Ratusz

Ratusz
61-772 Poznań
Stary Rynek 1
Współrzędne geograficzne:
Długość
16° 56′ 2″E
Szerokość
52° 24′ 30″N
Opis
Ratusz poznański jest niewątpliwie najwspanialszą budowlą renesansową w Wielkopolsce i jedną z
najpiękniejszych w Polsce. Najstarsza wzmianka o ratuszu pochodzi z 1310 r. Wybudowano go
zapewne niewiele wcześniej, na przełomie XIII i XIV w. Świadczyć o tym może zachowany w
piwnicy zwornik z herbem Przemyślidów (pochodzący z tego rodu Wacław II zasiadał na tronie
polskim w latach 1300-06). Gotycki ratusz był niewielkim piętrowym budynkiem, nad którym
prawdopodobnie dopiero na początku XVI w. wzniesiono wysmukłą wieżę. W połowie XVI wieku, po
pożarze miasta, w czasie którego stary ratusz uległ częściowemu zniszczeniu, włoski architekt Jan
Baptysta Quadro z Lugano rozbudował ratusz w kierunku zachodnim, podpierając w ten sposób
grożącą zawaleniem gotycką wieżę. Ratuszowi nadano nowy, renesansowy charakter, a fasada
otrzymała formę trzypiętrowej loggii. Nad łukami arkad parteru umieszczono płaskorzeźby
przedstawiające cnoty, którymi powinni odznaczać się rajcy miejscy: Cierpliwość i Roztropność,
Miłość i Sprawiedliwość, Wiarę i Nadzieję oraz Męstwo i Umiarkowanie. Wystrój fasady
uzupełniają medaliony z postaciami świata antycznego (nad arkadami loggii pierwszego piętra)
oraz wizerunki władców z dynastii jagiellońskiej (nad drugim piętrem) od lewej: Jadwigi,
Władysława Jagiełły, Władysława Warneńczyka, Kazimierza Jagiellończyka, Jana Olbrachta,
Aleksandra, Zygmunta Starego i Zygmunta Augusta. Po bokach umieszczono wizerunki Piastów:
Mieszka I, Bolesława Chrobrego, Przemysła I i Przemysła II oraz Władysława Łokietka i Kazimierza
Wielkiego.
Pozostałe elewacje nie są tak bogate. Na elewacji północnej odnaleźć można napis zaczynający się
od słów: Hoc opus artificis Joannis Baptistae Itali... ("To dzieło Jana Baptysty Włocha..."); pod nim
cyrkiel i trójkąt - symbole architekta. Warto też zwrócić uwagę na skarpy wzmacniające wieżę od
strony północnej oraz na attykę,która od strony wschodniej przypomina mur obronny z trzema
wieżami. W środkowej wieżyczce znajduje się zegar, nad którym każdego dnia w samo południe
ukazują się dwa trykające się, blaszane koziołki. Pierwszy mechanizm zegarowy zainstalowano już
w 1551 roku. Pod zegarem znajduje się kartusz z literami S (tanisław) A (ugust) R (ex) - inicjałami
króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. Fragment wieży wykonany z cegieł na początku XVI w.
jest świadectwem gotyckiej przeszłości ratusza, natomiast jej hełm ze znajdującym się na szczycie
orłem polskim (wysokość 1,8 m; rozpiętość skrzydeł 2 m ) pochodzi z końca XVIII wieku.
Najstarszą częścią gmachu są wczesnogotyckie piwnice przykryte sklepieniami
krzyżowo-żebrowymi. Znajdująca się na pierwszym piętrze Sień Wielka, zwana też Salą Odrodzenia,
jest jednym z najpiękniejszych wnętrz renesansowych w Polsce. Jej sklepienie - wsparte na dwóch
filarach - ozdobione jest wyobrażeniami zwierząt, postaci mitologicznych i biblijnych oraz Słońca,
Księżyca i planet. W jednym z kasetonówumieszczono herb Poznania, są tu także herby Polski i
Litwy oraz związanych z Polską rodów królewskich. W sąsiedniej Sali Królewskiej uwagę zwraca
renesansowy kominek ozdobiony herbem miasta. Izba Sądowa nakryta jest renesansowym
sklepieniem z poł. XVI w.; stoi w niej posąg ostatniego króla polskiego - Stanisława Augusta
Poniatowskiego (za jego panowania powstała Komisja Dobrego Porządku, która zajęła się
uporządkowaniem Poznania zniszczonego w wyniku klęsk żywiołowych, zarazy i trwających w XVII
i XVIII w. wojen; wówczas odnowiono też ratusz).
Obecnie ratusz jest siedzibą Muzeum Historii Miasta Poznania.
Więcej o zabytkach na Starym Rynku w przewodniku multimedialnym
Zobacz
P. Skórnicki
D. Krakowiak
Archiwum MIM