Mirosława Marciniak ZASTOSOWANIE

Transkrypt

Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
Mirosława Marciniak
ZASTOSOWANIE TECHNOLOGII TELEINFORMATYCZNYCH
W ZARZĄDZANIU SUROWCEM RYBNYM
Akademia Rolnicza w Szczecinie
Zakład Informatyki
Ul. Monte Cassino 16
70-466 Szczecin
1. WSTĘP
Rynek, postrzegany jako system marketingowy, może być definiowany jako
ciąg
połączeń
pomiędzy
producentem
(dostawcami)
a
konsumentami,
uwzględniając m.in. przepływ i wymianę informacji o zdarzeniach zachodzących na
rynku. Przepływ przez dobrze funkcjonujący system marketingowy obejmuje
informacje o cenach, sytuacji na rynku, trendach, preferencjach konsumentów, jak
również przepływ produktów, pieniędzy, praw kredytowych i własnościowych. W
sektorze rybołówstwa, główne potrzeby informacyjne dotyczą: wiadomości o
dostępie do surowca (w tym kwoty połowowe i wyładunek), cenach w
poszczególnych portach lub na aukcjach, dostępu do źródeł międzynarodowych
itd.. Wzrastająca globalizacja i rosnący handel towarem rybnym takim jak:
groundfish, krewetki, gatunki pelagiczne itd. doprowadziły do zwiększenia popytu
na informacje w jeszcze większym stopniu (Lem 1999). Nowoczesne środki
przekazywania informacji, w tym różne technologie teleinformatyczne i sieć
globalna Internet, znacznie ułatwiły dostęp do źródeł informacji oraz usprawniły
proces przetwarzania i transmisji danych.
2. ORGANIZACJA RYNKU RYBNEGO W POLSCE
Produkt może być sprzedany w dwojaki sposób: poprzez bezpośrednią
sprzedaż lub poprzez sprzedaż publiczną, w tym również na aukcjach. Aukcja to
kontrolowana sprzedaż publiczna, gdzie towar sprzedawany jest osobie oferującej
najwyższą cenę. Im łatwiej psujący się produkt, tym większa konieczność
oczyszczenia rynku wraz z końcem dnia, zatem takie produkty, jak świeże ryby
doskonale nadają się na aukcje, zwłaszcza w przypadku sprawnie działającego
systemu dostaw.
Jednym z problemów, zaobserwowanych w polskich portach rybackich, są
znaczne wahania cen, wynikające bądź z nagłych spadków w zaopatrzeniu bądź z
niezdolności portów do przyjęcia i przetworzenia oferowanej ilości towaru. Wiele
osób widzi w utworzeniu aukcji możliwość ustabilizowania cen, gdyż ich zdaniem
ceny aukcyjne odzwierciedlałyby natychmiast dane dotyczące zapotrzebowania i
dostaw (Lem 1999). Przepływ surowca po wprowadzeniu aukcji rybnych
przedstawiono na rys.1.
Procesy
Połowy i wyładunek ryb
Przedsiębiorstwa
Prywatni armatorzy (kutry i łodzie
rybackie)
Firmy portowe (obsługa lądowa)
Przedsiębiorstwa
połowów
dalekomorskich
Sprzedaż na aukcji
Firma aukcyjna
Eksport
bezpośredni
Przetwórstwo i zamrażalnictwo
Zakłady przetwórstwa rybnego
Przedsiębiorstwa chłodnicze
Przedsiębiorstwa handlowe
Handel (import, eksport)
Sprzedaż detaliczna
Sklepy rybne i ogólnospożywcze
hiper- i supermarkety
Lokale gastronomiczne
Rys.1. Przepływy surowca i produktów rybnych po utworzeniu aukcji rybnych.
Źródło: opracowanie własne na podstawie (Zieziula 2002, s.91).
Inni eksperci (m.in. prof. Zieziula) uważają, iż tworzenie aukcji rybnych w
Polsce nie rozwiąże problemów sprzedaży i obrotu rybami, gdyż konieczne jest
najpierw opracowanie i wdrożenie efektywnego systemu zarządzania surowcem
rybnym, pochodzącym z połowów własnych polskich rybaków. Malejące połowy
oraz istniejące kanały dystrybucyjne w kraju i za granicą nie dają gwarancji, iż
surowiec z polskich połowów trafi na aukcję rybną w Polsce (Zieziula 2002). Po
przystąpieniu do Unii polscy rybacy będą mogli wypływać na wody np. niemieckie,
gdzie jest więcej ryb i tam, z burty i bez cła sprzedawać surowiec do miejscowych
przetwórni (Oktaba 2003).
Polskie zakłady przetwórstwa rybnego mają utrudniony dostęp do surowca, który
muszą głównie importować (średnio ok. 250 tys. ton), natomiast z łowisk krajowych
pochodzi nieco ponad 100 tys. ton (Oktaba 2003). Poza przyczynami ekonomicznymi
(niższe ceny importowanego surowca dotowanego przez kraje Unii, korzystne
warunki zakupu oferowane przez kontrahentów zagranicznych), istotny wpływ ma
organizacja rynku rybnego w Polsce.
Kanałami dystrybucji ryb i produktów rybnych w Polsce są głównie duże placówki
handlowe. W 2003 r. było 165 hipermarketów i 2 253 supermarkety, w tym 575
skupionych w czołowych sieciach handlowych (np. Biedronka), które należą do tzw.
handlu nowoczesnego. Handel detaliczny tradycyjny tworzyło około 120 tys. małych,
średnich i dużych sklepów. ogólnospożywczych. Spośród jednostek detalicznego
handlu tradycyjnego tylko około 1400- 1500 było specjalistycznymi sklepami rybnymi,
a ich liczba sukcesywnie maleje1.
Rynek pierwotny, obejmujący sprzedaż z pierwszej ręki produktów rybnych,
jest najistotniejszą częścią rynku, gdzie najważniejsze są interwencjonizm
państwowy oraz wpływy organizacji producentów. Można go stworzyć poprzez
zorganizowanie lokalnych centrów "pierwszej sprzedaży", w których zapewniono by
przestrzeganie standardów jakościowych oraz wprowadzenie jednolitych reguł i
warunków handlu.
3. LOKALNE CENTRA SPRZEDAŻY RYB
Na
rynku
pierwotnym
działać
będą
mogły
tylko
zarejestrowane
przedsiębiorstwa (w 2003 roku zarejestrowanych w Polsce było 306 firm
skupujących ryby od rybaków) a od 1 lutego bieżącego roku zacznie obowiązywać
kontrola wyładunku "pierwszej sprzedaży", która ma zapobiec przełowieniu akwenu
wodnego- informacje sprzedających będą weryfikowane przez kontrolę kupujących.
Zmianie ulegnie także kontrola jakości sprzedawanych ryb i produktów rybnych.
Obecnie stosowane są polskie normy i za jakość surowca odpowiada sprzedający i
kupujący, natomiast po akcesji to inspektor rybacki będzie mógł sprawdzić jakość
ryby i od kupującego zażądać wyższej ceny (Oktaba 2003).
W pierwszej fazie organizowania rynku rybnego, finansowanego z funduszu
Phare, planowane jest utworzenie publicznych lokalnych centrów sprzedaży ryb
(LCSR),
1
dysponujących
niezbędną
infrastrukturą
portową,
transportową
Rynek rybny w świetle najnowszych danych AC Nielsen, Magazyn Przemysłu Rybnego nr 5(35)/ 2003, s. 26.
i
komunikacyjną.
LCSR
będą
publicznymi
jednostkami
funkcjonalno
-
organizacyjnymi usytuowanymi w portach dla celów sesyjnej sprzedaży ofertowej
a w przyszłości centra te mogą zostać przekształcone w giełdy rybne.
Wydzielona część terenu LCSR będzie przeznaczona na przyjmowanie ryb i
produktów z połowów (selekcję i sortowanie), ich składowanie i przygotowanie do
sprzedaży. Planuje się, że w LCSR będą wyładowywane rocznie następujące ilości
ryb:
• LCSR Kołobrzeg
11 700 ton
• LCSR Darłowo
3 250 ton
• LCSR Hel
4 225 ton
• LCSR Władysławowo
9 750 ton
• LCSR Ustka
4 550 ton
Obecnie, na potrzeby tworzonych LCSR trwa adaptacja wyznaczonych
budynków w portach rybackich i po jej zakończeniu planowane jest (w II kwartale
2004 r.) rozpoczęcie procesu wyposażania ich w nowoczesne maszyny i urządzenia,
umożliwiające prowadzenie właściwej klasyfikacji ryb i przygotowanie ich do dalszej
wysyłki.
Organizowana w Ustce aukcja rybna jest odrębną inwestycją od LCSR, a
centrum będzie tylko jej częścią, niemniej jednak budynek wytypowany do tego celu
zostanie wyposażony w specjalistyczne urządzenia i sprzęt również w ramach
programu Phare2.
3. TECHNOLOGIE I NARZĘDZIA SYSTEMÓW TELEINFORMATYCZNYCH
Elektroniczna Wymiana Danych (ang. Electronic Data Interchange – EDI) jest
systemem, w którym komputer nadawcy tłumaczy informacje ze swojej bazy danych
na zakodowane oraz ustrukturalizowane transmisje i przesyła je poprzez sieć
telekomunikacyjną do odbiorcy. Następnie komputer odbiorcy przyjmuje je i
przekazuje treść transmisji do własnej bazy danych. Zaimplementowanie technik EDI
wymaga standaryzacji informacji, dostępu do sieci teletransmisyjnych i regulacji
prawnych uwierzytelniających dokumenty elektroniczne.
2
Lokalne Centra Sprzedaży Ryb w Polsce, Magazyn Przemysłu Rybnego nr 5(35)/2003, s. 68.
W EDI wyróżnia się trzy podstawowe elementy: komunikat, wymiana, połączenie.
Komunikat elektroniczny jest odpowiednikiem dokumentu papierowego tworzonym
zgodnie z zasadami składni danego standardu informacyjnego. Takim standardem
powszechnie stosowanym w międzynarodowej wymianie handlowej jest EDIFACT międzybranżowy standard opracowany pod auspicjami ONZ określony normą ISO
9735, której odpowiednikiem jest norma europejska EN 29735, a w Polsce PN-92/T20091. Komunikat jest generowany przez program użytkowy nadawcy a odbierany
przez program użytkowy odbiorcy. Zawiera informacje handlowe zamknięte w
elektronicznej kopercie, która zawiera dane określające rodzaj komunikatu, jego
wersję i numer wydania, nie posiada jednakże adresu sieciowego odbiorcy, gdyż ta
informacja stanowi jeden z komunikatów, będących obiektem wymiany danych.
Wymiana stanowi największą jednostkę definiowaną w zasadach składni
EDIFACT i może zawierać wiele komunikatów dla tego samego adresata
zamkniętych w kopercie elektronicznej i niezależnie od metody transmisji pozostaje
nienaruszona do momentu odbioru przez adresata. Najwyższym składnikiem
struktury wymiany jest połączenie, oznaczające sesję łączności między uczestnikami
transmisji. Obiekty będące przedmiotem transmisji mogą być definiowane różnie
przez różne protokoły transmisyjne. W przypadku zastosowania protokołu FTP (ang.
File Transfer Protocol) obiektem jest plik zawierający komunikaty. Dla protokołu
X.435 obiektem transmitowanym jest „wiadomość EDI” składająca się z jednej lub
wielu wymian danych (komunikatów w składni EDIFACT).
EDIFACT dotyczy wyłącznie struktury informacji, nie zajmuje się technicznymi
aspektami tworzonych dokumentów elektronicznych ani ich przesyłania (języki
programowania, protokoły i media transmisyjne, itp.). Komunikat elektroniczny ma
hierarchiczną strukturę, której składniki są pobierane z pięciu katalogów, ściśle
współzależnych: komunikatów, segmentów, złożonych elementów danych, prostych
elementów danych i kodów.
Wdrożenie EDI wymaga zastosowania skomplikowanej sieci telekomunikacyjnej,
łączącej każde przedsiębiorstwo z jego partnerami handlowymi, wykorzystującymi
różne platformy systemowe i różnorodne systemy informatyczne. Stąd pojawiła się
konieczność wprowadzenia strony pośredniczącej w wymianie danych- Sieci
Wartości Dodanej (ang. Value Added Network– VAN), charakteryzującej się
zwiększeniem zakresu i efektywności świadczonych usług telekomunikacyjnych.
VAN świadczy usługi połączeniowe w taki sposób, aby każdy użytkownik EDI
poprzez jedno połączenie z VAN’em mógł komunikować się z wszystkimi
pozostałymi użytkownikami podłączonymi do tej sieci. Gwałtowny rozwój sieci
Internet wskazuje na to, że wkrótce VAN’y zostaną wyparte z rynku usług
teleinformatycznych, jednakże póki, co obawy o bezpieczeństwo danych i
niezawodność transmisji powodują, iż sieci typu VAN są dalej wykorzystywane jako
platformy wymiany danych (Kondratowicz 1999).
Poza technologią EDI, współczesna gospodarka elektroniczna posługuje się
również innymi technikami informacyjnymi, które wzajemnie się uzupełniają, tworząc
nowe jeszcze bardziej efektywne narzędzia. Do najważniejszych z nich, z punktu
widzenia zastosowań w logistyce, należą: systemy telekomunikacji satelitarnej (ang.
Global Position System- GPS) i automatyczna identyfikacja (AI). Systemy typu GPS
w logistyce często są wykorzystywane do monitorowania trasy przesyłki i
zapewnienia bezpieczeństwa transportu. System AI to zespół środków i urządzeń
technicznych
służących
do
automatycznego
gromadzenia,
przetwarzania
i
przesyłania danych. Istotnym elementem każdego systemu tego typu są terminaleurządzenia elektroniczne służące do zbierania i czasowego przechowywania
informacji, pochodzącej z odczytu kodu kreskowego przed przesłaniem jej do
komputera przetwarzającego dane. Systemy informatyczne bazujące na kodzie
kreskowym stosuje się do ewidencji transakcji, kontroli i sterowania. Kod kreskowy
stosowany jest w dwojaki sposób: jako nośnik kodu identyfikacji (w komputerowej
bazie danych jest łączony z informacjami o tym obiekcie) lub jako kod danych
(zawiera dane, które są wprowadzane automatycznie do systemu informatycznego).
Wymienione metody i narzędzia teleinformatyczne będą wykorzystane w
projekcie
modelu
systemu
informacyjnego
zarządzania
surowcem
rybnym
omówionym w dalszej części artykułu.
4. MODEL SYSTEMU INFORMATYCZNEGO DYSTRYBUCJI RYB
Wkrótce
w
Polsce
zarządzanie
rybołówstwem
będzie
wspomagane
komputerowo przez Zintegrowany System Zarządzania Rybołówstwem (SFIS)
opracowany na zlecenie Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi (MRiRW). W skład
SFIS wchodzą następujące elementy funkcjonalne (Kosieliński 2003):
• Moduł Rejestru Statków (parametry techniczne statku, dane załogi i właściciela,
zdolność połowowa (narzędzia połowowe, limity połowowe);
• Moduł VMS (ang. Vessel Monitoring System) – satelitarne monitorowanie kursu i
pozycji statków rybackich łowiących na wodach terytorialnych Polski;
• Moduł Zarządzania Kwotami Połowowymi- (kontrola wykorzystania przyznanych
jednostce łowczej kwot połowowych (ilość i struktura gatunkowa), weryfikacja
danych z dziennika pokładowego z kartami wyładunkowymi;
• Moduł Statystyczno- Raportujący (agregacja zebranych danych, generowanie
raportów o stanie floty rybackiej, informacji o połowach, wielkości sprzedaży czy
też o pojawieniu się w 200 milowej strefie obcych kutrów lub łodzi, itp.)
System został zaimplementowany w systemie zarządzania bazami danych
ORACLE w powstałej sieci rozległej o konfiguracji: serwer bazodanowy i terminale
zlokalizowane w Departamencie Rybołówstwa MRiR, serwer VMS i terminale w
Morskim Instytucie Rybołówstwa w Gdyni, pozostałe terminale w trzech Okręgowych
Inspektoratach Rybołówstwa Morskiego (Szczecin, Słupsk, Gdynia).
System SFIS nadzoruje działalność połowową przedsiębiorstw z branży
rybackiej, zatem istnieje konieczność przygotowania informatycznego systemu
wspomagającego zarządzanie sprzedażą i dystrybucją ryb, głównie na rynku
pierwotnym.
W opracowanym modelu systemu przyjęto założenie, iż System Informatyczny
Dystrybucji
Ryb
(SIDR)
będzie
wspomagał działanie
Lokalnych
Centrów
Sprzedaży Ryb w zakresie ewidencji połowów, obsługi sprzedaży, logistyki
transportu i sprawozdawczości. Kontrolą stosowania wspólnych standardów
rynkowych w zakresie świeżości, rozmiarów, wagi, pakowania i etykietowania
świeżych produktów z połowów krajowych i unijnych oraz zagranicznych
obsługiwanych przez LCSR będą zajmowali się inspektorzy rybołówstwa.
System (SIDR) składa się z modułów funkcjonalnych realizujących zadania
przypisane do właściwych procesów biznesowych, wynikające z przyjętego modelu
obiegu informacji i dokumentów. Model struktury informacyjnej systemu z
podziałem na źródła i rodzaje dokumentów uczestniczących w procesach
biznesowych przedstawiono na rys.2.
Procesy, zadania
Statek rybacki
Karta wyładunku
• Wyładunek ryb
• Sortowanie i klasyfikacja ryb
• Zabezpieczenie surowca
(lodowanie, mrożenie)
• Uszlachetnianie surowca
(filetowanie, patroszenie)
• Pakowanie i etykietowanie
(system kodów kreskowych)
• Przygotowanie wysyłki
• Dokumentowanie i
rejestracja zdarzeń
gospodarczych
Lokalne Centrum
Sprzedaży Ryb
Dane, raporty
Magazyn Przyjmie
Magazyn Wyda
Rejestr Statków i załóg
Rejestr Połowów
Rejestr Sprzedaży
Rejestr Cen
Monitorowanie przesyłki:
Trasy pojazdu,
Czasu przejazdu,
Temperatury ładunku
Zlecenie transportowe
SFIS
Faktura
Transport
Wyładunek towaru
Przyjęcie towaru (odczytanie
kodów kreskowych,
porównanie z fakturą)
Zamówienie towaru
Odbiorcy
Zamówienie
Rys.2.Model obiegu informacji z uwzględnieniem procesów biznesowych.
Źródło: opracowanie własne.
W systemie wykorzystano technologię elektronicznej wymiany danych oraz
system kodów kreskowych. System kodów kreskowych zostanie użyty do
oznakowania
i
identyfikacji
produktów
rybnych
uczestniczących
w obrocie
towarowym, a obszarami zastosowań EDI będą:
- domena handlowa (zamówienie, faktura), umożliwiająca wymianę informacji
pomiędzy sprzedającym a kupującym;
- domena transportowa (zlecenie transportowe, aviso dostawy), stosowana w celu
organizacji dostawy towaru.
Celem systemu jest rejestracja ścieżki produktów rybnych, począwszy od
deklaracji wyładunku, po dokumenty sprzedaży i transportu. Po wyładunku ryb w
porcie nastąpi ich przyjęcie do LCSR, w którym po sortowaniu i sklasyfikowaniu
surowca zostanie opracowana i zarejestrowana w systemie karta wyładunku. Dalej
skrzynki z posortowanymi rybami będą właściwie oznakowane i umieszczone w
magazynie- chłodni. Informacje z terminali magazynowych (kody przyjętego towaru)
zostaną przesłane do bazy danych Centrum. Wydanie towaru z magazynu będzie
rejestrowane również za pomocą skanerów kodów paskowych, w ten sposób
Centrum będzie dysponowało zawsze aktualną informacją, by móc sprawnie
zarządzać powierzonym jej towarem.
Monitorowanie spedycji ryb odbywałoby się dzięki wykorzystaniu umieszczonych
w samochodach nadajnikach GPS, których sygnały byłyby rejestrowane w systemie
Centrum. Ponadto środki transportu zostałby wyposażone w czujniki elektroniczne
kontrolujące
temperaturę
ładunku,
W
ten
sposób
zwiększy
się
zarówno
bezpieczeństwo transportu, jaki i zapewni jakość przewożonego towaru.
W celu przyspieszenia obiegu informacji pewne dokumenty (faktura, zamówienie,
aviso transportowe) zostaną wymieniane za pomocą komunikatów EDI. W związku z
tym,
niezbędne
jest
utworzenie
sieci
korporacyjnej
łączącej
lokalną
sieć
komputerową Centrum z komputerami kontrahentów. Siecią rozległą realizującą
usługi transmisji danych mógłby być Internet, a serwerem realizującym elektroniczną
wymianę danych serwer Centrum.
WNIOSKI
1. Rozwiązaniem problemu organizacji rynku rybnego mogą być tworzone w portach
rybackich Lokalne Centra Sprzedaży Ryb, łączące sprzedaż bezpośrednią ze
sprzedażą publiczną (aukcją). Kolejnym etapem mogłoby być rozszerzenie
zakresu
usług
oferowanych
przez
Centrum
m.in.
poprzez
utworzenie
specjalistycznej bazy spedycyjnej dla ryb i produktów rybnych oraz świadczeniu
usług logistycznych dla innych podmiotów branży spożywczej.
2. Zastosowanie technologii teleinformatycznych w obrocie rybami i produktami
rybnymi może w istotny sposób wyeliminować usterki i poprawić jakość obiegu
informacji oraz polepszyć przepływ surowca rybnego w obrocie handlowym.
Piśmiennictwo
Kondratowicz L., 1999, EDI w logistyce transportu, Wydawnictwo Uniwersytetu
Gdańskiego, Gdańsk, s.31-55.
Kosieliński S., 2003, Zintegrowany System Informacyjny Zarządzania Rybołówstwem
(SFIS), Magazyn Przemysłu Rybnego nr (34)/2003, s.25.
Lem A., 1999, Znaczenie dystrybucji informacji dla rozwoju konsumpcji ryb, Magazyn
Przemysłu Rybnego nr (18)/1999, s.45-47.
Oktaba L., 2003, Polska - Unia Europejska. Co się zmieni w rybołówstwie po akcesji,
Rzeczpospolita nr 20.
Zieziula J., 2002, Polska gospodarka rybna w okresie transformacji (1990-2001), MIR,
Gdynia.
Lokalne Centra Sprzedaży Ryb w Polsce, Magazyn Przemysłu Rybnego nr 5(35)/2003, s.
68.
Rynek rybny w świetle najnowszych danych AC Nielsen, Magazyn Przemysłu Rybnego nr
5(35)/ 2003, s. 26.
Wzorcowy handel rybą z burty, Rynek Rybny nr 10(74), 2003, s.1.

Mirosława Marciniak ZASTOSOWANIE

Transkrypt

Podobne dokumenty

sprawozdanie z wycieczki do muszyny i krynicy

Mistrzowie malarstwa w świetlicy - konkursy plastyczne dla klas II i III

Informatyka Systemów Autonomicznych

Bez ryb nie ma rybołówstwa. Panie Ministrze Sawicki, apelujemy o

Mirosława Marciniak Innowacyjność i wzrost

Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 W

Kliknij aby pobrać dokument w formacie PDF - Akwa

Przewodnik dla Rodziców - Jak postepować z dzieckiem

Miejsca kultu