Projekt UCHWAŁA NR …/…./2014 RADY MIEJSKIEJ W

Projekt
UCHWAŁA NR …/…./2014
RADY MIEJSKIEJ W KOSZALINIE
z dnia …………………………………….. 2014 roku
w sprawie nadania nazwy Rondo gen. Stanisława Maczka
Na podstawie art. 18 ust. 2 pkt 13 i art. 40 ust.1 ustawy z dnia 8 marca 1990 roku
o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2013r. poz. 594, poz. 645, poz. 1318, z 2014r. poz.379,
poz.1072) Rada Miejska w Koszalinie uchwala, co następuje:
§ 1. Rondu położonemu u ciągu ulicy: Władysława IV, na terenie Osiedla Unii Europejskiej ,
oznaczonemu w załączniku graficznym, nadaje się nazwę: Rondo gen. Stanisława Maczka.
§ 2. Wykonanie uchwały powierza się Prezydentowi Miasta Koszalina.
§ 3. Uchwała wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia w Dzienniku Urzędowym
Województwa Zachodniopomorskiego.
Przewodniczący Rady Miejskiej
Stefan Turowski
UZASADNIENIE
do projektu uchwały w sprawie nadania nazwy Rondo gen. Stanisława Maczka rondu położonemu u ciągu
ulicy: Władysława IV, na terenie Osiedla Unii Europejskiej.
Zgodnie z art.18 ust. 2 pkt 13 ustawy z dnia 8 marca 1990 roku o samorządzie gminnym podejmowanie uchwał
w sprawach nazw ulic i placów będących drogami publicznymi lub nazw dróg wewnętrznych w rozumieniu
ustawy z dnia 21 marca 1985r. o drogach publicznych należy do wyłącznej właściwości rady gminy.
Ponadto zgodnie z przyjętymi przez Radę Miejską w Koszalinie wytycznymi nadawania nazw ulicom i placom
w mieście, wnioski w sprawach nadania nazw mogą być zgłaszane przez organy jednostek samorządu
terytorialnego, mieszkańców Koszalina lub instytucje i organizacje mające siedzibę w Koszalinie.
Wnioskodawcą – inicjatorem nadania nazwy Rondo gen. Stanisława Maczka jest Komitet Porozumienia
Organizacji Patriotycznych w Koszalinie, w skład którego wchodzą organizacje tj.: Światowy Związek Żołnierzy
Armii Krajowej – Okręg Koszaliński, Środowisko Żołnierzy 27 Wołyńskiej Dywizji Piechoty AK w Koszalinie,
Związek Inwalidów Wojennych, Stowarzyszenie Szare Szeregi, Katolickie Stowarzyszenie „Civitas Christiana”,
Rodzina Katyńska, Związek Sybiraków, Grupa Rekonstrukcji Historycznej „Gryf”, Związek Harcerstwa
Rzeczypospolitej –Koszaliński Szczep „Sztorm” oraz Bałtyckie Stowarzyszenie Miłośników Historii „Perun”.
Propozycja nazwy została pozytywnie zaopiniowana przez Zespół ds. nazewnictwa ulic placów oraz została
przekazana do zaopiniowania przez właściwą terytorialnie Radę Osiedla Unii Europejskiej.
Stanisław Władysław Maczek (ur. 31 marca 1892 r. w Szczercu, zm. 11 grudnia 1994 r. w Edynburgu) – generał
broni Wojska Polskiego, uczestnik walk o Francję w 1940 roku, dowódca 1. Dywizji Pancernej, honorowy
obywatel Holandii. Kawaler Orderu Orła Białego.
Urodził się w miejscowości Szczerzec pod Lwowem w rodzinie sędziego Witolda (1854-1926) i Anny
z Czernych (1852-1939). Rodzina Maczków była pochodzenia chorwackiego (jego kuzynem był znany chorwacki
działacz narodowy w międzywojennej Jugosławii – Vladko Maček).
W 1910 roku ukończył gimnazjum w Drohobyczu. Po ukończeniu gimnazjum przeniósł się z rodziną do Lwowa.
W latach 1910–1914 studiował w Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Lwowskiego: filozofię ścisłą pod
kierunkiem prof. Kazimierza Twardowskiego oraz filologię polską u profesorów Wilhelma Bruchnalskiego
i Józefa Kallenbacha. Równocześnie wszedł w środowisko akademickie tętniące działalnością patriotyczną.
W tym czasie odbył przeszkolenie wojskowe i pierwsze ćwiczenia w Związku Strzeleckim. Po wstąpieniu do
Związku Strzeleckiego przyjął pseudonim Rozłucki. Służbę w Legionach Piłsudskiego uniemożliwiło mu
powołanie do armii austro-węgierskiej.
Podczas I wojny światowej wcielony do armii austro-węgierskiej i wysłany wraz z pułkiem
południowotyrolskim na front włoski. Został skierowany do Szkoły Oficerów Rezerwy III Korpusu. Po ukończeniu
szkoły został dowódcą plutonu w 3 pułku Piechoty Obrony Krajowej w Grazu. W czerwcu 1915 r. został
przeniesiony do elitarnego 2 Pułku Tyrolskich Strzelców Cesarskich. W grudniu tego samego roku został
skierowany na front włoski nad rzekę Isonzo. Wiosną 1916 r. został instruktorem szkoły oficerskiej XIV Korpusu
w Steyr. W październiku tego samego roku został podporucznikiem i dowódcą kompanii. Dowodząc kompanią
wsławił się licznymi akcjami, za które otrzymał odznaczenia austriackie. W lutym 1918 r. został ranny i trafił do
wiedeńskiego szpitala. Następnie po jego opuszczeniu otrzymał trzymiesięczny urlop. Po jego zakończeniu
wrócił na front włoski.
Walczył w jednostkach strzelców alpejskich i dosłużył się stopnia podporucznika. Po zawieszeniu broni 11
listopada 1918 r. przedostał się do Krosna, gdzie już 14 listopada wstąpił do Wojska Polskiego.
14 listopada Maczek zameldował się u płk. Emila Swobody, dowódcy garnizonu Krosno i tego samego dnia
otrzymał dowództwo kompanii krośnieńskiej, przeznaczonej do odsieczy oblężonego Lwowa. 20 listopada
pociąg wiozący oddział, z prowizorycznie opancerzonymi przednimi wagonami, wyruszył w kierunku Sanoka. Na
stacji w Ustrzykach Dolnych żołnierze Maczka opanowali wojskowy pociąg ukraiński. Później zdobyli węzeł
kolejowy Chyrów i pobliski Felsztyn, ale dalsze natarcie – na Sambor – już się nie powiodło. Przez całą zimę
1918/1919 zreorganizowany batalion strzelców sanockich (w skład którego wchodziła wtedy kompania ckm
dowodzona przez Maczka), pozostawał w Chyrowie, wiążąc duże siły ukraińskie.
W kwietniu 1919 r. batalion został przerzucony w rejon Sądowej Wiszni i wszedł w skład 4 Dywizji Piechoty gen.
Aleksandrowicza. W sztabie dywizji zaproponowano Maczkowi, by – wykorzystując swoje doświadczenia
i żołnierzy – utworzył "lotną kompanię szturmową". Oddział ten (częściowo wzorowany na austriackich "Jagdcommando"), tworzyły cztery plutony strzeleckie i pluton ciężkich karabinów maszynowych i moździerzy.
Dysponując dużą siłą ognia i możliwością szybkiego przemieszczania się na silnych wozach parokonnych po-
austriackiego taboru, jednostka dowodzona przez Maczka niemal samodzielnie zdobyła Drohobycz i Borysław,
a później Stanisławów.
Po nadejściu kontrofensywy ukraińskiej, kompania – jako odwód dywizji – dostała rozkaz wycofania się ze
Stanisławowa. Po drodze, w czerwcu 1919 r., przeszła walki o wioskę Czerniów i panujące nad okolicą wzgórze,
silnie bronione przez Ukraińców. Bezpośrednio po zdobyciu tej pozycji porucznik Maczek został awansowany na
polu walki przez Józefa Piłsudskiego (formalne zatwierdzenie stopnia kapitana nastąpiło dopiero w 1920 r., po
weryfikacji). Potem lotna kompania szturmowa brała udział w walkach o Buczacz, Czortków, Husiatyn i doszła
aż do rzeki Zbrucz, za którą w połowie lipca 1919 r. wycofały się wojska ukraińskie, odrzucone w ten sposób na
teren Ukraińskiej Republiki Ludowej.
Jesienią 1919 r. Maczek, wraz z całą dywizją, został przerzucony na Wołyń.
Po ustaniu walk polsko-ukraińskich, zimą 1919/1920, Maczek został przeniesiony do zadań sztabowych,
początkowo w sztabie gen. Listowskiego. Wiosną 1920 r., gdy rozpoczynała się ofensywa kijowska wojny
polsko-bolszewickiej, był już w sztabie 2 Armii gen. Raszewskiego. Wykonując zadania oficera łącznikowego
sztabu armii (wtedy – w Łucku) i wysłany do grupy gen. Krajowskiego, kpt. Stanisław Maczek został odcięty od
swojego sztabu przez oddziały Budionnego. W tej sytuacji zameldował się we Lwowie u gen. Iwaszkiewicza. Za
jego zgodą odtworzył swój batalion szturmowy, włączony wkrótce w skład dywizji jazdy gen. Rómmla.
W połowie sierpnia 1920 r. batalion kpt. Maczka zdobywając miasto Waręż przełamał front 24 dywizji Armii
Czerwonej i umożliwił wyjście dywizji kawalerii podążającej za armią Budionnego w kierunku Warszawy.
Oddział o oficjalnej już nazwie "Baon szturmowy 1. dyw. kawalerii im. kpt. Maczka" został potem skierowany do
Zamościa, gdzie uzupełniono sprzęt i przeszkolono żołnierzy. Później – wraz z całą dywizją – baon przeszedł
w rejon rzeki Słucz, gdzie zastał go koniec działań wojennych.
Po zakończeniu działań wojennych pozostał w zawodowej służbie wojskowej. Od 1 czerwca 1921 r. pełnił służbę
w Dowództwie 20 Dywizji Piechoty, pozostając na ewidencji 40 Pułku Piechoty. 3 maja 1922 r. został
zweryfikowany w stopniu majora ze starszeństwem z 1 czerwca 1919 r. Początkowo służył w 26 Pułku Piechoty
we Lwowie. W latach 1923-1924 był słuchaczem rocznego Kursu Doszkolenia w Wyższej Szkole Wojennej
w Warszawie. Z dniem 15 października 1924 r. , po ukończeniu kursu i uzyskaniu tytułu naukowego oficera
Sztabu Generalnego, przydzielony został do Oddziału II Sztabu Generalnego i wyznaczony na stanowisko
kierownika Ekspozytury Nr 5 we Lwowie. 1 grudnia 1924 r. awansował na podpułkownika. Po odbyciu stażu na
stanowisku zastępcy dowódcy 76 Pułku Piechoty, w marcu 1929 r. został przeniesiony do 81 Pułku Strzelców
Grodzieńskich w Grodnie na stanowisko dowódcy pułku. Na pułkownika został awansowany ze starszeństwem
z 1 stycznia 1931 r. 16 lutego 1935 r. został mianowany dowódcą piechoty dywizyjnej 7 Dywizji Piechoty
w Częstochowie. 30 października 1938 r., w Bielsku, w czasie zajęcia Zaolzia objął dowództwo 10 Brygady
Kawalerii, pierwszej wielkiej jednostki pancerno-motorowej Wojska Polskiego.
W 1939 r. Maczek wraz ze swą jednostką brał udział w walkach odwrotowych i działaniach opóźniających na
rzecz Armii Kraków i Karpaty. Zadał niemieckiemu XXII Korpusowi Pancernemu ciężkie straty w bitwach pod
Jordanowem, Wiśniczem, Łańcutem i Rzeszowem. Od 15 września walczył po raz kolejny w obronie Lwowa,
jednak już 18 września przekroczył granicę polsko-węgierską na Przełęczy Tatarskiej.
15 listopada 1939 r. , w uznaniu zasług, otrzymał awans do stopnia generała brygady.
Nie zatrzymywany przez władze węgierskie, 21 października 1939 r. Maczek przedostał się do Francji.
Tam otrzymał przydział na dowódcę ośrodka wojskowego w Coёtquidan. Z powodu trudności czynionych przez
władze francuskie nie udało mu się w pełni utworzyć planowanej dywizji pancernej. Faktycznie z całej dywizji do
maja 1940 uformowano niecałą brygadę.
Po agresji niemieckiej w czerwcu 1940 r., Maczek na czele odtworzonej 10 Brygady Kawalerii Pancernej (10éme
Brigade de cavalerie blindée) wyruszył na front w Szampanii. Tam, wraz z elementami Brygady, walczył m.in. w
walkach odwrotowych francuskiej 20 Dywizji Piechoty pod Champaubert-Mongivroux i wraz z elementami 59
Dywizji Piechoty w rejonie bagien Saint Gond.
Podczas walk resztki brygady Maczka zostały odcięte. Generał wydał rozkaz o zniszczeniu sprzętu i przebił się
wraz z pół tysiącem swych żołnierzy do Marsylii. Stamtąd przez Tunis, Maroko, Portugalię i Gibraltar dotarł do
Szkocji.
Zaraz po przybyciu do Londynu, w październiku 1940 r., Maczek otrzymał Krzyż Srebrny Order Virtuti Militari za
męstwo w walkach we Francji oraz przydział na stanowisku dowódcy 2 Brygady Strzelców, do tego czasu
dowodzonej przez gen. Rudolfa Dreszera. Brygadę Strzelców przekształcono z powrotem w 10 Brygadę
Kawalerii Pancernej, a w lutym 1942 – w 1 Dywizję Pancerną.
1 sierpnia 1944 r. dywizja wylądowała w Normandii, w pobliżu Caen. W składzie 2 Korpusu Kanadyjskiego, gen.
Maczek dowodził swą dywizją w zwycięskiej bitwie pod Falaise, gdzie zdecydowana obrona Mont Ormel
(Wzgórze 262 znane też jako "Maczuga") przez jego dywizję uniemożliwiła większej grupie rozbitków
niemieckiej 7 Armii wydostanie się z kotła. 8 sierpnia 1944 r. ruszyło natarcie wzdłuż szosy Caen-Falaise.
W ciągłych walkach z Wehrmachtem, gen. Maczek prowadził dywizję w kierunku Belgii i Holandii. Wyzwolił
m.in. Ypres, Gandawę i Passchendale. Dzięki znakomitemu manewrowi oskrzydlającemu, po ciężkich walkach
Maczkowi udało się wyzwolić Bredę bez strat wśród ludności cywilnej. 26 marca 1945 r., pod Łukiem
Triumfalnym w Paryżu został odznaczony Komandorią Krzyża Legii Honorowej.
4 maja 1945 r. dywizja dotarła do bazy Kriegsmarine w Wilhelmshaven, gdzie generał przyjął kapitulację
dowództwa twierdzy, bazy Kriegsmarine, floty "Ostfriesland", resztki dziesięciu dywizji piechoty oraz ośmiu
pułków piechoty i artylerii. 1 czerwca 1945 r. został awansowany do stopnia generała dywizji.
W dniu 19 maja 1945 r. w miasteczku niemieckim Haren, wcześniej zdobytym przez 1 Dywizję Pancerną,
położonym w Dolnej Saksonii, gen. Stanisław Maczek i jego żołnierze, na wniosek kolegów z II Korpusu
Kanadyjskiego, stworzyli tymczasowe lokum dla Polaków, jeńców byłych niemieckich obozów, żołnierzy którzy
nie mieli dachu nad głową. W miasteczku mieszkało ok. 5000 Polaków, w tym 1728 kobiet, dziewczyn
uczestniczek Powstania Warszawskiego, więzionych w obozie Stalagu VI w Oberlangen.
Zgodę na utworzenie polskiego miasteczka wydał marszałek polny Bernard Law Montgomery, 1. wicehrabia
Montgomery of Alamein. Miasteczko początkowo nosiło nazwę Lwów, nazwę Maczków nadał miasteczku gen.
Tadeusz Bór-Komorowski. W Maczkowie były polskie nazwy ulic: Jagiellońska, Legionów, Mickiewicza,
Łyczakowska.
Stanisław Maczek pozostał na emigracji w Edynburgu w Wielkiej Brytanii.
Od września 1945 r. dowodził jednostkami polskimi, które pozostały w Wielkiej Brytanii aż do ich
demobilizacji. 26 września 1946 r. Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej, na podstawie ustawy z 1920 r.
o obywatelstwie Państwa Polskiego, pozbawił Maczka obywatelstwa polskiego i stopnia generała w związku
z „przyjęciem bez zgody właściwych władz polskich, urzędu publicznego w państwie obcym, a to podejmując się
funkcji współorganizowania Polskiego Korpusu Przysposobienia i Rozmieszczeń, będącego formacją
paramilitarną stanowiącą część armii brytyjskiej”. W 1971 r. Rada Ministrów PRL, na czele której stał premier
Jaroszewicz, uchyliła decyzję TRJN, ale uchwała w tej sprawie nie została opublikowana. W dniu 15 marca 1989
r. rząd PRL premiera Mieczysława Rakowskiego uchylił uchwałę pozbawiającą Maczka obywatelstwa. 26 lutego
1989 r. dostarczono generałowi prywatny list od premiera Rakowskiego z przeprosinami za odebranie
obywatelstwa.
Pozbawiony świadczeń przysługujących żołnierzom alianckim, rozpoczął pracę jako sprzedawca, a następnie
barman w restauracji hoteli prowadzonych wówczas przez polskich emigrantów: "Dorchester" i "Learmonth" w
Edynburgu.
Na wniosek ponad 40 000 mieszkańców Bredy generałowi przyznano honorowe obywatelstwo Holandii. 11
listopada 1990 r. został awansowany przez prezydenta RP na uchodźstwie do stopnia generała broni. W 1994 r.
został kawalerem Orderu Orła Białego. Zmarł w wieku 102 lat w Edynburgu. Pochowany został na cmentarzu
żołnierzy polskich w Bredzie.
Od 5 sierpnia 2000 r. jego imię nosi 10 Brygada Kawalerii Pancernej w Świętoszowie.
Stanisław Maczek upamiętniony został w ramach projektu "słynni Polacy XX w." popiersiem, które stoi w parku
im. Henryka Jordana w Krakowie (III.1) – odsłonięcie 5 czerwca 2010 r.
Szkocki członek Izby Lordów, Lord Fraser of Carmyllie rozpoczął kampanię proponującą Pomnik ku czci generała
w Edynburgu, stolicy Szkocji. *
Ordery i odznaczenia
 Order Orła Białego – 1994
 Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski – 2 marca 1987
 Krzyż Kawalerski Orderu Wojennego Virtuti Militari
 Krzyż Złoty Orderu Wojennego Virtuti Militari
 Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari
 Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski
 Krzyż Walecznych
 Złoty Krzyż Zasługi z Mieczami
 Komandor Orderu Korony – Belgia
 Krzyż Wojenny z palmami – Belgia
 Komandor Legii Honorowej – Francja
 Krzyż Wojenny z palmami – Francja





Medaille Commemorative Francaise de la Guerre 1939-1945 – Francja
Wielki Oficer Orderu Oranje-Nassau z palmami – Holandia
Order Gwiazdy Rumunii IV kl. – 1929
Honorowy Towarzysz Orderu Łaźni (wojskowego) – Wielka Brytania
Distinguished Service Order – Wielka Brytania
Generał Stanisław Maczek nie zabiegał o zaszczyty. Nie ma nie było drugiego polskiego dowódcy tak
powszechnie znanego na zachodzie Europy. Na szlaku bojowym 1 Dywizji Pancernej dowodzonej przez gen.
Stanisława Maczka we Francji, Belgii i Holandii znajduje się ponad 100 placów i ulic oraz 300 pomników
upamiętniających bohaterstwo polskiego żołnierza i jego dowódcy. W holenderskim mieście Breda jest
Muzeum Generała Maczka.
Nadanie imienia gen. Stanisława Maczka rondu położonemu w ciągu ulicy Władysława IV, u zbiegu z
nowobudowaną ulicą, jest nie tylko należnym mu hołdem wdzięczności, ale także symbolem jednoczącej się
Europy. Jego postać wzbudza niesłabnący szacunek i stanowi modelowy wzór dla wychowania wojskowego i
obywatelskiego.
W imieniu wnioskodawców wnoszę o podjęcie uchwały.
*
http://pl.wikipedia.org/wiki/Stanis%C5%82aw_Maczek