Co warto wiedzieć o gospodarce

Co warto wiedzieć o gospodarce
2016-05-12 14:50:45
2
Dania - kraj o solidnych podstawach gospodarczych, choć nie bez problemów.
Duńska gospodarka w 2015 r. rozwijała się przeciętnie, ostatecznie unikając recesji technicznej w IV kw. W opinii
wielu duńskich ekspertów był to jednak rok przełomowy, po którym w kolejnych latach, począwszy od 2016 r.,
sytuacja gospodarcza kraju będzie systematycznie poprawiała się. Fundamenty pod zmianę i poprawę
gospodarczą mają silne podstawy. Rynek pracy wyraźnie stabilizuje się, w tym w szczególności wzrosły dochody
konsumentów. Ponadto duże nadwyżki w oszczędnościach zostały wypracowane przez sektor prywatny przy
jednoczesnym utrzymaniu na niskim poziomie stóp procentowych oraz inflacji, które znacząco wpływają na
ogólną kondycję gospodarczą.
Wzrost duńskiego PKB był dodatni w ośmiu z dziewięciu ostatnich kwartałów, osiągając w 2015 r. ostateczny
poziom 1,2%. Analitycy ekonomiczni przewidują dalszy wzrost gospodarczy w 2016 r. o 1,7% i 1,9% w 2017 r.
Oczekuje się, że ożywienie gospodarcze nastąpi w wyniku wzrostu zarówno popytu wewnętrznego, jak również
eksportu.
Konsumpcja wewnętrzna stała się ważnym czynnikiem wzrostu duńskiego PKB. Została ona wzmocniona
rosnącymi realnymi dochodami, które z kolei wzmocniło zwiększenie zatrudnienia, wzrost płac i niska inflacja.
Jednak warto zaakcentować, że gwałtowny wzrost stopy oszczędności gospodarstw domowych w 2015 r. został
częściowo sztucznie zawyżony, zwłaszcza w odniesieniu do roku 2014. Wynika bowiem z wysokich opłat
podatkowych związanych z restrukturyzacją funduszy emerytalnych oraz koniecznością wniesienia kapitału do
funduszy, w zamian za ich udziały. Ponadto pozycja aktywów gospodarstw domowych częściowo poprawiła się ze
względu na systematyczny wzrost cen mieszkań począwszy od połowy 2012 r. Dzięki ww. wskaźnikom ogólny
poziom zaufania konsumentów do gospodarki był wysoki, osiągając historycznie największą wielkość wiosną
2015 r.
Stopa inwestycji w przedsiębiorstwach prywatnych w 2015 r. pozostawała (i obecnie nadal pozostaje) na niskim
poziomie, częściowo z powodu nieodzyskania i niewykorzystania mocy produkcyjnych jeszcze z czasów początku
recesji z 2008 r. Szacuje się, że wzrost inwestycji nastąpi dopiero po psychologicznym przełamaniu bariery i
wiary przedsiębiorców w polepszenie koniunktury. Jednocześnie inwestycje publiczne stopniowo zmniejszają się
od czasu historycznie najwyższego ich poziomu w roku 2014. Obecna stopa oszczędności przedsiębiorstw jest
wysoka, co daje perspektywy liczących się inwestycji w momencie podjęcia decyzji o ich uruchomieniu. W latach
2010-2015 stopa inwestycji wynosiła średnio 18% PKB, w porównaniu z 22% PKB w latach 1995-2005.
Duński eksport w 2015 r. zmniejszył się, głównie ze względu na spadek eksportu usług. Przewiduje się, że
ponowny wzrost eksportu zostanie odnotowany w latach 2016-17 głównie za sprawą wzrostu gospodarczego
najważniejszych duńskich partnerów handlowych i głównych odbiorców duńskich usług i produktów oraz
poprawie konkurencyjności, mierzonej jednostkowymi kosztami pracy.
Ryzyka makroekonomiczne wydają się zasadniczo zrównoważone. Zagrożenia dla perspektyw
3
makroekonomicznych związane są z jednej strony z czynnikami zewnętrznymi, takimi jak spowolnienie na
rynkach wschodzących i napięcia geopolityczne. Z drugiej strony są one związane z ewentualnym stłumieniem
popytu wewnętrznego, mimo wyższych od przeciętnych oszczędności zarówno wśród konsumentów, jak i firm, a
także bardzo niskich stóp procentowych.
Inflacja cen konsumpcyjnych w 2015 r. pozostawała na niskim 0,3% poziomie. Analitycy przewidują jej stopniowy
wzrost w najbliższych dwóch latach. Główną przyczyną niskiej inflacji był spadek cen energii. Z kolei inflacja
bazowa pozostała na stabilnym poziomie około 1% przez większą część roku 2015. Oczekuje się, że
zharmonizowany wskaźnik cen konsumpcyjnych (HICP) pomimo efektu niskich cen energii, wzrośnie z poziomu
0,2% w 2015 r. do 0,9% w 2016 r. oraz 1,7% w 2017 r.
Rynek pracy uległ znacznej poprawie w ciągu ostatnich dwóch lat. Stopa zatrudnienia, która wyniosła 76,7% (dla
20-64-latków) w trzecim kwartale 2015 r. nieco wzrosła, choć nadal jest poniżej średniej długoterminowej na
poziomie 77,3% z lat 2000-2015. Zatrudnienie w pierwszych trzech kwartałach 2015 r. rosło średnio o 1% w skali
roku, a ogólna stopa bezrobocia (dla osób w wieku 20-64 lat) systematycznie spada od początku 2012 r. i na
koniec 2015 r. wyniosła 5,7%. Oczekuje się, że ożywienie gospodarcze w najbliższych kilku latach znacząco
poprawi sytuację na rynku pracy prowadząc do ciągłego spadku stopy bezrobocia. W całym roku 2015 jedynie
25,2% bezrobotnych było bez pracy przez okres dłuższy niż 12 miesięcy. Długotrwałe bezrobocie jako odsetek
ogółu bezrobotnych to trzeci najniższy poziom w UE (po Finlandii i Szwecji). Utrzymanie w Danii długotrwałego
bezrobocia na niskim poziomie jest kwestią szczególnie istotną, szczególnie z uwagi na dewastujące negatywne
skutki dla kapitału ludzkiego w czasie okresów bezrobocia. Oczekuje się, że rynek pracy zdecydowanie polepszy
się w najbliższych latach z uwagi na reformy i programy, które zainicjowano w ostatnich kilku latach na rzecz
poprawy sytuacji w tym zakresie.
Duńska nadwyżka na rachunku bieżącym pozostaje wysoka i wyniosła ok. 7,1% PKB w roku 2015. Wysoka
nadwyżka to konsekwencje relatywnie słabego popytu wewnętrznego, umiarkowanych inwestycji publicznych,
oszczędności w sektorze przedsiębiorstw prywatnych oraz wzrostu rentowności i popytu na obligacje duńskie za
granicą. Międzynarodowa pozycja inwestycyjna netto była dodatnia w ciągu ostatnich pięciu lat i osiągnęła
46,4% PKB. Wysoka nadwyżka obrotów bieżących odzwierciedla kombinację wysokich oszczędności i niski
poziom inwestycji w Danii. Zwiększenie inwestycji pomogłoby Danii wzmocnić wzrost gospodarczy, w tym
również zwiększyć wydajność i poprawić konkurencyjność.
Wzrost wydajności w Danii pozostawał na bardzo słabym poziomie na przełomie ostatnich dwóch dekad. Brak
konkurencji w sektorze usług został zidentyfikowany jako ważny czynnik mający wpływa na powyższą sytuację.
Konkurencja jest istotnym czynnikiem wydajności, wzrostu gospodarczego i dobrobytu. W Danii, budownictwo i
handel detaliczny zostały zidentyfikowane jako branże o największych barierach, wyjątkowo negatywnie
wpływających na konkurencję.
Dania prowadzi politykę stałego kursu walut w ścisłej korelacji z euro. Reżim sztywnego kursu walutowego był
ważnym odniesieniem w duńskiej polityce monetarnej i gospodarczej przez ponad 30 lat i cieszy się szerokim
poparciem politycznym. Polityka ta okazała się sukcesem, nawet w okresach poważnych zawirowań, m.in.
podczas kryzysu kursowego w latach 1992-1993, globalnego kryzysu finansowego w 2008 r. oraz strefy euro
podczas kryzysu zadłużenia w 2012 r. Na początku 2015 r. doszło do znacznej, choć krótkotrwałej aprecjacji
duńskiej korony. Wpływ na to miała decyzja z 15 stycznia 2015 r. Narodowego Banku Szwajcarii, kiedy
zrezygnował ze sztucznego powiązania franka z euro oraz ogłoszenie przez Europejski Bank Centralny informacji
o rozpoczęciu luzowania finansowego. Duński Bank Narodowy zareagowała najpierw skupem walut obcych z
rynku, a następnie zmniejszając bieżącą stopę depozytową do -0,75%. Spekulacje doprowadziły także do
tymczasowej przerwy w emitowaniu duńskich obligacji rządowych (od 30 stycznia do 7 października 2015 r.).
Ostatecznie wspomniane spekulacje skierowane na duńską koronę były dość krótkotrwałe, a aprecjacja
skończyła się już w lutym 2015 r. W styczniu 2016 r. Narodowy Bank Danii zwiększył stopę depozytową do 0,65%.
Ceny domów rosły systematycznie w ciągu ostatnich trzech lat, choć tempo wzrostu zwolniło w drugiej połowie
4
2015 r. (w okresie od września do listopada 2015 r.). W tym czasie ceny domów jednorodzinnych wzrosły o 3,8%
w porównaniu z analogicznym okresem rok wcześniej, zaś ceny mieszkań w budynkach wielorodzinnych wzrosły
o 10,6%. Największy wzrost cen przypadł na region stołeczny. Sprzedaż nieruchomości znacznie wzrosła
począwszy od początku 2013 r. Powyższy trend to efekt bardzo niskich stóp procentowych kredytów
hipotecznych i poprawy sytuacji na rynku pracy oraz wzrostu zatrudnienia i płac realnych.
Zadłużenie gospodarstw domowych stopniowo zmniejszało się w ciągu ostatnich pięciu lat, ale nadal jest bardzo
wysokie (na poziomie około 134% PKB). Wysokiemu zadłużeniu brutto duńskich gospodarstw domowych
towarzyszą oszczędności. Jednakże aktywa – z których większość to mieszkania i oszczędności zgromadzone w
funduszach emerytalnych – są w dużej mierze mało płynne. Dlatego wysoki poziom zadłużenia brutto może
negatywnie odbić się w przyszłości na gospodarce, w tym również np. na stopach procentowych. Mimo
wysokiego poziomu zadłużenia gospodarstw domowych, należy podkreślić, iż idzie ono w parze z dobrze
funkcjonującym systemem hipotecznym (który był postrzegany przez inwestorów jako bezpieczna przystań w
czasie kryzysu finansowego). Ponadto dług został skoncentrowany w grupie gospodarstw domowych o wysokich
dochodach, co zmniejsza ryzyko dla stabilności finansowej całego systemu. Władze duńskie podjęły szereg
działań, aby system kredytów hipotecznych stał się bardziej wytrzymały na wstrząsy gospodarcze, poprzez
wzmocnienie nadzoru i zaostrzenie regulacji systemu finansowego.
W 2015 r. odnotowano pogorszenie finansów publicznych. Z nadwyżki na poziomie 1,5% PKB w 2014 r. (wynik
sztucznie zawyżony przez jednorazowe wpływy emerytalne oraz wyjątkowo wysokie przychody podatkowe
pochodzące z opodatkowania kapitału emerytalnego), w 2015 r. odnotowano deficyt na poziomie ok. 2% PKB.
Pogorszenie i deficyt to konsekwencja spadku przychodów od zysków emerytalnych oraz z pozyskiwania i
sprzedaży ropy naftowej i gazu ziemnego ze złóż na Morzu Północnym. Oczekuje się, że finanse publiczne ulegną
dalszemu pogorszeniu i w 2016 r. deficyt budżetowy osiągnie poziom 2,7% PKB. Gwałtowny spadek i zmienność
po stronie dochodów, m.in. dochodów z podatku od zysków emerytalnych, również doprowadziło do pogorszenia
salda strukturalnego. Saldo strukturalne, które miało szacunkową nadwyżkę w wysokości 0,3% PKB w 2014 r.,
osiągnęło poziom deficytu w wysokości 1,7% PKB w 2015 r.
Dług publiczny pozostaje na niskim poziomie i maleje. Ogólny poziom zadłużenia brutto rządu, który wyniósł
44,6% PKB w 2014 r. został zmniejszony do 39,9% w 2015 r. (i przewiduje się, że zostanie zmniejszony do 38,3%
w 2016 r.). To efekt m.in. tymczasowego zawieszenie emisji obligacji rządowych, które miało miejsce między
styczniem a październikiem 2015 r.
Wszystkie ww. wskaźniki przedstawiają kraj o solidnych podstawach gospodarczych, którego gospodarka, po
kilku latach zastoju, czeka na psychologiczny impuls, który zainicjuje liczące się inwestycje w sektorze
prywatnym oraz pobudzi większą konsumpcję wewnętrzną. W efekcie pobudzenia gospodarczego – a taki
scenariusz jest przewidywany na najbliższe dwa lata – może dojść do zwiększenia zakupów i importu usług i
towarów z krajów sąsiadujących, w tym również z Polski, która może stać się ważnym partnerem nie tylko w
dostawie podstawowych dóbr, ale właśnie zaawansowanych usług (np. w ICT) i produktów (np. elektryczne
autobusy dla smart cities) o znacznej wartości dodanej.
Opracowanie WPHI.
5