Część 4_ metody kalkulacji

BLOG PROFESOR GERTRUDY KRYSTYNY ŚWIDERSKIEJ
Rachunkowość, sprawozdawczość finansowa, rachunek kosztów, controling
“Ryzyko bierze się z niewiedzy o tym co robisz” Warren Buffett
Cykl artykułów:
JAK POPRAWNIE KALKULOWAĆ KOSZT WYTWORZENIA WYROBÓW
Część IV W jaki sposób ustala się koszt wytworzonego wyrobu, czyli tradycyjne metody kalkulacji Kalkulacja sprowadza się do ustalenia wartości zasobów jakie trzeba zużyć aby
wytworzyć wyrób i oznacza wykonywanie czynności obliczeniowych zmierzających
do określenia kosztu wyrobu finalnego wraz ze wskazaniem struktury jego
komponentów.
Stosowane w praktyce metody kalkulacji można sprowadzić do dwóch:
•
Kalkulacji podziałowej,
•
Kalkulacji doliczeniowej.
Kalkulacja podziałowa polega na tym, że koszty zasobów, zużytych przy produkcji
w danym okresie, gromadzi się dla całego zakładu lub etapów produkcji (według faz
czy operacji) i dzieli przez ilość wytworzonych w tym czasie jednostek
kalkulacyjnych (np. wyrobów, półfabrykatów).
Jednostka kalkulacyjna może być ustalona jako indywidualna lub zbiorcza. Z
indywidualną jednostką mamy do czynienia wówczas, gdy produkcja jest jednorodna
i możemy ją wyrazić za pomocą jednostek naturalnych np. sztuki, metry, kilogramy.
Zbiorcza jednostka kalkulacyjna to grupa zbliżonych rodzajowo wyrobów tzn.
wyrobów jednorodnych pod względem materiałochłonności, sposobu wytwarzania, a
różniących się między sobą nielicznymi parametrami techniczno-eksploatacyjnymi
np. wykończeniem, kolorem, opakowaniem. W jednej grupie nie mogą się więc
znaleźć produkty zużywające różne materiały wsadowe (surowce, półfabrykaty)
nawet wówczas, gdy podlegają identycznym procesom przerobu oraz produkty
zużywające takie same surowce lecz podlegające różnym procesom przerobu.
Zbiorczą jednostkę kalkulacyjną tworzy się w sytuacji gdy kalkulowanie kosztów
wytworzenia każdego z produktów należącego do grupy jest nieopłacalne lub sprawia
trudności. Stosowanie zbiorczych jednostek kalkulacyjnych zmniejsza wartość
poznawczą kalkulacji, koszty takich jednostek ulegają bowiem zmianie również przy
zmianach ilościowych w asortymencie produktów zaliczonych do ich składu. Jeżeli
np. jednostką kalkulacyjną jest 1 tonokilometr to zmiana wykorzystania samochodów
o mniejszej ładowności spowoduje zmianę kosztu zbiorczej jednostki kalkulacyjnej,
podczas gdy koszt przewozu samochodem o danej ładowności nie uległ zmianie.
Kalkulacja podziałowa jest stosowana w przedsiębiorstwach wytwarzających
jednorodny (homogeniczny), nieskomplikowany produkt. Sytuacja taka występuje
przy:
•
produkcji masowej, gdy produkowany jest tylko jeden asortyment wyrobów,
•
produkcji masowej, gdy z tego samego surowca produkowane są różne wyroby
przy zastosowaniu tych samych urządzeń i zabiegów technologicznych.
Kalkulacja doliczeniowa jest stosowana w przedsiębiorstwach wytwarzających w
kolejnych okresach różnorodne produkty. Sytuacja taka dotyczy przedsiębiorstw, w
których:
•
produkcja ma charakter jednostkowy lub seryjny niepowtarzalny tzn. każdy
produkt (seria) ma nietypowy charakter, a sposób przebiegu procesu
produkcyjnego i wykorzystanie zasobów ustalane jest każdorazowo w sposób
indywidualny,
•
produkcja ma charakter seryjny powtarzalny, ale produkcja różnych produktów
odbywa się przy wykorzystaniu różnych zabiegów technologicznych i różnych
maszyn.
W kalkulacji doliczeniowej odrębnie kalkuluje się koszt danego obiektu kalkulacji
rozumianego jako wyrób finalny, którym może być pojedynczy wyrób, seria lub
asortyment. Dla każdego obiektu kalkulacji otwierane są karty kalkulacyjne, na
których gromadzi się koszty w przekroju poszczególnych pozycji kalkulacyjnych.
Koszty bezpośrednie* odnosi się wprost na dany obiekt kalkulacji i rejestruje na
karcie kalkulacyjnej na podstawie dokumentów źródłowych. Koszty pośrednie** są
natomiast alokowane na podstawie odpowiednich kluczy rozliczeniowych.
Tradycyjnie przyjmowane klucze rozliczeniowe kosztów pośrednich oparte są na
założeniu, że poziom kosztów pośrednich ulega zmianie na skutek zmian wielkości
produkcji.
*koszty bezpośrednie wyrobów to koszty produkcyjne, które można w jednoznaczny
sposób przypisać do wyrobu, np. surowce, wynagrodzenia pracowników
zatrudnionych bezpośrednio przy produkcji danego wyrobu.
** koszty pośrednie wyrobów to koszty produkcyjne, których nie można
bezpośrednio powiązać z wyrobem, można natomiast przypisać w sposób
jednoznaczny do wydziału w którym produkowany jest wyrób, np. wynagrodzenia
pracowników nadzoru nad produkcją.
W kolejnych częściach przedstawię przykłady zastosowania różnych metod
kalkulacji.
Prof. Gertruda Krystyna Świderska