Radioterapia nowotworu sutka

Informacje dla pacjenta
LECZENIE I OPIEKA
Radioterapia nowotworu sutka
Szpital
Northwestern
Memorial Hospital
dysponuje
programami
Wspólnie z lekarzem podjęła Pani decyzję o zastosowaniu
radioterapii w ramach leczenia raka sutka. W niniejszym
dokumencie znajdzie Pani odpowiedzi na następujące pytania:
■ Na czym będzie polegać leczenie.
■ Jak dbać o skórę w trakcie leczenia.
■ Jak ograniczać działania niepożądane i przyczyniać się do
zwiększenia własnego komfortu w trakcie leczenia.
Harmonogram leczenia
Większość schematów radioterapeutycznych składa się z 25-35
sesji wykonywanych codziennie od poniedziałku do piątku. Lekarz
ustali z Panią godziny codziennych wizyt. Każda wizyta
wspomagającymi prowadzący
będzie trwała od 10 do 20 minut. Choć sam zabieg leczniczy może
trwać tylko kilka minut, najlepiej będzie zarezerwować sobie pełną
powrót pacjentów godzinę na:
■ Wykonanie prześwietleń.
■ Spotkania z lekarzem lub pielęgniarką.
do
zdrowia.
■ Nieoczekiwane opóźnienia.
Wszelkie pytania lub wątpliwości należy kierować do lekarza lub pielęgniarki.
Pierwsza wizyta może rozpocząć się od wykonania zdjęć rentgenowskich. Zdjęcia te wykonuje
się w celu potwierdzenia właściwego doboru obszaru docelowego przed rozpoczęciem
leczenia. W celu zapewnienia precyzji terapii zdjęcia rentgenowskie często wykonuje się co
tydzień.
Będzie się Pani spotykała z lekarzem co najmniej raz w tygodniu
w _____________________________. Podczas tych wizyt oceniany będzie postęp leczenia
wraz z ewentualnymi działaniami niepożądanymi. Podczas wizyt będzie Pani również mogła
omówić wszelkie wątpliwości związane z Pani chorobą lub leczeniem.
Znaki wykonywane na skórze
W celu precyzyjnego oznaczenia miejsca napromieniowania często stosuje się tatuaże lub znaki
umieszczane na skórze przy użyciu markera. W celu zapobieżenia zanikowi tych znaków nad
miejscem ich umieszczenia może zostać przyklejony plaster. Nie należy zdejmować tego plastra
ani usuwać wykonanych na skórze znaków. Jeśli znaki zaczną blaknąć, należy poinformować
o tym lekarza. Nie należy próbować samodzielnie odtwarzać znaków. W przypadku alergii
na plaster należy poinformować o niej lekarza lub pielęgniarkę. W miejscach, w których
pozostawiono znaki wykonane przy użyciu markera należy nosić łatwą do prania odzież.
Pielęgnacja skóry
Efekty przyjmowanego promieniowania są różne u poszczególnych osób. Podczas leczenia
możliwe będzie wystąpienie zmian na skórze w obszarze poddawanym leczeniu.
■ W ciągu pierwszych 1-2 tygodni może dojść do ciemniejszego zabarwienia skóry.
Niekiedy może również dojść do wysypki.
Po upływie 3 do 4 tygodni może wystąpić zaczerwienienie, suchość, swędzenie lub
pieczenie skóry. Może również dojść do łuszczenia się skóry.
■ Po upływie 4 do 5 tygodni pod piersią lub pachą może dojść do cięższego
zaczerwienienia lub powstawania pęcherzy.
■ Skóra zacznie się goić po zakończeniu terapii.
Reakcje skórne można zmniejszać poprzez odpowiednią pielęgnację. Aby złagodzić uczucie
dyskomfortu i chronić skórę przed dalszym podrażnieniem, należy postępować zgodnie
z poniższymi wskazówkami dotyczącymi pielęgnacji skóry narażonej na radioterapię:
■ Czyścić obszar łagodnym mydłem do skóry suchej lub wrażliwej. Sugerowane mydła
to np. Basis® do skóry wrażliwej, Dove® do skóry wrażliwej, Camay®, Cetaphil® lub Oil
of Olay®. Należy unikać mydeł silnie perfumowanych lub antybakteryjnych.
■
Zmywać letnią wodą. Gorąca woda może zwiększać podrażnienie.
■ Delikatnie umyć obszar dłonią lub bardzo miękką ściereczką.
■ Osuszyć skórę poprzez dociskanie ręcznika; nie pocierać.
■ Dokładnie osuszyć wszelkie fałdy, zwłaszcza pod pachami i piersiami.
■ Nie należy golić włosów pod pachą (po stronie, po której podawane jest leczenie).
■ Nie należy stosować poduszek rozgrzewających ani zimnych okładów. Wysokie lub
niskie temperatury mogą nasilać uszkodzenia skóry.
■ Nie należy wystawiać skóry na światło słoneczne (patrz Odzież).
Krem do skóry
Do łagodzenia podrażnień i wspomagania gojenia często stosuje się kremy do skóry.
Należy jednak:
■ Nie nanosić na skórę jakichkolwiek kremów na 2 godziny przed sesją radioterapii.
■ Przed użyciem jakiegokolwiek produktu do pielęgnacji skóry skonsultować swój zamiar
z lekarzem lub pielęgniarką.
■ W przypadku stosowania kremów należy nanieść cienką warstwę kremu na cały obszar
poddany leczeniu od 3 do 4 razy na dobę (patrz ilustracja).
■
Nanieść krem na cały
zaznaczony obszar.
Do najczęściej stosowanych kremów należą:
■ Miaderm® (dostępny tylko w aptece szpitalnej).
■ Aquaphor®.
■ Krem z wyciągiem z aloesu (Aloe vera).
2
W niektórych przypadkach lekarz może przepisać inne leki, na przykład:
■ Krem sterydowy / maść sterydową.
■ Silvadene® (krem na oparzenia).
■ Przymoczki Domeboro®. Ich stosowanie pomaga w oczyszczeniu i w łagodzeniu
obszaru leczenia przed naniesieniem kremu.
W ostatnich kilku tygodniach leczenia pod piersiami lub pod pachami może dojść
do ciężkiego zaczerwienienia lub powstawania pęcherzy. W takim przypadku należy
poinformować o tym lekarza, pielęgniarkę lub technika radioterapeutę. Gruba warstwa
kremu Aquaphor® często zapewnia ulgę i komfort. (W celu ochrony odzieży obszar
posmarowany kremem można osłonić opatrunkiem).
Pielęgniarka może udzielić informacji na temat wszelkich preparatów przepisanych przez
lekarza.
W przypadku bólu należy zwrócić się do lekarza lub pielęgniarki. W częstych przypadkach
ból można wyleczyć, stosując ibuprofen (Advil®), acetaminofen (Tylenol®) lub naproksen
(Aleve®).
Dezodoranty
Przed użyciem należy sprawdzić ostrzeżenia dotyczące stosowania na zaczerwienioną,
podrażnioną skórę. Produktów posiadających takie ostrzeżenia nie należy stosować po
stronie poddawanej leczeniu. Dostępne dezodoranty, które można stosować, to:
■ Alra® (dostępny w przyszpitalnej aptece Walgreens).
■ Tom’s of Maine®.
■ Inne obojętne, niezawierające metali produkty.
Nie należy używać dezodorantu na 2 godziny przed sesją terapeutyczną (po stronie
leczonej).
Pływanie
Ćwiczenia fizyczne mają duże znaczenie dla zdrowia i dobrego samopoczucia. Jednak
chlor zawarty w wodzie basenowej może powodować wysuszenie i podrażnienia skóry.
Po pływaniu należy delikatnie zmyć pozostałości chloru. Jeśli skóra w leczonym obszarze
ulegnie zaczerwienieniu, należy unikać basenów pływackich.
Obrzęk
Zabiegi radiacyjne mogą niekiedy powodować obrzęk (opuchliznę) piersi. Możliwe jest
wówczas odczuwanie bólu lub tkliwości skóry w tym obszarze. W celu zmniejszenia
obrzęku należy unikać spania na boku, w obrębie którego prowadzona jest terapia
i nosić mocno unoszący biustonosz. Obrzęk może utrzymywać się przez kilka miesięcy po
zakończeniu leczenia.
Jeśli doszło do usunięcia węzłów chłonnych, istnieje ryzyko obrzęku ramienia (obrzęku
naczynioruchowego). Należy zapytać pielęgniarkę o środki i ćwiczenia zapobiegające
powstawaniu tego rodzaju obrzęku. W przypadku zauważenia obrzęku ramienia należy
podnieść je powyżej poziomu serca i niezwłocznie poinformować o problemie lekarza
lub pielęgniarkę. Obrzęk naczynioruchowy często zaczyna się w sposób powolny i może
rozwinąć się w wyniku wypadku, ukąszenia owada, poparzenia, nadwyrężenia mięśnia lub
zakażenia w obrębie ramienia.
Nie należy przy użyciu chorego ramienia podnosić ciężkich przedmiotów ani wykonywać
prac gospodarsko-ogrodowych, takich jak szorowanie, kopanie czy grabienie.
Odzież
Używać odzieży z bawełny lub innych miękkich dzianin. Niektóre włókna, na przykład
wełna, mogą wywoływać podrażnienia. Wygodniejsze jest noszenie luźnych ubrań.
Należy unikać odzieży ciasno dopasowanej pod piersiami lub pod pachami. Jeśli dana część
garderoby pozostawia ślady uciskania na skórze, należy spróbować innego rozmiaru lub
fasonu.
3
W celu uniknięcia narażenia leczonego obszaru na światło słoneczne należy nosić odzież
ochronną zarówno podczas, jak i po zakończeniu sesji. Słońce generuje promieniowanie
ultrafioletowe mogące powodować ciężkie poparzenia słoneczne. W celu uniknięcia
poparzenia słonecznego na nieleczone obszary należy nanosić kosmetyki z filtrem SPF 15.
Dieta i suplementy
Odpowiednie odżywianie pomaga w utrzymaniu dobrego zdrowia w trakcie leczenia
raka sutka. Należy stosować normalną dietę. Ewentualne terapie dietowe należy omówić
z lekarzem lub pielęgniarką. Ilość przyjmowanych pokarmów powinna opierać się na
Pani trybie życia i osobistych preferencjach. Nie należy przyjmować witamin w dawkach
przekraczających ustaloną przepisami federalnymi zalecaną dawkę dzienną. Wysokie dawki
niektórych witamin i preparatów ziołowych mogą zakłócać skuteczność promieniowania.
Jeśli w skład zwyczajowej codziennej diety nie wchodzi 5 porcji owoców lub warzyw, zaleca się
przyjmowanie preparatu multiwitaminowego. W przypadku jakichkolwiek pytań lub trudności
ze zrzuceniem wagi można zwrócić się o pomoc do dietetyka. Więcej informacji może udzielić
pielęgniarka.
Zmęczenie
Zmęczenie jest częstym działaniem ubocznym radioterapii, jednak jego nasilenie jest różne
u każdego pacjenta. Może być ono potęgowane przez stres związany z chorobą, codzienne
dojazdy na zabiegi oraz wpływ promieniowania na zdrowe komórki. Jest ono często
większe pod koniec tygodnia, wydaje się natomiast ustępować w ciągu weekendu.
Wiele kobiet kontynuuje w trakcie leczenia pracę zawodową; u niektórych wiąże się to
z drobnymi zmianami w codziennych harmonogramach.
Należy zachowywać aktywność i ćwiczyć. Zajęcia należy planować na początek tygodnia
oraz na godziny poranne, kiedy poziom energii jest wyższy. Należy próbować utrzymać
regularny tryb życia, wstając codziennie o tej samej godzinie. Należy pamiętać, by się nie
przemęczać. Należy wsłuchiwać się w potrzeby organizmu. Więcej informacji o zmęczeniu
można uzyskać od lekarza lub pielęgniarki.
Zaburzenia hormonalne
W przypadku przerwania hormonalnej terapii zastępczej w trakcie chemioterapii lub
leczenia z zastosowaniem tamoksyfenu mogą wystąpić oznaki menopauzy. Mogą one
obejmować uderzenia gorąca, nocne pocenie się, trudności ze snem lub wahania nastroju.
Istnieją leki, które mogą pomóc przy ww. objawach. Informacji na ich temat może udzielić
lekarz lub pielęgniarka.
Palenie tytoniu
Nikotyna zawarta w dymie tytoniowym nasila działania niepożądane promieniowania
i zakłóca zdolność organizmu do powrotu do zdrowia po operacji chirurgicznej lub
radioterapii. W celu uzyskania pomocy w rzuceniu palenia należy zwrócić się do lekarza lub
pielęgniarki. Centrum Medycyny Zintegrowanej szpitala Northwestern Memorial Hospital
oferuje indywidualne i grupowe programy zaprzestania palenia. Więcej informacji na temat
tych programów można uzyskać pod numerem telefonu 312-926-3627.
4
Samopoczucie
Choć w przypadku wczesnego wykrycia rak sutka jest wyleczalny, choroba ta może mieć
wpływ na samopoczucie fizyczne i psychiczne. Częstokroć pomocna w wyzdrowieniu
okazuje się możliwość rozmowy z profesjonalistą na temat raka sutka i jego wpływu
na życie pacjenta. Istnieje możliwość spotkania się z licencjonowanym pracownikiem
społecznym w godzinach pracy lub po wcześniejszym umówieniu się. Northwestern
Memorial Wellness Institute dysponuje programami wspomagającymi powrót pacjentów
do zdrowia. Rozmowa z kobietami, które przeszły terapię raka sutka, dodaje odwagi
i zwiększa wgląd w proces leczenia w sposób, którego może nie zapewniać zespół
terapeutyczny. Dokładna wiedza na temat choroby i jej leczenia pomaga w procesie
zdrowienia.
Pytania? Wątpliwości?
Prosimy skontaktować się telefonicznie z Oddziałem Radioterapii pod
numerem telefonu 312-472-3650.
Telefon czynny od poniedziałku do piątku w godzinach od 8:00 do 16:30.
Źródła informacji
Programy wsparcia i zdrowienia
Pracownik socjalny ze specjalizacją w radioonkologii 312-926-4884
Breast Cancer Network of Strength 312-364-9071
Reach to Recovery (Amerykańskie Towarzystwo ds. Walki z Rakiem) 1-800-ACS-2345
Gilda’s Club 312-464-9900
Informacje ogólne
Amerykańskie Towarzystwo ds. Walki z Rakiem 1-800-ACS-2345
Narodowy Instytut Raka: 1-800-4-CANCER
www.cancer.org
Informacje nt. raka sutka
Dietetycy
Pacjenci, którzy chcieliby skonsultować się z dietetykiem onkologicznym, mogą
skontaktować się z jedną z poniższych placówek:
Wsparcie onkologiczne
Prentice Women’s Hospital, Lurie Cancer Center, 4. piętro
312-472-5823
Medycyna stylu życia
Hematology-Oncology Associates of Illinois
676 North Saint Clair Street
312-695-2300
Rehabilitacja fizyczna pacjentów nowotworowych
Rehabilitation Institute of Chicago (w skierowaniach związanych z obrzękiem
naczynioruchowym)
1-800-354-REHAB
5
Wsparcie społeczne
Oddział Radioonkologii
312-926-4884
Amerykańskie Towarzystwo ds. Walki z Rakiem
800-227-2345
Lurie Cancer Center
312-472-5820
Organizacje zapewniające wsparcie dla pacjentów z nowotworami
Grupa wsparcia:
Imerman Angels
www.imermanangels.org
1-866-IMERMAN (463-7626)
Cancer Hope Network
www.cancerhopenetwork.org
1-800-552-4366
Centra pomocy
Darmowe wsparcie dla pacjentów onkologicznych i ich bliskich, w tym grupy wsparcia dla
dorosłych i dzieci. W celu znalezienia centrum w pobliżu miejsca Pani zamieszkania prosimy
odwiedzić stronę
www.cancerwellness.org
Organizacje krajowe
Susan G. Komen for the Cure
www.komen.org
1-877-GO KOMEN
Źródła informacji na temat zdrowia
Więcej informacji można uzyskać w Alberto Culver Health Learning Center (Centrum Wiedzy o Zdrowiu
im. Alberta Culvera) szpitala Northwestern Memorial Hospital. Ta nowoczesna biblioteka gromadząca
publikacje na temat zdrowia znajduje się na 3. piętrze pawilonu Galtera (Galter Pavilion). Personel
zajmujący się udostępnianiem informacji na temat zdrowia służy pomocą w wyszukiwaniu potrzebnych
informacji i zapewnia bezpłatne wsparcie, dostosowane do potrzeb poszczególnych pacjentów. Z Centrum
Wiedzy o Zdrowiu można kontaktować się pod numerem telefonu 312-926-LINK (5465) lub pod adresem
e-mail: [email protected].
Dalsze informacje na temat Northwestern Medicine można znaleźć na naszej stronie internetowej pod
adresem nm.org.
Para asistencia en español, por favor llamar al Departamento de Representantes para Pacientes al 312-926-3112.
Instytucje współpracujące w ramach grupy Northwestern Medicine stawiają sobie za cel reprezentowanie społeczności, której służą, budowanie kultury zapobiegania
wykluczeniu, świadczenie opieki uwzględniającej różnice kulturowe oraz przeciwdziałanie dyskryminacji i nierównościom w dostępie do leczenia i organizowanych
programów opieki medycznej. Wszelkie pytania należy kierować do Działu Kontaktu z Pacjentami szpitala Northwestern Memorial Hospital pod numerem telefonu
312-926-3112, TDD/TTY (dla niedosłyszących) 312-944-2358 lub Grupy Northwestern Medical pod numerem telefonu 312-926-1920, TDD/TTY 312-695-3661.
Opracowanie: Oddział Radioonkologii
©Wrzesień 2014 Northwestern Medicine
Dalsze informacje na temat Northwestern Medicine można znaleźć na naszej stronie internetowej pod adresem nm.org.
900745 (9/14)