docabstrakty - Uniwersytet Jagielloński
download 
Reklamacja Transkrypt
abstrakty - Uniwersytet Jagielloński
POLITEJA NR 1(11)/2009 Lech MAŻEWSKI Gdańsk USTRÓJ PRL A TYPY USTROJÓW W „POLITYCE” ARYSTOTELESA Typizacja ustrojów z Polityki Arystotelesa wykazała po raz kolejny swą przydatność, chociaż ustroju PRL nie da się poprawnie zanalizować bez zrozumienia fenomenu komunistycznej ideologii oraz uwzględnienia powstania niepełnego i niekompletnego prawa własności. Poza tym w czasach Filozofa najczęściej występującymi ustrojami była oligarchia i demokracja; problemów ustrojowych wieku XX nie da się zaś zrozumieć bez dogłębnej analizy despotycznej tyranii, której współczesnym odpowiednikiem byłby system totalitarny. W planie historycznym kolejność pojawiania się ustrojów według Filozofa jest następująca: najpierw było królestwo, potem pojawiła się arystokracja, z której wykształciła się oligarchia, z niej z kolei powstała tyrania, a z tyranii demokracja. W przypadku ustroju PRL kolejność była nieco inna, bo na początku był krótkotrwały epizod związany z próbą ustanowienia despotycznej tyranii, później nastąpiły kilkudziesięcioletnie rządy partyjnej oligarchii, zakończone przejściem do politei, będącej mieszaniną demokracji i oligarchii, ale o wyraźnym nachyleniu w kierunku tej ostatniej. Janusz GOĆKOWSKI Akademia Humanistyczna im. Aleksandra Gieysztora PAN COGITO W SPUSTOSZONYNM STULECIU (TRADYCYJNY INTELIGENT WOBEC KOMUNISTYCZNEJ SOCJOTECHNIKI This article presents and explains political ideas of Zbigniew Herbert: 1) Identity of Traditional Highbrow. 2) Traditional-Highbrow-Modern-World-View. 3) Modern Sense of Doctor Faustus – Adventures with Hell showed by Christopher Marlowe. 4) Mr Cogito and Berenger (cf. Eugene Ionesco) In a Land of Rhinoceros and Non-contract Killers. 5) Political Outlook of Mr Cogito. Krzysztof BRZECHCZYN Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu SPOŁECZNA ROLA UCZONEGO A ROLA TAJNEGO WSPÓŁPRACOWNIKA ORGANÓW BEZPIECZEŃSTWA PAŃSTWA. O WPŁYWIE POST-TOTALITARNEGO DZIEDZICTWA Artykuł ten wychodzi od rozróżnienia dokonanego przez S. Ossowskiego, który wyróżnił dwie postawy w nauce: utylitarystyczną i nie-utylitarystyczną oraz dwa typy porządku społecznego: monocentryczne i policentryczny. W porządku policentrycznym panuje pluralizm postaw naukowych, natomiast w porządku monocentrycznym postawa utylitarystyczna przeważa, przy czym władza ma monopol definiowania dobra społecznego. Ossowski charakteryzując różne formy dominacji politycznej w porządku monocentrycznym ignoruje jednak agenturalną kontrolę społeczeństwa dokonywaną przez tajną policję polityczną. Jest to przedmiotem analizy w drugiej części artykułu. Policyjna inwigilacja wzmacnia panowanie władzy wobec społeczeństwa. W odniesieniu do środowiska naukowego powoduje nie tylko zmniejszenie autonomii środowiska naukowego ale prowadzi do deprawacji moralnej naukowców, którzy będąc tajnymi współpracownikami nie mogą jednocześnie efektywnie pełnić roli autorytetu naukowego. Karolina GOLEMO Uniwersytet Jagielloński POLSKA KOMUNISTYCZNA I POLSKA „SOLIDARNOŚCIOWA” W OCZACH WŁOSKIEJ LEWICY. OPINIE EKSPERTÓW Artykuł opiera się na rezultatach badań dotyczących obrazu Polski i Polaków w społeczeństwie i kulturze Włoch po 1945 roku. Tekst ma formę krótkiego raportu, który stanowi pewną niewielką część szerszych badań (obejmujących analizę treści włoskiej prasy oraz analizę kwestionariuszy ankiety i wywiadów pogłębionych). Artykuł dotyczy postrzegania polskiego komunizmu oraz przełomu „solidarnościowego” przez lewicową część społeczeństwa włoskiego. Ten skrótowy raport nie zawiera rozbudowanej części teoretycznej i metodologicznej: jest to raczej ogólna prezentacja wyników badań. W artykule przedstawione są opinie polskich i włoskich ekspertów, specjalizujących się w problematyce dotyczącej relacji polsko-włoskich. Pośród problemów poruszonych w wywiadach pogłębionych znalazły się m.in.: wizerunek Polski, jako kraju, który obalił mit ZSRR; kontakty polsko-włoskie w czasach komunizmu; nastawienie Włochów do przełomów politycznych w Polsce w 1956 i 1968 roku; postrzeganie „Solidarności” i kwestia jej katolickiego wymiaru; reakcja społeczeństwa włoskiego na stan wojenny w Polsce. Maja MEGIER Politechnika Koszalińska LIBERALIZACJA HANDLU CZY ZAGRANICZNA POMOC GOSPODARCZA? ZWALCZANIE BIEDY I NIERÓWNOŚCI W DOBIE GLOBALIZACJI W artykule przedstawiono możliwości niwelacji nierówności gospodarczo-społecznych pomiędzy krajami rozwijającymi się i rozwiniętymi. Wskazano na dotychczasowe działania państw członkowskich WTO (Światowej Organizacji Handlu) w kierunku dalszej liberalizacji handlu międzynarodowego oraz przeanalizowano wielkość i strukturę zagranicznej pomocy gospodarczej. Starano się wykazać niską efektywność tej pomocy nie tylko w procesie niwelacji nierówności, ale także jako instrumentu pomagającego przyspieszyć wzrost gospodarczy w najbiedniejszych krajach świata. Również omówiono i poddano ocenie dotychczasową politykę zwalczania biedy i niwelacji nierówności gospodarczo-społecznych w dobie globalizacji. Rafał RIEDEL Uniwersytet Opolski University of Oslo KONTESTACJA PAŃSTWA DOBROBYTU A INTEGRACJA EUROPEJSKA – PERSPEKTYWA NEOFUNKCJONALISTYCZNA Celem niniejszego artykułu jest analiza wybranych aspektów funkcjonowania współczesnych welfare states w kontekście zaawansowanych procesów integracji europejskiej z perspektywy neofunkcjonalistycznej. To podejście badawcze, bardzo popularne w studiach europejskich od lat 50. do lat 90. XX wieku, straciło współcześnie nieco na popularności w związku z dynamicznym rozwojem innych konkurencyjnych perspektyw naukowej analizy (jak np. neoinstytucjonalizmu, liberalnego podejścia międzyrządowego, czy modelu multi-level governance). Jednak potencjał eksplanacyjny neofunkcjonalizmu wydaje się adekwatny w stosunku do podejmowanej problematyki. Jednocześnie samo zagadnienie koncepcji i roli państwa w gospodarce, różnorodnych modeli kapitalizmu obecnych na kontynencie europejskim, ich wzajemnej relacji i dynamika tych relacji w kontekście ekonomicznej i społecznej globalizacji, prowokuje do zastanowienia się nad wpływem procesu integracji europejskiej na koncepcję państwa dobrobytu w działaniu, jej możliwości przerwania, determinantów zmiany i możliwych kierunków ewolucji. U samego zarania procesu integracyjnego w Europie, za naczelny cel Wspólnoty uznawano integrację gospodarczą, wychodząc z założenia, że pociągnie ona za sobą automatyczne dostosowanie regulacji w zakresie polityki społecznej. I rzeczywiście, właśnie jesteśmy świadkami efektu spill-over, czyli swoistego ‘przelewania się’, ewolucji integracji (tym razem) ze sfery czystko gospodarczej (projekt jednolitego rynku) do sfery społecznej (kontestacja państwa dobrobytu). Nie odbywa się to jednak bez społecznych i politycznych napięć zarówno w wymiarze horyzontalnym jak i wertykalnym. Jednocześnie globalna presja konkurencyjna i okoliczności kryzysu gospodarczego dodatkowo komplikują ten proces czyniąc ze współczesnej Unii Europejskiej zarówno część problemu jak i część jego rozwiązania. Krzysztof ŻARNA Uniwersytet Rzeszowski WYBRANE ASPEKTY PRZYSTĄPIENIA REPUBLIKI SŁOWACKIEJ DO UNII EUROPEJSKIEJ (1. MAJA 2004) Za rządów Vladimíra Mečiara miała miejsce polityczna izolacja Słowacji na arenie międzynarodowej. Przez brak dopełnienia kryteriów członkostwa, Słowacja nie została zaproszona do negocjacji z Unią Europejską. Proces ten nastąpił dopiero w 1999 r. Przełomowym momentem wydawała się tu dymisja rządu Mečiara, którego zastąpił Mikulaš Dzurinda. Od tego momentu wejście do Unii Europejskiej stało się priorytetem gabinetu nowego premiera. Przełomowym stał się rok 2000, kiedy to Słowacy intensywnie rozpoczęli proces negocjacyjny z Komisją Europejską. Stali się państwem przyciągającym licznych inwestorów zagranicznych, wygrywając często rywalizację ze swoimi sąsiadami. Transformacja ustrojowa i gospodarcza pociągała za sobą także negatywne aspekty. Należałoby do nich zaliczyć wysoką stopę bezrobocia oraz problemy związane z polityką socjalną. Wojciech SZCZEPAŃSKI Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu WYZWANIA POLITYCZNE I SPOŁECZNE TOWARZYSZĄCE PROCESOWI INTEGRACJI CHORWACJI Z UNIĄ EUROPEJSKĄ Artykuł przedstawia analizę politycznych i społecznych wyzwań, stających przed Chorwacją w perspektywie jej, jak należy zakładać stosunkowo nieodległej, integracji z UE. We wstępie omówione zostały relacje pomiędzy Chorwacją a EEC/UE w latach 1992-2004, czyli do momentu ustalenia priorytetów na drodze integracji Chorwacji z UE. Uwaga autora koncentruje się na przybliżeniu i omówieniu problemów o charakterze społecznym, ekonomicznym i prawnym jakie mają istotny wpływ na proces integracji Chorwacji z UE. Dominika MIKUCKA-WÓJTOWICZ Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie TENDENCJE AUTORYTARNE W CHORWACKIEJ POLITYCE DRUGIEJ POŁOWY LAT DZIEWIĘĆDZIESIĄTYCH XX WIEKU – PRZYCZYNY ZAHAMOWANIA PROCESU DEMOKRATYZACJI Celem artykułu jest pokazania regresu procesu demokratyzacji w Republice Chorwacji w drugiej połowie lat dziewięćdziesiątych oraz zwrócenie uwagi na wzrost tendencji autorytarnych w analizowanym okresie. Autorka podjęła próbę wskazania czynników, które przesądziły o zahamowaniu demokratycznych przemian. W celu ich zidentyfikowania skupiła uwagę na takich elementach systemu politycznego, pojmowanego w sposób instytucjonalny, jak manipulacje systemem wyborczym i ograniczanie możliwości działania opozycji zwłaszcza na poziomie lokalnym oraz próbach podporządkowania władzy organizacji pozarządowych. Przeanalizowała sytuację władzy sądowniczej pod kątem nacisków wywieranych na nią przez egzekutywę, zmierzających do jej pełnego podporządkowania, mimo przyjęcia zasady trójpodziału władz, a także przedstawiła próby ograniczania wolności mediów. Wskazała również inne autorytarne tendencje w działaniach prezydenta i partii rządzącej zmierzające do „zawłaszczenia” państwa. Wniosek końcowy sugeruje, iż największy wpływ na zahamowanie procesu demokratyzacji miała z jednej strony zbyt silna pozycja prezydenta, który bardzo ekstensywnie wykorzystywał swoje uprawnienia, a często też je przekraczał beż żadnych konsekwencji, zaś z drugiej forma i sposób działania rządzącej w tym okresie Chorwackiej Wspólnoty Demokratycznej (HDZ). W. J. KORAB-KARPOWICZ Uniwersytet Bilkent TURCJA NA ROZDROŻU – EUROPEIZACJA CZY ISLAMIZACJA? Artykuł pokazuje, że rządząca w Turcji Partia Sprawiedliwość i Rozwój (AKP), która próbuje uchodzić za postępową i pro-europejską, nie odbiega w istocie od profilu politycznego, który można by utożsamić z islamem politycznym. W celu zapewnienia sobie poparcia polityków unijnych i uzyskania doraźnych koncesji politycznych, AKP używa często pro-europejskiej i pro-gospodarczej retoryki. Partia popiera integrację z Unią Europejską, inwestycje zagraniczne i prywatyzacje. Z drugiej jednak strony podważa laicyzm, który jest fundamentalną zasadę tureckiego systemu politycznego opartego na doktrynie kemalizmu. W konsekwencji, zastępuje świecką tożsamość Turcji tożsamością religijną opartą o islam. Bez jej świeckiego charakteru, bronionego przez kemalistów, Turcja nie będzie demokracją, ani też wiarygodnym partnerem dla Unii Europejskiej i NATO. Dlatego też, autor twierdzi, AKP nie zasługuje na poparcie ze strony zachodniej prasy i europejskich polityków jakie dzisiaj otrzymuje Ewa SZCZEPANKIEWICZ Uniwersytet Jagielloński NIEDOKOŃCZONA DEKOLONIZACJA SAHARY ZACHODNIEJ – HISTORIA I PERSPEKTYWY ROZSTRZYGNIĘCIA KONFLIKTU Konflikt dotyczący Sahary Zachodniej jest jednym z najstarszych i równocześnie zapomnianym sporem terytorialnym. Jego początki sięgają połowy lat 70., kiedy wraz z wycofaniem się ostatniej potęgi kolonialnej z Afryki, Hiszpanii, Sahara Zachodnia została przejęta przez Maroko i Mauretanię. Kwestia postkolonialnego statusu ziem saharyjskich podzieliła kraje Maghrebu na dwa wrogie obozy. Po jednej stronie stanął nowy posiadacz byłej kolonii, Królestwo Maroka (Mauretania odstąpiła od swych roszczeń terytorialnych w 1978r.), po drugiej zaś Front POLISARIO, grupa bojowników o niepodległość Sahary wspierana przez Algierię. W następstwie aneksji Sahary przez Maroko w 1976 r. wzmożona została partyzancka walka Frontu Polisario przeciw armii marokańskiej FAR. W 1991 roku, dzięki mediacji ONZ, strony w sporze zawarły rozejm otwierający drogę do politycznego rozwiązania konfliktu. Niemniej jednak zaplanowane wówczas referendum samostanowiące do dzisiaj nie zostało przeprowadzone na skutek kontrowersji w kwestii kwalifikacji osób uprawnionych do wzięcia udziału w plebiscycie. Rozstrzygnięcia nie przyniosło również proponowane rozwiązanie przez byłego wysłannika specjalnego NZ ds. Sahary Zachodniej, Jamesa Bakera, a także marokańska inicjatywa zaprowadzenia autonomii w spornych prowincjach. Brak postępu w rozwiązaniu problemu utrwala aktualne status quo terytorium i oddala tym samym prawdopodobieństwo znalezienia politycznego kompromisu satysfakcjonującego obie strony. Niemniej jednak, nie można zapominać o tym, że konflikt saharyjski, jak każdy inny, ma swoje ofiary oraz koszty polityczne, ekonomiczne i społeczne ponoszone zarówno przez kraje bezpośrednio zaangażowane w spór, region Maghrebu, a także całą społeczność międzynarodową. Paulina MATERA Uniwersytet Łódzki STANY ZJEDNOCZONE WOBEC CZŁONKOSTWA WIELKIEJ BRYTANII W EWG Celem artykułu jest porównanie stanowiska Stanów Zjednoczonych do prób rozszerzenia EWG w latach 60. i 70. XX w. W latach 60. Amerykanie uważali, że Wielka Brytania mogłaby zmienić stanowisko Wspólnoty na bardziej proamerykańskie, co umożliwiłoby bliższą współpracę. Gdy rząd brytyjski rozpoczął negocjacje z EWG w 1961 r., Stany Zjednoczone wspierały jego wysiłki. Jednak wejście Wielkiej Brytanii do Wspólnoty zostało zablokowane przez weto prezydenta Francji Charlesa de Gaulle’a w styczniu 1963 r. Rząd Partii Pracy dążył do ponownego otwarcia negocjacji, co dokonało się w 1969 r. Tym razem zakończyły się one sukcesem Londynu – Wielka Brytania, wraz z Danią i Irlandią, została przyjęta do EWG w 1973 r. Porównując stanowisko wobec rozszerzenia EWG prezentowane przez administrację Johna F. Kennedy’ego i Richarda Nixona, można dostrzec zasadnicze różnice. Ich powodem była głównie zmieniająca się sytuacja w gospodarce światowej. Kennedy kładł większy nacisk na aspekt polityczny ewentualnego przystąpienia Wielkiej Brytanii do Wspólnoty. Podczas prezydentury Nixona zaczęła być w większym stopniu brana pod uwagę rywalizacja gospodarcza między Stanami Zjednoczonymi a EWG. W związku z tym, mimo oficjalnie niezmiennie pozytywnego postrzegania integracji europejskiej, administracja amerykańska po raz pierwszy postawiła warunki swojego poparcia dla pogłębiania tego procesu. Marta MŁODZIANOWSKA Uniwersytet Jagielloński WSPÓŁCZESNA AMERYKAŃSKA RELIGIJNOŚĆ. ODCZUCIA, POSTAWY I PRKTYKI RELIGIJNE PROTESTANTÓW W STANACH ZJEDNOCZONYCH Patrycja LIPOLD Uniwersytet Jagielloński MIĘDZYNARODOWI GRACZE. WYMIANA TECHNOLOGII NUKLEARNEJ POMIĘDZY KOREĄ PÓŁNOCNĄ A PAKISTANEM Zgodnie z raportem Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej, Pakistan i Korea Północna zostały zidentyfikowane jako kraje bezpośrednio zaangażowane w „nielegalny biznes nuklearny”, posiadające lub próbujące rozwijać program atomowy. Raport mówi, że kraje te mają „niezadeklarowane zdolności” i „ukrytą ilość” materiału nuklearnego. Podkreśla także, że Pakistan i Korea Północna „używały nielegalnych i tajnych sposobów, aby uzyskać akces do materiałów i technologii nuklearnej”. Śledztwo wykazało, iż handel strategicznym towarem pomiędzy Koreą Północną a Pakistanem trwał od końca lat 80-tych przez co najmniej 11 lat i obejmował także system przenoszenia broni jądrowej. Szczegóły tej wymiany są nadal nieznane, wiemy jednak, że w Pakistanie główną osobą odpowiedzialną za te działania był Abdul Kadir Khan – twórca pakistańskiej bomby atomowej, a oba kraje odniosły sukcesy w próbach rozwoju własnego programu nuklearnego. Tomasz SZCZECH Uniwersytet Łódzki JAN KALWIN: NIETOLERANCJA UMIARKOWANA Miejsce Jana Kalwina w historii tolerancji religijnej było przedmiotem sprzecznych ze sobą interpretacji. Jedni autorzy uznawali go za bojownika o wolność religijną, i niemalże jednego z twórców tej idei, podczas gdy inni widzieć chcieli w Kalwinie okrutnego „protestanckiego arcyinkwizytora”. Ani jedna, ani druga interpretacja nie wydaje się słuszna. W myśli politycznej Kalwina znajdujemy wprawdzie kompleksowe uzasadnienie nietolerancji względem heretyków, jednakże eklezjalna i polityczna praktyka w Genewie doby Kalwina wydaje się być względnie tolerancyjna, a to ze względu na łagodzenie surowych zasad chrześcijańską cierpliwością. Z uwagi na fakt, że Kalwin bardzo konsekwentnie bronił kompetencji władzy świeckiej w kwestii karania heretyków, idea tolerancji z trudem torowała sobie drogę wśród wyznawców kalwinizmu. Pierwszym krokiem w tym kierunku była głoszona przez Cromwella doktryna „światła wspólnego wszystkim chrześcijanom”. W osiemnastym wieku kalwiniści za sprawą Johna Witherspoona zaaprobowali lockeańskie uzasadnienie tolerancji, zaś w wieku dwudziestym popularność wśród wyznawców kalwinizmu zyskała sobie doktryna „odrębnych sfer suwerenności”, którą głosił holenderski teolog i polityk Abraham Kuyper. Czesław WRÓBEL Uniwersytet Jagielloński ZBIOROWOŚCI LUDZKIE ORAZ KRYTERIA ICH OCENY W FILOZOFII STANISŁAWA STASZICA Artykuł przedstawia spojrzenie na wybrane zagadnienia z filozofii społecznej Stanisława Staszica (1755-1826) – czołowego pisarza i reformatora społecznego epoki oświecenia w Polsce. Z jednej strony jego teoria zawiera pogląd na budowę idealnego społeczeństwa w Rzeczpospolitej, ale dostosowaną do ówczesnych warunków społecznych; z drugiej zaś strony w filozofii Staszica można odnaleźć pewne zagadnienia i rozwiązania ważne dla istnienia człowieka i jego kondycji (zwłaszcza moralnej) o charakterze ponadczasowym i bez ograniczenia tylko do warunków specyficznie polskich. Autor w swym artykule zajął się koncepcją różnych zbiorowości ludzkich, wśród których najważniejsze miejsce Staszic przyznał: społeczeństwu, narodowi oraz państwu. Każda zbiorowość w sposób nieunikniony, bo uwarunkowany koniecznymi prawami Natury, musi przejść kolejne stadia rozwoju. Człowiek tworzy te zbiorowości, a przez swą pracę oraz inne działanie może przekształcać rzeczywistość, dzięki czemu pełni rolę podmiotu dziejów. W równej mierze może być architektem dobra, jak i zła. Stąd ważne miejsce w poglądach polskiego myśliciela zajmuje idea postępu, będąca alternatywą wobec negatywnie ocenianych przez niego: dogmatyzmu oraz wstecznictwa. Postęp ma przynieść człowiekowi wyzwolenie. Rafał KUŚ Wyższa Szkoła Biznesu – National Louis University w Nowym Sączu MYŚL POLITYCZNA FELIKSA MŁYNARSKIEGO Artykuł przedstawia zarys myśli politycznej Feliksa Młynarskiego (1884-1972), polskiego ekonomisty, nauczyciela akademickiego, urzędnika międzynarodowych instytucji finansowych, a także społecznego i politycznego aktywisty. Zasadniczym zaś zadaniem, jakie postawił sobie autor, jest próba rekonstrukcji, usystematyzowania i analizy poglądów dotyczących tematyki społeczno-politycznej, które uczony zawarł w swoich licznych publikacjach – na tle rzeczywistości ideologicznej czasów, w których żył. Do szerokiego spektrum zainteresowań naukowych Młynarskiego należały bowiem, oprócz stanowiących podstawową domenę jego działalności kwestii ekonomicznych, również sprawy dotyczące szeroko pojętych zagadnień polityki. Wynikało to przede wszystkim z faktu, iż aktywność publiczna uczonego w nierozerwalny sposób związana była z dziejami odradzającego się państwa polskiego. Wyłaniający się z jego licznych artykułów publicystycznych, broszur i obszernych opracowań naukowych zarys oryginalnej koncepcji doktrynalnej został w tym artykule przedstawiony w trzech aspektach: pozycji jednostki w społeczeństwie, wzajemnych relacji państwa i narodu oraz zagadnień polityki międzynarodowej. Ryszard TOMCZYK Uniwersytet Rzeszowski KYRYŁ TRYLOWŚKYJ I JEGO OSTATNIE POLITYCZNE PRZEDSIĘWZIĘCIE: UKRAIŃSKA PARTIA SOCJALISTYCZNO-RADYKALNA – LEWICA W LATACH 1927-1928 Kyrył Trylowśkyj odegrał ważną rolę w ukraińskim życiu narodowym w Galicji. W okresie ostatnich kilkunastu lat przed wybuchem I wojny światowej cieszył się dużą popularnością wśród wiejskiej ludności ukraińskiej. Jako adwokat występował w wielu procesach sądowych, broniąc głównie ukraińskich chłopów. Był jednym z liderów powstałej w 1890 roku we Lwowie Rusko-Ukraińskiej Partii Radykalnej (URP), która odegrała wybitną rolę w rozbudzaniu świadomości narodowej i kształtowaniu postaw patriotycznych ludności ukraińskiej w monarchii habsburskiej. Obok Mychajła Pawłyka i Iwana Franko prowadził ożywioną agitację polityczną w duchu socjalistycznym. Od początku 1900 roku Trylowśkyj rozpoczął organizowanie placówek Towarzystwa Gimnastycznego i Straży Ogniowej „Sicz”, organizacji o charakterze paramilitarnym. Do wybuchu I wojny światowej prowadził ożywioną działalność nastawioną na rozwój organizacyjny towarzystwa „Sicz” oraz jako poseł do parlamentu w Wiedniu i sejmu krajowego we Lwowie. Z chwilą wybuchu I wojny światowej zaangażował się w budowę legionu Ukraińskich Strzelców Siczowych. W 1918 bierze udział w budowie państwa ukraińskiego na terenie Galicji Wschodniej. Po klęsce w wojnie z Polską udał się na emigracje do Wiednia. Do Polski z emigracji powrócił 24 listopada 1927 roku i zamieszkał w Kołomyi. Wrócił do kraju aby wziąć udział w wyborach do sejmu. W tym cel utworzył 2 grudnia 1927 roku w Stanisławowie ugrupowanie o nazwie: Ukraińska Partia Socjalistyczno- Radykalna – Lewica. Nowej partii nie udało się jednak zarejestrować list wyborczych, dlatego ostatecznie Trylowśkyj w wyborach sejmowych w 1928 roku nie wziął udziału. Utworzenie partii w końcu 1927 roku to była jego ostatnia poważniejsza inicjatywa polityczna. Do końca II Rzeczypospolitej Trylowśkyj mieszkał na Pokuciu, prowadził kancelarię adwokacką. Zmarł w Kołomyi w okresie okupacji hitlerowskiej 16 października 1941 roku. Rafał OLSZOWSKI Uniwersytet Jagielloński RUSSELL KIRK I KONCEPCJA NIEZMIENNYCH ZASAD Russell Kirk wywarł znaczący wpływ na odrodzenie amerykańskiej myśli konserwatywnej drugiej połowy XX wieku. Jego poglądy były pierwszą na amerykańskim gruncie próbą ukazania myślenia zachowawczego jako usystematyzowanego zespołu sądów, opinii i refleksji na temat rzeczywistości. Podstawowymi źródłami inspiracji Kirka były dzieła Edmunda Burke’a, Johna Adamsa oraz Johna Randolpha z Roanoke. Niniejszy artykuł przybliża postać i życie Kirka oraz prezentuje jego najważniejsze poglądy, dotyczące Niezmiennych Zasad – wartości stanowiących podstawę ładu cywilizacji zachodniej. W dalszych częściach pracy omówione zostaną również zagrożenia, jakie dla Niezmiennych Zasad niosą ideologie, a także przeprowadzona przez Kirka diagnoza społecznej dekadencji XX wieku jako skutku zaburzenia równowagi zmian. Adrian POWĘSKA Uniwersytet Jagielloński HERMENEUTYCZNY DYSKURS ROZUMIENIA. CZŁOWIEK, TOŻSAMOŚĆ I TRADYCJA KULTUROWA W FILOZOFII HANSAGEORGA GADAMERA Artykuł przedstawia filozofię hermeneutyczną Gadamera, jako filozofię człowieka. Filozofia człowieka ujęta przez pryzmat filozofii hermeneutycznej Gadamera, to filozofia otwarta na przekaz tradycji. Przekaz ten umożliwia nam ciągłą interakcję – czy też, mówiąc językiem Gadamera, rozmowę – w obrębie tej tradycji, a więc przywołuje pojęcie das wirkungsgeschichtliche Bewuβtsein (świadomość historycznych oddziaływań). Tak rozumiana świadomość jest rozumieniem miejsca, z ‘którego człowiek mówi’, jest świadomością swojej tożsamości kulturowej w całej tradycji. Chodzi, więc głównie o przedstawienie sposobu zależności, w jakich według Gadamera egzystuje człowiek, ma to w sposób docelowy przedstawić projekt jego antropologii, głównie jako przedstawienie językowego rozumienia świata. Marek DELONG Uniwersytet Rzeszowski HISTORII IDEI WEDŁUG ISAIAHA BERLINA Celem niniejszego artykułu jest ukazanie historii idei Isaiaha Berlina. Historia idei była dla Isaiaha Berlina przede wszystkim obroną różnorodności świata duchowego przed despotycznym charakterem ideologii monistycznych, reakcją obronną wolności intelektualisty przed stalinowską indoktrynacją. Berlinowskie eseje z historii idei przyczyniły się niewątpliwie do właściwego zrozumienia poglądów myślicieli do tej pory błędnie bądź tendencyjnie interpretowanych, chociaż w niektórych przypadkach jego interpretacje również poddawane są ostrej krytyce. Berlin ostrzegał przed lekceważeniem zgubnego wpływu idei, prezentował odmienne i oryginalne podejście interpretacyjne, często podważając dotychczasowe interpretacje. Uznawał historię idei za dynamiczną dziedzinę nauki. Idee nie były dla Berlina bytami abstrakcyjnymi, lecz dynamicznymi i wpływającymi na los człowieka, kształtującymi jego działania i zmieniającymi bieg historii. Zrozumieć w pełni świat idei można tylko wtedy, jeśli się do niego przeniknie, spojrzy nań od wewnątrz. Howard WILLIAMS University of Wales, Aberystwyth SITUATING NATIONALISM AND NATIONALIST THEORY Celem artykułu jest analiza niektórych wpływowych teorii nacjonalizmu, zarówno zaproponowanych przez jego zwolenników, jak i tych, którzy podjęli próbę wyjaśnienia jego źródeł i znaczenia, pozwalająca na ocenę wkładu doktryn nacjonalistycznych do polityki międzynarodowej. Zwolennicy nacjonalizmu, których koncepcje będę przedmiotem mojej analizy to niemiecki filozof i teolog J.G. Herder oraz włoski aktywista polityczny i myśliciel G. Mazzini. Teoretykami nacjonalizmu, których ujęcia będą przedmiotem mojego zainteresowania są z kolei E. Kedourie, E. Gellner i D. Miller. Przypadek nacjonalizmu zostanie przeanalizowany z punktu widzenia współczesnego kontekstu europejskiego ze szczególnym uwzględnieniem polityki brytyjskiej i niektórych problemów oraz widocznych korzyści będących rezultatem procesu dewolucji w Szkocji i w Walii. Konkluzja, którą proponuję głosi, że nacjonalizm ma swoje miejsce we współczesnej polityce światowej, ale tylko wówczas gdy jest podporządkowany szerszej teorii uprawnień. Marta SONIEWICKA Uniwersytet Jagielloński WSPÓŁCZESNY SPÓR O KONCEPCJĘ CZŁOWIEKA W SPOŁECZEŃSTWIE LIBERALNYM Artykuł dotyczy sporu wokół koncepcji człowieka, prowadzonego na gruncie liberalizmu politycznego pomiędzy komunitarianami (wspieranymi przez liberałów heglowskich) a Rawlsistami (liberałami kantowskimi). Głównym celem artykułu jest próba wykazania pozorności tego sporu. Zarzuty komuniatarian i liberałów heglowskich pod adresem koncepcji liberalnego indywiduum oparte są w dużej mierze na nieporozumieniu. Poddają one krytyce abstrakcyjność, aspołeczność i uniwersalistyczność koncepcji liberalnego indywiduum, kładąc nacisk na społeczne konstytuowanie się osoby oraz jej kontekstualny i partykularny charakter. Krytyka ta jest nie do końca trafna, gdyż Rawlsiści wcale nie postulują oderwania jaźni od jej kontekstu społecznego. Komunitarianie, z drugiej zaś strony, nie mogą zaprzeczyć swą argumentacją istnieniu jaźni jako takiej. Znaczenie kluczowe ma tutaj teza, że człowieka nie można utożsamiać z jego relacjami społecznymi, niezależnie od siły ich oddziaływania. Tomasz JAKUBEC Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego DLACZEGO POLACY NIE LUBIĄ SPORU W POLITYCE? O ROMANTYCZNEJ GENEZIE PEWNEJ POSTAWY WOBEC WSPÓŁCZESNEGO ŻYCIA POLITYCZNEGO W POLSCE W moim artykule stawiam pytanie, dlaczego Polacy nie akceptują w polityce sporów i kłótni, które wydają się być nieodłączną częścią debaty publicznej w ustroju demokratycznym. W mojej opinii paradoks ten wywołany jest wpływami romantyzmu, epoki, która w dużej mierze ukształtowała myślenie współczesnych Polaków. W tekstach poety Adama Mickiewicza i filozofa Augusta Cieszkowskiego można znaleźć nawoływanie do poszukiwania zgody, jedności oraz stwierdzenie, że przyszłość będzie czasem powszechnej harmonii. Następnie udowadniam, że te romantyczne idee w uproszczonej wersji są obecne we współczesnym polskim życiu politycznym. Na przykładzie najpopularniejszych polskich polityków, takich jak były prezydent Aleksander Kwaśniewski i premier Donald Tusk widać, jak zbudowali oni swój sukces na retoryce porozumienia, współpracy i konsensusu, zamiast pokazywać realne konflikty polityczne. Na koniec wyciągam wniosek, że takie niezrozumienie istoty ustroju demokratycznego może być niebezpieczne dla Polaków: obywatele wierzący, że uczestnicy życia politycznego dążą przede wszystkim do kompromisu, a nie do realizacji interesów własnych ugrupowań, mogą zostać łatwo wprowadzeni w błąd przez bardziej świadomych polityków, a zagrożenie to dotyczy szczególnie relacji międzynarodowych. Agnieszka LIPSKA – SONDECKA Politechnika Koszalińska SAMORZĄD TERYTORIALNY W SYSTEMIE WŁADZY PUBLICZNEJ Odbudowa samorządu terytorialnego w Polsce po 1989r. była wielkim sukcesem ówczesnych władz. Samorząd stał się praktycznym instrumentem demokratyzacji władzy oraz instytucjonalną formą decentralizacji mechanizmów sprawowania rządów w państwie. Instytucja samorządu stanowi ważny i istotny element w procesie budowy podstaw społeczeństwa obywatelskiego. Jest też naturalnym miejscem, którym lokalne społeczności mogą nauczyć się zarządzania własnymi sprawami i na własną odpowiedzialność. Współcześnie samorząd dostarcza mieszkańcom prawie 100% usług o charakterze publicznym: zaopatrzenie w wodę, energię, kanalizacja, oczyszczalnie ścieków, ośrodki zdrowia, szpitale, szkoły, bezpieczeństwo, porządek oraz wiele innych spraw. Samorząd terytorialny stał się trwałym elementem ładu ustrojowego współczesnych państw demokratycznych i dziś trudno byłoby wyobrazić sobie funkcjonowania władzy publicznej bez tej instytucji.
