KONSPEKT - wykład 2 - Człowiek jako miara i skala. Kanon

ERGONOMIA
KONSPEKT
WYKŁAD 2.
Człowiek jako miara i skala. Kanon proporcji człowieka.
1.
Wymiary i anatomiczny kształt ciała człowieka jako odniesienie do kształtowania
przestrzeni i rzeczy przez projektantów.
2.
Dawne jednostki miary wywodzące się z części ciała.
Stopa, łokieć, sąŜeń.
3.
Miara metryczna.
4.
Wielkość ciała człowieka jako skala porównawcza dla róŜnych obiektów.
5.
Antropologia a ergonomia.
Antropologia (biologia porównawcza człowieka) jest to nauka o zmienności cech
fizycznych człowieka w czasie i przestrzeni. Rozwinęła się w połowie XIX wieku.
W antropologii zespół technik i metod pomiarowych, umoŜliwiających ścisłe badanie
zróŜnicowania cech mierzalnych człowieka i ich zmienności w rozwoju osobnicznym i
ewolucyjnym, nazywa się antropometrią. Antropometria zajmuje się pomiarami odcinków,
obwodów, kątów między płaszczyznami lub liniami ciała.
6.
Kanony proporcji człowieka.
Kanon to reguła, wzorzec, zasada kompozycyjna. WiąŜe się z nauką o proporcjach.
JuŜ w zamierzchłych czasach ciało człowieka dzielono i obliczano jego proporcje według
wielkości poszczególnych części - głowy, twarzy, stopy.
2
Najstarszymi kanonami są: kanon państwa faraonów (ok. 3000 r.p.n.e.); kanon ery
ptolemejskiej; kanony greckie i rzymskie; kanon Polikleta (w rzeźbie greckiej), kanony
średniowieczne.
6.1.
Kanon Witruwiusza.
Witruwiusz był architektem, budowniczym i mechanikiem. Pracował jako nadworny
architekt wojenny Juliusza Cezara i cesarza Augusta. Napisał dzieło, które jest jedynym
zachowanym traktatem o architekturze jaki przekazała nam staroŜytność – jego materiał
rysunkowy zaginął, ale znane są rysunki oparte na koncepcji Witruwiusza opracowane w XVI
wieku przez Cesare Cesarino.
6.2.
Kanon Leonardo da Vinci.
Vinci był malarzem, teoretykiem sztuki, rzeźbiarzem, architektem i myślicielem –
prawdziwym „człowiekiem renesansu”. Zajmując się badaniem proporcji ciała ludzkiego
kontynuował witruwiuszowskie idee. Na rysunku przedstawiającym kanon da Vinci widzimy
właściwie dwie sylwetki człowieka. Obie są wpisane w kwadrat i koło – figury wykorzystane
takŜe przez Witruwiusza i pokazane w rysunkach Cesarino.
6.3.
Villard Honnecour.
Villard Honnecour jest autorem szkicownika architektonicznego. Łączył ideę
kształtów ludzkiego ciała z formami architektonicznymi, np. porównanie postaci Śpiącego
Apostoła i rzutu prezbiterium kościoła.
6.4
Francesco di Giorgio Martini.
Napisał traktat, w którym wiodącą myślą w określaniu planu budowli jest postać
człowieka. Oparł się przy tym na dwóch figurach geometrycznych – kole i kwadracie.
6.5.
Kanon Albrechta Dürera.
Kanon ten został stworzony na początku XVI w. i opisany w dziele „Cztery księgi
o proporcjach ludzkich” – 1528 r. Dürer był malarzem, grafikiem, matematykiem, pisarzem
i teoretykiem sztuki. Szczególnie interesował się proporcjami matematycznymi próbując
dostosować jej do zasad sztuki. Za punkt wyjścia przy tworzeniu kanonu przyjął wzrost
człowieka (h) i dzielił go na ułamki, określając wielkości poszczególnych części ciała. Na
rysunkach Dürera warto zwrócić uwagę na to, Ŝe zauwaŜył istotną cechę działania ciała
ludzkiego – to, Ŝe nie jest całkowicie symetryczne.
6.6.
Kanony proporcji człowieka a zasada „złotego podziału”.
Przy tworzeniu kolejnych kanonów duŜą rolę odegrała tzw. „zasada złotego
podziału”. Jest to zasada proporcji polegająca na podziale odcinka na dwie róŜne części,
3
z których mniejsza pozostaje w takim stosunku do większej, jak większa do całego odcinka
(M : m).
6.7.
Kanon Adolfa Zeisinga.
Kanon ten został stworzony w połowie XIX w. w oparciu o zasadę złotego podziału.
Na rysunku Zeisinga widzimy ciało człowieka, którego wysokość została podzielona wg
złotej proporcji na dwa odcinki M i m.
6.8.
Kanon Le Corbusiera - Modulor
Jednym z najbardziej znanych architektów XX wieku był Le Corbusier. On równieŜ
stworzył swój kanon proporcji człowieka, zwany Modulorem. Le Corbusier doceniał
znaczenie badań antropometrycznych. Wprowadzał typizację wynikającą z wymiarów
człowieka. Za punkt oparcia przyjmował złoty podział.
7.
Wykorzystanie kanonów proporcji człowieka w projektowaniu.
8.
Sposób „działania” ciała człowieka – wybrane aspekty.
Pozorna symetria w działaniu ciała człowieka. Niesymetryczność w budowie
wewnętrznej człowieka. Praworęczność i leworęczność.
dr inŜ. arch. Wojciech Niebrzydowski