage in sexual contacts
and whether they differ from those to prior the pregnancy. Another goal was to evaluate differences in sexual
behaviour of women in the subsequent trimesters of pregnancy.
Methods and materials: The survey involved a group of 124 women staying in the Department of
Gynaecology, Obstetrics and Neonatology of the University Clinical Hospital in Borowska 213 in Wrocław
who were pregnant at least once. The survey was conducted in January and February 2015. The research tool
was an independently prepared non-validated questionnaire, containing 17 closed questions. The patients
completed a questionnaire voluntarily, anonymously, in their own hospital rooms in a peaceful and quiet
atmosphere.
Results: 115 (93%) of respondents answered that sexual intercourse during pregnancy is possible. Before
getting pregnant (78%) and throughout the pregnancy period (62%), the intercourse was more often
initiated by the partner; compared with the period before pregnancy (22%), an increase in the number of
women initiating sexual intercourse during pregnancy (38%) has been observed. Among all the respondents,
a reduction in the frequency of sexual intercourse during pregnancy was observed compared with the
pre-pregnancy period. A significant majority of respondents answered that their intercourse was longer
before pregnancy (85%) and more satisfactory (67%). 76% of the respondents did not report pain during the
intercourse before or during the pregnancy, while an increase in the incidence of pain was observed along
the progress of the pregnancy: 1st trimester – 7%, 2nd trimester – 10%, 3rd trimester – 10–15%. 52% of women
declared that their libido decreased during the pregnancy, in the case of 25% it remained unchanged and in
the case of 23% respondents an increase of sex drive was observed.
Conclusions: 93% of pregnant women maintain sexual relationships, which, however, differ significantly
from those before pregnancy depending on the period of pregnancy.
Key words:
pregnancy, libido, sexual activity, sexuality
original research, peer reviewed
Przegl Seks 2016; 2(46): 25–30
26
P. Brzęczek, R. Pilarczyk, T. Rogoziński, M. Strózik, Z. Zdrojewicz, J. Florjański
Introduction
Pregnancy is undoubtedly a special and unique
period in every woman’s life. This time brings about
many changes in almost all areas of the mother’s
life, also in the area of the sex life. There are some
ideas related to this issue which are largely based on
conjecture and guesswork. But it is clear that in the
case of healthy women in whose pregnancy takes
a proper course and does not involve any risk, there
are no contraindications for the intercourse (1, 2, 3).
The sexual desire of a woman who is pregnant
varies depending on the period and course of the
pregnancy. Experiences linked with this state depend
on individual changes, current life situation and the
environment (4, 5). These changes as well as the
changes in the appearance of the pregnant women
significantly affect their sexual activity, satisfaction
and quality of the intimate life and partly manifest
through the frequency of orgasms (2).
The initial weeks of pregnancy are a form of
adaptation of women, especially the primiparous,
to their new condition and the changes taking place
in their bodies. In the second trimester, they are
accepted and result in the sense of improved wellbeing, stronger experiencing of emotional states and
mental activity. In the last trimester, the feelings of
anxiety and uncertainty reappear. A pregnant woman,
especially the primiparous one, is not only concerned
about the good condition of the foetus but also about
the childbearing process and the associated pain
(1, 6, 7).
Aim of Paper
The aim of the study was to investigate whether
women expecting a baby still engage in sexual
intercourse and whether it is different from that
before pregnancy. We also assessed whether and
how the sexual behaviour of women changed in the
subsequent trimesters of pregnancy.
Material and Methods
The retrospective study included data of 124
women aged 18–52 years, hospitalized in the period
from 1st January to 31st March 2015 at the 2nd
Department of Gynaecology and Obstetrics of
the Medical University in Wrocław. The research
tool was an independently prepared non-validated
questionnaire containing 17 closed questions. The
Przegl Seks 2016; 2(46): 25–30
women were informed about anonymity of the
study and took part voluntarily. The study excluded
women who had had any medical contraindications
to sexual intercourse during pregnancy including
a miscarriage risk. Women after IVF and those
diagnosed for gestational diabetes and pregnancyinduced hypertension were not included in research.
Participating in the study were pregnant women
who were hospitalized before parturition and who
did not have any contraindications to engage in the
intercourse during the pregnancy.
The chi-square, Friedman ANOVA and Wilxocon’s
tests were used to verify the statistical relevance. As
statistically relevant were regarded the results ranging
< 0.05. The results were statistically processed using
the Gnu PAPP program (Free Software Foundation).
Results
The average age of the participants was 31 with the
33 years median (18–51 years). 66% (82 patients) of
the study group members completed higher education,
with 30% (37 patients) having completed secondary
and 4% (5 patients) elementary education. 50 patients
lived in a very large city (over 500 thousand),
19 patients inhabited large cities (100–500 thousand),
14 patients were residents of medium-sized cities
(50–100 thousand), with 19 patients from small
towns (up to 50 thousand) and 22 patients inhabiting
rural areas. Primiparous women constituted the
largest group – 53% (66 patients) followed by women
having 1 child 30% (37 patients), two children 12%
(15 patients), three 4% (5 women), and one woman
having more than three children.
76% women had consulted their doctor about the
possibility of having intercourse during the pregnancy.
All the respondents were sexually active before
pregnancy. In the subsequent trimesters, the sexual
activity data distribution was as follows: in the
1st – 78% of sexually active women, in the 2nd – 64%,
while in the 3rd – 56%.
The analysis of who initiated the intercourse
during the pregnancy compared to the pre-pregnancy
period shows that before the as well as during
pregnancy it was the men who more often initiated
the intimate contacts with a decrease in the frequency
of the initiative in the period of pregnancy. This issue
differs in women, who, compared to men, rarely had
been initiators of sexual intercourse before getting
pregnant and displayed an increased drive following
the conception (Fig. 1).
27
Sexuality of pregnant women (own research)
Men
In comparison with the pre-pregnancy period,
the libido level in 75% of patients has changed
significantly showing a statistical relevance. 52% (65)
noticed a drop in their libido during pregnancy, 23%
(28) experienced its growth. Other respondents, did
not notice any significant difference.
The number of sexual relations in the individual
trimesters of pregnancy was similar – 1–3 per week,
regardless of the pregnancy period.
We analysed the duration of sexual intercourse
declared by women before and in the subsequent
trimesters of pregnancy. The largest group were
the women who reported the longest acts before
pregnancy 85.5% (106), then in the first trimester
of pregnancy 9% (11), in the third trimester 3% (4)
and in the second trimester 2.5% (3). The relationship
between the frequency of the intercourse before and
during the pregnancy was statistically significant
(p < 0.05) (Fig. 2).
Figure 2. How did the sexual drive change during pregnancy?
HAS NOT CHANGED
DECREASED
INCREASED
0
10
20
30
40
OF WOMEN
50
60
70
The preferred form of sex both before the
pregnancy and in the individual trimesters was vaginal
with the rear and side positions being prevalent in the
third trimester. With the growth of the pregnancy,
Figure 3. Positions during the intercourse
120
Classic
Rear
Riding
Side
Other
100
80
60
40
20
35 (28%)
Women
16 (13%)
During pregnancy
42 (34%)
Prior to pregnancy
0
13 (10%)
20
27 (22%)
16 (13%)
49 (36%)
40
41 (33%)
34 (27%)
21 (17%)
35 (28%)
16 (13%)
60
67 (54%)
70 (56%)
36 (29%)
34 (27%)
42 (34%)
24 (19%)
80
33 (27%)
98 (79%)
100
103 (83%)
120
the incidence of the declared contacts decreased in
comparison with the period before pregnancy.
In the first trimester of pregnancy, the most
popular sexual position was the classic position 54%
(67), then the lateral position 34% (42), followed by
the rear 29% (36), and “riding” positions 27% (34);
other positions accounted for 19% (24). With the
progress in pregnancy, the positions tended to change
significantly in comparisoon with the period before
pregnancy – more couples chose the side and rear
positions (Fig. 3). In addition, with the growth of the
pregnancy the frequency of vaginal relations tended
to decrease in favour of other forms of intercourse
(the questionnaires list anal intercourse, oral sex,
handjob and masturbation).
78 (63%)
76 (61%)
75 (60%)
Figure 1. Who initiated sexual intercourse?
0
BEFORE PREGNANCY
1ST TRIMESTER
2ND TRIMESTER
3RD TRIMESTER
We also analysed the period when women achieved
the greatest satisfaction from sexual intercourse and
found that it was more frequent (p < 0.05) before
pregnancy which was declared by 71% (88) of the
respondents and hence was statistically valid. During
pregnancy the greatest pleasure from the intercourse
declared 18% (22) of women – in the first trimester,
7% (9) – in the second trimester and 4% (5) – in the
third trimester.
76% of women reported that they did not feel pain
during the intercourse. The women who did declare
painful intercourse admitted that it had occurred in
the third trimester of pregnancy.
In response to the question about concerns linked
with the sexual intercourse during pregnancy, the
majority of women-64 (68%) denied having such
fears. Among those who were concerned, the most
Przegl Seks 2016; 2(46): 25–30
28
P. Brzęczek, R. Pilarczyk, T. Rogoziński, M. Strózik, Z. Zdrojewicz, J. Florjański
frequently mentioned reason was miscarriage, or
foetal damage.
Discussion of Results
The sexuality of pregnant women is still a taboo
for many gynaecologists, midwives and pregnant
women (8). The reason for this situation is not clear.
We can only surmise that rare discussion of this issue
is related to cultural differences, different religions,
education, or values ​​recognized in life (9). There
is a consensus that factors affecting the sexuality
of pregnant women include the following: living
conditions, the strength and the kind of bond with
the partner, happiness associated with pregnancy,
and changing physicality. The age of women, lack
of experience, or relevant information also have an
influence on the frequency of sexual relations (10).
The pioneers who wrote about the sexual behaviour
of pregnant women were Masters and Johnson, who
decided to break the silence on the above-mentioned
subject in 1966. On the basis of their research, the
authors reported, that the frequency of sexual
intercourse and related satisfaction decrease in the
first trimester of pregnancy to increase in the second
and drastically decline again in the third trimester
(8,11). Similar results were obtained by Paulet,
Pereira and Garca (12). Slightly different results were
presented by Chorowski (1992) according to whom
during the first trimester of pregnancy 23% of women
showed an increased interest in intercourse, 48%
did not experience any change and 28% admitted
a decrease. In the second trimester, the relevant
percentages are similar while in the third trimester
only 13% of women felt an increased sex drive, 11%
did not experience any change and 75% admitted
a strong decrease (2, 6).
According to Paulet et al., during pregnancy the
quality of sexual life does not change significantly in
comparison with the period preceding the pregnancy
despite the reduction in the frequency of sexual
contacts. Changes in the level of a woman’s libido
during pregnancy is a still debated issue. The most
frequent sexual contacts are observed in the first
trimester to gradually decline with the course of the
pregnancy; 48.4% of the study group admit that the
level of sexual satisfaction from sexual intercourse
is not reduced (it remained at the same level as
before pregnancy) with 27.7% declaring a reduction
in the satisfaction level (12). Sacomori and Cardoso
Przegl Seks 2016; 2(46): 25–30
emphasise a significant reduction in the frequency
but not the quality of the sexual intercourse during
pregnancy compared to the period preceding it (13).
Gokyldiz S, et al. presented other conclusions. The
authors note a strong deterioration and reduced
satisfaction with sexual life during the pregnancy
compared to the pre-pregnancy period (14). They
point out to the reduced frequency of the intercourse,
lower intensity (more delicate intercourse) with
increasing levels of pain, and shorter duration of the
sexual contacts in the subsequent trimesters.
In the following years, other authors took into
account various factors that may affect the intensity
of sexual relations in different trimesters, such as:
changes in the female body during pregnancy, sexual
sensitivity, ability to have orgasm or changing libido.
This comparison was made by Sipiński and co-authors
(15, 16).
The data presented in the literature on sexual
activity during pregnancy in the first trimester vary.
Some common characteristics of behaviour and factors
affecting the quality of sexual life have been noted. In
the early pregnancy, the associated ailments include
nausea, drowsiness, mood disorders, breast tenderness
and may adversely affect sexual intercourse with the
partner (10, 17). Also, hormonal changes taking place
in the body of a pregnant woman resulting in a general
weakening of the body, reduced libido and ability to
satisfy the needs of the sexual partner have impact on
sexuality in the first trimester of pregnancy.
In the second trimester, the sexual interest and
activity definitely increase. The increasing waist
circumference is not an obstacle in the intercourse
as it is the case in the third trimester of pregnancy
and the sexual positions are varied.
The third trimester is unanimously referred to as
the period of limited (lowest) sexual activity. Women
have lower libido in comparison with the previous
trimesters, the frequency of sexual relations is low
and may result from worsening physical symptoms
such as pain in the sacral region, swelling, fatigue and
mental exhaustion. Some women do not engage in sex
at all because of lack of libido or pain (5, 18, 19, 20).
Pregnancy is a factor stimulating to seek other forms
of intimate contact with the partner, not necessarily
related to or leading to sexual intercourse (18).
An important issue is also the amount of
parturitions as giving birth to a child also affects the
sexual sphere and increase awareness of the possible
complications associated with intercourse during
pregnancy or lack thereof (4, 21).
29
Sexuality of pregnant women (own research)
Sipiński et al. carried out an analysis of the
frequency of various sexual positions (15). The
most popular sexual position of pregnant women
is classical, but the rear position was declared as
more preferred in each trimester of pregnancy in
comparison with the preceding period. Studies by
Lee et al. did not show any changes of sexual positions
depending on the trimester of pregnancy (22).
The cited publications and our own research
show that the phenomenon of sexual activity during
pregnancy is common, hence the justifiability of
the need for an increased awareness of the partners
regarding the effect of any activity, including the
sexual activity, undertaken by women on the foetus.
In our study, we found that 84% of respondents
received satisfactory information from the doctor
about having sex during the pregnancy. Answers
with respect to concerns linked with engaging in the
intercourse during pregnancy were divided. 67% of
women declare having no such concerns, while some
reported “fear of miscarriage” (18%) and “damage
to the foetus” (13%). It is interesting that only a few
respondents admitted interest in ‘taking care of
their own health’ (2%) or ‘conflict with their own
religion’ (1%). In the study carried out by Sipiński
et al., a dominating factor in sexual abstinence was
the fear of damage to the foetus. Also Gokyildiz et al.
showed that in the third trimester the anxiety about
the proper course of pregnancy is the greatest (14);
according to Senkumwong et al., 79.7% of patients
were afraid to engage in the intercourse while being
pregnant and declared as the main cause of concern
the health of the foetus (23). The condition of the
foetus and the fear of loss of the pregnancy is the
main cause of the anxiety in pregnant women.
The justifiability of dispelling the doubts is
associated with improved of quality and satisfaction
with the sexual life and the level of intimacy with the
partner during pregnancy.
Conclusions
1. The majority of pregnant women consider
it possible to engage ub sexual behaviours during
physiological pregnancy and do not feel any fear
associated with it.
2. Intercourse during pregnancy differs from that
undertaken before pregnancy in frequency and length
of the intercourse, sexual satisfaction, and preferred
sexual positions.
3. Frequency of sexual contacts does not differ
significantly in different periods of pregnancy.
Bibliography
1. Benson RC. Położnictwo i Ginekologia. Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, Warszawa 1998.
2. Makara-Studzińska M, Wdowiak A, Plewik I, Kryś KM. Wpływ aktywności seksualnej kobiet w ciąży na stan zdrowia noworodka,
Seksuologia Polska 2011;9(2):57–63.
3. Syty K, Pilewska-Kozak AB, Jakiel G. Reakcje kobiet i ich partnerów na fakt zaistnienia ciąży. Perinatologia, Neonatologia
i Ginekologia 2008:217–221.
4. Berek SJ, Novak E, red. nauk. wyd. pol. Jan Kotarski. Ginekologia. T. 1. MediPage, Warszawa 2008:355–356.
5. Zdrojewicz Z, Lelkowska K. Rola stresu w problemach, zaburzeniach i preferencjach seksualnych. Seksuologia Polska 2006;4(2):
69–79.
6. Huras H, Ossowski P, Wójtowicz A, Reroń A, Jach R. Ocena wpływu ciąży na aktywność seksualną kobiet, GinPolMedProjekt
2013;2(28):31–43.
7. Martusi G, Breckwold M, (red.) Pfleider A. Ginekologia i Położnictwo. Wydawnictwo Medyczne Urban & Partner, Wrocław
1997.
8. Makara- Studzińska M, Wdowiak A, Plewik I, Kryś KM. Seksualność kobiet w ciąży, Seksuologia Polska 2011;9(2):85–90.
9. Lew-Starowicz Z, Skrzypulec V, Beisert M. (i in.). Podstawy seksuologii.Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2010:133–137.
10. Matusiak-Kita M, Zdrojewicz Z. Seksualność kobiet w ciąży w okresie poporodowym i karmienia piersią, Przegl Seks 2010;21:12–17.
11. Makara-Studzińska M, Iwanowicz-Palus G. Psychologia w położnictwie i ginekologii. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa
2009:127–128.
12. Pauleta JR, Pereira NM, Graça LM, Sexuality during pregnancy, J Sex Med 2010;7(1):136–142.
13. Sacomori C, Cardoso FL. Sexual initiative and intercourse behaviour during pregnancy among brazilian women: a retrospective study. J SEX Marital Ther 2010;36(2):124–136.
14. Gokyildiz S, Beji NK. The effects of pregnancy on sexual life. J Sex Marital Ther 2005;31(3):201–215.
15. Sipiński A, Kazimierczak M, Buchacz P, Sipińska K. Sexual behaviors of pregnant women. Wiad lek 2004;57 Suppl 1:281–284.
Przegl Seks 2016; 2(46): 25–30
30
P. Brzęczek, R. Pilarczyk, T. Rogoziński, M. Strózik, Z. Zdrojewicz, J. Florjański
16. Bancroft J, red. Lew-Starowicz Z, Robacha A. Seksualność człowieka, tł. Rafał Śmietana. Elsevier Urban & Partner, Wrocław
2011:457–459.
17. Lew-Starowicz Z, Szymańska M, Włodarczyk M. Uwarunkowania seksualności kobiet w czasie ciąży, Przegl Seks 2011:3:3–7.
18. Malarewicz A, Szymkiewicz J, Rogala J. Sexuality of pregnant women. Ginekol Pol 2006;77(9):733–739.
19. Skrzypulec V, Wit M, Kowalczyk R, (i in.) Jakość życia seksualnego w okresie ciąży. Annales Academiae Medicae Sielsiensis
2005; 373–376.
20. Zdrojewicz Z, Dubińska K. Sex and Neurotransmitters. Adv Clin Exp Med 2004:719–724.
21. Bilikiewicz T, red. Bilikiewicz T, Imieliński K. (i in.) Seksuologia kliniczna. PZWL, Warszawa 1978:559–652.
22. Lee JT, Lin CL, Wan GH et al. Sexual positions and sexual satisfaction of pregnant women. J sex Marital Ther 2010;36(5):
408–420.
23. Sekumwong N, Chaovisitsaree S, Rugpao et al. The changes of sexuality in Thai women during pregnancy. J Med Assoc thei.
2006; 89 Suppl 4:124–129.
Przegl Seks 2016; 2(46): 25–30