Obraz „Portret kobiety” Stanisława Ignacego Witkiewicza

Obraz „Portret kobiety” Stanisława Ignacego Witkiewicza
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Autor Stanisław Ignacy Witkiewicz — Witkacy Czas powstania 1922 Miejsce powstania Zakopane Wymiary wysokość: 65 cm, szerokość: 50 cm Oznaczenie autorskie Witkacy/(T.B+C)/1922 Numer inwentarzowy S/3108/MT Muzeum Muzeum Tatrzańskie im. Dra Tytusa Chałubińskiego w Zakopanem Tematy namalowane, znane postaci Technika pastel, malowanie Materiał papier, pastel Prawa do obiektu Muzeum Tatrzańskie im. Dra Tytusa Chałubińskiego w Zakopanem Prawa do wizerunków cyfrowych domena publiczna Digitalizacja RPD MIK, projekt Wirtualne Muzea Małopolski Tagi rysunek, Stanisław Ignacy Witkiewicz, portret, pastel, Firma Portretowa S.I. Witkiewicz, 2D, Witkacy, erotyzm, kobieta O kobiecie i innych demonach
W kolekcji sztuki Muzeum Tatrzańskiego znajduje się kilkadziesiąt prac Stanisława Ignacego Witkiewicza — Witkacego. Są to pejzaże, rysunki, a także portrety. Pośród prac przedstawiających między innymi Nenę Stachurską, Bronisławę Włodarską, Janinę Turowską­Leszczyńską, Józefa Fedorowicza znajdują się również dwa wizerunki nieznanej z imienia i nazwiska damy. Przyjrzyjmy się bliżej jednemu z nich. Witkacy namalował portret w 1922 roku, jeszcze przed oficjalnym wystąpieniem "Firmy Portretowej S.I. Witkiewicz" w Salonie Czesława Garlińskiego w Warszawie w roku 1925. Obraz trafił do Muzeum Tatrzańskiego już w 1954 roku.
Tajemnicza dama spogląda groźnie, ale i uwodzicielsko. Ma pociągłą twarz, długi, prosty nos, usta zaciśnięte, wykrzywione dziwnym uśmiechem. Falujące, niesforne włosy zostały upięte. Ciemnoszare, przymrużone oczy patrzą wprost na widza spod uniesionych, ostro zarysowanych czarnych brwi. Kobieta jest ubrana w czerwony płaszcz, zapięty pod szyją, który rozchylając się na piersi, ukazuje różową podszewkę i białą półprzezroczystą bluzkę. Całości dopełniają perłowe kolczyki. Portretowana jest niewątpliwie kobietą elegancką i, sądząc po wyrazie twarzy, pewną siebie.
Nie jest znane ani jej imię, ani nazwisko. Można jednak powiedzieć, że stanowi wprost idealny przykład „kobiety demonicznej”. Czym jest ów demonizm? Według słownikowej definicji „demoniczny” oznacza „szatański, zły”, ale też „zagadkowy i tajemniczy”. U Witkacego demonizm jest silnie związany z erotyzmem i płcią. To specyficzny urok kobiety, dzięki któremu może sobie podporządkować mężczyznę. Urok płynący z jej urody, ale też seksualności. Kobieta jest według Witkacego przede wszystkim skoncentrowana na swojej cielesności, na materialnych aspektach rzeczywistości i nie jest zdolna do przeżyć o charakterze metafizycznym: „kobiecy świat, (...) świństwo, w którym ciała, dusze i suknie są tylko wabikowym dopełnieniem samoistnie żyjących organów płciowych”. Mężczyzna niejednokrotnie nie jest w stanie wyzwolić się spod wpływu kochanki. Nawet te z pozoru wierne i oddane potrafią manipulować swoją ofiarą i doprowadzić do osiągnięcia zamierzonego przez siebie celu. Mężczyzna uwikłany w sieć spojrzeń, uśmiechów, czułości, kłamstw i łez tkwi w pułapce i stanowi dla demona uroczą zabawkę. Co charakterystyczne, w tym świecie kobieta nie traci na atrakcyjności wraz z wiekiem, przeciwnie — zyskuje. Doświadczona jest jeszcze bardziej tajemnicza i interesująca również dla młodszych mężczyzn (na przykład Akne, bohaterka 622 upadków Bunga).
Witkacy niejednokrotnie prezentował publiczności kobiety demoniczne. Można je spotkać na kartach jego powieści i sztuk, ale także na licznych portretach. Demona może charakteryzować „dziewczynkowatość” lub też „kotowatość”, może też być damą; piękną, dojrzałą kobietą, świadomą zarówno swojej seksualności, jak i wartości relacji kochanek—kochanka; kobietą odnajdującą perwersyjną przyjemność w grze, gnębieniu i poniżaniu mężczyzny, który jest nią zafascynowany.
Opracowanie: Julita Dembowska (Muzeum Tatrzańskie im. Dra Tytusa Chałubińskiego w Zakopanem), © wszystkie prawa zastrzeżone