Wskaźnik ten informuje, jaki udział w całości aktywów

Wskaźnik ten informuje, jaki udział w całości aktywów

Wskaźnik ten informuje, jaki udział w całości aktywów firmy stanowi zadłużenie.
Im wyższy jest poziom wskaźnika, tym stopień zadłużenia firmy jest wigks/y - i odwrotnie. W badanej firmie ud/iał zadłużenia w r. 1991 stanowił 70,8% całości aktywów, natomiast w r. 1993 62,3%. Zatem majątek przedsiębiorstwa w końcu badanego okresu był finansowany własnymi środkami w 37,7%. Stosunkowo wysoki poziom omawianego wskaźnika może wzbudzać zastrzeżenia co do wiarygodności finansowej firmy. Według standardów zachodnich wskaźnik ten powinien oscylować
w przedziale 0,57-0,67."
Wskaźnik zadłużenia długoterminowego lub relacja dług/kapitał (nazywany
jest również wskaźnikiem ryzyka) obliczany jest według następującego wzoru:
Poziom wskaźnika (8) określa stopień zabezpieczenia udzielanych kredytów
prze/, kapitał własny przedsiębiorstwa. Zobowiązania długoterminowe dotyczą długów spłacanych w okresie dłuższym niż l rok, a stanowić je mogą: kredyty długoterminowe, pożyczki hipoteczne, obligacje itp. Bank Światowy uznaje jako bezpieczny
a
J. Ostaszeewski: Analiza finansowa i wycena firmy wedlug standardów EWG, CIM, Warszawa 1992, s. 53.
poziom wskaźnika wynoszący 0,5. Oznacza to relację 33:67, zgodnie z którą ud/.iał
kredytu długoterminowego sianowi 1/3 i jest dwukrotnie niższy od udziału kapitału
własnego. Według zaleceń UNIDO proporcja ta winna zawierać się w przedziale od
25:75 do 33:67.*' W przypadku firmy „INRES" warunek ten jest spełniony jedynie w
latach 1992-1993, w których wskaźnik zadłużenia długoterminowego wynosił kolejno: 0,5 i 0,44, bowiem w 1991 r. poziom wskaźnika (0,8) przekraczał przyjętą normę. Zadowalający poziom lego wskaźnika w latach 1992-1993 jest wynikiem prawidłowej struktury kapitału, która w 1992 r. wynosiła 33,3 : 66,6 oraz w 1993 r. stanowiła 30:70.'"
Wskaźnik wyższy od l świadc/y, że zadłużenie długoterminowe przewyższa kapitał własny właścicieli. Sytuacja taka staje sig szczególnie niekorzystna dla pożyczkodawców, bowiem powstaje duże ryzyko związane z możliwością spłaty długów.
Zaznaczyć należy, że dążenie do maksymalnego sfinansowania działalności firmy
własnymi środkami nie /awszc jest korzystne dla jego właścicieli. Korzyści, jakie
przedsiębiorstwo może osiągnąć dzięki efektywnemu wykorzystaniu kredytów (obcych źródeł finansowania), obrazuje wspomniany efekt dźwigni finansowej. Istotę tego efektu ilustruje poniższy przykład.
Przykład pokazuje, że bardziej opłaca się zainwestować w firmę „Y", bo umożliwia ona osiągnięcie 24% stopy zwrotu kapitału, podczas gdy firma „X" osiąga
wprawdzie wyższy zysk netto, ale rozkłada się on na większą bazę kapitałową. Ten
dodatni efekt dźwigni finansowej działa jednak dotąd, dopóki wskaźnik rentowności
kapitału jest wy/s/y ni/, stopa procentowa od zaciągniętych kredytów.
Wskaźnik pokrycia obsługi zadłużenia nazywany również wskaźnikiem wiarygodności kredytowej można wyrazić w dwóch wersjach: w pierwszej w liczniku przyjmuje
'"' J. Kiluwski. Analiza jinunsowafinn. Materiały dydaktyczne, UMCS Lublin, Rzeszów 1993. s. 17.
Obliczenia własne na podstawie danych zawartych w tabeli 4.6.
10
Wskaźnik pokrycia obsługi zadłużenia wyznaczony przy zastosowaniu wzoru (9)
określa, i l e ra/.y zysk z działalności przewyższa wartość rocznych spłat kredytu i odsetek. Jego poziom /ależy od kondycji finansowej firmy i powinien być wyższy od
1,0 (minimum 1,2). Bank Światowy za optymalny przyjmuje poziom jako (2,5), a
minimalny (1,3). Im wyżs/.y poziom wskaźnika pokrycia obsługi zadłużenia, tym
wigks/.e zabezpieczenie spłaty rat kapitałowych i odsetek przez firmę. Oznacza to bowiem, że nawet jeśli wyniki finansowe firmy ulegną pogorszeniu, to i lak spłata rat i odsetek może być zapewniona.
Wskaźnik pokrycia obsługi długu liczony według wzoru (10) dostarcza bardziej
wiarygodnych informacji o stopniu zabezpieczenia obsługi kredytu przez wygospodarowany w przedsiębiorstwie zysk netto. Poziom lego wskaźnika powinien być co
najmniej równy I.
Wskaźniki pokrycia obsługi zadłużenia dla SA „INRES" wynosiły:
Obliczone wskaźniki dla firmy „INRES" wskazują na duży stopień ryzyka związany ze spłatą rat i odsetek. Szczególnie niepokojący jest poziom wskaźnika, w którego ustaleniu posłużono się. zyskiem netto. Bardzo niski jego poziom może świadc/.yć o nieefektywnym zarządzaniu przedsiębiorstwem oraz niewielkiej zyskowności
zainwestowanych środków. Stanowi to również sygnał dla kredytodawców o słabej
kondycji finansowej firmy i występującym ryzyku zabezpieczenia pokrycia rat i odsetek (które w badanej Spółce w r. 1993 są 9-krotnie wyższe od osiągniętego zysku
netto).
161
3.4. Wskaźniki rentowności
Podstawową wielkością, na której bazują wskaźniki rentowności zwane również
wskaźnikami zyskowności, jest poziom osiągniętego przez firmę zysku. Wskaźniki te
mogą służyć do oceny działalności kierownictwa z punktu widzenia efektywności
podejmowanych decyzji inwestycyjnych (strategicznych) stwarzających możliwości
generowania zysków firmy.
Do wskaźników rentowności można zaliczyć:
- wskaźnik zyskowności netto (rentowność sprzedaży netto),
- wskaźnik zyskowności kapitału własnego (rentowność kapitału własnego),
- wskaźnik zyskowności aktywów (rentowność aktywów).
Wskaźnik zyskowności netto (11), zwany również rentownością sprzedaży, ustalany jest jako relacja zysku netto do wartości sprzedaży netto, czyli:
Przedstawiony wskaźnik ujmuje ostateczny efekt finansowy całej działalności firmy w relacji do wielkości sprzedaży. Wyższy poziom tego wska/nika wskazuje na
korzystniej s/ą kondycję finansową firmy. Podniesienie rentowności netlo oznacza
wzrost efektywności sprzedaży. W firmie „INRES" wskaźnik zyskowności netto
kształtował się na bardzo niskim poziomie (nie stanowił nawet 1%). Oznacza to, że
np. w r. 1993 dla osiągnięcia 12 306 min zł zysku należało zrealizowanać sprzedaż o
wartości 1779,15 mld zł.
Wskaźnik zyskowności kapitału własnego, zwany również wskaźnikiem zwrotu
/. kapitału (return on eąuity ROE), oblicza się przez porównanie zysku po opodatkowaniu do kapitału własnego firmy.
Wskaźnik return on eąuity służy do oceny stopy zwrotu z kapitału wniesionego
przez właścicieli firmy. Jest to miara s/czególnie pr/.ydatna dla właścicieli (akcjonariuszy), klór/,y są zainteresowani efektywnością własnego kapitału.
Obliczone wskaźniki zyskowności kapitału dla firmy „INRES" kształtowały się
na bardzo niskim poziomic, co powinno być powodem zakłopotania dla kierownictwa i akcjonariuszy tej firmy.
Wskaźnik zyskowności aktywów - return on assets (ROA), nazywany również
wskaźnikiem zwrotu z inwestycji (14), przedstawia efektywność majątku firmy. Oblicza się go w następujący sposób:
Wskaźnik zyskowności aktywów określa ogólną zdolność aktywów przedsiębiorstwa do generowania /.ysków. Jest to miara służąca do ogólnej oceny efektywności
pr/,edsiebiorstwa. Wskaźnik ten można też obliczyć jako iloczyn dwóch wska/ników: rentowności sprzedaży (zyskowność netto) oraz rotacji aktywów.
Z przeprowadzonych oblic/.eń wynika, że firma „INRES" charakteryzowała się
bardzo niskim wskaźnikiem /yskowności aktywów (-0,53%) w r. 1991 ora? 0,82%
w r. 1993. Niezadowalająca sytuacja w zakresie zarządzania aktywami w badanej fir-
mię wynikała przede wszystkim z niskiej efektywności sprzedaży (wskaźnika zyskowności netto). Rozbicie wskaźnika zyskowności aktywów na dwa wskaźniki wynikowe umożliwia wyznaczenie kierunków działań strategicznych w celu poprawy
sytuacji maj alkowo-finansowej firmy.
3.5. Model analizy Du Ponta
Zaprezentowane dotychczas różne grupy wskaźników finansowych umożliwiały
ocenę wybranych obszarów działalności firmy. Każdy / Łych /.akresów potraktowany
był odrębnie zarówno pod względem obliczeń, jak i interpretacji. Rozwinięciem relacji pozwalającym ustalić wzajemne związki i zależności zachodzące między niektórymi grupami wskaźników finansowych jest model analizy Du Ponta. Model ten
zwany jest również piramidą Du Ponta (ryć. 4.8).
Z przedstawionych na wykresie zależności zaobserwować można, że wielkość
wskaźnika zyskowności kapitału własnego uzależniona jest od:
- wskaźnika zyskowności aktywów (stopa zwrotu z inwestycji),
- struktury kapitału zaangażowanego w przedsiębiorstwie.
Wskaźnik zyskowności aktywów (ROA) można wyznaczyć przez pomnożenie
wskaźnika zyskowności sprzedaży (rentowność netto) oraz rotacji aktywów (obrotu
całkowitymi aktywami). Należy zwrócić uwagę, że każdy z wymienionych
wskaźników obejmuje inny obszar zjawisk w przedsiębiorstwie. Wskaźnik zyskowności sprzedaży ujmuje wielkość sprzedaży oraz koszty bieżącej działalności. Natomiast wskaźnik obrotu aktywami oprócz wielkości sprzedaży wskazuje na rozmiary
zasobów majątkowych firmy, a wice zaangażowany majątek trwały i obrotowy.
Z modelu analizy Du Ponta wynika, że na wskaźnik zyskowności kapitału własnego ma wpływ nie tylko poziom wygospodarowanego zysku w firmie i jego relacja
do zaangażowanych zasobów majątku, ale także struktura kapitału, tj. udział w nim
kapitału własnego i obcego. Im mniejszy jest udział zewnętrznych (obcych) źródeł finansowania działalności firmy, tym wielkość wskaźnika zyskowności kapitału własnego jest mniejsza, i na odwrót. Wiadomo jest jednak, że aby uzyskać efekt z tytułu
zadłużenia przedsiębiorstwa, to koszty uzyskania dodatkowego kapitału (odsetki) powinny być niższe od rentowności całkowitego kapitału (własnego i obcego). Na ten
aspekt zagadnienia zwrócono uwagę przy prezentacji „dźwigni finansowej".
Przedstawione zależności wyrażone w konkretnym rachunku liczbowym (ryć.
4.8) umożliwiają analizę przyczynową zmian w poziomie wskaźnika zyskowności
kapitału własnego w ostatnim badanym roku w S.A. „INRES". Z przeprowadzonych
obliczeń wynika, że wskaźnik ten w badanej firmie w r. 1993 wynosił 2,3%, przy
czym na ukształtowanie się tej wielkości miały wpływ:
- struktura kapitału - udział obcych źródeł (kredytów długoterminowych i zobowiązań bieżących) w finansowaniu działalności firmy stanowił 64%,
164
- wskaźnik /.yskowności aktywów (0,82%) - jego wysokość kształtowała się na
bardzo niskim poziomie, o czym zadecydowały: rotacja aktywów (1,19) oraz szczególnie niekorzystna rentowność sprzedaży (0,69%).
Wykres Du Ponta ilustruje w szerokim /.akresie zależności między poszczególnymi wskaźnikami finansowymi, uwzględniając jednocześnie bieżącą i inwestycyjną
(ro/wojową) działalność firmy.
3.6. Wskaźniki rynkowe
W odróżnieniu od wcześniej przedstawionych, wskaźniki rynkowe obliczane są
na podstawie informacji ustalanych na rynku kapitałowym. Pozycja firmy emitującej
papiery wartościowe (akcje) oceniana jest nie tylko przez zarządzających nią menedżerów, ale również przez aktualnych akcjonariuszy (właścicieli) oraz potencjalnych
nabywców akcji (inwestorów) z punktu widzenia opłacalności inwestowania w daną
firmę, Do takiej oceny służą najczęściej wskaźniki:
- zysk na l akcję,
- stopa zyskowności akcji,
- stopa dywidendy,
- stopa wypłat dywidendy,
- wskaźnik ceny rynkowej akcji do zysku netto na l akcje,
- wskaźnik ceny rynkowej do kapitału własnego na l akcję.
Wśród wymienionych wskaźników o najbardziej ogólnym charakterze jest wskaźnik określający wielkość zysku netto przypadającego na l akcję (EPS -- eamings
per share rat i o).
Wskaźnik ten umożliwia ocenę potencjalnych korzyści akcjonariuszy przy założeniu, że dywidenda jest ściśle skorelowana / wielkością wygospodarowanego zysku.
Akcjonariusze liczą bowiem na uzyskanie korzystnych dywidend.
Poziom omawianego wska/.nika jest ks/tałtowany przez wiele czynników, m.in.
zyski i straty nadzwyczajne, obciążenia finansowe, liczbę akcji (w mianowniku
ułamka), która może ulec /mianie w sytuacji zamiany papierów wartościowych na
akcje zwykłe. Stąd te/, wskaźnik zysku na l akcje jest uważany za niezbyt obiektywną miarę, /yskowności lokat kapitałowych w różnych firmach. W tym celu wykor/.ystuje się stopę zyskowności akcji.
Wskaźnik ten jest obserwowany nie tylko przez akcjonariuszy, ale równie/ pr/e/.
potencjalnych inwestorów, k tor/y /amierzają nabyć akcje danej firmy, Stopa zyskowności akcji określa procent zysku z tytułu posiadania akcji w relacji do ceny
giełdowej.
Kolejna miara, wskaźnik stopy dywidendy służy do oceny bezpośrednich korzyści akcjonariuszy / tytułu posiadanych akcji.
Przedstawiony wskaźnik wykorzystywany jest często do oceny wartości akcji.
Porównanie stóp dywidend obliczonych dla różnych firm określa rozpiętość kor/yści
przysługujących poszczególnym właścicielom akcji. Firmy o dobrej, ustabilizowanej
pozycji na rynku kapitałowym gwarantują posiadaczom akcji satysfakcjonującą stopę
dywidendy. Są atrakcyjne dla potencjalnych inwestorów.
Wysokość dywidendy nie wynika z obligatoryjnych przepisów prawnych, ale jest
ustalana przez Walne Zgromadzenie Akcjonariuszy, które również może podjąć decyzję o pozostawieniu całości zysków do dyspozycji menedżerów w celu rozwoju
przedsiębiorstwa. Dlatego uzupełniającej informacji w tym zakresie dostarcza
wskaźnik stopy wypłat dywidendy, który oblicza sit; według wzoru:
Wskaźnik ten pozwala określić proporcje między zyskiem przeznaczonym na
konsumpcję w postaci dywidend od akcji a zyskiem wykorzystanym na cele rozwojowe firmy. Niski poziom wskaźnika sygnalizuje rozdysponowanie znacznej kwoly
zysków na inwestycje. Przeznaczanie natomiast w dłuższym czasie znacznej części
wygospodarowanego zysku na dywidendy zmniejsza możliwości rozwojowe firmy i
osłabia jej po/ycję na rynku. Chociaż zdar/.a się, że w roku poprzedzającym /amierzaną kolejną emisję akcji spółka może wyznaczyć stopę wypłat dywidendy na wyżs/.ym poziomie w celu zwiększenia zainteresowania nią potencjalnych nabywców
akcji.
Potencjalnych inwestorów i emitentów akcji interesują szczególnie dwa kolejne
wskaźniki wyrażające relację ceny rynkowej do: zysku netto na l akcję oraz kapitału własnego przypadającego na l akcję.
Pierwszy z wymienionych wskaźników tzw. PER (price earnings rafio) umożliwia ocenę opłacalności lokat kapitałowych w różnych firmach. Oblicza się go w następujący sposób:
Wskaźnik ten należy do najbardziej rozpowszechnionych na świecie, gdyż ułatwia
ocenę celowości inwestowania w akcje danej spółki. Poziom tego wskaźnika jest
u/ależniony od ryzyka związanego z działalnością danej firmy oraz perspektyw
w/rostu jej dochodów. Określa on bowiem okres (liczbę lat), w ciągu którego nastąpi
zwrot nakładów na zakup akcji przy zastrzeżeniu, że wygospodarowany zysk w firmie będzie kształtował się na dotychczasowym po/iomie. Zainteresowani tym
wskaźnikiem są zarówno makler/y giełdowi, jak i indywidualni posiadacze i przyszli
nabywcy akcji.
Do celów prognostycznych /wiązanych z podjęciem decyzji inwestowania w danej firmie służy wskaźnik ceny rynkowej do kapitału własnego tzw. PEQ (pńce to
eąuity rano).
Po/,iom lego wskaźnika określa, jak kształtuje się wartość rynkowa firmy w relacji do jej wartości księgowej. Niska wartość wskaźnika sugeruje, że spółka osiąga
małe zyski bieżące, a majątek pozostający w jej dyspozycji nic jest w pełni wykorzystany. Natomiast dobra kondycja finansowa firmy i korzystna ocena jej perspektyw
rozwojowych wpływa na wzrost notowań akcji na giełdzie, a zatem - wzrost poziomu wskaźnika.
Kształtowanie się zaprezentowanych wskaźników rynkowych w Spółce Akcyjnej
„INRES" w latach 1991-1993 zawiera tabela 4.12. Niezbędne informacje w tym zakresie przedstawiono w pierwszej jej części. Stanowią one uzupełnienie danych zawartych w bilansie i rachunku wyników. Spółka Akcyjna „INRES" powstała w. r.
1991 w drodze prywatyzacji przedsiębiorstwa państwowego. Kapitał założycielski
(akcyjny) wynosił 248 400 min zł i dzielił się na 2700 tyś. akcji o wartości nominalnej 92 tyś. zł każda. Cena emisyjna akcji wynosiła 128,7 tyś. zł, stąd kapitał zapasowy utworzony z wpływów powyżej wartości nominalnej wynosił 99 142 min zł.
Na początku 1993 r. podwyższono kapitał spółki o 27 600 min zł emitując 300
tyś. akcji o cenie nominalnej 92 tyś. zł. Kapitał zapasowy wzrósł o 44 855 min zł w
wyniku podwyższenia ceny sprzedaży do poziomu 140. ty s. zł. Głównym celem tego
przedsięwzięcia było wzmocnienie pozycji kapitałowej spółki.
/, obserwacji obliczonych wskaźników wynika, że działalność Spółki S.A. „INRHS" charakteryzuje się, niską rentownością. Szc/ególnie niekorzystny oka/,ał się rok
1991, w którym na każdą wyemitowaną akcję przypadała strata w wysokości (-2717
zł.}. W kolejnych latach sytuacja uległa poprawie. Zyskowność jednej akcji w r. 1992
wynosiła 1211 zł, a w r. 1993 w stosunku do roku poprzedniego wzrosła 3-krotnie,
osiągając poziom 4102 zł na l akcję. Spowodowało to w r. 1993 wzrost stopy zyskowności do 1,37%. Również w tym roku po raz pierwszy płacono dywidendę od
akcji, przy czym jej stopa uzyskała niski poziom (0,5%). Natomiast relatywnie wysoki hył udział wypłat dywidendy w relacji do zysku netto (36,8%). Podjęcie takiej decyzji miało na celu zapewnienie akcjonariuszy o poprawie kondycji finansowej firmy
oraz utrzymaniu ceny giełdowej akcji na dobrym poziomie.
Wyjątkowo niekorzystnie ocenić należy poziom wskaźnika PER (ceny rynkowej
do zysku netto l akcji), głównie z powodu bardzo niskiej zyskowności akcji oraz
wyraźnego wzrostu ceny rynkowej. Natomiast wśród badanych wskaźników rynku
kapitałowego zadowalający poziom uzyskała relacja ceny rynkowej akcji do wartości
kapitału przypadającego na akcję (wskaźnika PKQ). Jego wartość uległa znacznej
poprawie. Oznacza to, że akcjonariusze i inwestorzy pozytywnie oceniają perspektywy rozwojowe firmy, a powolny, aczkolwiek systematyczny wzrost zysku jest tego
pr/y kładem.
4. ZAKOŃCZENIE
Zarzad/.anie przedsiębiorstwem w konkurencyjnych warunkach gospodarki rynkowej staje się coraz trudniejsze i bardziej skomplikowane. Stąd powinno być oparte
na kompleksowej, strategicznej anali/,ie ekonomicznej. Strategiczny charakter analizy ekonomicznej przejawia się w ocenie skutków realnego oddziaływania przedsiębiorstwa na otoczenie i otoczenia na przedsiębiorstwo, stosowaniu metod i narzędzi
analitycznych w celu rozpoznania i ustalenia szans i zagrożeń w ka/.dym rodzaju podejmowanych działań.
W osiąganiu skuteczności działania przedsiębiorstwa, funkcjonującego w turbulenlnym otoczeniu, pod ogromną presją rynku, konkurentów, niepewności i czynnika
czasu, ogromnego znaczenia nabiera odpowiednio wczesne wykrycie i prawidłowa
reakcja na sprzyjające okazje i potencjalne zagrożenia ora/, zmiany zidentyfikowane
w samym przedsiębiorstwie.
Finansowy aspekt /jawisk zachod/.ących w przedsiębiorstwie sianowi przedmiot
analizy finansowej, będącej zasadniczą częścią anali/.y działalności przedsiębiorstwa.
Zaprezentowana w rozdziale IV metoda oceny przedsiębiorstwa umożliwia w pierwszej kolejności wstępną, o znaczym stopniu uogólnienia, charakterystykę firmy.
Podstawę w tym zakresie stanowi praktyczna umiejętność oraz przekształcanie podstawowych dokumentów sprawozdawc/.ości finansowej tzn. bilansu, rachunku zysków i strat oraz rachunku przepływu środków pieniężnych.
Pogłębienie badań i wnikliws/,c wnioskowanie o kondycji finansowej przedsiębiorstwa wymaga zastosowania zestawu szczegółowych wskaźników finansowych
obrazujących w s k wanty t'i kowanej formie poszczególne obszary działalności przedsiębiorstwa. Ocena wskaźnikowa uważana jest za najpopularniejszą i najszerzej stosowaną metodę badania firmy. Wskaźniki finansowe obejmują swym zakresem całą
działalność finansową firmy. Ujęcie ich w poszczególne grupy, tzn. płynność finansową, sprawność zarządzania aktywami, stopień zadłużenia, zyskowność, pozwala na
dokonanie oceny tej sfery działania, która znajduje się aktualnie w centrum zainteresowania. Nie należy jednak ograniczać się do wykorzystania jednego lub dwóch
wskaźników jako reprezentantów danej grupy - zawężona analiza (fragmentaryczność /akresu oceny) może doprowadzić do wykształcenia nieprawdziwego obrazu
firmy.
Dokonana diagnoza i ocena wybranych sfer działalności przedsiębiorstwa zmierza w konsekwencji do zweryfikowania rentowności firmy. Zysk jako kategoria ekonomiczna jest podstawowym kryterium i miernikiem oecny efektywności przedsiębiorstwa w gospodarce rynkowej. Poziom generowanego zysku determinuje ro/wój
przedsiębiorstwa, a więc jego pozycję na rynku. Wartość praktyczna anali/y finansowej zależy również od właściwego ustalenia czynników kształtujących wyniki finansowe przedsiębiorstwa oraz dokładnego określenia kierunków ich oddziaływania.
Atrakcyjność i przydatność analizy finansowej w procesie podejmowania trafnych decy/ji strategicznych stale wzrasta. Z jednej strony służy ona do weryfikacji i
oceny realizowanych działań, a z drugiej staje się niezbędnym instrumentem zarządzania.