poradnik dla nauczyciela - Nasz Elementarz

Transkrypt

nasz
Podręcznik do szkoły podstawowej
Maria Lorek, Lidia Wollman
klasa 1
część 2
Adaptacja dla uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi
Agnieszka Bajewska-Kołodziejak, Katarzyna Cichocka-Segiet, Małgorzata Czajkowska-Kisil,
Piotr Mostowski, Paweł Rutkowski, Małgorzata Skuza, Krystyna Ziątek
PORADNIK DLA NAUCZYCIELA
WSTĘP
Szanowni Państwo,
mamy przyjemność przekazać Państwu drugą część Naszego elementarza w wersji przeznaczonej dla uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Nie zmieniła się formuła naszej adaptacji.
Ponownie w skład zestawu, który Państwu proponujemy, wchodzą:
» ADAPTACJA NASZEGO ELEMENTARZA (CZĘŚĆ 2: ZIMA)
Nasze modyfikacje w książkowym wydaniu podręcznika polegają przede wszystkim na odmiennym od oryginału sformułowaniu wielu poleceń, wprowadzeniu znaków graficznych (piktogramów) systemu PCS (ang. Picture Communication Symbols – każdą lekcję podręcznika wzbogaciliśmy o co najmniej
jedno pytanie sformułowane w ten sposób) oraz dostosowaniu
do specjalnych potrzeb edukacyjnych graficznej strony podręcznika (np. poprzez wzmocnienie i ujednolicenie kolorów).
Każdą lekcję podręcznika wzbogaciliśmy o co najmniej jedno
pytanie piktogramowe. W części drugiej zdecydowaliśmy się
na wprowadzenie kilku strategii pozwalających na sygnalizowanie wybranych kategorii gramatycznych, aby pokazać, w jakim
stopniu formułowane w ten sposób pytania czy stwierdzenia
mogą zbliżyć się do odpowiadających im zdań języka polskiego. W szczególności wprowadziliśmy diakryty odpowiadające
kategorii czasu (pomniejszone znaki przeszłość i przyszłość
zamieszczone po lewej stronie symbolu oznaczającego czynność). W części drugiej Naszego elementarza pojawia się także jako diakryt zminiaturyzowany znak ty przy poleceniach
w trybie rozkazującym, np. narysuj, oblicz itd. (inny niż duży
znak ty użyty jako – jawny lub domyślny – zaimek osobowy
w pytaniach typu „Czy [ty] lubisz?”). Liczba mnoga w pytaniach została oznaczona przez podwojenie znaku. Zarówno
w książce, jaki i w Zeszycie piktogramów wprowadzamy stopniowanie przymiotników i przysłówków poprzez dodanie do
znaku w formie podstawowej jednego (stopień wyższy) lub
dwóch (stopień najwyższy) wykrzykników. Warto podkreślić,
że celem przeredagowania części poleceń było uczynienie ich
struktury językowej jak najmniej kłopotliwą dla dzieci z trudnościami komunikacyjnymi. Ingerencje te nie wpłynęły jednak
2
PORADNIK DLA NAUCZYCIELA – WSTĘP
na zakres wprowadzanego w podręczniku materiału. Co do zasady upraszczaliśmy formę, a nie treść poleceń. Naszym priorytetem było ułatwienie dzieciom ze specjalnymi potrzebami
edukacyjnymi pracy z elementarzem – bez jednoczesnego
ograniczania dostępu do wiadomości i umiejętności przewidzianych w podstawie programowej. Zdajemy sobie sprawę, że
rosnąca liczba tekstów, treści do przyswojenia i umiejętności
do opanowania będzie stanowiła wyzwanie dla wielu uczniów
ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi i ich nauczycieli. Nasz
elementarz pozostawia nauczycielowi swobodę w planowaniu przebiegu lekcji, korzystaniu z kart pracy i innych pomocy
dydaktycznych. Dzięki temu nauczyciel może zaproponować
uczniowi dodatkowe zadania, kształtujące lub utrwalające te
umiejętności, które sprawiają mu szczególną trudność (zgodnie z zaleceniami dostosowania metod i form pracy do potrzeb
i możliwości danego ucznia, zawartymi w orzeczeniu o potrzebie kształcenia specjalnego). Inne dostosowania będą możliwe
w klasie jednorodnej, w której uczniowie mają zbliżone potrzeby
(np. wydłużenie czasu pracy nad danym zagadnieniem, nacisk
na poglądowe metody nauczania i działanie dzieci), a inne
w klasie integracyjnej lub ogólnodostępnej (wykorzystanie
godzin dodatkowych, ćwiczenia wykonywane ze wsparciem
nauczyciela wspomagającego, zalecanie powtarzania ćwiczeń
w domu).
» MATERIAŁY W POLSKIM JĘZYKU MIGOWYM (PJM)
Do elementarza zaadaptowanego w formie książkowej dołączamy kolejną płytę z wersją multimedialną. Zawiera ona ponad
tysiąc filmów zamiganych w polskim języku migowym (PJM),
czyli w odrębnym od polszczyzny języku naturalnym, którym
posługuje się polska społeczność głuchych. Udostępnienie
uczniom i nauczycielom tak obszernego zestawu materiałów
wideo w PJM to swoisty przełom w historii edukacji niesłyszących dzieci w Polsce. W naszej adaptacji przetłumaczone na
język migowy zostały nie tylko polecenia i pytania, lecz także bajki, opowiadania oraz dodatkowe objaśnienia do treści
podręcznika. Wersję multimedialną można odtworzyć w dowolnym systemie operacyjnym.
poradnik zawiera także opisy modyfikacji wprowadzonych na
poszczególnych stronach adaptacji.
» ZESZYT PIKTOGRAMÓW
Każdą z lekcji zaadaptowanego podręcznika opatrzyliśmy zestawem odpowiednio dobranych symboli PCS, umieszczonych
w dołączonym do naszej publikacji Zeszycie piktogramów.
Wykorzystanie znaków graficznych ma trudne do przecenienia
znaczenie w edukacji dzieci niemówiących oraz niepełnosprawnych intelektualnie. Uczniowie ci mają trudności w formułowaniu i/lub wyrażaniu myśli, symbole graficzne pomagają zaś
w rozwijaniu ich kompetencji komunikacyjnych. Mamy nadzieję, że stworzony przez nas Zeszyt piktogramów ułatwi nauczycielowi codzienną pracę dydaktyczną z Naszym elementarzem.
Oprócz zestawów symboli PCS odpowiadających poszczególnym tematom Zeszyt piktogramów zawiera również tablice
wspomagające nauczanie uczniów ze specjalnymi potrzebami
edukacyjnymi w zakresie matematyki – tablicę ułatwiającą układanie zadań tekstowych i tablicę z liczbami i znakami działań.
Dziękujemy firmie DynaVox Mayer-Johnson za udzielenie zgody na zamieszczenie symboli PCS w naszej publikacji.
Oddając do rąk czytelników drugą część naszej adaptacji, pragniemy podziękować za wszystkie uwagi i komentarze, które
otrzymaliśmy po wydaniu części pierwszej. Niezwykle pomocne okazały się zarówno specjalistyczne porady recenzentów tej
publikacji (Małgorzaty Burty, Justyny Kowal, Agnieszki Pilch i Beaty Roli), jak i głosy dochodzące od użytkowników podręcznika.
Mamy nadzieję, że druga część adaptacji będzie odpowiadać Państwa potrzebom i oczekiwaniom.
» PORADNIK DLA NAUCZYCIELA
Uzupełnieniem opisanego powyżej zestawu materiałów edukacyjnych jest niniejszy poradnik dla nauczyciela, udostępniony w wersji elektronicznej za pośrednictwem strony internetowej Ministerstwa Edukacji Narodowej (www.naszelementarz.
men.gov.pl). Celem, który przyświecał nam przy tworzeniu
poradnika, było – podobnie jak w wypadku pierwszej części
– stworzenie użytecznego zestawu wskazówek dotyczących
realizowania poszczególnych lekcji zawartych w zaadaptowanym podręczniku. Przypominamy zarazem, że pierwsza część
poradnika dla nauczyciela zawierała ogólny wstęp metodyczny
oraz szczegółową bibliografię. Zachęcamy, by korzystać z tych
materiałów także przy pracy z drugą częścią adaptacji Naszego elementarza. Poza wskazówkami metodycznymi niniejszy
3
PORADNIK DLA NAUCZYCIELA – WSTĘP
Agnieszka Bajewska-Kołodziejak
Katarzyna Cichocka-Segiet
Małgorzata Czajkowska-Kisil
Piotr Mostowski
Paweł Rutkowski
Małgorzata Skuza
Krystyna Ziątek
nN
nos
nos
Natalka
kanarek
bernardyn
nu
ty
Ten mały piesek to Nosek.
Nosek jest psem Natalki.
Kanarek pani Aliny to Nutka.
Lena ma kota. Kotka Leny to Trajkotka.
A tam stoi pan Jan Nowak.
Kim jest pan Jan?
Jak ludzie pomagają psom?
4
N JAK NOS
1. Kto to jest weterynarz? Co robi weterynarz?
2. Jak psy pomagają ludziom? Jak ludzie pomagają psom?
3. Co to jest dogoterapia? Co to jest hipoterapia?
4. Pies ma doskonały węch, a kot ma doskonały wzrok. Jakie zmysły ma człowiek?
5. Ludzie biorą (adoptują)
Jak psy pomagają ludziom?
zwierzęta ze schroniska.
Dlaczego dobrze jest
adoptować takie zwierzęta?
5
Strony: 4, 5
Teksty poleceń przed adaptacją:
1. Co wiecie o zawodzie weterynarza? Czego jeszcze chcecie się dowiedzieć?
2. W jaki sposób psy pomagają ludziom? Jak ludzie pomagają psom?
3. Dowiedzcie się, co to jest dogoterapia oraz hipoterapia.
4. Pies ma doskonały węch, a kot wzrok.
Jakimi zmysłami posługuje się człowiek?
5. Dlaczego warto adoptować zwierzęta ze schroniska?
Adaptacje graficzne:
» zamieniono wzór posadzki na jednolite wypełnienie
» usunięto niektóre elementy ilustracji (szafkę z lekami, czasopisma na stoliku,
obrazek z końmi)
» przesunięto obrazek psa bliżej drzwi
Propozycje pracy dla nauczyciela:
Do zeszytu w trzy linie można wkleić obrazki zwierząt domowych: psa, kota, kanarka. Dzieci dobierają etykietki do ilustracji, wklejają je, a obok odwzorowują
nazwy zwierząt. Odpowiednią pracą domową będzie nauczenie się pisania podanych nazw z pamięci.
W celu sprawdzenia rozumienia tekstu uczniowie powinni odpowiedzieć na pytania typu:
» Jak nazywa się pies Natalki?
» Jak nazywa się kanarek?
» Jak nazywa się kot Leny?
Odpowiedzi na pytania mogą być ustne, pisemne lub układane z rozsypanki wyrazowej.
Jest to też dobry moment na ćwiczenie odpowiedzi na pytania: „Czy masz psa/
kota/kanarka?”, „Jak nazywa się twój pies/kot/kanarek?”.
W nawiązaniu do tekstu należy opisać ilustrację, zadając pytania:
» Co to za miejsce?
» Skąd wiesz?
» Kim jest pan w białym fartuchu?
» Po co ludzie przychodzą do lekarza?
Jeśli uczniowie nie potrafią odpowiedzieć, odwołując się do swoich doświadczeń,
można zapytać: „Czy znasz kogoś, kto nosi biały fartuch i pomaga?”. Traktujemy to
jako wstęp do rozmowy o pracy weterynarza.
Materiał lekcyjny jest bogaty, niesie interesujące treści, ale niełatwe dla uczniów
z ograniczonymi kompetencjami komunikacyjnymi. Wiele pojęć może wymagać
wyjaśnienia (nie tylko dogoterapia i hipoterapia, lecz także np. kundelek, kanarek,
schronisko, adoptować, zmysły).
Po kilkakrotnym wysłuchaniu tekstu ze wskazywaniem czytanych wyrazów uczeń
niemówiący może ułożyć kilka zdań z czytanki z rozsypanych wyrazów, a wspomniane w tekście imiona – złożyć z literek. Jeśli uczeń będzie miał trudność z samodzielnym ułożeniem zdań i wyrazów (ponieważ nie opanował jeszcze umiejętności czytania), to nauczyciel może mu zaproponować, aby ułożył zdania i wyrazy
4
według podanego wzoru – umożliwi to nauczycielowi sprawdzenie, czy uczeń
potrafi samodzielnie śledzić kolejność liter w wyrazie oraz wyrazów w zdaniach.
Ewentualnie nauczyciel może czytać uczniowi poszczególne wyrazy, a następnie
zachęcać dziecko do ułożenia z nich zdań. Ważne jest jednak, aby wskazał jednoznaczny, odpowiedni do możliwości ucznia, cel ćwiczenia. Warto także poprosić
ucznia, aby odnalazł na ilustracji zwierzęta opisane w tekście oraz ich właścicieli.
Tablica z piktogramami ma pomóc dziecku ze specjalnymi potrzebami komunikacyjnymi i/lub z niepełnosprawnością intelektualną zrozumieć i przyswoić materiał
pojęciowy oraz umożliwić aktywny udział w lekcji (odpowiadanie na pytania nauczyciela). Warto zwrócić uczniowi uwagę na to, że zwierzęta pomagają ludziom:
pilnują (stada lub domu), szukają, pomagają niepełnosprawnym (ruchowo i niewidomym), ratują. Ludzie pomagają zwierzętom bezdomnym, zabierając je ze schroniska do domu. Opieka nad zwierzętami domowymi została przedstawiona na s. 29
Zeszytu piktogramów, część I: „Jesień” (karmienie, wyprowadzanie na spacer,
bawienie się, wizyta u weterynarza); piktogramy te można dziecku przypomnieć.
Pożądane jest odwołanie się do doświadczeń ucznia ze zwierzętami.
Piktogramy dogoterapia i hipoterapia zostały przedstawione jako zajęcia (klamra) z psem lub koniem, mające cel terapeutyczny (czarny krzyż), pomocny będzie
również symbol ćwiczyć.
Tematykę zmysłów wyjaśniono szczegółowo przy następnej lekcji w Zeszycie piktogramów.
Uczeń niemówiący może pokazać, że wie, w jakim miejscu wyrazu znajduje się
nowo poznana litera n, posługując się symbolami z lekcji C jak cytryna.
Dodatkowe materiały w języku migowym:
» definicje słów: weterynarz, dogoterapia, hipoterapia
» objaśnienie dotyczące nadawania zwierzętom imion
» etykiety pomocnicze
1. Wytnij otwór w kartonie.
Przyklej przezroczystą
folię. Nalej na folię
trochę wody. Sprawdź,
jak przez nią widać.
2. Powąchaj i zgadnij, co to jest.
Powąchaj i zgadnij, co to jest.
Zmysły
dotyk
węch
6
3. Pobawcie się
w parach. Zamknij
oczy. Kolega dotyka
twojej ręki jedną
kredką albo dwiema
kredkami. Czy wiesz,
iloma kredkami cię
dotyka? Na której
części ręki najlepiej
czujesz dotyk?
Zamknij oczy, zatkaj nos, spróbuj i zgadnij, co to jest.
4. Zamknij oczy, zatkaj nos.
Spróbuj i zgadnij, co to jest.
wzrok
słuch
smak
5. Załóż gumki
na pudełko po
chusteczkach,
szarpnij gumkę,
a potem dotknij
palcami. Wymyśl
swój instrument.
POZNAJEMY ŚWIAT ZA POMOCĄ ZMYSŁÓW
7
Strona: 6
Strona: 7
1. Wytnijcie otwór w kartonie i podklejcie go przezroczystą folią.
Nalejcie na folię trochę wody. Sprawdźcie, jak przez nią widać.
2. Pobawcie się w odgadywanie za pomocą węchu, co znajduje się
w pojemniczkach
Aby wprowadzić nazwy zmysłów, można powiększyć odpowiednią tablicę
z podręcznika oraz wykonać drugą tablicę z nazwami części ciała i zmysłów: dotyk
– dłonie, węch – nos, smak – język, słuch – uszy, wzrok – oczy.
Początkiem rozmowy na temat zmysłów może być narysowanie przez nauczyciela owalu twarzy i prośba, by dzieci dorysowały do niego uszy, oczy, nos i usta
z językiem. Obok twarzy uczniowie odrysowują swoje dłonie i wklejają rysunek do
dużego zeszytu. Dzieci powinny nauczyć się pisać z pamięci słowa nos, oko, ucho,
język, dłoń oraz opanować samodzielne dobieranie nazw zmysłów do części ciała.
Ćwiczeniem sprawdzającym może być zabawa, w której uczniowie pracują w parach. Jedno dziecko pokazuje etykietkę z nazwą części ciała, drugie – wskazuje tę
część na swoim ciele.
Cennym uzupełnieniem rozmowy o zmyśle węchu może okazać się przygotowany przez nauczyciela szerszy zestaw przedmiotów i substancji o intensywnym
zapachu. Uczeń powinien je obejrzeć, powąchać i nazwać. Następnie są one chowane do pudełek, a dzieci bawią się w rozpoznawanie zapachów.
Uczniowie mogą wykonać dodatkowe ćwiczenie polegające na zamalowaniu folii
czarną farbą z pozostawionym przezroczystym fragmentem lub zamalowaniu całości półprzezroczyście. Przyglądanie się otoczeniu przez tak przygotowaną folię
pomoże dzieciom zrozumieć, jak widzą osoby słabowidzące lub z uszkodzoną
siatkówką.
Zaproponowane na stronach 6 i 7 doświadczenia są dostępne dla uczniów ze
specjalnymi potrzebami edukacyjnymi pod warunkiem, że instrukcje wykonania
zostaną przedstawione w prosty sposób, w postaci zdań pojedynczych, z zastosowaniem pokazu. Nie możemy jednak zakładać, że dzieci bez trudu zwerbalizują
wnioski lub zrelacjonują przebieg doświadczenia. Przy realizacji ćwiczenia 4 konieczna jest pomoc dorosłego w przygotowaniu i podaniu porcji do spróbowania
(dobry efekt daje np. starte jabłko i starta cebula).
Wyjątkowo tablica piktogramów ma układ poziomy, aby była bardziej czytelna
dla użytkowników: rząd górny to nazwy narządów zmysłów, środkowy – nazwy
czynności dotyczących percepcji zmysłowej (w zielonych ramkach), dolny – nazwy zmysłów (symbole tożsame z czynnościami, ale bez ramek). Warto zwrócić
dziecku uwagę, że dotykamy głównie palcami, ale dotyk odczuwamy na całej powierzchni skóry, stąd dwa „narządy” dotyku.
5
3. Pobawcie się w parach. Jedna osoba zamyka oczy i stara się odgadnąć, iloma
kredkami została dotknięta. Druga osoba dotyka jedną kredką lub dwiema
kredkami równocześnie różnych miejsc na ręce osoby z pary. Na której części
ręki najlepiej wyczuwamy dotyk?
4. Sprawdźcie, jak smakują różne produkty, kiedy nie możecie ich zobaczyć ani
powąchać. Od czego zależy smak potraw?
5. Posłuchajcie, co się stanie, kiedy szarpniecie gumkę naciągniętą na pudełku,
a potem dotkniecie jej dłonią. Wykorzystajcie to doświadczenie do
zaprojektowania własnego instrumentu muzycznego.
Wykonanie polecenia 3 warto poprzedzić następującymi ćwiczeniami przygotowującymi:
» pokazać dzieciom, jak delikatnie dotykać ołówkiem kolegę,
» pokazać różnicę między dotykaniem 1 ołówkiem a 2, 3 ołówkami,
» pokazać różnicę w odczuwaniu dotyku w różnych miejscach ręki.
Przy pracy z dziećmi głuchymi i słabosłyszącymi do wykonania polecenia 5 będą
przydatne instrumenty perkusyjne (grzechotka, trójkąt), głośnik, balon. Nauczyciel
pokazuje, jak przenoszą się drgania na różnych przedmiotach oraz jak to się dzieje,
że odbieramy dźwięk.
W wypadku polecenia 3 należy pamiętać, że jeśli w klasie jest uczeń z dużą niepełnosprawnością ruchową, to ważne, aby to on zdecydował, gdzie dokładnie
i ile kredek zostanie przyłożonych do ręki kolegi z jego pary. Dziecko nie będzie
mogło samo wykonać zadania, a więc konieczna jest pomoc nauczyciela lub innego ucznia z klasy. Pozostawienie decyzji uczniowi jest istotne z dwóch powodów:
po pierwsze, uczeń z niepełnosprawnością ruchową ma możliwość udziału w zabawie pomimo niepełnosprawności, widzi, że może decydować, uczy się formułowania swoich preferencji w działaniu, po drugie – osoby pomagające mu uczą
się, że dziecko może mieć swoje upodobania, a zatem zaczynają stawiać pytania,
a nie jedynie wyręczać je w zadaniach. Dziecko, za które są wykonywane działania,
utrwala bierną postawę, nie ma poczucia sprawczości.
5
5. Obejrzyj zdjęcia. Powiedz, co robi Ola. Jakich zmysłów używa?
6
7
8
9
Co robi Ola?
10
Jakich zmysłów używa Ola?
6. Dobierz zdjęcia w grupy. Nazwij każdą z nich. Z jakimi zmysłami
kojarzy ci się każda grupa?
linie papilarne
1
palec wskazujący
2
3
4
5
A
kciuk
B
C
1. Na jaki kolor pomalowany jest kciuk?
2. Pomaluj palec wskazujący i odciśnij go na kartce.
Obejrzyj odcisk przez lupę. Porównaj swój odcisk
z odciskami innych dzieci.
Czy wasze odciski są takie same?
Namaluj obrazek palcami.
3. Namaluj obrazek palcami.
4. Z jakim zmysłem kojarzy ci się dłoń?
8
7. W polu A1 jest bez, a w polu B3 – lilia. Co jest w polu A3?
W którym polu jest pomarańcza? Pobawcie się w parach w odszukiwanie,
w których polach są wybrane zdjęcia.
8. Jakie liczby mogły się ukryć pod karteczkami ze znakami zapytania?
5–3= ?
2+1+2= ?
SPOTKANIE Z LICZBĄ 5
5= ? + ?
9
Strona: 8
2. Pomalujcie palce wskazujące dowolną farbą i odciśnijcie je na kartce.
Korzystając z lupy, porównajcie w parach swoje linie papilarne. Co zauważacie?
3. Namalujcie farbami obrazek. Użyjcie palców zamiast pędzelka.
4. Z jakim zmysłem kojarzy się wam dłoń?
» dodano etykiety – kciuk, palec wskazujący, linie papilarne
Nauczyciel prosi dzieci, aby obrysowały swoje dłonie samodzielnie lub sobie nawzajem. Uczniowie zaznaczają etykietką kciuk prawej i lewej dłoni, a także palec
wskazujący.
Można wykonać ćwiczenia utrwalające rozumienie poleceń typu: „Pomaluj kciuk
na kolor pomarańczowy.”, „Pomaluj palec wskazujący na kolor zielony.”. Nauczyciel
prosi dzieci, aby w parach decydowały, na jaki kolor kolega lub koleżanka ma pomalować palec, i sprawdzały poprawność wykonania tego zadania.
Przydatną pomocą będzie tablica kolorów – zestawiająca kolory i ich nazwy. Taką
samą tablicę dzieci wklejają do dużego zeszytu.
Wprowadzając liczbę 5, należy pamiętać o zapisie słownym.
» Warto wykonać kilka ćwiczeń związanych z porównywaniem liczebności w zakresie 1–5, np.
» Jeśli mamy do dyspozycji klocki matematyczne, porównajmy klocek 2 i 5. Który
jest większy? Wykonajmy kilka takich ćwiczeń.
» Jeżeli nie mamy klocków matematycznych, wykorzystujemy np. pudełka z farbami. Dzieci mogą w parach porównywać (w zakresie 1–5), kto ma więcej farb.
» Jeszcze prostszą formą tego ćwiczenia jest prezentowanie liczb na palcach. Na
sygnał nauczyciela dzieci w parach pokazują dowolną liczbę palców i porównują
przez wzajemne ich dotykanie. Nauczyciel pyta, które z dzieci w każdej parze
pokazało więcej palców.
Warto poprosić dzieci, aby każde wykonało serię odcisków, np. jeden zielony,
dwa czerwone, trzy szare, cztery żółte, pięć niebieskich (kolory do wyboru przez
dzieci). Nauczyciel pyta następnie, jakiego koloru są dwa odciski, jakiego trzy itd.
Wykorzystujemy etykietki z nazwami kolorów i zapisem słownym liczb.
Warto pokazać uczniom, że kwocie 5 zł odpowiadać mogą różne kombinacje monet (samych złotówek, a także dwuzłotówki i trzech złotówek, dwóch dwuzłotówek i złotówki). Pojęcie wartości pieniędzy jest trudne zwłaszcza dla uczniów
z niepełnosprawnością intelektualną, wymaga starannego wprowadzania i wielu
ćwiczeń, najlepiej w formie zabawy w sklep.
Na pytanie 1 uczeń niemówiący może odpowiedzieć, wskazując słoiczek z farbą
narysowany na górze strony lub używając tablicy piktogramowej ze s. 40 Zeszytu
piktogramów (część I). Warto mu jednak podsunąć takie rozwiązanie.
Odpowiedź na pytanie 2 może w wypadku ucznia niemówiącego wymagać skorzystania z symbolu różny/inny ze s. 13 Zeszytu piktogramów (część I).
6
Przy wykonywaniu polecenia 3 uczeń z niepełnosprawnością ruchową będzie potrzebował pomocy, ale malowanie palcami jest dla niego bardzo wartościowym
doświadczeniem, więc nie należy rezygnować z tego zadania. Dziecko może zaskoczyć nauczyciela próbą wąchania farby lub smarowania nią ręki – należy pamiętać, że może to być doświadczenie dotychczas nieznane. Niektórzy uczniowie,
zwłaszcza z zaburzeniami ze spektrum autyzmu, mogą reagować na polecenie
nasilonym lękiem przed zabrudzeniem się – w tym wypadku warto zachęcać, ale
nie należy kategorycznie wymagać udziału w doświadczeniu.
Nauczyciel (asystent) powinien przybliżyć dziecku ze specjalnymi potrzebami
edukacyjnymi symbole dłoń, kciuk, palec wskazujący, pokazując odpowiednie
części dłoni na ręce ucznia.
5
5. Obejrzyj zdjęcia. Powiedz, co robi Ola. Jakich zmysłów używa?
6
7
8
9
Co robi Ola?
10
Jakich zmysłów używa Ola?
6. Dobierz zdjęcia w grupy. Nazwij każdą z nich. Z jakimi zmysłami
kojarzy ci się każda grupa?
linie papilarne
1
palec wskazujący
2
3
4
5
A
kciuk
B
C
2. Pomaluj palec wskazujący i odciśnij go na kartce.
Obejrzyj odcisk przez lupę. Porównaj swój odcisk
z odciskami innych dzieci.
Czy wasze odciski są takie same?
Namaluj obrazek palcami.
3. Namaluj obrazek palcami.
4. Z jakim zmysłem kojarzy ci się dłoń?
8
7. W polu A1 jest bez, a w polu B3 – lilia. Co jest w polu A3?
W którym polu jest pomarańcza? Pobawcie się w parach w odszukiwanie,
w których polach są wybrane zdjęcia.
5–3= ?
2+1+2= ?
5= ? + ?
9
Strona: 9
5. Przyjrzyjcie się zdjęciom i powiedzcie, co robi Ola. Jakimi zmysłami się
posługuje?
6. Jak można pogrupować te zdjęcia? Nazwijcie każdą z grup. Z jakimi zmysłami
kojarzy się wam każda grupa?
7. W polu A1 znajduje się bez, a w polu B3 – lilia. Co jest w polu A3? W którym
polu jest pomarańcza? Pobawcie się w parach w odszukiwanie, w których
polach znajdują się poszczególne zdjęcia.
5–3=?2+1+2=?5=?+
Przed wykonaniem ćwiczenia 5 powinniśmy przypomnieć dzieciom, jakimi zmysłami posługuje się człowiek – skuteczną pomocą będzie w tym wypadku powiększona tablica z nazwami zmysłów (patrz: uwagi do s. 6).
Wykorzystując przygotowane przez nauczyciela etykietki z nazwami zmysłów,
uczniowie dobierają etykietki do zdjęć (nazw powinno być więcej niż ilustracji).
W wykonaniu ćwiczenia 6 pomogą karty z ilustracjami z podręcznika i pusta tablica, taka jak w podręczniku. Dzieci proszone są, aby pogrupowały obrazki i nazwały
grupy. W miarę możliwości nazywają poszczególne obrazki. Następnie układają
po jednym elemencie według wskazówek nauczyciela, np. A1 – bez, C4 – bębenek. Tak uzupełniają całą tablicę. W razie problemu z nazwaniem poszczególnych
elementów nauczyciel pokazuje odpowiedni obrazek i określa miejsce, w które
należy go położyć.
Wykonując tego typu ćwiczenie, przygotowujemy dzieci do odczytywania tabel.
Warto zainspirować się zasadami gry w statki. Dzieci pracują w parach. Każde dziecko ma pustą tabelę. Jedno dziecko umieszcza pięć kolorowych kartoników w dowolnym miejscu swojej tabeli. Drugie – zadając pytania, ustala miejsca przykryte.
Można odwrócić ćwiczenie. Jedno z dzieci poleca drugiemu układanie kartoników
w określonych miejscach np. „Połóż zielony kartonik na A3!”, „Połóż żółty na C2!” itd.
Ćwiczenie 8 uczniowie mogą wykonać w pamięci lub korzystając z liczmanów.
W ostatnim przykładzie należy uświadomić dzieciom różne możliwości ułożenia
liczmanów, ale trzeba wyraźnie wskazać, że suma ma wynosić 5.
Warto posłużyć się pieniędzmi do liczenia. Dla części dzieci moneta i jej wartość
nie są ze sobą powiązane.
W pracy z dziećmi korzystającymi z piktogramów ważne jest poprzedzenie ćwiczenia 6 wprowadzeniem symbolu grupy. Każdą grupę dziecko powinno nazwać,
wybierając symbol (w tablicy piktogramów zamieszczono sześć pojęć zbiorczych
zamiast trzech, by wybór był rzeczywisty).
Odszukiwanie pola tabeli w zadaniu 7 stanowić będzie trudność dla wielu dzieci ze
specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, wymaga cierpliwego ćwiczenia i współpracy z nauczycielem. Dziecku niemówiącemu należy zapewnić dostęp do pomocy,
w której znajdą się litery oraz cyfry potrzebne do określenia położenia wybranych pól.
Wykonując zadanie 8, uczeń może – poza liczmanami – skorzystać z kartoników
z potrzebnymi liczbami.
7
cC
Celina
pajacyk
noc
cytryna
cytryna
Celina ma cytryny. Wyciska sok
i maluje nim na kartce.
– Co tu jest namalowane? – pyta.
– Nic – odpowiada Karol.
Tata Celiny prasuje rysunek.
– I co? – dopytuje Karol,
kiedy kartka jest uprasowana.
– Jest cyrk – mówi tata.
– I pajacyk! – dodaje Karol.
Potem takim cytrynowym
atramentem Karol maluje noc.
A co namaluje tata?
1. Cytryna jest kwaśna. Jakie znasz inne smaki?
2. Narysuj coś cytrynowym sokiem. Kiedy rysunek wyschnie,
poproś dorosłego o uprasowanie kartki.
3. Narysuj obrazek świecą lub kredką świecową i zamaluj całą kartkę ciemną farbą.
Co widzisz?
Narysuj obrazek świecą i pomaluj kartkę na ciemny kolor.
4. Do czego
używamy soku
z cytryny?
10
C JAK CYTRYNA
11
Strona: 10
Strona: 11
Celina ma cytryny. Wyciska sok i maluje nim na kartce.
– Co tu jest namalowane? – pyta.
– Nic – odpowiada Karol.
Tata Celiny prasuje rysunek.
– I co? – dopytuje Karol, kiedy kartka jest uprasowana.
– Jest cyrk – mówi tata.
– I pajacyk! – dodaje Karol.
Potem takim cytrynowym atramentem Karol maluje noc. A co namaluje tata?
» usunięto niektóre elementy ilustracji (deseń na ścianie, lustro, wazon,
meble na drugim planie)
» zmieniono kolorystykę ilustracji (stonowanie wzoru koszuli taty)
» wzmocniono kontur okularów taty
Przed rozpoczęciem pracy z tekstem należy pokazać uczniom obrazek ze strony
11 i poprosić o opisanie go. Można zadawać dzieciom pytania:
» Kto jest na obrazku?
» Co to za miejsce?
» Co robią dzieci?
» Co leży na stole?
Opowiadanie historyjki zilustrowanej obrazkiem jest dobrym ćwiczeniem aktywizującym dzieci.
Następnie należy przeczytać tekst z uczniami. Sposób wspólnego czytania nauczyciel powinien dostosować do możliwości dzieci, z którymi pracuje.
Sprawdzenie rozumienia tekstu można przeprowadzić, prosząc uczniów o odpowiedzi na pytania do tekstu:
» Co ma Celina?
» Czym maluje na kartce?
» Co namalowała Celina na kartce?
» Co maluje Karol?
Potem dzieci szukają w tekście wyrazów: Celina, cytryny, sok, cyrk, pajacyk, noc.
Potrzebne będą etykiety. Dzieci zaznaczają na etykietach literę c i podpisują etykietami ilustrację. Warto ustalić słowa, których należy nauczyć się pisać z pamięci.
Mogą to być wyrazy z etykiet.
Uczeń niemówiący wskazuje na piktogramach, gdzie słyszy głoskę c.
Opisana w tekście scena może zostać odegrana z udziałem dzieci ze specjalnymi
potrzebami edukacyjnymi. Dziecko niemówiące może użyć prostego komunikatora z pojedynczym komunikatem. Czytanie ze zrozumieniem sprawdzamy za
pomocą rozsypanek.
Uwaga: atrament może być słowem nieznanym, wymaga wyjaśnienia.
Pojedyncze wyrazy uczeń może napisać (przepisać lub zapisać z pamięci, zależnie
od możliwości) ręcznie lub na komputerze.
8
1. Cytryna jest kwaśna. Jakie inne smaki znacie?
2. N
apiszcie lub narysujcie coś cytrynowym sokiem. Poproście dorosłego
o uprasowanie kartki, kiedy rysunek wyschnie.
3. Narysujcie obrazek świecą lub kredką świecową. Potem zamalujcie całą
kartkę farbą w ciemnym kolorze.
4. Do czego można wykorzystać sok z cytryny?
Udzielenie odpowiedzi na pytanie 1 sprawi uczniom mniej kłopotu, jeśli nauczyciel
wprowadzi uprzednio nazwy smaków: słodki, słony, kwaśny, gorzki. Uczniowie powinni spróbować produktów żywnościowych o takich smakach, a następnie przyporządkować do każdego ze smaków kolejne produkty (wykorzystane mogą być
ilustracje).
Omawiając polecenie 2, sugerujemy uczniom np. napisanie tajemniczego listu-rysunku do kolegi (który wyprasuje później nauczyciel).
Różne zastosowania soku cytrynowego można utrwalić w formie plakatu.
Pytanie 1 to dobry moment na wprowadzenie zamieszczonych w tablicy piktogramowej symboli smaków.
W wypadku polecenia 3 dziecku z niepełnosprawnością ruchową może być potrzebna pomoc nauczyciela przy rysowaniu. Warto jednak sprawdzić, czy uczeń
ma możliwość samodzielnego chwycenia i narysowania świecą na kartce choćby
pojedynczej linii. W takiej sytuacji być może warto podsunąć dziecku kartkę zamiast kierować jego ręką. Konieczne jest, by uczeń przez cały czas kontrolował
wzrokiem wykonywaną przez siebie pracę.
Dziecko z obniżonymi możliwościami komunikacyjnymi może mieć dużą trudność w udzieleniu odpowiedzi na pytanie 4. Warto wówczas odnieść się do jego
doświadczenia, pytając np. o herbatę z cytryną, którą być może lubi sam uczeń
lub ktoś z jego rodziny.
» opis obrazka
1. Ile plasterków cytryny potrzeba, aby otrzymać 5 połówek?
5. Policz. Wynik każdego działania jest początkiem następnego.
2. Ola miała 5 talerzyków i 5 plasterków cytryny. Rozłożyła je tak:
2+1= ?
? +2= ?
? –2= ?
1+1=2
? –1= 2
6. Dzieci bawią się w liczenie. Hoan pokazał kartkę z liczbą. Każda para
ma pokazać razem tyle palców, ile wskazał Hoan. Jola pokazała 3 palce,
a Patryk 2. Ile pokazali razem? Maja pokazała 4 palce. Ile palców musi
pokazać Tomek? Pobawcie się w podobny sposób.
• Ula miała 4 talerzyki i 5 plasterków. Rozłożyła je tak:
Maja
Hoan
• Rozłóż 5 plasterków cytryny na 4 talerzykach. Rozłóż 5 plasterków
cytryny na 3 talerzykach, a potem na 2. Narysuj.
Jola
?
3. Ula lubi kwaśne napoje, ale nie lubi bardzo zimnych. Karol lubi tylko słodkie
napoje. Bartek i Jola piją wodę mineralną, ale Bartek lubi bardzo zimną
i kwaśną. Kto wybierze sok malinowy? Kto wodę z lodem i cytryną?
Tomek
Patryk
Ile palców pokaże Tomek?
Kto wybierze sok malinowy?
Kto wybierze wodę z lodem i cytryną?
7. Popatrz na rysunek. Pomaluj 5 kratek. Pamiętaj, że kratki muszą się stykać.
4. Jaki wyraz powstanie z tych sylab? Ułóż z nich inne wyrazy.
ma
12
te
ma
ty
ka
MATEMATYCZNE GRY I ZABAWY
13
Strona: 12
1. Ile plasterków cytryny wystarczy, aby otrzymać 5 połówek?
2. Ola miała 5 talerzyków i 5 plasterków cytryny. Rozłożyła je w taki sposób.
• Ula miała 4 talerzyki i 5 plasterków. Rozłożyła je w taki sposób.
• Jak inaczej można rozłożyć 5 plasterków cytryny na 4 talerzykach? Jak można
je rozłożyć na 3 talerzykach? Jak na 2?
napoje. Bartek i Jola piją wodę mineralną, ale Bartek lubi bardzo zimną i kwaśną.
Kto wybierze sok malinowy? Kto wodę z lodem i cytryną?
4. Jaki wyraz powstanie z tych sylab? Jakie inne wyrazy można z nich ułożyć?
Odpowiedź na pytanie 1 wymaga od dzieci myślenia abstrakcyjnego. Warto użyć
prawdziwej cytryny i w obecności uczniów pokroić ją w plasterki, a potem każdy plasterek – na połówki. Sprawdzamy zrozumienie pojęcia połowa, pokazując
i pytając:
» Co to jest? (plasterek, połowa plasterka)
» Jeden plasterek to ile połówek?
» Dwa plasterki to ile połówek?
» Trzy plasterki to ile połówek?
Po tym ćwiczeniu można zadać pytanie z podręcznika.
Przy ćwiczeniach takich jak zadanie 2 należy pokazać ich rozwiązanie w praktyce –
wycinamy z kolorowego papieru kółka imitujące cytrynę i talerzyki. Układamy według poleceń. Uczniowie mogą układać rozwiązania samodzielnie. Porównujemy
układanki uczniów i uświadamiamy dzieciom istnienie kilku rozwiązań. Uczniowie
mogą układać „cytryny” różnie i nie jest to błąd.
Wprowadzamy wyrazy kwaśny, słodki, zimny, bardzo zimny, odnosząc ich znaczenie do konkretów.
W podręczniku wykorzystana została ilustracja z czterema szklankami. Dobrze jest
przygotować takie same szklanki w klasie. Określamy zawartość szklanek. Czytamy
treść zadania. Po przeczytaniu tekstu opisujemy zawartość szklanek na ilustracji:
» sok malinowy – słodki,
» woda mineralna – zimna,
» woda mineralna z cytryną i lodem – bardzo zimna i kwaśna,
» woda mineralna z cytryną – zimna i kwaśna.
Potrzebne będą etykietki z imionami dzieci z zadania. W trakcie powtórnego
czytania zadania uczniowie podpisują imionami szklanki i w ten sposób udzielają
odpowiedzi.
Zadania 1 i 2 są możliwe do wykonania przez dziecko ze specjalnymi potrzebami
edukacyjnymi, ale wymagają asystenta przekazującego polecenia krok po kroku.
W wypadku dzieci z niepełnosprawnością intelektualną szczególnie istotne jest
zapewnienie możliwości działania na konkretnych przedmiotach, manipulowania,
tj. opisanego powyżej dzielenia plasterków na połówki, a następnie przysunięcia dwóch połówek do siebie w celu sprawdzenia, że powstanie z nich ponownie jeden plasterek. Polecenie 3 będzie natomiast prawdopodobnie wymagało
9
naprowadzania, rozwiązywania wspólnie z asystentem lub uczestniczenia w zbiorowym ustalaniu odpowiedzi.
Zadanie 4 jest trudne dla dzieci dysponujących niewielkim zasobem słownictwa
– ułożenie wyrazu „mama” traktujemy jako sukces.
Uwaga: W pytaniu piktogramowym pojawia się po raz pierwszy oznaczenie czasu
przyszłego – trzeba wyjaśnić to uczniowi. Określenia czasu zostały zamieszczone
w lewym górnym rogu symbolu, do którego się odnoszą. Znak z określeniem czasu
składa się z symbolu czynności oraz symbolu przeszłość lub przyszłość.
1. Ile plasterków cytryny potrzeba, aby otrzymać 5 połówek?
5. Policz. Wynik każdego działania jest początkiem następnego.
2. Ola miała 5 talerzyków i 5 plasterków cytryny. Rozłożyła je tak:
2+1= ?
? +2= ?
? –2= ?
1+1=2
? –1= 2
6. Dzieci bawią się w liczenie. Hoan pokazał kartkę z liczbą. Każda para
ma pokazać razem tyle palców, ile wskazał Hoan. Jola pokazała 3 palce,
a Patryk 2. Ile pokazali razem? Maja pokazała 4 palce. Ile palców musi
pokazać Tomek? Pobawcie się w podobny sposób.
• Ula miała 4 talerzyki i 5 plasterków. Rozłożyła je tak:
Maja
Hoan
• Rozłóż 5 plasterków cytryny na 4 talerzykach. Rozłóż 5 plasterków
cytryny na 3 talerzykach, a potem na 2. Narysuj.
Jola
?
napoje. Bartek i Jola piją wodę mineralną, ale Bartek lubi bardzo zimną
i kwaśną. Kto wybierze sok malinowy? Kto wodę z lodem i cytryną?
Tomek
Patryk
Ile palców pokaże Tomek?
Kto wybierze sok malinowy?
Kto wybierze wodę z lodem i cytryną?
7. Popatrz na rysunek. Pomaluj 5 kratek. Pamiętaj, że kratki muszą się stykać.
4. Jaki wyraz powstanie z tych sylab? Ułóż z nich inne wyrazy.
ma
12
te
ma
ty
ka
13
Strona: 13
5. Wykonajcie działania. Pamiętajcie, że wynik każdego z nich jest początkiem
następnego.
6. Dzieci bawią się w pokazywanie liczb na palcach. Każda para ma pokazać
razem tyle palców, ile wskazał Hoan. Jola pokazała 3 palce, a Patryk 2. Maja
pokazała 4 palce. Ile palców musi pokazać Tomek? Pobawcie się w podobny
sposób.
7. Jak inaczej można pokolorować 5 kratek, aby każda z nich stykała się
przynajmniej z 1 kratką?
» ujednolicono kolory poduszek dzieci pracujących razem w parze
» dodano okręgi w dwóch kolorach na dłoniach dzieci
» powiększono kartkę trzymaną przez Hoana
Liczenie w zakresie 1–5 może być początkiem ćwiczeń na liczenie w pamięci.
Nauczyciel powinien przygotować działania, które dziecko jest w stanie wykonać, nie korzystając z liczmanów czy palców. Należy zachęcać uczniów do liczenia
w pamięci. Jeżeli dziecko myli się lub nie podejmuje próby, pozwalamy korzystać
z liczmanów.
Warto rozważyć przeprowadzenie w klasie ćwiczenia podobnego do zadania 6.
Dobrze jest spróbować z uczniami liczenia na pieniądzach, a odejść od metody
korzystania z liczmanów i palców.
W nawiązaniu do zadania 7 warto podkreślić, iż rysowanie wszelkich wzorów o określonych parametrach stanowi ważne ćwiczenie wyobraźni oraz grafopercepcji.
Wykonując polecenia 5–7, uczeń ze specjalnymi potrzebami komunikacyjnymi
i edukacyjnymi pracuje pod kierunkiem asystenta. Tablica piktogramów przypomina symbole matematyczne, cyfry, wprowadza symbole połowa i para.
W wypadku zadania 6 uczeń ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi może skorzystać z własnych palców lub palców osoby mu asystującej, aby dokonać potrzebnego obliczenia.
10
Witam!
witam
serce
Pilnuj pieska,
Natalko.
14
Mama Natalki jest głucha.
s
e
r
c
e
s
e
r
c
e
1. Natalka z mamą były w klubie „Mówimy Sercem”.
Mama Natalki i jej znajomi są głusi. Porozumiewają się językiem migowym.
2. Jola pokazuje słowo witam, a Zuzanka słowo serce.
Co znaczy „serdeczne powitanie”?
3. Osoby niewidome czytają
Ona porozumiewa się językiem migowym.
dotykiem. Przyjrzyj się
literom alfabetu Braille’a.
JĘZYK MIGOWY, ALFABET BRAILLE’A
15
Strona: 14
Strona: 15
» usunięto niektóre elementy ilustracji (psa, kobietę za samochodem)
» poprawiono czytelność szyldu nad wejściem
» zmieniono kompozycję kadru (obcięcie górnej części obrazka)
» wzmocniono kolor kurtek, linii i dymków
Ilustracja z podręcznika może służyć do ćwiczeń wypowiedzi na temat języka migowego. Rozmowę z uczniami możemy kierować pytaniami:
» Kto jest na parkingu?
» Co robią osoby na parkingu?
» Jak się porozumiewają?
» Dlaczego do rozmowy używają rąk?
» Zamigaj tak samo jak one.
» Dokąd idzie mama Natalki?
Temat dotyczy niepełnosprawności – do wspomnianych już pojęć niepełnosprawni ruchowo i niewidomi dochodzi pojęcie głusi. Konieczne jest wyjaśnienie
dzieciom, że znaczy ono to samo, co niesłyszący. Tablica piktogramów zawiera
czytelne symbole tych niepełnosprawności i dodatkowo symbol niemówiący;
w prostej formie pokazuje, jak porozumiewa się każda z grup.
Trzeba zdawać sobie sprawę z tego, że nazwa klubu „Mówimy Sercem” jest metaforą, której sens będzie niedostępny dla większości dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi.
Wprowadzone zostały piktogramy okolicznościowe: zima, grudzień, śnieg, choinka oraz pory dnia.
Ważne wydaje się tutaj zwrócenie uwagi na to, że dziecko posługujące się książką
do komunikacji jest proszone, aby „powiedziało”, np. co myśli na dany temat, a nie
„wskazało” odpowiedni znak. Wskazywanie symboli w pomocy komunikacyjnej
traktujemy jako wypowiedź dziecka i tak też ją nazywamy.
Przy realizacji tego tematu może wywiązać się w klasie rozmowa na temat niepełnosprawności oraz niepełnosprawnych uczniów, którzy przez inne dzieci mogą
zostać wskazani jako przykład. Dobrze, aby nauczyciel był przygotowany do
mądrego podjęcia tego tematu. Tematyka zajęć w sposób naturalny umożliwia
poprowadzenie w klasie pogadanki na temat niepełnosprawności, udzielenie dzieciom odpowiedzi na pojawiające się pytania – będzie to korzystne dla wszystkich
uczniów.
1. Natalka z mamą były w klubie „Mówimy Sercem”. Mama Natalki i jej znajomi
są głusi. Porozumiewają się językiem migowym. Dowiedzcie się, co to jest
język migowy.
2. Jola pokazuje słowo witam, a Zuzanka – słowo serce. Powiedzcie, co to znaczy
„serdeczne powitanie”. Co oznacza „serdeczny uścisk dłoni”?
3. Jak czytają osoby, które nie widzą? Dowiedzcie się, co to jest alfabet Braille’a.
Należy porozmawiać z dziećmi na temat różnych sposobów komunikowania się.
Powinno się pokazać, jak migają osoby głuche, jak czytają osoby niewidome i jak
rozmawiają dzieci, które nie mówią.
Dzieciom słyszącym warto przypomnieć zasady prawidłowej komunikacji z osobami głuchymi i słabosłyszącymi: mów wyraźnie, nie zasłaniaj ust, patrz na osobę,
z którą rozmawiasz.
Wykonując polecenie 2, razem z dziećmi pokazujemy znaki przedstawione przez
dziewczynki na zdjęciu. Jakiego zmysłu używają osoby niesłyszące do komunikacji?
Na potrzeby polecenia 3 powinno się przygotować opakowania różnych produktów opisanych alfabetem Braille’a, aby dzieci mogły dotknąć wypukłych liter.
Nauczyciel prosi dzieci, aby zamknęły oczy i dotykały napisów. Warto zapytać,
jakiego zmysłu używają osoby niewidome do czytania.
Byłoby wskazane, aby nauczyciel mógł pokazać uczniom (ewentualnie na krótkim
filmiku) kilka dodatkowych słów z języka migowego. Niepełnosprawność trudno
sobie wyobrazić – warto z dziećmi porozmawiać, uświadomić im ograniczenia,
jakich doświadczają osoby niepełnosprawne. Dzieci nie zdają sobie sprawy, że np.
osoby niesłyszące nie mogą artykułować dźwięków, bo nie miały możliwości się
tego nauczyć. Bardzo ciekawe i uwrażliwiające dla uczniów pełnosprawnych jest
doświadczenie niewidzenia i niesłyszenia przez kilka lub kilkanaście minut (tylko
dla ochotników). Trudniej jest doświadczyć „niemówienia” przy zachowanym słuchu i rozumieniu – wydaje się, że nie mówić przez kilka minut to nic trudnego,
a niełatwo wyobrazić sobie, że tak może być zawsze. Można zorganizować rodzaj
zabawy w 20 pytań, gdy dziecko usiłuje przekazać ważny dla siebie komunikat
(np. „mam dzisiaj urodziny, w szatni jest torba cukierków dla wszystkich”), a ma do
dyspozycji tylko skinięcia głową na pytania innych (nie może samo iść po cukierki).
Jest wskazane, by doświadczyć frustracji, gdy nie uda się zgadnąć i opowiedzieć
innym, co się wtedy czuło i myślało.
Temat niepełnosprawności jest zbyt poważny i obszerny, by można go było wyczerpać na jednej lekcji – warto go realizować etapami i wracać do niego.
Aby dzieci mogły zrozumieć, co znaczy „serdeczne powitanie”, powinna zostać
odegrana w klasie scenka: dwie osoby witają się najpierw zwyczajnie, a potem
serdecznie.
» komunikacja w języku migowym
11
0
4. Tomek, Emil i Maja mają po 5 kulek. Ukryli je w dłoniach.
Policz kulki w otwartej dłoni. Ile kulek jest w drugiej dłoni?
Pobawcie się w parach w podobny sposób.
1
K
EM
EM
IILL
EK
5
LAA
8
9
10
OO L
UL
U
LAA
UL
U
LA A
5. Ile złotówek jest w zielonej skarbonce?
0
ULLA
U
A
1
2
3
4
5
EMEM
IILL
UULLAA
7
LAA
OO L
TO
TO
M
EMEKK
6
EM
EM
IILL
TO
TO
M
M
E
4
ILIL
BARTEK
BARTEK
ULLA
U
A
3
EEMM
LAA
OO L
2
1. Opowiedz historyjkę przedstawioną na obrazkach. Dlaczego na ostatnim
obrazku nie ma żadnego prezentu?
2. Poszukaj cyfry 0 w „Naszym elementarzu”.
3. Ile zębów ma ptak? Ile skrzydeł ma pies?
Opowiedz historyjkę.
16
Lena miała pięć złotych.
6. Lena miała 5 złotych. Kupiła jogurt za 2 złote. Ile pieniędzy jej zostało?
Czy może kupić jeszcze 1 jogurt? Ułóż podobne zadania.
Kupiła jogurt za dwa złote.
Ile ma teraz pieniędzy?
17
Strona: 16
Strona: 17
1. Opowiedzcie historyjkę przedstawioną na obrazkach. Dlaczego na ostatnim
obrazku nie ma żadnego prezentu?
2. Poszukajcie cyfry 0 na stronach „Naszego elementarza”.
3. Posłuchajcie wiersza Jana Brzechwy pod tytułem „Zero”.
4. Ile zębów ma ptak? Ile skrzydeł ma pies? Ile gruszek rośnie na wierzbie?
Pobawcie się w zadawanie podobnych pytań.
» poprawiono czytelność karteczek z imionami dzieci (większa czcionka)
Wprowadzając liczbę 0, dobrze jest wykonać serię ćwiczeń obrazujących jej wartość. Należy uzupełnić tablicę z liczbami o zapis słowny i cyfrę 0.
W ćwiczeniu 1 uczniowie układają przygotowane ilustracje z podręcznika (skopiowane i pocięte) w historyjkę. Nauczyciel kładzie pierwszy obrazek z pięcioma
paczkami i pyta: „Ile jest paczek na pierwszym obrazku? Ile na drugim? Ile na trzecim?” itd. Następnie przechodzimy do opowiadania historyjki.
Opowiadanie można kierować pytaniami:
» Jest 5 paczek. Kto pierwszy zabrał swoją paczkę? Ile paczek zostało?
» Kto drugi zabrał paczkę? Ile paczek zostało?
» Kto trzeci zabrał paczkę? Ile paczek zostało?
» Kto czwarty zabrał paczkę? Ile paczek zostało?
Zadając pytania natury abstrakcyjnej (z zadania 3), warto sprawdzić, czy dzieci
znają przedmioty/zwierzęta, o których mowa. Dobrze jest mieć obrazki przedstawiające odpowiednie zwierzęta/przedmioty. Wtedy serię pytań można kontynuować, np. w następujący sposób:
» Ile rogów ma zając?
» Ile kół ma stół?
» Ile nóg ma samochód? itd.
Pytanie 3 jest rodzajem żartu, niekoniecznie zrozumiałego dla dziecka z obniżonymi kompetencjami komunikacyjnymi lub intelektualnymi.
5. Tomek, Emil i Maja mają po 5 kulek. Ukryli je w dłoniach. Ile kulek chowa
w zamkniętej dłoni każde z dzieci? Pobawcie się w parach w podobny sposób.
6. Ile złotówek jest w zielonej skarbonce?
7. Lena miała 5 złotych. Kupiła jogurt za 2 złote. Ile pieniędzy jej zostało?
Czy może kupić jeszcze 1 jogurt? Ułóżcie podobne zadania
Rozwiązując zadania z treścią (takie jak zadanie 4), warto przeprowadzić inscenizację. Podobne ćwiczenie mogą wykonać dzieci w parach, pytając siebie nawzajem:
„Ile mam schowanych kulek (klocków, patyczków)?”. Przedmioty, o które dzieci
pytają, można ukryć pod plastikowym kubeczkiem. Warto zapisać działania wykonywane przez dzieci, używając do tego etykietek.
Ćwiczenia określania wartości pieniędzy są bardzo ważne, gdyż pokazują uczniom
różnicę między wartością a ilością monet. Dlatego należy też zwrócić szczególną
uwagę na zadanie 5. Można je rozbudować w następujący sposób: każdy uczeń ma
różne monety, a nauczyciel prosi: „Połóż przed sobą pięć złotych. Jak można to
zrobić? Jakich monet użyjesz?”.
Dobrze jest wkleić do zeszytu różne kombinacje monet sumujące się do 5 zł.
Dzieci bardzo lubią zabawy w sklep. Na pewno chętnie „zrobią zakupy” (zgodnie
z poleceniem 6), używając monet do wartości 5 zł. Można przygotować obrazkową listę zakupów dla każdego dziecka lub poprosić jedno dziecko, aby odegrało
rolę mamy. Na stoliku ustawiamy przedmioty oznaczone cenami. Jeden z uczniów
jest sprzedawcą. Później zamieniają się rolami. Jeśli to możliwe, uczniowie zapisują
obliczenia.
Zabawę z kulkami z polecenia 4 można rozszerzyć. Uczeń układa 4 kartoniki
z zapisaną liczbą kulek, np. 5. Układa znaki = i +, a po obu stronach znaku dodawania układa odpowiednie cyfry. Tak uczy się zapisywać równania, np. 5 = ... + ... .
Do zadań z pieniędzmi należy wykorzystać wzory monet o różnych nominałach.
Przed rozwiązywaniem zadania nauczyciel powinien pokazać możliwości różnego
układania monet, np.
» 5 = 2 + 2 + 1,
» 5 = 5 + 0,
» 5 = 1 + 1 + 1 + 1 + 1.
Możemy też zadawać pytania takie jak: „Czy możesz kupić lalę za 6 zł, jeżeli masz
5 zł?”.
Na pytania 5–6 uczeń niemówiący powinien odpowiedzieć samodzielnie za pomocą tablicy liczbowej (na końcu Zeszytu piktogramów). Zadanie 7 jest przedstawione w postaci piktogramów, należy je przeczytać z dzieckiem niemówiącym,
wskazując każdy element.
Uwaga: po raz pierwszy został użyty i zaznaczony czas przeszły oraz pojęcie teraz.
12
ę
gęsi
gęsi
Maluję.
węzełek
Ola mówi: Mam kolorowy papier,
pióro, makaron, nitkę i kokardę.
gęsie pióro
maluję
kleję
pakuję
•
Wycinam.
Kleję.
Rozwiąż rebus.
pię
18
Mój tata ma
na imię Adam.
Na imieniny
dam mu laurkę.
LITERA Ę
Strona: 18
» zmieniono kolorystykę (mocniejsze wyróżnienie nożyczek)
Nauczyciel poleca uczniom wkleić do zeszytu w formacie A4 ilustracje: papier
kolorowy, pióro, makaron, nitka, kokarda i pobawić się w dobieranie do nich
etykiet.
Aby utrwalić nazwy czynności, można wkleić 3 ilustracje przedstawiające typowe
zajęcia ucznia, z czego na 2 ilustracjach pokazane będzie dziecko, które klei i wycina. Zadaniem ucznia jest dobranie odpowiednich etykietek (ja wycinam, ja kleję).
Tekst ze strony 18 elementarza można przepisać do zeszytu w trzy linie.
Można również zadać pytania: „Jak ma na imię twój tata?”, „Kiedy ma imieniny?”.
Wprowadzając literę ę, warto porównać jej wygląd z literą e. Można spróbować
pokazać uczniom dystynktywną rolę litery ę na przykładzie pary wyrazów lek
– lęk. Konieczne jest uświadomienie uczniom różnic znaczeniowych.
Pomocne będą teksty do ułożenia z rozsypanek oraz wyraz gęś ułożony z literek.
Można zaproponować uczniowi przepisanie kilku wyrazów z literą ę na komputerze i objaśnić działanie klawisza Alt.
Warto także sprawdzić, czy uczeń wie, co jest potrzebne do wykonania
poszczególnych czynności: wycinania i klejenia. Jest to istotne w kontekście
kształtowania u dziecka ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi umiejętności
planowania przebiegu podejmowanych aktywności.
13
Nawlekam.
Mam
piękne
korale
i spinkę.
Takie same
dam mamie.
Majce
podaruję
pióro.
1. Jaki prezent bardziej ucieszy rodziców
i dziadków – kupiony czy zrobiony przez ciebie?
2. Porównaj wyrazy i piktogramy lek i lęk.
3. Czy wiesz, do czego służyło kiedyś gęsie pióro?
Czy ty lubisz dawać prezenty?
lek
lęk
Czy ty robiłeś/aś prezenty?
19
ę
gęsi
gęsi
Maluję.
węzełek
Ola mówi: Mam kolorowy papier,
pióro, makaron, nitkę i kokardę.
gęsie pióro
maluję
kleję
pakuję
•
Wycinam.
Kleję.
Rozwiąż rebus.
pię
18
Mój tata ma
na imię Adam.
Na imieniny
dam mu laurkę.
Nawlekam.
Mam
piękne
korale
i spinkę.
Takie same
dam mamie.
Majce
podaruję
pióro.
1. Jaki prezent bardziej ucieszy rodziców
i dziadków – kupiony czy zrobiony przez ciebie?
2. Porównaj wyrazy i piktogramy lek i lęk.
3. Czy wiesz, do czego służyło kiedyś gęsie pióro?
Czy ty lubisz dawać prezenty?
LITERA Ę
lek
lęk
Czy ty robiłeś/aś prezenty?
19
Strona: 19
1. Jak sądzicie, jaki prezent sprawi rodzicom lub dziadkom większą radość:
kupiony czy własnoręcznie wykonany? Porozmawiajcie o tym.
2. Ola zapytała Majkę, co by było, gdyby z polskiego alfabetu zniknęła litera ę?
Jak brzmiałyby słowa: gęś, węzełek, kęs, gęsty?
3. Dowiedzcie się, do czego służyło kiedyś gęsie pióro.
» usunięto elementy tła
» zmieniono kompozycję ilustracji (ramki z obrazkami umieszczono
w jednym rzędzie)
Uczniowie mogą wkleić do zeszytu ilustracje czynności, a następnie dobrać etykietki, pod którymi odwzorują nazwy czynności (maluję, nawlekam). W celu
utrwalenia wprowadzonych nazw warto rozdać dzieciom po pięć ilustracji przedstawiających omawiane czynności i jedną inną, po czym dodać etykietki z poznanymi nazwami czynności i poprosić o samodzielne połączenie etykietek i ilustracji.
Do zeszytu należy też wkleić obrazki: korale, spinka, pióro, dobrać etykietki i odwzorować nazwy. Warto, aby dzieci przepisały tekst z podręcznika do zeszytu
w trzy linie.
Dodatkowo można porozmawiać z uczniami o tym, jaki prezent chcieliby dać rodzicom lub dziadkom. Dzieci mogą zaprojektować prezent i opowiedzieć o nim.
Należy pokazać dzieciom, jak posługiwano się gęsim piórem. Jeżeli to możliwe,
warto zdobyć gęsie pióra i pozwolić dzieciom nimi popisać i porysować.
W ramach edukacji plastyczno-technicznej można wykonać z uczniami pocztówkę lub ozdobę świąteczną.
W czasie pracy dobrze jest zadawać uczniom pytania o to, co robią. Uczeń głuchy
może odpowiedzieć, posługując się etykietką (oraz znakiem migowym): kleję, wycinam, maluję. Jest to okazja do ćwiczenia umiejętności odpowiadania na pytania,
a jednocześnie sprawdzenie zrozumienia i zapamiętania słów. Uczniowie mogą
zadawać sobie pytania i odpowiadać na nie w parach.
Odpowiedź na pytanie 1 może być trudna do sformułowania dla dziecka niemówiącego lub mniej sprawnego intelektualnie. Można zapytać je o własne doświadczenia, stawiając pytania zamknięte. W ten sposób są sformułowane pytania piktogramowe w elementarzu.
Dziecko z niepełnosprawnością ruchową może nie mieć doświadczenia w robieniu
prezentu dla kogoś.
Pytanie 2 zostało zmienione: uczeń ma porównać wyrazy i piktogramy lek i lęk.
Pytanie 3 zostało poprzedzone zwrotem „czy wiesz…”, by upewnić dziecko, że
może czegoś nie wiedzieć, a gdy to zgłosi, otrzyma wyjaśnienie. Podobny zabieg
został zastosowany w wielu pytaniach na następnych stronach. Ważne jest, aby
niewiedza dziecka była informacją dla nauczyciela, a nie przyczyniała się do obniżenia jego samooceny. Należy pamiętać, że dzieci ze specjalnymi potrzebami
edukacyjnymi mają często mniej doświadczeń od w pełni sprawnych rówieśników,
14
a kształtowanie u nich pojęć oraz uogólnianie i scalanie doświadczeń i informacji
przebiega zwykle w sposób wolniejszy, a nierzadko wymaga też wsparcia ze strony
drugiej osoby.
Warto także sprawdzić, czy uczeń wie, co jest potrzebne do wykonania poszczególnych czynności: malowania, nawlekania itp.
1. Dzieci z klasy 1a mierzyły sznurkiem długość przedmiotów i wysokość osób.
Pobawcie się podobnie. Porównajcie długość przedmiotów i wysokość osób.
2. Pracujcie w zespołach. Każdy zespół dostanie długi sznurek. Stańcie tak,
aby sznurek miał kształt trójkąta. Potem stańcie tak, aby sznurek miał kształt
prostokąta.
Jak zmierzyć, kto dalej skoczył?
20
3. Pobaw się w mierzenie. Wykorzystaj do tego różne przedmioty, własne
dłonie i stopy. Porównaj wyniki swoich pomiarów z wynikami kolegów.
4. Opowiedz, czym mierzą osoby na obrazkach. Zmierz tak samo.
5. Jak zmierzyć, kto dalej skoczył? Jak zmierzyć, kto dalej rzucił?
Jak zmierzyć, kto dalej rzucił?
mierzymy i Porównujemy
21
Strona: 20
Strona: 21
1. Dzieci z klasy 1 a za pomocą sznurka porównywały długość różnych
przedmiotów i wysokość osób. Pobawcie się w podobny sposób.
2. Podzielcie się na kilkuosobowe zespoły. Każdy zespół dostanie długi sznurek.
Ustawcie się tak, żeby trzymany przez was sznurek najpierw przybrał kształt
trójkąta, a później prostokąta.
W czasie tej lekcji duży nacisk kładziemy na aktywność własną uczniów oraz pracę
w zespole (będzie tego wymagało polecenie 2).
Przed rozpoczęciem pomiarów celowe jest powtórzenie nazw przyborów szkolnych i sprzętów w klasie. Możemy wykorzystać etykietki z poprzednich lekcji lub
zapisywać pomysły dzieci, zapoznając uczniów z nowymi wyrazami (nazwami).
Wykonując polecenie 1, dzieci mierzą wybrane przez siebie przedmioty i zaznaczają ich długość na sznurku. Następnie porównujemy długości zaznaczonych
sznurków. Uczniowie odpowiadają na pytania nauczyciela:
» Który sznurek jest najdłuższy?
» Co nim zmierzono?
» Czy ten przedmiot naprawdę jest najdłuższy?
Ćwiczymy sposoby pomiaru i zwracamy uwagę na miejsce rozpoczynania pomiarów – jest to wprowadzenie do mierzenia linijką z podziałką.
Zadanie 2 wymaga powtórzenia nazw figur: trójkąt i prostokąt.
Możemy zadać pytania: „Ile osób musi trzymać w wierzchołkach sznurek, aby
powstał trójkąt?”, „Ile osób musi trzymać w wierzchołkach sznurek, aby powstał
prostokąt?”.
Porównywanie i mierzenie wymusza użycie stopnia wyższego przymiotników
i przysłówków – w wersji piktogramowej stopień wyższy jest oznaczony czerwonym wykrzyknikiem umieszczonym z prawej strony znaku, co trzeba wytłumaczyć
osobie niemówiącej.
3. Pobawcie się w mierzenie. Wykorzystajcie do tego różne przedmioty, własne
dłonie i stopy. Porównajcie wyniki pomiarów.
4. Jak myślicie, który sposób mierzenia przedstawiony na zdjęciach jest
najbardziej dokładny?
5. Zaproponujcie zabawy, w których wykorzystacie mierzenie, na przykład:
kto dalej rzuci, kto dalej skoczy.
Jako wprowadzenie do zadania 3 nauczyciel rysuje na tablicy tabelę. Wpisuje do
niej nazwy sprzętów i przyborów, które dzieci mają zmierzyć. Ustalamy miarki:
stopy, dłonie, tasiemki itd. Dzieci wybierają nazwę przedmiotu, wskazują go, mierzą i wpisują odpowiednią liczbę miarek.
Uczniowie mogą też wypisać na tablicy swoje imiona, zmierzyć się nawzajem
i wpisać odpowiednie liczby do tabeli, a następnie ustawić je w ciągi: rosnący
i malejący.
Przedmioty
mierzone
stopa
dłoń
tasiemka
W wypadku ćwiczeń 4–5 prosimy o wyjaśnienie, dlaczego wyniki pomiaru stopami
i dłonią są różne.
Warto narysować na tablicy tabelę z imionami dzieci i zadaniami – skoki, rzuty.
Wpisujemy wyniki po wcześniejszym ustaleniu sposobu mierzenia. Można zaproponować uczniom zabawę w rzucanie woreczkiem na odległość. Poprosimy
dzieci, aby same zdecydowały, w jaki sposób zmierzą odległość (sznurek, dłonie,
stopy, książka...).
Jeśli w klasie znajduje się uczeń ze znaczną niepełnosprawnością ruchową, warto
zapytać go, w jaki sposób (czym) chciałby zmierzyć daną odległość w zadaniu 3,
a także kolejno pytać, gdzie należy rozpocząć pomiar, a gdzie zakończyć. Może
w którymś momencie uczeń sam przejmie inicjatywę i spontanicznie poprosi osobę mu asystującą o pomoc.
Sposób zwracania się o pomoc będzie istotny dla osoby z niepełnosprawnością
przez całe życie – dziecko musi nauczyć się prosić o pomoc bez skrępowania, ale
i bez roszczeniowości.
15
karteczka
ą
wąsy
wąsy
Maja i Tomek mają:
kolorowy papier, modelinę,
plastelinę, cekiny.
Wycinają wąskie paski, kleją, lepią.
Potem Maja robi kokardę,
a Tomek pająka.
gąski
wstążka
Jola ma: kolorowy papier, watę, farby
i mazaki. Co robi? Mikołaja z wąsami.
Hoan ma: białą kartkę, słomki i piórka.
Co robi? Gąskę.
nawlekają
wycinają
dodają
lepią
rysują
• Rozwiąż rebus.
ą
22
1. Jakie ozdoby choinkowe
zrobiły dzieci? Co zrobiła Maja?
Co zrobił Tomek? Co zrobiła
Jola? Co zrobił Hoan?
2. Wymyśl ozdobę choinkową
i pokaż, jak ją zrobić.
2. Porównaj wyrazy
i piktogramy sad i sąd.
Jakie ozdoby choinkowe zrobiły dzieci?
sad
SPOTKANIE
LITERA Ą Z LITERĄ Ą
23
Strona: 22
Strona: 23
Dobrze jest wkleić do dużego zeszytu rysunki przedstawiające modelinę, plastelinę, cekiny, a także nazwać te przedmioty, dobrać nazwy zapisane na tablicy
i odwzorować z tablicy do zeszytu. Można też przepisać te wyrazy do zeszytu
w trzy linie. Będą to pierwsze ćwiczenia w odwzorowywaniu z tablicy.
Jako pracę domową warto zadać przepisanie tekstu ze s. 22 podręcznika do zeszytu w trzy linie i podkreślenie litery ą w tekście. Pomaga to utrwalić kształt liter,
ćwiczy skupienie na wykonywanej czynności i ułatwia zapamiętanie tekstu.
Można także polecić uczniom, aby dobrali czasowniki z marginesu do czynności wykonywanych przez dzieci na ilustracji. W celu utrwalenia nazw czynności
uczniowie proszeni są o połączenie w pary obrazków przedstawiających omawiane czynności z odpowiednimi etykietkami. Dzieci powinny wykonać to ćwiczenie
z pamięci. Liczba obrazków i etykietek nie powinna być taka sama.
Jeśli jest taka możliwość, należy porównać etykiety z czasownikami wycinam
– wycinają, nawlekam – nawlekają. Warto wykorzystać odpowiednie ilustracje
do wyjaśnienia uczniom różnic znaczeniowych w ramach tych par.
Podobnie jak w przypadku litery ę, wprowadzając ą, należy zwrócić uwagę na jej
funkcję dystynktywną, np. przez zestawienie wyrazów wąs – was.
Przy wprowadzeniu litery ą warto polecić uczniom układanie z liter wyrazów
zawierających ą i przepisywanie ich na komputerze. Skutecznym ćwiczeniem są
rozsypanki literowe.
Dodatkowym zadaniem może być prośba o porównanie wyrazów i piktogramów
sad i sąd (analogicznie do podobnego zadania ze s. 19).
sąd
1. Jakie ozdoby choinkowe wykonały dzieci?
2. Z
aprojektuj ciekawą ozdobę na choinkę. Wytłumacz koleżance lub koledze, jak
ją zrobić.
Warto wkleić do zeszytu nowe słowa: wata, farby i mazaki, dobrać odpowiednie
obrazki i pod etykietkami je odwzorować.
Przed udzieleniem odpowiedzi na pytania z podręcznika dobrze jest nazwać zabawki, które zrobiły dzieci, i podpisać ozdoby.
Dzieci mogą przepisać pytanie „Co robi?” do zeszytu w trzy linie, a następnie poszukać w tekście odpowiedzi.
Ważne jest, aby zadawać dzieciom pytania, np.
» Co robi Jola?
» Kto robi Mikołaja?
» Co robi Hoan?
» Kto robi gąskę?
Warto umożliwić dziecku z poważną niepełnosprawnością ruchową zaplanowanie, jaką ozdobę chciałoby zrobić, a także samodzielne określenie, jakie przybory będą potrzebne do wykonania pomysłu. Aby ozdoba była wykonana zgodnie
z pomysłem ucznia, warto zachęcić go, by krok po kroku instruował osobę, która
mu asystuje. Jeśli są elementy, które uczeń może wykonać samodzielnie lub z niewielką pomocą, należy zadbać, aby mógł to zrobić.
16
6
4. Dzieci z klasy 1a przygotowały ozdoby i teraz
bawią się w sklep. Jakie ozdoby zrobiły dzieci?
Ile kosztuje
każda ozdoba?
7
8
9
10
Dzieci z 1a zrobiły ozdoby.
Teraz bawią się w sklep.
Jakie ozdoby zrobiły dzieci?
Ile kosztuje każda?
• Policz, ile pieniędzy mają: Wojtek, Sławek, Lena i Ala.
• Jakie ozdoby mogą kupić: Wojtek, Sławek, Lena i Ala?
1. To są rysunki płatków śniegu. Są podobne, ale każdy jest inny.
Co mają podobnego?
2. Przyłóż prostokątne lusterko wzdłuż linii. Co widzisz?
3. Obejrzyj płatki śniegu przez lupę. Teraz narysuj płatki śniegu.
Obejrzyj płatki śniegu przez lupę.
24
Teraz narysuj płatki śniegu.
Wojtek
Sławek
Lena
Ala
5. Złóż na pół kartkę papieru.
Narysuj wybrany wzór,
a potem go wytnij.
Wymyśl swój wzór.
25
Strona: 24
Strona: 25
1. Przyjrzyjcie się rysunkom płatków śniegu. Są do siebie podobne,
chociaż każdy płatek jest inny. Odkryjcie, co mają ze sobą wspólnego.
2. Przyłóżcie wzdłuż linii przerywanych prostokątne lusterko.
Jaki obrazek powstał?
3. Obejrzyjcie przez lupę płatki śniegu. Narysujcie podobne płatki.
Ćwiczenia związane z wprowadzaniem liczby 6 to przede wszystkim:
» Przeliczanie elementów do 6.
» Zapis słowny liczby – etykieta i ilustracja liczebności na ostatniej stronie
zeszytu.
» Ćwiczenia na monetach: jakich monet można użyć, aby miały wartość 6 zł?
» Porównywanie liczebności zbiorów w zakresie 1–6.
» Układanie „dywanika” z klocków matematycznych.
W celu utrwalenia liczby 6 nauczyciel może poprosić uczniów, aby wskazali sześć
takich samych przedmiotów lub przyborów znajdujących się w klasie. Dzieci mogą
też układać klocki, kulki, odmierzać stopami odległość.
Więcej ćwiczeń związanych z wprowadzaniem liczby 6: patrz uwagi do s. 8.
4. Dzieci z klasy 1 a przygotowały ozdoby, które wykorzystają do zabawy w sklep.
Jakie ozdoby zrobiły dzieci? Ile kosztuje każda z nich?
• Jakie ozdoby mogą kupić: Wojtek, Sławek, Lena i Ala?
5. Złóżcie na pół kartki papieru. Narysujcie pokazane wzory, zaczynając od
miejsca zagięcia, a następnie je wytnijcie. Wymyślcie inne wzory.
Do zeszytu warto wkleić wszystkie nominały monet, każdą monetę odpowiednio
podpisać (1 złoty, 2 złote, 5 złotych), a następnie wykonać ćwiczenia na monetach,
np. 1 zł + 1 zł = 2 zł itd.
Jak była już o tym mowa, dzieci chętnie bawią się w sklep, zapewne dobrze przyjmą zatem propozycję inscenizacji zadania 4. Nauczyciel może stymulować taką
zabawę następującymi pytaniami:
» Ile masz pieniędzy?
» Co możesz kupić?
» Czy wystarczy ci pieniędzy na ...... (nazwa zabawki)?
» Ile zostanie ci reszty?
Cenę każdej zabawki można przedstawić, używając monet. Warto, by dzieci wykonały takie ćwiczenia przed przystąpieniem do rozwiązania zadania. W rozwiązaniu drugiej części zadania pomoże z kolei zapisanie działań pokazujących, ile
pieniędzy ma każde dziecko:
» Wojtek …+…=…
» Sławek …+…=…
» Lena ...+...=…
» Ala ...+...=…
Można także nazwać ozdoby lub wykonać w zeszycie rysunki i podać ceny ozdób.
W wypadku zadania 5 należy pozwolić dzieciom, aby same rysowały wzory i wycinały. Jeśli któreś dziecko otrzyma dwa elementy zamiast jednego symetrycznego,
nauczyciel będzie miał okazję do zademonstrowania i omówienia zjawiska symetrii. Wiele dzieci może mieć problem z tym, od którego miejsca zacząć rysowanie
wzoru, oraz ze zrozumieniem, że wycina się złożoną kartkę.
Wraz z wprowadzeniem liczby 6 możliwe stają się wszelkie gry oparte na rzutach
kostką oraz gra w klasyczne domino, bardzo dobrze utrwalająca znajomość liczb.
Dzieci mogą w zespołach projektować plansze do gier i rysować je na dużych
arkuszach papieru, a następnie przeprowadzać rozgrywki.
Wykonując ćwiczenie 5, uczeń z niepełnosprawnością ruchową powinien mieć
wsparcie asystenta. Właściwy pokaz zapewnia demonstracja obok ucznia, a nie
naprzeciwko – wówczas dziecko może zobaczyć, w jaki sposób należy wykonać
zadanie bez konieczności dokonywania w myśli obrotu (co dla ucznia ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi może być bardzo trudne).
17
Tata i Celina są na rynku. Kupują upominki.
– Kupimy dla mamy te korale? Są takie piękne –
mówi Celina.
– Kupmy korale i klipsy – proponuje tata.
– A co damy panu Cyrylowi? – pyta Celina.
– Panu Cyrylowi kupimy stroik.
Czy ty lubisz święta?
26
Co lubisz najbardziej?
– Tato, zaprosimy go do nas w Wigilię?
Lubię, gdy jest z nami. I on nas lubi.
– Zaprosimy. Nie zostawimy go samego.
Mama ulepi pierogi z kapustą, a ja upiekę
makowiec. Babcia zagra na pianinie kolędy –
odpowiada tata.
– A ja sama zrobię prezent dla pana Cyryla.
1. Czy lubisz święta? Dlaczego? Jakie są najważniejsze
święta w Twojej rodzinie?
2. Czy wszyscy świętują Boże Narodzenie?
3. W różnych krajach obchodzi się różne święta. Czy wiesz jakie?
4. Jak pomagamy osobom starszym, samotnym?
ŚWIĄTECZNE ZAKUPY
27
Strona: 26
Strona: 27
Można zacząć lekcję od wspólnego obejrzenia obrazka i omówienia go z dziećmi.
Pomocne będą pytania:
» Kto jest na obrazku?
» Gdzie są ci ludzie?
» Jaka to pora roku?
» Dlaczego tata i Celina robią zakupy?
» Co kupują?
Następnie nauczyciel czyta tekst z podręcznika i weryfikuje wspólnie z dziećmi
odpowiedzi na wcześniejsze pytania.
Obrazki przedstawiające korale, klipsy, stroik wklejamy do zeszytu i odwzorowujemy odpowiednie słowa z tablicy. Wyjaśniamy, kim jest pan Cyryl, którego nie ma
na obrazku (sąsiadem?).
Pytamy dzieci o to, z okazji jakiego święta kupuje się prezenty, z jakimi świętami
kojarzy się im ilustracja. Można przy tej okazji opowiedzieć o świętach Bożego
Narodzenia i przeprowadzić z dziećmi rozmowę o świętach w ich domach.
Warto po wspólnym przeczytaniu tekstu przeczytać go ponownie z podziałem
na role.
Aby umożliwić rozmowę na temat pana Cyryla, przypomniany został symbol sąsiedzi oraz wprowadzono symbole stary i samotny.
1. Opowiedzcie o najważniejszych świętach, które są obchodzone
w waszych rodzinach.
2. C
zy wszyscy obchodzą święta Bożego Narodzenia?
3. Dowiedzcie się, jakie święta obchodzi się w innych krajach.
4. W jaki sposób możemy pomagać osobom starszym, samotnym?
Warto wyjaśnić, co znaczy wyraz Wigilia i porozmawiać z dziećmi o zwyczajach
i potrawach wigilijnych. Po przeczytaniu tekstu dzieci wklejają do zeszytu zdjęcia
różnych potraw wigilijnych i odwzorowują ich nazwy z tablicy. Tekst warto przeczytać z podziałem na role.
W celu wyjaśnienia, jakie święta obchodzi się w różnych krajach, możemy wykonać prezentację.
Po rozmowach z dziećmi na temat sposobów pomagania osobom starszym wykonujemy wspólnie plakat i omawiamy go z uczniami.
W pytaniu piktogramowym o święta wykorzystany został symbol niezwiązany
jednoznacznie z Bożym Narodzeniem – dziecko może opowiedzieć np. o urodzinach. Po raz pierwszy został użyty najwyższy stopień (przymiotnika lub przysłówka), oznaczony podwójnym czerwonym wykrzyknikiem umieszczonym z prawej
strony znaku.
Tablica piktogramowa podpowiada wiele różnych sposobów pomagania samotnemu sąsiadowi – trzeba je przedstawić osobie niemówiącej, by wybrała te, które
sama proponuje.
Uwaga: na końcu Zeszytu piktogramów została zamieszczona dodatkowa tablica
związana z tradycjami Bożego Narodzenia. Uczeń może użyć jej do opowiedzenia
o przebiegu świąt w jego domu. W związku z tym w tablicy została zastosowana
struktura zdaniowa.
W tablicy piktogramowej nie zostały zamieszczone symbole innych świąt, o których uczeń mógłby chcieć powiedzieć. Ważne jest zatem, aby nauczyciel dopytał
dziecko, jakie święto w swoim domu uważa za najważniejsze. Uczeń może odpowiedzieć samodzielnie, korzystając z innych tablic lub ze wsparcia nauczyciela,
który zadaje dodatkowe pytania i kieruje dziecko na odpowiednią stronę Zeszytu
piktogramów (nauczyciel może np. zapytać, o czyim święcie uczeń mówi, odnaleźć stronę z członkami rodziny, a także stronę, na której pojawia się symbol
urodziny).
» świętowanie Wigilii Bożego Narodzenia
» wyjaśnienie, kim jest pan Cyryl
18
Pierniki z cynamonem
1. Babcia położyła na tacy 6 pierniczków.
Dzieci wzięły 2 pierniczki. Ile pierniczków
zostało na tacy? Narysuj rozwiązanie.
2. Dziadek i Patryk zrobili pudełko na pierniczki. Ozdobili je obrazkami.
Ile było obrazków? Jaki obrazek jest między bałwankiem a bombką?
Robimy ciasto.
Wykrawamy kółka.
• Których obrazków nie widać
na złożonym pudełku?
3. Kto lubi pierniczki? Kto lubi krakersy? Zapytaj kolegów i koleżanki.
Darek
Układamy po 6 kółek
blisko siebie. Pieczemy.
Robimy ciasto.
Wykrawamy kółka.
Pieczemy.
28
Łucja
Hoan
Iwona
Emil
Zuzia
Po upieczeniu
ozdabiamy pierniki.
Układamy po sześć kółek blisko siebie.
Po upieczeniu ozdabiamy pierniki.
• Ile osób lubi i pierniczki, i krakersy?
• Jaki smak mają pierniczki?
Jaki smak mają krakersy?
Zapytaj kolegów/koleżanki.
Kto lubi pierniczki?
Kto lubi krakersy?
ROBIMY CYNAMONOWE PIERNIKI
29
Strona: 28
Strona: 29
» poprawiono czytelność zdjęć (mocniej wyróżniono deskę z ciasteczkami)
Dzieci najlepiej zapamiętują, gdy nauka jest połączona z konkretnym działaniem.
Warto więc, o ile to możliwe, upiec z uczniami prawdziwe pierniki.
Nazywamy składniki ciasta, dobierając odpowiednie etykietki. Podajemy przepis
na pierniki, zapisujemy go na tablicy i wyrabiamy według niego ciasto. Dzieci można podzielić na grupy. Po upieczeniu każda grupa ozdabia swoje pierniki – porównujemy smak i wygląd. Uczniowie mogą poczęstować kolegów z innych klas (lub
rodziców, dziadków, przyjaciół).
Jeżeli nie mamy możliwości wypieku, przygotujmy obrazki z książki i podpisy do
nich. Zadaniem dzieci będzie uporządkowanie obrazków na podstawie własnych
doświadczeń. Wspólne przeczytanie podpisów będzie wyraźnym wsparciem
w podpisywaniu ilustracji. Jako pracę domową można zadać uczniom przepisanie
do zeszytu zdań: „Pieczemy pierniki.”, „Ozdabiamy pierniki.”.
Pytania piktogramowe odwzorowują przepis na pierniki; tablica zawiera ponadto
listę niezbędnych produktów i czynności.
Wspólne przygotowanie w klasie pierników, wykonywanie zaleceń zawartych
w przepisie, śledzenie kolejnych czynności – to świetne ćwiczenia dla uczniów
ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Dzieci uczą się postępować zgodnie
z instrukcją zaprezentowaną w formie „do odczytania”, muszą zastanowić się nad
tym, co będzie im potrzebne, by mogły wykonać zadanie, a zatem uczą się planować. Jak zawsze ważne jest, aby uczeń z niepełnosprawnością ruchową aktywnie
uczestniczył w zajęciach. Dziecko, które nie miało wcześniej doświadczeń związanych z przygotowywaniem pierników, może chcieć powąchać lub spróbować
wybranych produktów. Warto zaproponować to klasie w czasie sprawdzania, czy
wszystkie produkty zostały zgromadzone (na początku zajęć).
1. Babcia położyła na tacy 6 pierniczków. Dzieci wzięły 2 pierniczki.
Ile pierniczków zostało na tacy? Narysujcie rozwiązanie.
2. D
ziadek i Patryk przygotowali pudełko na pierniczki. Iloma obrazkami
je ozdobili? Jaki obrazek znajduje się między bałwankiem a bombką?
• Których obrazków nie widać na złożonym pudełku?
3. Kto lubi pierniczki? Kto lubi krakersy? Przeprowadźcie ankietę w klasie,
a później wśród swoich znajomych i rodziny.
• Ile osób lubi i pierniczki, i krakersy?
• Jaki smak mają pierniczki, a jaki krakersy?
» dodano kontury obrazkom na pudełku
Do zilustrowania zadania 1 (i podobnych) możemy wykorzystać upieczone pierniki. Warto podjąć próbę zapisu rozwiązania.
Przed przystąpieniem do wykonywania zadania 2 dobrze jest przygotować siatkę
sześcianu, z której będą mogli skorzystać uczniowie. Dzieci są proszone o wycięcie i ozdobienie jej tak, jak przedstawiono to w podręczniku. Mogą nazywać
obrazki lub dobierać etykietki. Pod koniec zajęć należy sprawdzić, ile nazw zapamiętały oraz czy potrafią samodzielnie dobrać etykietki.
Zadanie 3 warto potraktować jako okazję, by dzieci spróbowały pierników i krakersów. Jeżeli nie potrafią nazwać smaków, powinny spróbować soli, cukru i cytryny.
Nazwijmy te smaki i poprośmy o wskazanie, który z nich jest najbardziej zbliżony
do smaku krakersów, a który do smaku pierników.
Istotnym uzupełnieniem polecenia z elementarza powinna być prośba, by dzieci
wykonały tabelkę z imionami kolegów ze swojej klasy i wypełniły ją za pomocą
„buziek”. Pytania z podręcznika warto zadać właśnie w odniesieniu do tabelki klasowej.
Dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi mogą mieć problemy ze zrozumieniem zasad notowania w tabeli. Należy tej umiejętności poświęcić szczególną
uwagę.
Osoba niemówiąca jest w stanie przeprowadzić ankietę wśród kolegów za pomocą symboli z Zeszytu piktogramów. Zestaw piktogramów różnych smaków został
zamieszczony przy temacie C jak cytryna.
» zwyczaj pieczenia pierniczków na święta
19
Józef Czechowicz
Zima
Pada śnieg, prószy śnieg,
wszędzie go nawiało.
Dachy są już białe.
Na ulicach biało.
Strojne w biel,
w srebrny puch,
latarnie się wdzięczą.
Dzyń, dzyń, dzyń, dzyń.
Dzwonki sanek brzęczą.
Pada śnieg, prószy śnieg,
bielutki jak mleko.
W sklepach gwar,
w sklepach ruch:
– Gwiazdka niedaleko!
Jeszcze dzień,
jeszcze dwa,
chłopcy i dziewczynki!
Będą stać niby las
na rynku choinki...
1. To jest wiersz o zimie. Narysuj zimę opisaną w wierszu.
2. Porównaj swój rysunek z rysunkami kolegów i ilustracją w podręczniku.
3. Wyobraź sobie, że jesteś w środku ilustracji.
Co widzisz, co słyszysz, co czujesz?
Narysuj zimę opisaną w wierszu.
30
ZIMA
31
Strona: 30
Strona: 31
» powiększono tekst wiersza
» usunięto niektóre elementy ilustracji (obiekty w tle, wybrane postaci
i napisy)
Wiersz „Zima” daje dobrą okazję do wprowadzenia leksyki związanej z tą porą
roku. Wklejamy do zeszytu obrazki i etykietki – śnieg, sanki, narty, bałwan, łyżwy.
Zapoznajemy uczniów z nazwami ubrań zimowych.
Rozpoczynając pracę z wierszem, należy zwrócić uwagę uczniów na pojęcia tytuł
i autor, a przy okazji na pisownię wielką literą imienia i nazwiska. Dzieci powinny
pamiętać swoje imiona i nazwiska.
Rytmiczność wiersza powinna ułatwić jego zapamiętanie dzieciom słyszącym.
Dzieci mówiące mogą być poproszone o nauczenie się go na pamięć i wyrecytowanie w klasie. Dziecko niemówiące może być włączone do wspólnej recytacji
z komunikatorem z nagraną zwrotką; to dla niego duże przeżycie i radość. Uwaga:
Komunikator będzie „mówił” czyimś głosem – powinien on być wybrany wspólnie z osobą niemówiącą i odpowiednio dopasowany (chłopiec nie może mówić
głosem nauczycielki).
Jeśli nauczyciel będzie miał możliwość włączenia ucznia niemówiącego do wspólnej recytacji wiersza w klasie, ważne jest, aby uczeń śledził tok wiersza i we właściwym momencie wypowiedział swoją część nagraną na komunikatorze samodzielnie, a nie na sygnał nauczyciela.
1. Zamknijcie oczy i posłuchajcie wiersza. Otwórzcie oczy, a następnie narysujcie
obrazek na podstawie swoich wyobrażeń.
2. P orównajcie swoje prace z ilustracją w podręczniku.
3. Wyobraźcie sobie, że znaleźliście się w środku ilustracji, która nagle ożyła.
Co widzicie, słyszycie i czujecie?
Podpisanie rysunków przedstawiających zimę będzie wymagało użycia etykiet
z imionami i nazwiskami uczniów – należy je przygotować z wyprzedzeniem.
Każdy uczeń jest autorem rysunku, warto więc stworzyć klasową galerię. Dzieciom
powinno się zwrócić uwagę, że każdy rysunek jest inny, ale nie ma rysunków
brzydkich lub złych (to ważna lekcja tolerancji).
Zachęćmy dzieci do opowiadania o swoich rysunkach. Mogą nazywać poszczególne elementy rysunku lub opowiadać o przedstawionych wydarzeniach. Jest to
dobre ćwiczenie w budowaniu wypowiedzi z pełnych zdań.
Wykonując polecenie 1, uczeń ze znaczną niepełnosprawnością ruchową może
skomponować ilustrację z gotowych elementów. Jeśli nauczyciel ma wątpliwości,
czy uczeń zrozumiał treść wiersza, to wśród gotowych elementów może zamieścić takie, które nie pasują do zimowego krajobrazu. Ich pominięcie przez dziecko
będzie świadczyło o tym, że wiersz został zinterpretowany właściwie.
W zadaniu 3 bardzo ważne są odczucia ucznia. Dzieci ze specjalnymi potrzebami
edukacyjnymi mają zwykle większą trudność z opisaniem swoich odczuć niż dzieci w pełni zdrowe. Udzielenie informacji o tym, w jaki sposób uczeń wyobraża sobie to, co czuje, może wymagać wsparcia nauczyciela polegającego na odniesieniu
się do bezpośrednich doświadczeń ucznia związanych z zimą.
20
łŁ
łopatka
Kopałem dół
i znalazłem to!
Jakie ładne!
łopatka
Ale dół!
Co to?
Spytamy
mamę!
Łucja
dołek
O, są moje małe smoki.
Mam dla was sałatkę.
Ojej! Wpadła mi
tam łopatka.
Mamo,
co to jest?
dół
• Rozwiąż rebus.
sa
32
Ł jak Łopatka
33
Strona: 32
Strona: 33
» poprawiono czytelność obrazków ‘dół’ i ‘dołek’
» dodano kontur dymków komiksowych
» złagodzono kolorystykę komiksu
» mocniej zróżnicowano kolory małych smoków
Jak zawsze przy wprowadzaniu nowej litery, należy wykonać ćwiczenia grafomotoryczne. Szczególną uwagę trzeba zwrócić na podobieństwo graficzne liter l, ł.
W zeszycie w trzy linie uczniowie zapisują wyrazy Łucja, łopatka, dołek. Warto
w tym miejscu pokazać różnice w znaczeniu słów łopata – łopatka, dół – dołek
poprzez wklejenie do zeszytu ilustracji z odpowiednimi podpisami.
Rozwiązując rebus, wprowadzamy nowe pojęcie. Wskazane jest jak najczęstsze
rozwiązywanie z uczniami rebusów, ale trzeba pamiętać o wcześniejszym nazwaniu przedmiotów przedstawionych na obrazkach.
W czasie pracy z komiksem można wybrać się do biblioteki szkolnej i wypożyczyć
inne komiksy. Warto poprosić uczniów, aby narysowali komiks opowiadający jakąś ich przygodę. Dzieci narysują dymki bez podpisów lub skorzystają z pomocy
rodziców.
Odczytywanie komiksu stanowi dużą trudność dla dzieci z zaburzeniami percepcji
wzrokowej. Pomocne może być oglądanie kolejnych obrazków w izolacji (pozostałe przysłonięte). Wskazana jest pomoc asystenta podczas oglądania i odczytywania komiksu.
Można przypomnieć uczniom komiks z I części „Naszego elementarza”.
Piktogramy do części I znajdują się na s. 34 Zeszytu piktogramów (część I).
21
W celu przypomnienia komiksu o smokach z I części podręcznika można przygotować dużą ilustrację lub poprosić uczniów o opowiedzenie tamtej historyjki.
Można naprowadzać uczniów pytaniami:
» Ile jest smoków?
» Jak mają na imię małe smoki?
» Gdzie mieszkają?
» Jaką miały przygodę?
Po przypomnieniu można przejść do następnej części komiksu.
Uczniowie, oglądając uważnie kolejne obrazki, starają się opowiedzieć:
» Co robią smoki?
» Czym kopią dół?
» Co stało się z łopatką?
» Co smoki znalazły w dole?
» Gdzie zaniosły znaleziony przedmiot?
» O co smok spytał mamę?
Dla lepszego zrozumienia powinno się przeczytać komiks. Po zakończeniu tego
etapu pracy warto przeprowadzić inscenizację.
» historia z komiksu
Moje smoki, to
jest prastara łuska
króla smoków.
Płatek?
Łata?
Dawno temu ukrył ją król
smoków. Łuska daje smokom
wielką moc. Jest dla nas cenna.
Solo, dotknij łuski.
O! Latamy!
1. Czy pamiętasz historię o smokach z pierwszej części podręcznika?
2. Wymyśl, dokąd poleciały smoki.
3. Wymyśl i narysuj magiczny przedmiot.
Opowiedz, co narysowałaś/narysowałeś.
Wymyśl i narysuj magiczny przedmiot.
34
Opowiedz, co narysowałaś/łeś.
Ł JAK ŁOPATKA
35
Strona: 34
Strona: 35
Aby uatrakcyjnić pracę z komiksem, można przygotować obrazki z kolejnymi
jego elementami. Dajmy dzieciom szansę, aby zaproponowały kolejność zdarzeń.
Chętni uczniowie mogą opowiedzieć treść obrazków.
Kolejnym etapem pracy jest przeczytanie tekstu komiksu przez nauczyciela.
W tekście czytanym przez nauczyciela pojawia się pojęcie prastary. Musi zostać
ono wyjaśnione, najlepiej poprzez pokaz np. naczyń (nowe, stare, bardzo stare,
prastare). Pojęcie prastary można wytłumaczyć w odwołaniu do członków rodziny: pradziadek, prababcia. Potrzebne będzie drzewo genealogiczne – ilustracja
rodziny wielopokoleniowej. Wyjaśnienia może wymagać także słowo łuska.
22
1. Przypomnijcie sobie historię o smokach z pierwszej części podręcznika.
2. D
okąd mogły polecieć smoki? Ułóżcie dalszy ciąg tej historyjki.
3. Jaką inną czarodziejską moc mogłaby mieć znaleziona łuska?
4. Wymyślcie przedmiot, który ma magiczne właściwości. Narysujcie go albo
zróbcie z dowolnych materiałów. Opowiedzcie o nim.
W wypadku poleceń 2–3 należy pamiętać, że dzieciom z ograniczonymi kompetencjami językowymi trudno wykazać się kreatywnością. Nawet gdy mają pomysły, nie są w stanie odpowiednio ich wyrazić i szybko się wycofują ze swoich
propozycji. Warto je zachęcać i chwalić każdą aktywność, nawet jeśli nie jest
szczególnie oryginalna.
W tablicy piktogramów wyjaśnienia wymaga opozycja określeń nowy – stary
(por. z określeniem stary, użytym w lekcji Świąteczne zakupy).
Uczeń z dużą niepełnosprawnością ruchową może opowiedzieć o wymyślonym
przez siebie magicznym przedmiocie. Dobrze byłoby, gdyby ktoś narysował go
razem z nim.
7
5. Krasnal powiesił pranie na sznurku. Co spadło?
Na którym miejscu wisiało to, co spadło? Licz od lewej strony.
8
9
10
6. Królewna zaklęta w żabkę skacze po kamykach.
• Powiedz, z którego kamienia na który przeskoczyła.
• Wykonaj działania.
2+1=?
3+2=?
3+2+2=?
5+2=?
7–1=?
7–1–1=?
7. Przeczytaj zadanie. Wykonaj do niego rysunek i obliczenia.
1. Na ilustracji jest siedmiu krasnoludków. Czego jeszcze jest siedem?
2. Jeden z krasnoludków nazywa się Maurycy. Ma brodę. Nosi czapkę z dużym
pomponem. Trzyma latarenkę. Nie ma paska ani okularów. Odszukaj go.
3. Na obrazku są ptaki. Ułóż zadanie o ptakach.
4. Wymyśl
Krasnoludek Maurycy ma brodę.
Ma czapkę z dużym pomponem.
pytania
do obrazka.
36
Królewna Alina ma 5 lat.
Królewna Kamila ma
o 2 lata więcej od Aliny.
Ile lat ma królewna Kamila?
Ma latarenkę.
Nie ma paska ani okularów.
Przeczytaj zadanie i oblicz.
Odszukaj krasnoludka Maurycego.
37
Strona: 36
Strona: 37
1. Na ilustracji jest siedmiu krasnoludków. Czego jeszcze jest siedem?
2. Odszukajcie krasnoludka Maurycego. Nie ma on paska ani okularów. Ma brodę.
Nosi czapkę z dużym pomponem. Trzyma latarenkę.
3. Ułóżcie zadanie o ptakach, które widzicie na ilustracji.
4. Wymyślcie zagadki związane z ilustracją.
Przy wprowadzaniu liczby 7 warto wykonać następujące ćwiczenia:
» rozumienie liczebności zbiorów – przeliczanie do 7,
» zapis słowny liczby w zeszycie (ostatnia strona) z odpowiednią reprezentacją
wizualną,
» łączenie liczby 7 z liczebnikiem głównym i liczebnikiem porządkowym,
np. „Ułóż na ławce 7 kredek.”, „Jaki kolor ma 7. kredka z lewej strony?”,
» zadania związane z układaniem monet i liczeniem pieniędzy w zakresie 1–7 złotych.
Nad zadaniem 1 dzieci pracują samodzielnie, ale gdy skończą, nauczyciel zadaje
pytania pomocnicze, np.
» Ilu jest krasnali?
» Ile jest wilków?
» Czego jest siedem?
» Czego jest więcej: drzew czy wilków?
Nauczyciel rysuje na tablicy krasnala z brodą, w czapce z pomponem i latarenką. Nazywa wspólnie z uczniami elementy rysunku. Dopełnieniem tego ćwiczenia
może być zabawa „Zgadnij, kto to?”. Nauczyciel opisuje wygląd jednego z uczniów,
analogicznie do tego, jak opisany jest krasnal. Pyta: „Czy wiecie, kto to?”. Osoba,
która zgadła, może podobnie opisać innego kolegę.
Zanim dzieci zaczną same układać własne zadania (zgodnie z poleceniem 3),
nauczyciel powinien przedstawić jako wzór zadanie wymyślone przez siebie,
np. „Na gałęzi są 2 szyszki. Na innej gałęzi jest 5 szyszek. Ile jest razem szyszek?
Zapisz obliczenie.”.
Dzieciom zwykle trudno jest wymyślać pytania, dlatego polecenie 4 wymaga poprzedzenia kilkoma pytaniami przykładowymi:
» Ile jest wilków?
» Ile jest choinek?
» Jakie kolory mają czapki krasnoludków?
O co jeszcze można zapytać?
Polecenie 2 zostało w całości oddane za pomocą piktogramów – uczeń niemówiący powinien spróbować samodzielnie je wykonać. Polecenie piktogramowe może
być również bardzo pomocne dla mówiącego dziecka o obniżonych możliwościach poznawczych; warto, by uczeń odczytał je głośno.
23
5. Krasnal Maurycy powiesił na sznurku pranie. Co spadło? Na którym miejscu
wisiało, licząc od lewej strony?
6. Królewna zaklęta w żabkę skacze po kamykach. Wykonajcie działania, które
ilustrują skoki żabki. Ułóżcie podobne zadania
7. Przeczytajcie zadanie. Wykonajcie do niego rysunek i obliczenia.
Królewna Alina ma 5 lat. Królewna Kamila ma o 2 lata więcej od Aliny.
Ile lat ma królewna Kamila?
• Ułóżcie podobne zadania.
Polecenie 5 wymaga wcześniejszego sprawdzenia, czy uczniowie potrafią nazwać
ubrania wiszące na sznurku. Powinni nazwać je wspólnie z nauczycielem. Podobną
zabawę można przeprowadzić w parach lub grupach. Jedno dziecko układa w rzędzie siedem różnych przyborów szkolnych. Pyta pozostałe dzieci: „Co jest piąte?”,
„Co jest siódme?”. Jest to dobra okazja do samodzielnej pracy i ćwiczenia w zadawaniu pytań. Uczniowie powtarzają liczebniki porządkowe do siedmiu i ćwiczą
odpowiedzi na pytania.
W nawiązaniu do zadania 6 można zaproponować dzieciom wspólną zabawę na
boisku lub korytarzu. Rysujemy lub układamy dywaniki, oznaczając je z dziećmi
kolejnymi liczbami. Dziecko stoi na starcie, nauczyciel pokazuje liczbę i kierunek
skoków.
Po każdym ruchu nauczyciel pyta:
» Na którym polu jesteś?
» Ile pól przeskoczyłeś?
» Na którym polu teraz stoisz?
» Czy umiesz to zapisać?
Warto tworzyć z dziećmi gry planszowe, gdyż rozwijają wyobraźnię. Jako dopełnienie tej lekcji można narysować własną klasową grę.
W rozwinięciu zadania 7 możemy zapytać dzieci, ile mają lat, porównać wiek dzieci i poprosić o wskazanie, kto jest najstarszy, kto najmłodszy, o ile starszy, o ile
młodszy.
Zadania 5 i 6 powinny być wykonywane według instrukcji, opisującej kolejno
wszystkie czynności. Zadanie 6 wprowadza grafy, wymagające większej liczby
przykładów.
Zadanie 7 zawiera trudne dla wielu dzieci sformułowanie „o ile więcej”, które powinno być wprowadzone najpierw na konkretnych obiektach.
» definicja słowa krasnoludek
bB
Bartek
rybak
gołąb
bajka
bajka
Była sobie starowinka, która miała
wielki nos, latała na miotle i lubiła bajki.
W swoim cukierkowym domku pod
miastem spisała wiele tomów bajek.
Nowe bajki opowiadali jej rudy kot
Barnaba, biały kruk Albin i ryby w stawie.
Pewnego razu do jej domku zapukali
Beata i Kuba.
– Którędy do miasta? – zapytał Kuba.
– Powiem wam w zamian za nową
bajkę – odparła starowinka.
Beata i Kuba proponowali rozmaite
historie, ale ona je znała.
1. Czy Baba-Jaga w bajce jest dobra,
Jaką bajkę lubisz?
czy zła? Czy znasz inne bajki
o Babie-Jadze?
2. Jaką bajkę lubisz?
3. Wypożycz z biblioteki
Wypożycz z biblioteki książkę z bajkami.
szkolnej książkę z bajkami.
4. Narysuj ilustrację
do ulubionej bajki.
38
B JAK BAJKA
O rybaku i złotej rybce, o Jasiu i Małgosi, o gołębiu
i mrówce.
– A bajka o tym, jak zła Baba-Jaga została zaklęta
w kamyk? – spytała nagle Beata.
Tego starowinka nie znała. Historia była smutna,
ale piękna. Starowinka otarła łzę z oka.
– Biedna ta Baba-Jaga. I ja jestem Babą-Jagą, ale
całkiem inną. Zawiozę was do miasta na mojej miotle.
I tak zrobiła.
39
Strona: 38
1. Jakie są wasze ulubione bajki? Porozmawiajcie o tym w klasie.
2. Zapytajcie w bibliotece szkolnej o ciekawe baśnie, zwane również bajkami
dla dzieci. Wypożyczcie książkę z baśniami.
3. Wymyślcie bajkę o Babie-Jadze.
4. Narysujcie ilustrację do wymyślonej przez siebie bajki.
Wprowadzając nową literę, warto wykonać ćwiczenia sprawdzające rozróżnianie
przez dzieci liter b i p, podobnych w piśmie i druku. W tym celu można przygotować kartę pracy z nieuporządkowanymi literami i poprosić uczniów o dobranie
w pary liter p, b, P, B w wersjach pisanej i drukowanej. Jest to forma zwrócenia
uwagi na często występujące u dzieci odbicia lustrzane.
Do wprowadzenia litery b autorki podręcznika proponują słowo bajka. Możliwe,
że znajdą się w klasie dzieci, dla których będzie to pojęcie obce. Przed rozpoczęciem prac z podręcznikowym tekstem, warto przenieść dzieci w świat bajek za
pomocą filmu, książki, opowiadania. W tym celu rozmawiamy z dziećmi na temat
ulubionych bajek. Możemy pokazać im ilustracje bajek, poprosić o opowiadanie
treści, wskazanie dobrych i złych bohaterów.
W pracy z dziećmi o mniejszym zasobie słownictwa warto zastosować uproszczony tekst. Na poziomie klasy pierwszej priorytetem jest rozumienie treści i rozwijanie myślenia przyczynowo‑skutkowego. Proponujemy następującą modyfikację:
„Była sobie staruszka, która miała wielki nos, latała na miotle i lubiła bajki. W swoim
domu z cukierków napisała wiele książek z bajkami. Nowe bajki opowiadali jej
rudy kot Barnaba, biały kruk Albin i ryby w stawie. Pewnego razu zapukali do niej
Beata i Kuba.
– Pokaż nam drogę do miasta – poprosił Kuba.
– Powiem wam w zamian za nową bajkę – powiedziała staruszka.
Beata i Kuba opowiadali różne bajki, ale staruszka wszystkie znała”.
Tekst – nawet w powyższej zmodyfikowanej wersji – może sprawić trudność
uczniom ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Jest bajką o bajkach, nie opisuje rzeczywistości bliskiej dziecku. Wymaga przeczytania przez osobę dorosłą,
najlepiej z ilustrowaniem poszczególnych baśniowych elementów (cukierkowy
dom, rudy kot Barnaba, biały kruk Albin itd.).
Sprawdzianem rozumienia tekstu może być dobór etykiet z wypowiedziami do
etykiet postaci.
Odpowiadając na pytanie 2, dziecko niemówiące może wybrać jedną bajkę z tablicy (ilustracje z tematu Siedem bajkowych krain – trzeba nazwać każdą bajkę lub zapytać dziecko, czy wie, na którym piktogramie jest Królewna Śnieżka,
Calineczka itd.). Może się jednak okazać, że dziecko lubi inną bajkę, wtedy staramy
się pokierować je pytaniami: „Czy masz znak, który podpowie, o kim jest bajka?”,
„Co się tam stało?” itp. Zawsze warto zachęcać osobę niemówiącą do sformułowania własnej wypowiedzi.
W wypadku zadania 3 dziecko niemówiące musi zostać przygotowane do wyjścia do biblioteki tak, aby mogło samodzielnie wypożyczyć książkę. Potrzebne
24
będą symbole: dzień dobry, proszę, dziękuję, do widzenia, chcę (można je znaleźć
na początkowych stronach Zeszytu piktogramów do części I Naszego elementarza), wypożyczyć, książka z bajkami, ewentualnie tytuły bajek. Warto przećwiczyć
z dzieckiem skorzystanie z Zeszytów piktogramów do części I i II, aby uczeń mógł
bez trudu odnaleźć potrzebne symbole. Można także skserować znaki i wspólnie
z dzieckiem przykleić je na kartce A4 w postaci tablicy tematycznej.
bB
Bartek
rybak
gołąb
bajka
bajka
Była sobie starowinka, która miała
wielki nos, latała na miotle i lubiła bajki.
W swoim cukierkowym domku pod
miastem spisała wiele tomów bajek.
Nowe bajki opowiadali jej rudy kot
Barnaba, biały kruk Albin i ryby w stawie.
Pewnego razu do jej domku zapukali
Beata i Kuba.
– Którędy do miasta? – zapytał Kuba.
– Powiem wam w zamian za nową
bajkę – odparła starowinka.
Beata i Kuba proponowali rozmaite
historie, ale ona je znała.
1. Czy Baba-Jaga w bajce jest dobra,
Jaką bajkę lubisz?
czy zła? Czy znasz inne bajki
o Babie-Jadze?
2. Jaką bajkę lubisz?
3. Wypożycz z biblioteki
Wypożycz z biblioteki książkę z bajkami.
szkolnej książkę z bajkami.
4. Narysuj ilustrację
do ulubionej bajki.
38
O rybaku i złotej rybce, o Jasiu i Małgosi, o gołębiu
i mrówce.
– A bajka o tym, jak zła Baba-Jaga została zaklęta
w kamyk? – spytała nagle Beata.
Tego starowinka nie znała. Historia była smutna,
ale piękna. Starowinka otarła łzę z oka.
– Biedna ta Baba-Jaga. I ja jestem Babą-Jagą, ale
całkiem inną. Zawiozę was do miasta na mojej miotle.
I tak zrobiła.
B JAK BAJKA
39
Strona: 39
Dalszy ciąg tekstu zmodyfikowanego:
„O rybaku i złotej rybce, o Jasiu i Małgosi, o Czerwonym Kapturku.
– A bajka o tym, jak zła Baba-Jaga została zaklęta w kamyk? – spytała nagle Beata.
Tej bajki staruszka nie znała. Bajka była piękna, ale smutna. Staruszka otarła łzę
z oka.
– Biedna ta Baba-Jaga. I ja jestem Babą-Jagą, ale całkiem inną. Zawiozę was do
miasta na mojej miotle. I tak zrobiła”.
W tekście oryginalnym pojawiają się pojęcia, które wymagają wyjaśnienia: starowinka, cukierkowy dom, tomy bajek. Warto wykonać z uczniami ich ilustracje.
Nauczyciel może zachęcić uczniów do wymyślenia własnej bajki i narysowania jej
treści lub nagrania. Należy zwrócić uwagę uczniów na świat bajkowych zdarzeń, na
to, że w bajkowym świecie wszystko może się wydarzyć. Możliwe jest miniprzedstawienie dla uczniów innych klas.
25
Justyna Bednarek
Jedno życzenie
Iza i Franek siedzieli w pokoju, zastanawiając się, co robić w taką pluchę.
– Zajrzyjcie na strych – zaproponowała babcia – wasz pradziadek
zgromadził tam kolekcję staroci...
Dzieciom rozbłysły oczy: strych, starocie – te słowa zapowiadały dobrą
zabawę. Dziadek dał im latarkę.
Na strychu pajęczyny pokrywały półki pełne dziwnych rzeczy.
– Co to? – zaciekawiła się Iza, sięgając po metalowy przedmiot.
– To tara! – zawołał Franek. – A wiesz, do czego służyła? Do prania!
Pocierało się o nią namoczony materiał i brud schodził nawet bez proszku!
– A to? – Franek wskazał na pudło z ogromnym lejkiem.
– To gramofon do słuchania płyt. Używano go, gdy nie było jeszcze płyt
kompaktowych ani mp3.
– Ale to stare! – Chłopiec wyciągnął z kąta zakurzoną butelkę, lekko
ją przetarł i... ojej! Nie zgadniecie, co się stało! Ze środka wydobyła się
różowa mgła, a po chwili przed dziećmi stanął dżin, zupełnie jak z bajki!
– Co za ulga! – zawołał. – Siedziałem tu przez sto lat i okropnie zdrętwiały
mi nogi. Dziękuję, że mnie wypuściliście, w nagrodę spełnię wasze życzenie!
No, co mam wyczarować? Może latający dywan, który przeniesie was
na koniec świata? Albo na Księżyc?
– Do tego służą samoloty i rakiety kosmiczne – zauważyła Iza.
– To magiczny syrop, który zmniejszy was do rozmiaru pchełki!
– Przez mikroskop można widzieć świat oczami pchły. – Franek nie był
przekonany.
– Za długo siedziałem w butelce, wszystko już zostało wymyślone!
Czego wam w takim razie potrzeba?
– Spraw, dżinie, żeby ludzie byli dla siebie dobrzy i życzliwi – poprosiła Iza.
40
– Umiem wyczarowywać tylko magiczne przedmioty. – Dżin się zasępił.
– Szkoda, bo chciałem cię prosić o dobry humor. Rozpylałbym go,
gdy mama woła: „Co to za bałagan!”. – Franek się uśmiechnął.
– To załatwię ci maszynę do łykania kurzu!
– Dziękuję, mam już odkurzacz.
– Dzieci, wymyślcie coś. – Głos dżina brzmiał błagalnie. – Jeśli nic nie
wyczaruję, będę musiał wrócić do butelki już na zawsze, a jest taka ciasna!
– Wiem! – Iza klasnęła w dłonie. – Wyczaruj wielką butlę, w której nie
będą ci drętwieć nogi!
Uradowany dżin powiedział „abrakadabra” i na strychu stanęła
ogromna butla. Ale zanim w niej zniknął, szepnął:
– Jednak udało mi się wyczarować porcję życzliwości...
Dzieci w pierwszej chwili nie zrozumiały, o co mu chodzi.
A wy rozumiecie?
JEdno życzEniE
41
Strona: 40
Strona: 41
Przy okazji lektury tekstu „Jedno życzenie” warto pokazać dzieciom, jak wygląda
dom ze strychem. Możemy porozmawiać o tym, czy dzieci kiedykolwiek były na
strychu i czy coś ciekawego tam znalazły.
Wyjaśniamy znaczenie wyrazów: tara, gramofon. Pytamy dzieci, czy wiedzą, do
czego służyły te przedmioty i czym zostały zastąpione. Możemy zaproponować
zgadywankę i poprosić o wybranie spośród kilku różnych obrazków tych pasujących do wskazanych wyrazów.
Warto zapytać, czy dzieci znają bajkę, w której występował dżin.
Możemy pobawić się w skojarzenia:
» latający dywan – …
» magiczny syrop – …
» maszyna do łykania kurzu – …
Zapytajmy, o co dzieci prosiły dżina. Do czego potrzebny jest dobry humor i życzliwość?
Tekst dzieje się na dwóch planach: rzeczywistym i baśniowym, co czyni go bardzo
trudnym do zrozumienia dla dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Zawiera również wiele nowych słów, wymagających wyjaśnienia. Zadane na końcu
tekstu pytanie zakłada rozumienie metafory i pojęć abstrakcyjnych, czego trudno
się spodziewać u dzieci z obniżonymi kompetencjami językowymi i/lub poznawczymi na tym etapie nauki.
Tekst uproszczony jako alternatywa dla oryginału:
Iza i Franek siedzieli w pokoju. Myśleli, co robić, kiedy jest taka brzydka pogoda.
– Zajrzyjcie na strych – powiedziała babcia – wasz pradziadek zebrał tam dużo
staroci...
Dzieciom zaświeciły się oczy: strych, starocie – to może być dobra zabawa.
Dziadek dał im latarkę.
Na strychu pajęczyny pokrywały półki pełne dziwnych rzeczy.
– Co to? – Iza wskazała na metalowy przedmiot.
– To tara! – zawołał Franek. – A wiesz, do czego służyła? Do prania!
Ludzie pocierali o tarę namoczony materiał i brud schodził nawet bez proszku!
– A to? – Franek wskazał na pudło z bardzo dużym lejkiem.
– To gramofon do słuchania płyt. Ludzie używali go, gdy nie było jeszcze płyt
kompaktowych ani mp3.
– Ale to stare! – chłopiec wyciągnął z kąta zakurzoną butelkę, lekko ją przetarł
i... ojej! Nie zgadniecie, co się stało! Z butelki wydobyła się różowa mgła, a po
chwili przed dziećmi stanął dżin, zupełnie jak z bajki!
– Co za ulga! – zawołał. – Siedziałem tu przez sto lat i bardzo bolą mnie nogi.
Dziękuję, że mnie wypuściliście, w nagrodę spełnię wasze życzenie! No, co
mam wyczarować? Może latający dywan, który przeniesie was na koniec
świata? Albo na Księżyc?
– Do tego służą samoloty i rakiety kosmiczne – powiedziała Iza.
– To może wyczaruję magiczny syrop i zmniejszę was do rozmiaru pchły!
– Przez mikroskop można widzieć świat oczami pchły – Franek nie był
przekonany.
– Za długo siedziałem w butelce, ludzie wszystko już wymyślili!
Czego w takim razie potrzebujecie?
– Dżinie, chcemy, żeby ludzie byli dla siebie dobrzy i życzliwi – poprosiła Iza.
– Umiem wyczarowywać tylko magiczne przedmioty – dżin się zmartwił.
– Szkoda, bo chciałem cię prosić o dobry humor dla mojej mamy, kiedy woła:
„Co to za bałagan!” – Franek się uśmiechnął.
– To wyczaruję ci maszynę do łykania kurzu!
– Dziękuję, mam już odkurzacz.
– Dzieci, wymyślcie coś – prosił dżin. – Jeśli nic nie wyczaruję, będę musiał wrócić
do butelki już na zawsze, a jest taka ciasna!
– Wiem! – Iza klasnęła w dłonie. – Wyczaruj wielką butlę, w której nie będą cię
boleć nogi!
Zadowolony dżin powiedział „abrakadabra” i na strychu stanęła ogromna butla.
Zanim dżin w niej zniknął, powiedział cicho:
– Jednak udało mi się wyczarować trochę życzliwości...
Na początku dzieci nie zrozumiały, o co mu chodzi.
A wy rozumiecie?
26
1.
2.
3.
4.
42
Jakie to pomieszczenia? Skąd wiesz?
Pokaż: piec kaflowy, żelazko na duszę, samowar, tarę, lampę naftową.
Z których przedmiotów używanych dawniej korzystamy również dzisiaj?
Jak teraz oświetlamy domy?
Jak ludzie oświetlali je kiedyś?
Jakie to pomieszczenia?
Jak teraz pierzemy ubrania?
Jak ludzie prali je kiedyś?
5.
6.
7.
8.
9.
Pokaż na ilustracji urządzenia elektryczne. Jak bezpiecznie z nich korzystać?
Do czego potrzebna jest energia elektryczna? Co by było, gdyby jej zabrakło?
Czy wiesz, jak wyglądały domy dawniej?
Podaj przykłady urządzeń, które ułatwiają człowiekowi życie.
Wymyśl urządzenie
Jak bezpiecznie korzystać z urządzeń elektrycznych?
potrzebne w twoim
domu.
DAWNIEJ I DZIŚ
43
Strona: 42
Strona: 43
1. Czym różnią się kuchnie przedstawione na ilustracjach? W czym są do siebie
podobne?
2. Wskażcie: piec kaflowy, żelazko na duszę, samowar, tarę, lampę naftową.
3. Z których przedmiotów, używanych dawniej, korzystamy również dzisiaj?
4. Dowiedzcie się, jak ludzie oświetlali swoje domy, zanim wynaleziono lampę
naftową. W jaki sposób dawniej prali ubrania?
» zmieniono kolorystykę wybranych elementów ilustracji
» wyróżniono szukane przedmioty
Dobrze jest zacząć od powtórzenia nazw pomieszczeń w domu (obrazki przedstawiające podstawowe pomieszczenia – pokój, kuchnia, łazienka z odpowiednimi
etykietami).
Omawiając ilustrację przedstawiającą kuchnię, można zrobić plakat, na którym
zestawimy urządzenia używane dawniej i dziś. Obok rysunków nauczyciel umieszcza podpisy: piec kaflowy, żelazko na duszę, samowar, tara, lampa naftowa.
Prosi następnie dzieci, aby dobrały obrazki ze współczesnymi przedmiotami.
Dopasowujemy etykietki.
Nauczyciel może także wprowadzić nazwy mebli w kuchni.
W czasie rozmowy o tym, jak wyglądała kuchnia dawniej i jak wygląda dziś, warto zwrócić uwagę na sposoby przechowywania produktów żywnościowych oraz
ogrzewania domów.
Na tablicy piktogramów wprowadzone zostały nowe symbole: przeszłość i teraźniejszość oraz niebezpieczny i bezpieczny (to ostatnie pojęcie jako negacja „nie
ma niebezpieczeństwa” wymaga wyjaśnienia). Symbol teraźniejszość jest również
używany w pytaniach piktogramowych jako okolicznik teraz.
Odpowiedź na pytanie 1 może sprawiać dzieciom trudności – pomieszczenia kuchenne kojarzą się z jedzeniem, którego nie ma na pierwszej ilustracji, deska do
prasowania nie jest typowym elementem kuchennym, lodówkę trudno rozpoznać
itd. – należy liczyć się z błędnymi odpowiedziami uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi i – co oczywiste – nie krytykować ich, jeśli nie potrafią
uzasadnić swojego wyboru.
Warto poprosić dzieci, by spróbowały odnaleźć i wskazać konkretne przedmioty
na obrazkach (np. „szukamy lodówki, czajnika, kuchenki, oświetlenia”). W ten sposób będą mogły same zauważyć różnice między ilustracjami.
W zadaniu 3 dziecko powinno podjąć próbę samodzielnego wyszukania podobieństw.
Polecenie 4 wymaga odwołania się do doświadczeń dzieci (pranie i oświetlenie
w ich domach). Ilustracje umożliwiają również podjęcie tematu ogrzewania pomieszczeń i przechowywania żywności (tablica piktogramowa zawiera niezbędne
symbole).
27
5. Jak należy w bezpieczny sposób korzystać z urządzeń elektrycznych?
6. Co by było, gdyby na świecie zabrakło energii elektrycznej?
7. Zapytajcie babcię lub dziadka, jak wyglądały ich domy, kiedy byli dziećmi.
8. Podajcie przykłady urządzeń, które ułatwiają człowiekowi życie.
9. Jak rozumiecie powiedzenie: „Potrzeba jest matką wynalazków”? Wymyślcie
urządzenie, które przydałoby się wam w domu.
» zlikwidowano część odbić w meblach
Warto zrobić z dziećmi plakat, na który nakleją ilustracje urządzeń elektrycznych
wybrane przez siebie spośród różnych obrazków. Analogiczny plakat uczniowie
mogą wkleić do zeszytu.
Istotne jest, by wskazać przedmioty, z których dzieci mogą korzystać tylko z pomocą dorosłych.
Omawiając urządzenia elektryczne, możemy skupić uwagę na żelazku (które pojawiło się już przy okazji lekcji wprowadzającej literę c w związku z prasowaniem obrazka). Warto sięgnąć po film obrazujący konsekwencje niewłaściwego korzystania
z urządzeń elektrycznych. Należy też porozmawiać z dziećmi (wykorzystując film
lub obrazki) o podstawowych zasadach bezpieczeństwa w domu. W tym kontekście warto również wspomnieć o pracy strażaka.
Jeśli dzieciom będzie trudno znaleźć odpowiedź na pytanie 6, można je zastąpić
porównaniem domów dawnych i dzisiejszych.
Prosimy dzieci o narysowanie swojego domu i samodzielne podpisanie. Możemy
wprowadzić przy tej okazji odpowiednie przymiotniki: mały – duży, niski – wysoki,
nowy – stary.
Ilustracje w Naszym elementarzu i tablica piktogramowa umożliwiają dziecku
niemówiącemu udzielenie odpowiedzi na pytania 5–8. W wypadku polecenia 9
ułatwieniem dla ucznia ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi może być następujące pytanie: „Gdybyś mógł poprosić dżina czy wróżkę o urządzenie, które by
ułatwiało ci życie, o co byś poprosił?” (akceptujemy każdą odpowiedź związaną
z tematem).
poniedziałek
wtorek
środa
czwartek
piątek
4
5
sobota
niedziela
6
7
1
Bartek
1. Co Bartek robił we wtorek?
Co Bartek robił w środę?
Kiedy był na lodowisku?
• Ile dni ma tydzień?
poniedziałek
1
wtorek
2
środa
3
czwartek
4
piątek
5
sobota
6
niedziela
7
2
3
3. Bartek zapisał domowe obowiązki mamy, taty, brata Jarka i swoje.
Przygotował tabelę i zaznaczył w niej w każdym dniu tygodnia:
kto wyprowadza psa na spacer,
kto nakrywa do stołu,
kto zamiata,
kto wynosi śmieci.
Kto zamiata we wtorek?
Kiedy tata wyprowadza psa?
Kto wynosi śmieci w czwartek?
Kiedy Bartek był na lodowisku?
L_e?p?i/ł_e/m] ba/ł?wa/n/a].
R]o5bi/ł_e/m] k]a/2/n?i|k].
D5o:k]a/2?i]a/ł_e/m] [p?t]a/k?i].
B5a]d]a/ł_e/m] l]ó5d].
B:y\ł_e/m] n]a] l_o5d]o:(i?s:k?u].
N5a/ry^s-o:wa?ł_e/m] k]ox?i/k?s.
B:y\ł_e/m] [( [p/l]a/n_e/t]a/ri?u/m].
2. Jaki dzień tygodnia jest dzisiaj? Jaki dzień tygodnia był wczoraj?
Jaki dzień był tydzień temu? Jaki dzień będzie za tydzień?
Naucz się na pamięć nazw dni tygodnia.
Jaki dzień tygodnia jest dzisiaj?
Jaki dzień tygodnia był wczoraj?
M]a/m]a]
1
T5a/t]a]
Ja/re|k]
B=a|rt_e|k]
2
3
4
5
6
7
4. Jakie liczby trzeba wpisać zamiast znaków zapytania,
aby wynik działania był taki, jak w kółku?
7–0
6+1
7
5–?
5+?
1+2+3+?
44
Kto będzie zamiatał jutro?
7–?
5
7–1–?
TYDZIEŃ
45
Strona: 44
Strona: 45
1. Co Bartek robił we wtorek? Co w środę? Którego dnia był na lodowisku?
Co robił dzień wcześniej, a co dzień później?
2. Jaki dzień tygodnia jest dzisiaj? Jaki był wczoraj? Jaki dzień był tydzień temu?
Jaki będzie za tydzień?
» podpisano obrazek chłopca
» usunięto cieniowanie z wybranych elementów ilustracji
(kartki z nazwami dni tygodnia)
Wprowadzenie nazw dni tygodnia i ich cykliczności jest bardzo ważnym elementem porządkującym świat dziecka. Nauczyciel powinien przygotować etykiety
z nazwami dni tygodnia (najlepiej zafoliowane – będą potrzebne przez długi czas).
Aby ułatwić zapamiętanie kolejności dni tygodnia możemy polecić dzieciom uporządkowanie (z wykorzystaniem kalendarza ściennego) rozsypanki odpowiednich
etykietek. Efektywnym ćwiczeniem jest także uzupełnianie luk w sekwencji etykiet odpowiadających poszczególnym dniom tygodnia. Nauczyciel może poprosić uczniów o uzupełnianie brakujących liter w nazwach dni. Dobrze sprawdza się
układanie etykietek z nazwami dni w kole – strzałkami zaznaczamy następstwo dni.
Po wprowadzeniu nazw dni tygodnia nauczyciel może poprosić dzieci, by zaczęły
wpisywać daty do zeszytów (samodzielnie odwzorowując je z tablicy).
Dobrze jest zilustrować zdania z ćwiczenia 1 odpowiednimi obrazkami: nauczyciel
czyta lub miga zdanie, a uczniowie wskazują ilustrację, następnie samodzielnie dobierają obrazki do zdań.
Warto jak najczęściej sprawdzać znajomość nazw poszczególnych dni tygodnia,
zadając uczniom pytania takie jak:
» Jaki jest dziś dzień tygodnia?
» Jaki dzień tygodnia był wczoraj?
» Jaki dzień tygodnia będzie jutro?
Niektóre dzieci mogą mieć trudności z używaniem określeń „za tydzień”, „tydzień
temu”, dlatego w klasie powinien wisieć kalendarz z podziałem na tygodnie. Warto
zaznaczać w nim aktualny dzień tygodnia.
Codziennie wklejamy do zeszytu etykietkę z nazwą dnia tygodnia.
Na tablicy piktogramowej znajdują się wszystkie czynności wymienione w zadaniach ze s. 44 – umożliwia to ich bezpośrednie odniesienie do odpowiednich dni
tygodnia. Należy posłużyć się symbolami dni tygodnia użytymi w elementarzu lub
skorzystać z symboli zamieszczonych na s. 50 Zeszytu piktogramów, cz. I.
Przypomniane zostały symbole członków rodziny i określenia wczoraj, dziś, jutro,
uporządkowane – symbole zaimkowe ja, ty, on, ona.
28
3+?
3. Bartek zapisał domowe obowiązki mamy, taty, brata Jarka i swoje.
Przygotował tabelę i zaznaczył w niej w każdym dniu tygodnia:
kto wyprowadza psa na spacer,
kto nakrywa do stołu,
kto zamiata,
kto wynosi śmieci.
Kto zamiata we wtorek? Zadajcie sobie w parach podobne pytania.
4. Jakie liczby powinny być wpisane zamiast znaków zapytania, aby wynik działań
był równy liczbom w kółkach?
Nauczyciel może wspólnie z dziećmi przygotować podobną tabelę jak w książce, obejmującą obowiązki klasowe. Ćwiczenie 3 jest bardzo ważnym wstępem do
odczytywania i interpretowania tabel. Warto poprosić uczniów o przygotowanie
tabeli obowiązków w ich domu. Alternatywą może być plan lekcji w formie tabeli.
Nastąpi wtedy modyfikacja pytań podręcznikowych. Nauczyciel zapyta:
» Którego dnia jest język angielski?
» Którego dnia jest gimnastyka? itd.
Ważne, aby przećwiczyć z uczniami korzystanie z tabeli i powtórzyć nazwy dni
tygodnia.
Jeżeli przy rozwiązywaniu zadania 4 uczniowie będą mieć problem z zapisem działań i obliczeniami, można sięgnąć po liczmany. Proponujemy klocki matematyczne
i układanie wartości na linijce matematycznej.
Przeprowadzając ćwiczenie z wykorzystaniem liczmanów, nauczyciel powinien
połączyć dzieci w pary i posłużyć się następującym poleceniem: „Weźcie pięć/
sześć/siedem patyczków, podzielcie je między sobą na dwie grupy. Czy macie po
tyle samo patyczków? Zapiszcie!”.
Możemy porozmawiać z dziećmi na temat rodziny Bartka:
» Ile osób jest w rodzinie Bartka?
» Jak ma na imię brat Bartka?
» Czy Bartek ma psa?
Dzieci mogą porównać swoją rodzinę z rodziną Bartka – liczbę osób, liczbę
rodzeństwa, imiona rodzeństwa itd.
Styczeń
1. Bartek obserwował pogodę przez cały styczeń.
Zaznaczał pogodę w kalendarzu. Nad znaczkiem przedstawiającym opady
śniegu pokolorował 7 kratek, ponieważ przez 7 dni padał śnieg.
Ile było dni słonecznych w styczniu?
Ile dni było pochmurnych?
Ile było dni słonecznych w styczniu?
Przez ile dni padał deszcz
ze śniegiem?
Jaka pogoda była najczęściej?


1
2
3
4


8
9

11
10

15
16
22
23
24
29
30
31
17

6
7
12
13
14
19
20
21
26
27
28
5


?

18


3. Sprawdź, czy w wodzie lód pływa, czy tonie.
25



46


2. Napełnij dwie plastikowe butelki wodą tak jak na ilustracji. Jedną butelkę
zakręć. Zobacz, co się stanie z wodą, kiedy wystawisz butelki na mróz.



?



4. Pływające góry lodowe są niebezpieczne. Czy wiesz dlaczego?
KALENDARZ POGODY
47
Strona: 46
Strona: 47
» przyciemniono i wyostrzono ilustrację w tle
Zaczynając pracę z kalendarzem pogody, trzeba przypomnieć dzieciom symbole
pogodowe z pierwszej części podręcznika. Można dołączyć etykietki z pojęciami:
słońce, chmury, deszcz, śnieg. Uczniowie, używając etykietek, opisują słowami
symbole pogodowe. Opis wklejają do zeszytu. W domu uczą się na pamięć słów
z etykietek.
Przypomnienia wymaga pojęcie tydzień. Wprowadzić należy pojęcie miesiąc
– warto posłużyć się kalendarzem. Jako kolejne zadanie można wykonać kalendarz
pogody. Dzieci obserwują pogodę codziennie i odnotowują swoje obserwacje za
pomocą rysunków. Jeśli będą prowadzić te zapisy przez dłuższy czas (np. pełny
miesiąc), nauczyciel powinien także wprowadzić nazwy miesięcy. Przydatny będzie ścienny kalendarz trójdziałowy.
Częste odwoływanie się do nazw miesięcy i wprowadzenie odpowiedniego zapisu
w zeszycie (np. „Jest styczeń. Dzisiaj jest poniedziałek.”) pomoże uczniom uporządkować zakresy pojęć tydzień i miesiąc.
Nauczyciel powinien omówić z dziećmi odpowiedni sposób ubierania się w zimie
(utrwalenie nazw ubrań). Niech uczniowie zapiszą wybrane nazwy ubrań i zjawisk
pogody z pamięci.
Ze względu na drobne różnice pomiędzy wprowadzanymi w I i II części Naszego
elementarza oznaczeniami pogody należy poprosić ucznia posługującego się piktogramami, aby wskazał, który obrazek oznacza: słonecznie, małe zachmurzenie,
duże zachmurzenie, deszcz, śnieg, śnieg z deszczem. Wprowadzony został symbol styczeń w tablicy piktogramowej.
29
1. Bartek obserwował pogodę przez cały styczeń. Swoje obserwacje zaznaczał
w kalendarzu pogody. Potem zrobił wykres. Nad znaczkiem przedstawiającym
opady śniegu pokolorował 7 kratek, ponieważ przez 7 dni padał śnieg. Ile było
w styczniu dni słonecznych? Jaka pogoda była najczęściej?
2. N
apełnijcie dwie plastikowe butelki wodą tak jak na ilustracji. Jedną butelkę
zakręćcie. Zobaczcie, co się stanie z wodą, kiedy wystawicie butelki na mróz.
3. Sprawdźcie, czy w wodzie lód pływa, czy tonie.
4. Dowiedzcie się, dlaczego pływające góry lodowe są niebezpieczne.
Jeśli nauczyciel prosi dzieci o prowadzenie kalendarza pogody, powinien uprzedzić je, że jednym z zadań będzie podliczenie dni z określonymi zjawiskami i narysowanie odpowiednich wykresów. Dzieci mogą porównać podręcznikową pogodę
z pogodą faktyczną i policzyć, ile w obu wypadkach było dni z określonymi zjawiskami. Można wprowadzić określenia ciepło, zimno, bardzo zimno itp.
Przewidziane w zadaniu 2 obserwacje stanów skupienia wody mogą okazać się
niemożliwe ze względu na warunki atmosferyczne. Należy przeprowadzić doświadczenie z wykorzystaniem zamrażalnika lodówki lub w ostateczności polecić
uczniom wykonanie doświadczenia w domu.
W nawiązaniu do pytania 4 warto wyświetlić uczniom film pokazujący górę lodową. Góra lodowa jest pojęciem dla wielu uczniów nowym i trudnym.
W tablicy piktogramowej znajdują się nowe symbole tabela i wykres.






META
Siedem bajkowych krain


START
48
To jest gra planszowa. Zagrajcie w parach. Przygotujcie kostkę do gry i pionki.
Grę zaczyna osoba, która wyrzuci większą liczbę oczek na kostce. Rzucacie
kostką na zmianę, przesuwając się o tyle pól, ile wskaże kostka.
Kiedy staniecie na polach oznaczonych znakami:
 – przesuwacie się o tyle pól do przodu,
To jest gra planszowa.
ile boków ma trójkąt;
 – przesuwacie się o tyle pól do przodu,
ile boków ma kwadrat.
Kiedy staniecie na dużych kołach oznaczonych
Zagrajcie w parach.
symbolem bajki, rzucacie kostką dwa razy.
Wygrywa osoba, która pierwsza dotrze
do mety.
BAJKOWA GRA PLANSZOWA
49
Strona: 48
Strona: 49
Gra planszowa może być dla dzieci ciekawym doświadczeniem. Przed rozpoczęciem gry dobrze jest zapytać uczniów:
» Czy wiecie, co jest na obrazku?
» Czy macie w domu podobne gry?
» Czy umiecie i lubicie w nie grać?
» Z kim można grać w grę planszową?
Można poprosić, aby dzieci przyniosły swoje ulubione gry planszowe. Do gry potrzebne będą kostki i pionki.
Po wstępnej rozmowie zaczynamy grę według zasad przedstawionych w podręczniku. Nauczyciel czyta i wyjaśnia zasady. Postaci narysowane na planszy pochodzą
z różnych bajek. Dobrze jest upewnić się, że uczniowie znają te postaci i bajki.
Nagrodą dla zwycięzcy może być możliwość opowiedzenia jednej z bajek.
Warto przygotować z uczniami klasową grę planszową. Potrzebny będzie papier
pakowy i gotowe kółka wycięte z papieru. Uczniowie w dowolny sposób układają
kółka – ważne, by stworzyły drogę. Grę można konstruować w parach, grupach
lub całą klasą.
Tytuły bajek znajdują się na tablicy piktogramowej do tematu B jak bajka.
Aktualna tablica umożliwia uczniowi niemówiącemu samodzielną rozgrywkę.
Podobna tablica została zamieszczona na s. 12 Zeszytu piktogramów do części I
Naszego elementarza, gdzie dodano symbole emocji związanych z grą.
30
Warto zapytać uczniów, dlaczego wyróżniono w grze określone przedmioty. Czy
dzieci wiedzą, z których bajek pochodzą elementy z zaznaczonych pól? Do postaci z bajek możemy dobrać odpowiednie przedmioty.
8
5. Ile nart jest na stojaku? Dwie narty to para. Ile jest par nart?
Ilu narciarzy zostawiło buty przy stojaku?
9
10
6. Dwie rękawiczki to para. Dla ilu dzieci wystarczy rękawiczek?
7. Żaneta mówi „dwa”, Emil mówi „cztery”, Patryk mówi „sześć”.
Jaką liczbę powie Ala?
Jaką liczbę powie Ala?
Żaneta mówi „dwa”, Emil mówi „cztery”, Patryk mówi „sześć”.
2
1.
2.
3.
4.
50
Dwie osoby to para. Policz, ile dzieci jest na ilustracji. Ile to par?
Czy lubisz bawić się na powietrzu? Jakie zabawy na powietrzu lubisz?
Czy wiesz, jak bezpiecznie bawić się w zimie?
Pobawcie się w rzucanie śnieżkami do celu i zanotujcie liczbę trafień.
Kto rzuca
Policz, ile dzieci jest na ilustracji.
Ile to par?
najcelniej?
Kto rzuca
najdalej?
4
6
8. Popatrz na rysunki
i zrób podobną
wycinankę. Ile razy
musiałeś złożyć kartkę?
51
Strona: 50
Strona: 51
1. Dwie osoby to jedna para. Policzcie, ile par dzieci jest na ilustracji.
2. Dlaczego jest nam potrzebny ruch na świeżym powietrzu?
3. Porozmawiajcie o zasadach bezpieczeństwa w czasie zimowych zabaw.
4. Pobawcie się w rzucanie śnieżkami do celu i zanotujcie liczbę trafień. Potem
rzucajcie jak najdalej i sprawdźcie długość rzutów krokami.
Wprowadzając kolejną liczbę, trzeba pamiętać o jej zapisie słownym, włączeniu
kolejnego elementu do tablicy liczb w klasie i uzupełnieniu strony z liczbami
w zeszytach uczniów.
Obrazek w podręczniku posłuży jako podstawa do rozmowy o zimie i zabawach
zimowych. Jak bawią się dzieci na obrazku? Czy te zabawy są bezpieczne? Co to
znaczy bawić się bezpiecznie?
Wprowadzenie pojęcia para wymaga ćwiczeń praktycznych. Uczniowie muszą
zrozumieć, że liczba elementów i liczba par są ze sobą powiązane. Warto przeprowadzić ćwiczenie polegające na łączeniu w pary. Może mieć ono np. następujący
przebieg: ośmioro dzieci staje na środku klasy, łącząc się w pary, a nauczyciel pyta:
„Ile jest par?”. Dobrym uzupełnieniem tego ćwiczenia jest powtórne jego wykonanie – tym razem z nieparzystą liczbą dzieci.
Jeśli nie można wyjść na podwórko i przeprowadzić ćwiczenia 4 z rzucaniem do
celu, podobną zabawę warto przeprowadzić w klasie. Uczniowie gniotą kartki papieru w kulki. Z określonej odległości rzucają do celu. Odpowiadają na pytanie,
kto rzucał najcelniej.
Zawody w rzutach na odległość wyglądają podobnie. Uczniowie rzucają kulkami
z jednej linii. Mogą sami zaproponować sposób pomiaru odległości.
Wprowadzając liczbę 8, można dać uczniom monety i poprosić, aby ułożyli z nich
8 złotych na różne sposoby. Wygrywa ten, który znajdzie więcej możliwości odpowiedniego ułożenia pieniędzy.
Można powtórzyć z uczniami nazwy sportów i zabaw zimowych, a także nazwy
ubrań.
Ciekawym uzupełnieniem lekcji będzie wykonanie pracy plastycznej na temat
bezpiecznych zabaw – malujemy z dziećmi na dużym kartonie zimowe tło, górkę,
jezdnię, staw, lodowisko. Z gazet wycinamy zdjęcia narciarzy, saneczkarzy, łyżwiarzy i wklejamy w miejsca, gdzie można bezpiecznie się bawić.
W Zeszycie piktogramów wprowadzony został drugi symbol dla pojęcia para
(rzeczy), identyczny z symbolem taki sam. Dodatkowo pojawia się symbol zdrowy, złożony z elementów wskazujących na ćwiczenie i zdrową żywność, by umożliwić dziecku niemówiącemu udział w rozmowie na temat korzyści płynących
z zabaw na powietrzu.
Wykonując polecenie 3, do rozmowy na temat bezpieczeństwa zabaw na świeżym powietrzu można dodatkowo wykorzystać symbole zimowych ubrań, zamieszczone na tablicy do tematu Kto porwał nos bałwana.
31
?
5.Ile nart jest na stojaku? Ile jest par nart? Ilu narciarzy zostawiło buty przy
stojaku?
6. Dwie rękawiczki to jedna para. Dla ilu dzieci wystarczy rękawiczek?
7. Żaneta mówi „dwa”, Emil mówi „cztery”, Patryk mówi „sześć”.
Jaką liczbę może powiedzieć Ala?
8. Ile razy trzeba złożyć kartkę, by powstała taka wycinanka? Popatrzcie
na rysunki i wykonajcie podobną wycinankę.
Kontynuujemy ćwiczenia w dobieraniu przedmiotów w pary.
Przed wykonaniem polecenia 7 z podręcznika warto upewnić się, czy uczniowie
rozumieją relacje między liczbą 8 a innymi liczbami. Weryfikacji tej wiedzy sprzyjać będzie tworzenie ciągu liczbowego z lukami. Możemy posłużyć się osią liczbową do uzupełnienia. Warto przeprowadzić ćwiczenie polegające na przeskakiwaniu palcami po osi liczbowej zgodnie z poleceniem w podręczniku.
Uczniowie w tym wieku bardzo potrzebują aktywności manualnej – wycinanki
są jedną z jej form. Polecenie 8 może jednak sprawić wielu dzieciom trudności.
Aby pomóc uczniom zrozumieć, jakie będą efekty wielokrotnego składania kartki,
możemy pobawić się w układanie origami. Dzieci powtarzają składanie kartek za
nauczycielem, ważna jest precyzja i dokładność wykonania.
Dziecku z niepełnosprawnością ruchową należy umożliwić obserwowanie wykonywania wycinanki i pozostawiać mu decyzję na każdym etapie pracy (zadając pytania takie jak: „Który kolor papieru wybierasz?”, „Od którego miejsca zaczynamy?”,
„Czy tak?”, „Czy się udało?”).
Kto porwał
bałwana
nos
Wokół całkiem biało. To dobra pora na sanki.
– Piotrek! Piotrek!
Kto to? To Julka woła Piotrka.
Piotrek prędko wkłada buty i kurtkę.
– Ulepimy bałwana? – pyta Piotrek.
– Dobry pomysł! A potem wypróbujemy sanki.
Prawie cały rok stały w stodole – mówi Julka.
Piotrek i Julka idą z sankami na górkę.
Tam lepią bałwana.
– Nazwiemy go Onufry – proponuje Piotrek. –
Takie imię pasuje do grubego bałwana!
– Stój tu spokojnie, Onufry, a ja i Piotrek
wypróbujemy sanki – mówi Julka.
Fruuuuu! Ale jazda! I drugi raz, i znowu!
Ale co to?! Kto porwał nos bałwana?!
Piotrek i Julka wypatrują łobuza.
– Mam cię! – woła Piotrek, wskazując na rudy
ogonek na jodle.
52
1.
2.
3.
4.
Obejrzyj obrazki. Opowiedz historyjkę o Julce i Piotrku.
Wymyśl zdanie o każdym obrazku.
Czy miałaś/miałeś zimową przygodę? Opowiedz ją kolegom.
Jak ubrać się na zimową zabawę?
Opowiedz, co lubisz robić zimą.
kto Porwał nos bałwana
53
Strona: 52
Strona: 53
Nauczyciel czyta tekst i prosi uczniów o opowiedzenie historyjki. Pomocny
w opowiadaniu będzie zestaw rysunków ilustrujących przebieg zdarzeń.
Uczniowie zaczynają pracę z ilustracjami od nazwania poszczególnych elementów
obrazków przy pomocy etykiet: Julka, Piotrek, bałwan, choinka, sanki, dom, górka, nos. Nauczyciel zadaje uczniom pytania pomocnicze (sprawdzając przy tym
zrozumienie treści):
» Jak na imię mają dzieci?
» Jak ma na imię bałwan?
» Co włożył Piotrek?
» Na czym zjeżdżają dzieci?
» Co ulepiły dzieci?
» Co zginęło bałwankowi?
Sugerujemy dzieciom wyszukanie odpowiedzi w tekście.
Czytanka ze s. 52 daje okazję do sprawdzenia zrozumienia tekstu przez dziecko
niemówiące. Po głośnym przeczytaniu w klasie można tekst podzielić na cztery
fragmenty i polecić uczniowi niemówiącemu dopasowanie każdego fragmentu
do odpowiedniej ilustracji.
1. Opowiedzcie przygodę Julki i Piotrka na podstawie obrazków.
2. W
ymyślcie podpisy do każdego obrazka.
3. Czy przydarzyła się wam zimowa przygoda? Jeśli tak, to opowiedzcie
ją koleżankom i kolegom.
4. O czym należy pamiętać, żeby zimowe zabawy były bezpieczne?
Prosimy uczniów o dobranie podpisów do obrazków:
» Julka woła Piotrka.
» Dzieci lepią bałwana.
» Julka i Piotrek zjeżdżają na sankach.
» Wiewiórka zabrała nos bałwana.
Nauczyciel może również przygotować zdania, które po przeczytaniu tekstu dzieci określą jako prawdziwe lub fałszywe.
Przy okazji omawiania przygody Julki i Piotrka warto jeszcze raz poruszyć z uczniami temat bezpieczeństwa podczas zabaw zimowych. Można w tym celu przygotować serię obrazków ilustrujących zabawy na śniegu i na lodowisku, np. takich jak
obrazek ze s. 50. Ilustracje dobieramy parami w taki sposób, aby skontrastować
bezpieczne i niebezpieczne zachowania. Uczniowie wklejają obrazki do zeszytu.
Przypominamy/wprowadzamy słowa sanki, narty, łyżwy, bałwan, kule. W ramach
pracy domowej uczniowie mają nauczyć się ich na pamięć. Wskazane jest także
zapisanie ich w zeszycie w trzy linie.
Zimowe ubrania omawiamy jako element bezpieczeństwa zimowych zabaw.
Wklejamy do zeszytu ucznia obrazki pokazujące podstawowe elementy ubioru
zimowego wraz z właściwymi etykietkami.
Warto wspólnie przygotować plakat, na którym uczniowie „ubiorą” postać odpowiednio do pory roku (jeśli plakat taki był wykonywany w odniesieniu do ubrań
jesiennych, można go ponownie wykorzystać i uzupełnić ubranie).
W Zeszycie piktogramów wprowadzona została opozycja określeń gruby/chudy
oraz symbole odnoszące się do elementów ubrania zimowego (warto zauważyć,
że na poprzedniej stronie znajduje się symbol rękawice).
32
Kto?
W jakim celu?
Kiedy?
Co wkładamy do plecaka?
Dokąd?
c]a?ł]a] k?l]a?s=a]
p]a|n?i] Ania
m]a|m]a] B5a|rt|k]a]
t]a?t]a] Ł?u]c?j^i]
Planujemy wycieczkę.
Dokąd? Na spacer do lasu.
Kiedy? Ustalamy termin – we wtorek.
Co wkładamy do plecaka?
Lupę, lornetkę i aparat.
54
1.
2.
3.
4.
Zaplanujcie wycieczkę do lasu. Dlaczego warto planować?
Jak zachowujemy się w lesie?
Co robiliście w czasie wycieczki? Co obserwowaliście w lesie?
Zróbcie wystawę zdjęć i rysunków z wycieczki.
Zaplanujcie wycieczkę do lasu.
Dlaczego trzeba planować?
PLANUJEMY WYCIECZKĘ DO LASU
55
Strona: 54
Strona: 55
» zmieniono kolorystykę ilustracji
» usunięto niektóre elementy ilustracji (choinka, zdjęcie tropów)
» zmieniono kolejność obrazków z pytaniami
Planowanie sprawia zazwyczaj dzieciom przyjemność, warto więc zaplanować jakieś działania razem z uczniami. Doświadczenie to pomoże im z pewnością rozmawiać o planowanej wycieczce do lasu.
Wprowadzamy pytania porządkujące wypowiedzi dzieci: „Kto?”, „W jakim celu?”,
„Kiedy?”, „Dokąd?”. Nauczyciel powinien zasugerować uczniom typowe odpowiedzi na powyższe pytania, np. „Kto?” – „Kasia”, „Paweł” itd.; „Kiedy?” – „wczoraj”,
„w poniedziałek” itd. (przypomnienie dni tygodnia w odpowiedniej formie).
Relacjonowanie przebiegu wydarzeń nie jest zadaniem łatwym. Warto poprosić
jedno z dzieci, aby opowiedziało o wybranym przez siebie dniu ze swojego życia.
Reszta klasy uważnie słucha, a następnie odpowiada na pytania zadawane przez
nauczyciela.
Oglądając obrazek z podręcznika, dzieci powinny udzielić odpowiedzi na następujące pytania:
» Kto poszedł na wycieczkę?
» Dokąd poszły dzieci?
» Kiedy poszły na wycieczkę?
Wprowadzone zostały piktogramy luty, rodzice oraz klasa jako zbiór uczniów.
Wykorzystanie symboli pytajnych Kto?, W jakim celu?, Dokąd?, Kiedy? (kolejne
wskazanie ich przez nauczyciela) ułatwi dziecku niemówiącemu sformułowanie
wypowiedzi.
Planowanie jest czynnością złożoną, a zatem uczeń ze specjalnymi potrzebami
edukacyjnymi potrzebuje szczególnego wsparcia w tym zakresie, naprowadzania
(„Co będzie dalej?”, „Co teraz?”), utrwalania.
33
1. Zaplanujcie wyprawę do lasu. Zastanówcie się, dlaczego warto planować.
2. P orozmawiajcie o tym, jak należy się zachowywać w lesie.
3. Co robiliście w trakcie wyprawy? Co zaobserwowaliście? Kogo spotkaliście?
Czego można się dowiedzieć od leśniczego?
4. Zaprezentujcie rodzicom i dziadkom zdjęcia i rysunki z wyprawy.
Nauczyciel powinien odwołać się do ilustracji w podręczniku i nazwać przedmioty zabierane do lasu przez dzieci. W tym celu prezentujemy uczniom obrazki
z różnymi przedmiotami – część z nich nie pasuje do sytuacji, np. piłka do gry.
Uczniowie wybierają obrazki związane z zimową wycieczką do lasu, nazywają
i dobierają etykietki (z pomocą nauczyciela). Dobrze jest poprosić uczniów o wyjaśnienie, dlaczego niektóre obrazki nie pasowały do miejsca i celu wycieczki.
Warto zwrócić uwagę dziecka posługującego się piktogramami na strukturę symbolu planować („myśleć, co jest po czym”).
W odpowiedzi na pytanie 2 dziecko niemówiące może chcieć wykorzystać symbole cicho i razem (włączone do następnej tablicy piktogramowej).
W pytaniu piktogramowym pojawia się symbol trzeba, używany również jako musieć.
» opis obrazka
dzięcioł
sarna
lis
jemiołuszka
gil
zając
dzik
1. Zimą zwierzętom w lesie brakuje jedzenia.
Czy wiesz, jak leśniczy pomaga zwierzętom? Co to jest paśnik?
2. W czasie wycieczki dzieci obserwowały ślady zwierząt (tropy).
Czy ślady zwierząt są takie same? Czym się różnią?
3. Czy wiesz, które leśne
Czy wiesz, które leśne zwierzęta śpią zimą?
zwierzęta śpią zimą?
56
LAS ZIMĄ
57
Strona: 56
Strona: 57
» powiększono zwierzęta
» ujednolicono kolory etykiet
» przesunięto etykiety bliżej zwierząt
» zmieniono nazwy zwierząt na liczbę pojedynczą
Warto obejrzeć z uczniami film dotyczący życia zwierząt w lesie w zimie.
Do zeszytów wklejamy zdjęcia zwierząt z podpisami. Zadaniem uczniów jest nauczenie się na pamięć nazw zwierząt. Nauczyciel może sprawdzić, na ile im się to
udało, prosząc o dopasowanie etykiet do obrazków. Uczniowie pracują indywidualnie, a etykiet powinno być więcej niż obrazków zwierząt.
1. Zimą zwierzętom trudniej zdobyć pożywienie. W jaki sposób pomaga im
leśniczy? Co to jest paśnik?
2. W
trakcie wyprawy dzieci obserwowały tropy zwierząt. Czym różnią się tropy
poszczególnych zwierząt?
3. Które leśne zwierzęta zapadają w sen zimowy? Jakie mają legowiska?
» wzmocniono dymki z tropami
» ujednolicono kolor etykiet zwierząt
W poleceniach podręcznikowych pojawiają się pojęcia wymagające wyjaśnienia
– paśnik, leśniczy, tropy. Ich omówieniu służyć mogą odpowiednie filmy lub ilustracje. Należy zwrócić dzieciom uwagę na różnicę między leśniczym a myśliwym.
Rozmawiając o zwierzętach leśnych i ich dokarmianiu, warto zwrócić uwagę na
sytuację ptaków zimujących w mieście.
Jeśli na dworze jest śnieg, nauczyciel powinien wyjść z uczniami na zewnątrz i poprosić o obserwowanie śladów (własnych lub kolegów). Gdyby warunki pogodowe
nie sprzyjały wyjściu, można pobawić się w robienie odcisków butów w piasku lub
w innym materiale.
Poruszony w poleceniu 3 temat zimowego snu zwierząt dobrze jest zaprezentować za pomocą plakatu lub filmu. Przypomnijmy uczniom też piosenkę „Stary
niedźwiedź mocno śpi…” z zabawą. Przed omawianiem polecenia 3 warto spytać
dzieci, czy wiedzą, jak zwierzęta radzą sobie z brakiem pożywienia.
Symbole z odpowiedniej strony Zeszytu piktogramów wskazują, jakiego pożywienia potrzebują zwierzęta i ptaki.
» definicja słowa tropy
34
1. Tomek i Wojtek mają 8 śniegowych kul. Ile bałwanów mogą z nich ulepić?
4. Ile jest prostokątów? Kto ma rację?
Są 2.
Tomek
Wojtek
Są 3.
Ola
Bartek
5. Policz, ile jest prostokątów na rysunkach.
Tomek i Wojtek mają osiem śniegowych kul.
Ile bałwanów mogą zrobić?
2. Emil i Robert ulepili po 2 kule. Celina i Iwona ulepiły razem 4 kule.
Ile kul ulepiła Iwona?
Emil
Robert
Celina
Policz, ile jest prostokątów na każdym rysunku.
Iwona
?
6. Natalka buduje figurę z patyczków i plasteliny. Ilu kulek
plasteliny potrzebuje? Ilu patyczków? Zbuduj podobną
figurę. Jakie przedmioty mają taki kształt?
7. Darek i Żaneta bawią się lusterkiem i guzikami.
Sprawdź, ile guzików zobaczą, kiedy przyłożą lusterko do linii.
3. Co tu nie pasuje? Dlaczego? Czy jest tylko jedna dobra odpowiedź?
58
59
Strona: 58
Strona: 59
1. Tomek i Wojtek mają 8 śniegowych kul. Ile bałwanów mogą z nich ulepić?
2. Emil i Robert ulepili po 2 kule. Celina i Iwona ulepiły razem 4 kule. Ile kul ulepiła
Iwona?
3. Co tu nie pasuje? Uzasadnijcie swój wybór. Czy możliwa jest więcej niż jedna
odpowiedź?
» zmieniono kolejność obrazków dzieci
4. Ile jest prostokątów? Jak sądzicie, dlaczego dzieci tak uważają?
5. Policzcie, ile jest prostokątów na każdym rysunku.
6. Natalka buduje figurę z patyczków i plasteliny. Ilu kulek plasteliny potrzebuje,
by zbudować taką figurę? Ilu patyczków? Zbudujcie podobne figury. Jakie
przedmioty mają taki kształt?
7. Darek i Żaneta bawią się lusterkiem i guzikami. Sprawdźcie, ile guzików
zobaczą, kiedy przyłożą lusterko wzdłuż linii przerywanej. Wymyślcie zabawę,
do której można wykorzystać guziki.
Przed przystąpieniem do omawiania zadania 1 dobrze jest przypomnieć uczniom,
jak wygląda bałwan i z ilu kul jest zbudowany. Uczniowie mający trudności z rozwiązaniem zadania powinni je rozrysować.
W zadaniu 2 wprowadzamy określenie razem, dlatego warto wykonać to ćwiczenie w parach. Wskazana jest dodatkowa pomoc (np. podpowiedzi nauczyciela: „Emil i Robert ulepili po 2 kule – to razem ile?”, „Celina i Iwona ulepiły razem
4 kule – ile ulepiła Iwona?”).
Każdy z uczniów ma do dyspozycji po 4 liczmany schowane pod ławką. Na sygnał
nauczyciela dzieci wyjmują dowolną ilość liczmanów na ławkę. Nauczyciel pyta:
„Ile macie razem?”, „Ile ma X?”, „Ile ma Y?”.
Każde dziecko, odpowiadając na pytanie 3, powinno uzasadnić swoją odpowiedź.
Ważne jest podkreślenie i nagrodzenie spostrzegawczości uczniów. Jeśli uczeń
zauważy tylko jedną lub dwie różnice, można mu podpowiedzieć, że każda para
butów jest w jakiś sposób odmienna od reszty i wspólnie szukać dalszych różnic.
Pytanie 1 jest przedstawione w formie piktogramowej. Po raz pierwszy użyty został symbol móc.
35
» wzmocniono linie przerywane (odbicie lustrzane)
Zadanie 4 wymaga przypomnienia figur geometrycznych i ich cech.
Warto przygotować więcej ćwiczeń zbliżonych do zadania 5 i zachęcić uczniów
do analizowania. Rozwijamy w ten sposób zdolności analityczne.
Zachęcanie dzieci do konstruowania figur przestrzennych (tak jak w zadaniu 6) jest
cennym ćwiczeniem. Początkowo uczniowie wykonują polecenie z podręcznika,
następnie sami budują figurę z patyczków i plasteliny. Można spróbować konstruowania figur z 6 patyczków.
Rozwiązanie zadań 4 i 5 przez dzieci o specjalnych potrzebach edukacyjnych
może wymagać odtworzenia na tablicy rysunków z książki i zaznaczenia różnymi
kolorami kredy, o które prostokąty chodzi.
W wypadku polecenia 6 dziecko ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi może
wybierać przedmioty o kształcie sześcianu spośród położonych przed nim na stole (wśród nich sześcienny klocek, kostka do gry, ale też np. pudełko w kształcie
prostopadłościanu, nie sześcianu).
gG
góra
góra
Mrok otula górskie stoki.
W góralskim domu góral dokłada
kawałki drewna do kominka.
To pan Bogdan Górski.
Lecą iskry, w domu jest miło.
Góralka, pani Magda Górska, stawia
na stole rogale, mleko i oscypki.
– Kolacja! – prosi do stołu.
Obok kołyski małego Ignacego
merda ogonem pies Gagatek.
Po kolacji tata Ignacego gra
kołysankę, a mama tuli synka do snu.
– Aaa, pieski dwa – nuci mama.
– Ooo, owiec sto – grubym głosem
wtóruje tata.
Gabrysia
rogal
róg
góra
góral
60
Górski
górski
1. Dopasuj zdania z tekstu do ilustracji.
2. Czy wiesz, co to jest kołysanka?
3. Przeczytaj wyrazy, które tworzą rodzinę wyrazu góra.
Dlaczego można je nazwać rodziną wyrazów?
Czy wiesz, co to jest kołysanka?
góralski
Kołysanka to jest melodia do usypiania.
góralka
G JAK GÓRA
61
Strona: 60
Strona: 61
Wprowadzając literę g, należy zwrócić uwagę na zapis wielkiej litery. Konieczne
jest wykonanie wielu ćwiczeń grafomotorycznych. Ważne jest pisanie litery
w wyrazach, dlatego uczniowie zapisują w zeszycie w trzy linie wyrazy z marginesu
strony.
Nauczyciel omawia z uczniami ilustrację z podręcznika, zadając pytania:
» Co widzisz na obrazku?
» Ile osób jest na obrazku?
» Co jest za oknem?
W zależności od kompetencji językowej uczniów nauczyciel czyta tekst podręcznikowy lub następujący tekst zaadaptowany:
„Jest wieczór. W góralskim domu góral dokłada kawałki drewna do kominka. To
pan Bogdan Górski.
W kominku pali się ogień, w domu jest miło. Góralka, pani Magda Górska, stawia
na stole rogale, mleko i oscypki.
– Kolacja! – prosi do stołu.
Obok kołyski małego Ignacego siedzi pies Gagatek i macha ogonem.
Po kolacji tata Ignacego gra kołysankę, a mama usypia synka.
– Aaa, pieski dwa – śpiewa mama.
– Ooo, owiec sto – grubym głosem śpiewa tata.”
Jeżeli praca będzie się odbywać na podstawie tekstu oryginalnego, pewne określenia mogą wymagać wyjaśnienia. Nauczyciel musi wykazać dużą wrażliwość w
ocenie możliwości uczniów.
Nauczyciel powinien poprosić dzieci o wyszukanie w tekście imion i nazwisk
osób oraz wyrazów z literą g (górskie, góralskim, góral, góralka, rogale, Gagatek,
grubym, głosem). Jest to dobry moment, by wytłumaczyć uczniom, że większość
z tych wyrazów należy do tej samej rodziny, czyli grupy powiązanych wyrazów.
Po przeczytaniu tekstu nauczyciel prosi dzieci o nazwanie i wskazanie na ilustracji
osób i wybranych przedmiotów. Uczniowie mogą także przepisać wybrany fragment tekstu do zeszytu.
Uczeń niemówiący może wskazać, w którym miejscu występuje litera g za pomocą piktogramów zawartych w tablicy do tematu B jak bajka.
Kiedy dzieci mówiące opowiadają o ilustracji, dziecko niemówiące może wskazywać poszczególne elementy wymieniane przez nauczyciela.
36
1. Do którego fragmentu tekstu nawiązuje ilustracja?
2. P osłuchajcie różnych kołysanek. Wymyślcie melodię do kołysanki, którą
zaśpiewali Ignacemu mama i tata.
3. Przeczytajcie wyrazy, które tworzą rodzinę wyrazu góra. Dlaczego można
je nazwać rodziną wyrazów?
4. Jakie wyrazy utworzą rodzinę wyrazu dom?
» zmieniono kolorystykę ilustracji
» usunięto niektóre elementy ilustracji (krzesło, poduszki za dzieckiem
na wersalce)
Opisu obrazka można dokonać w następujący sposób: nauczyciel czyta zdanie,
uczniowie pokazują fragment obrazka odpowiadający temu zdaniu. Można też
przygotować zdania z tekstu i wspólnie z uczniami opisać obrazek.
Wyjaśniając pojęcie kołysanka, można odwołać się do ruchu towarzyszącego
usypianiu małego dziecka. Warto przy okazji wskazać wyraz kołyska i opisać, do
czego się odnosi. Dzieci o ograniczonych możliwościach intelektualnych lub percepcyjnych mogą nie znać pojęcia kołysanka. Najskuteczniejszą formą wyjaśnienia jego znaczenia jest prezentacja.
Zadanie 3 wymaga wyjaśnienia podobieństw i różnic między rodziną ludzi a rodziną wyrazów (przenośnia ta może stanowić duże wyzwanie dla dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi).
Wykonując zadanie 1, uczeń niemówiący lub z lekką niepełnosprawnością intelektualną może dopasowywać zdania z tekstu (na kartonikach) do fragmentów
ilustracji.
Pytanie 2 i odpowiednia definicja przedstawione są w elementarzu w formie piktogramowej.
» definicja słowa kołysanka
9
4. Przeczytaj i rozwiąż zadania.
Góralka ma 4 oscypki. Góral ma 5 oscypków.
Kto ma więcej? O ile więcej?
10
Góralka ma 5 owiec, a góral o jedną mniej.
Ile owiec ma góral?
5. To góralskie hafty, które robi babcia Ignacego.
Przyłóż lusterko do linii przerywanej i zobacz,
jak wygląda w całości ostatni haft.
6. Przygotuj kartoniki z różnymi liczbami i znakami działań.
Układaj je tak, aby wynik dodawania był równy 9, a odejmowania – 3.
1. Policz, ile jest na straganie oscypków, ile ciupag, a ile obrazków.
Czego jest najwięcej? Czego najmniej?
2. Ile kapeluszy jest na górnej półce? Ile na dolnej? Ile jest ich razem?
3. Czym różnią się te góralskie kapelusze? W czym są podobne?
Ile kapeluszy jest razem na straganie?
62
3 + 6 = 9
9 – 6 = 3
7 + 2 = ?
7 – 4 = ?
? + 4 = 9
8 – ? = 3
63
Strona: 62
Strona: 63
1. Policzcie, ile jest na straganie oscypków, ile ciupag, a ile obrazków. Czego jest
najwięcej? Czego najmniej?
2. Ile kapeluszy jest na górnej półce? Ile na dolnej? Ile jest ich razem?
3. Czym różnią się te góralskie kapelusze? Co mają ze sobą wspólnego?
4. Wymyślcie zagadki związane z ilustracją.
Wprowadzając liczbę 9, powtarzamy zabiegi zastosowane przy wprowadzaniu
liczby 8 i niższych. Warto oczywiście przeprowadzić ćwiczenie w tworzeniu i uzupełnianiu ciągów rosnących i malejących.
Przed rozwiązaniem zadania 1 trzeba wyjaśnić uczniom słowa stragan, oscypek,
ciupaga, obrazek, używając obrazków. Powinno się też przypomnieć/wprowadzić
pojęcia najwięcej, najmniej. W tym celu użyjemy liczmanów łączonych w pary.
Prowadzimy ćwiczenia w porównywaniu liczebności grup elementów – liczmanów.
Nauczyciel zaprasza do udziału troje dzieci. Pierwszemu dziecku daje 6 liczmanów, drugiemu – 3, a trzeciemu – 9. Prosi, aby porównały, które z nich ma najwięcej
liczmanów, a które najmniej.
W wypadku zadania 2 wyjaśnienia mogą wymagać pojęcia górna półka, dolna
półka. Przydatny będzie z pewnością zapis działania.
Zadanie 3 służy ćwiczeniu spostrzegawczości. Dobrze jest zacząć od wyszukania
podobieństw na obrazku. Jeśli to konieczne, można użyć innych obrazków.
Przy wprowadzaniu liczby 9 pamiętajmy o obliczeniach na monetach (analogicznych do wcześniejszych).
W Zeszycie piktogramów wprowadzony został symbol sprzedawać, podobny
wizualnie do kupować (dla lepszego rozróżniania dziecko powinno skojarzyć go
z kasą – sprzedawca ma kasę).
Posługiwanie się pojęciami najwięcej i najmniej z zadania 1 ułatwią uczniom niemówiącym symbole stopniowania zamieszczone w tablicy piktogramowej (trzeba
jedynie upewnić się, że dziecko je rozumie).
W wypadku polecenia 3 zachęcamy dziecko niemówiące do poszukiwania odpowiedzi, w czym możemy mu pomóc, m.in. pokazując strony elementarza, na
których pojawiły się zdjęcia wstążki (s. 22) lub pióra (s. 18).
37
5. Przeczytajcie i rozwiążcie zadania. Góralka ma 4 oscypki. Góral ma 5 oscypków.
Kto ma więcej? O ile więcej? Góralka ma 5 owiec, a góral o jedną mniej.
Ile owiec ma góral?
6. To góralskie hafty, które robi babcia Ignacego. Przyłóżcie lusterko wzdłuż linii
przerywanej i zobaczcie, jak wygląda w całości ostatni haft.
7. Przygotujcie kartoniki z różnymi liczbami i znakami działań. Układajcie je tak,
aby wynik był równy 9, a potem równy 3. Wymyślcie inne przykłady.
Niewykluczone, że zadania tekstowe sprawią trudność uczniom słabo czytającym,
dlatego nauczyciel może je odczytać całej klasie. Warto poprosić dzieci o odwzorowanie zadania za pomocą odpowiednich rysunków lub liczmanów.
o 3 mniej (-3)
4
6
8
Na tym etapie ważne jest porównywanie elementów zbiorów. Porównywanie
różnicowe wymaga wielu ćwiczeń praktycznych, początkowo na liczmanach,
a następnie – z wykorzystaniem tabeli z nagłówkiem:
o 3 więcej (+3)
1
3
5
Warto zaproponować uczniom podobne zadania z treścią.
W zadaniu 4 działania powinny być prowadzone na konkretnych obiektach, układanych parami (oscypek górala z oscypkiem góralki).
Giewont
Wróciłam w piątek. Byłam u pani Magdy
i pana Bogdana. Oboje mówią gwarą góralską.
Są ratownikami górskimi i grają w kapeli
góralskiej. Pan Bogdan wiele mi o tym opowiadał.
Oglądałam Morskie Oko i Giewont.
Wiem, co to jest:
kapela góralska
1. Opowiedz o ilustracji.
2. Czy wiesz, co robi ratownik górski?
3. Obejrzyj góralski strój i taniec.
gawra
64
watra
oscypek
smrek
Czy wiesz, co robi ratownik górski?
GABRYSIA opowIAdA
65
Strona: 64
Strona: 65
Pracę z tymi stronami warto uzupełnić pracą z mapą. Uczniowie powinni mieć
świadomość, w której części Polski znajdują się góry.
Oglądając mapę, warto zwrócić uwagę na nazwy geograficzne – Morskie Oko,
Giewont. Nauczyciel może pokazać dzieciom film lub album ze zdjęciami przedstawiającymi te miejsca.
Wyjaśniamy uczniom, które nazwy geograficzne pisze się wielką literą.
Tłumacząc pojęcia gawra, watra, oscypek, smrek, można pokazać uczniom ilustracje z podręcznika bez podpisu i zapytać: „Czy wiesz co to jest? Jak to się nazywa?”. Odpowiedzi uczniów traktujemy jako wstęp do rozmowy na temat gwary góralskiej. Następnie dzieci wklejają do zeszytów obrazki i podpisują: gawra
– jama, watra – ognisko, oscypek – ser, smrek – świerk. Czytając tekst, dzieci
powinny zwrócić uwagę na kolejne nowe wyrażenia (gwara góralska, kapela góralska, ratownik górski). Po przeczytaniu tekstu dobrze jest sprawdzić jego zrozumienie przez zadawanie dzieciom pytań wymagających wyszukania odpowiedzi
w czytance. Można także napisać na tablicy kilka zdań i poprosić o zaznaczenie,
czy są prawdziwe czy fałszywe.
1. Co wiecie o górach? Czego jeszcze chcecie się dowiedzieć?
2. N
a czym polega praca ratowników górskich? Dowiedzcie się, co oznaczają
skróty: TOPR, GOPR.
3. Poszukajcie w bibliotece legend związanych z górami.
4. Posłuchajcie muzyki góralskiej. Zatańczcie góralski taniec. Dowiedzcie się,
na jakich instrumentach grają muzycy z kapeli góralskiej.
Poza zdjęciem ze s. 64–65 Naszego elementarza punkt wyjścia do dalszej rozmowy o górach mogą stanowić inne ilustracje, np. pochodzące z albumów fotograficznych przedstawiających górskie krajobrazy. Jeśli w albumie są podpisy, dzieci
powinny spróbować je przeczytać.
Opowiadając o pracy ratownika górskiego, warto pokazać uczniom film nawiązujący do tego tematu (np. Reksio ratownik). To dobra okazja do przypomnienia lekcji
o zwierzętach i pracy psa ratownika. Pomocą przy omawianiu tego zagadnienia
może być też prezentacja filmu dokumentalnego poświęconego pracy ratowników górskich. Należy także porozmawiać z uczniami na temat bezpieczeństwa
w górach.
Film z tańcem góralskim warto skontrastować z prezentacją innego tańca lub stroju regionalnego. Regiony pokazujemy na mapie, podkreślając, że wszystkie one
znajdują się w granicach Polski. Godnym polecenia rozwiązaniem jest zaprezentowanie stroju i tańca regionu, z którego pochodzą dzieci.
W dużym zeszycie powinny znaleźć się obrazki i etykiety nawiązujące do tematu
lekcji. W ramach pracy domowej dzieci uczą się na pamięć wybranych słów.
Nauczyciel może pokazać uczniom zdjęcia różnych gór – niskich i wysokich,
a następnie poprosić o porównanie i wskazanie róźnic.
Po swobodnej wypowiedzi dziecka na temat ilustracji (polecenie 1) warto zadawać
pytania dodatkowe i oczekiwać od dziecka niemówiącego piktogramowej odpowiedzi, np. „Jaka to pora roku?”, „Jaka jest pogoda?”, „Pokaż szczyt góry. Co na nim
jest?” (do odpowiedzi na ostatnie pytanie dziecko może wykorzystać znak dodać
z poprzedniej strony).
Tablica piktogramowa zawiera szereg znaków ułatwiających opowiadanie o pracy
ratownika (góry, niebezpieczny, wędrować, wspinać się, upadać, pomagać, ratować, śmigłowiec) – większość z nich jest nowa i trzeba najpierw omówić ich
znaczenie.
38
1. Co wspólnego mają te układanki? Czym różni się od pozostałych
ostatnia układanka?
5. Jaką długość ma różowa ścieżka? Zmierz długość innych ścieżek
za pomocą linijki. Które ścieżki są takiej samej długości?
Ile centymetrów mają razem ścieżki: czarna i niebieska?
Zmierz.
2. Dziadek pokazuje Tomkowi układanki z patyczków i mówi:
Z 3 patyczków możesz ułożyć 1 trójkąt.
Z 5 patyczków możesz ułożyć 2 trójkąty.
Jak ułożysz 4 trójkąty z 9 patyczków?
Możesz to zrobić tak:
3. Ula pokolorowała
9 kratek, z których
powstał kwadrat.
Ile kratek trzeba
pokolorować, żeby
powstały mniejsze
kwadraty?
66
. Czy możesz inaczej?
4. Bartek pokolorował
8 kratek, z których
powstał prostokąt.
Ile kratek trzeba
pokolorować, żeby
powstały mniejsze
prostokąty?
0
0
1 c_e|n|t?y\m_e|t/r
1
2
3
4
5
6
Strona: 67
Ćwiczenie 1 to kolejna okazja do przypomnienia nazw figur geometrycznych i kolorów. Warto przygotować w tym celu odpowiednie etykiety. Zabawa w układanie
etykiet jest dla nauczyciela okazją do zadawania bezpośrednich pytań: „Co to za
figura?”, „Jaki ma kolor?”, Czy jest duża?”.
Zadania związane z układaniem patyczków (takie jak w poleceniu 2) pomagają rozwijać wyobraźnię dzieci. Można wykonać podobne ćwiczenie, budując z patyczków kwadraty zamiast trójkątów.
Warto przygotować figury geometryczne z kolorowego papieru i poprosić dzieci
o samodzielne stworzenie różnych układów. Dzieci mogą następnie nakleić swoje
figury na kartki z bloku i zrobić wystawę prac.
Pracując z dzieckiem niemówiącym można uzupełnić polecenie 1 o pytanie dodatkowe: „Jakie figury widzisz w tej układance?”. Oczekujemy pełnej wypowiedzi piktogramowej – „taki sam kształt”, „taki sam kolor”, „różne kształty”, „różne kolory”.
Wykonując polecenie 2, dziecko niepełnosprawne musi mieć możliwość
manipulacji patyczkami, pomocne może być ułożenie patyczków na ilustracji.
39
9
10
67
Strona: 66
8
1 c|m]
1. Co wspólnego mają te układanki? Czym różni się od pozostałych ostatnia
układanka?
2. Dziadek pokazuje Tomkowi układanki z patyczków i mówi:
Z 3 patyczków możesz ułożyć 1 trójkąt. Z 5 patyczków możesz ułożyć
2 trójkąty. Jak ułożysz 4 trójkąty z 9 patyczków? Możesz to zrobić tak: .
Czy możesz inaczej?
3. Ula pokolorowała 9 kratek, z których powstał kwadrat. Ile kratek trzeba
pokolorować, żeby powstały mniejsze kwadraty?
4. Bartek pokolorował 8 kratek, z których powstał prostokąt. Ile kratek trzeba
pokolorować, żeby powstały mniejsze prostokąty?
7
5. Jaką długość ma różowa ścieżka? Zmierzcie długość innych ścieżek za pomocą
linijki. Które ścieżki są takiej samej długości? Ile centymetrów mają razem
ścieżki: czarna i niebieska?
Przypomnienia wymaga sposób odczytywania pomiarów przy użyciu linijki.
Wprowadzamy miarę 1 centymetra. Możemy zaproponować uczniom zmierzenie
pasków kolorowego papieru różnej długości. Dzieci układają paski od najdłuższego do najkrótszego lub odwrotnie i porównują ich długość, wskazując najdłuższe
i najkrótsze. Kolejnym ćwiczeniem niech będzie mierzenie odcinków i opisywanie
ich długości. Jeśli zdolności uczniów na to pozwolą, można podjąć próbę kreślenia
odcinków.
Wymagane w zadaniu 5 mierzenie przy linijce jest szczególnie trudne dla dzieci
z porażeniem mózgowym (przyczyną trudności są przede wszystkim problemy
koordynacji wzrokowo-ruchowej). Nauka mierzenia musi być przeprowadzana
starannie i powoli oraz wiązać się z wykonywaniem wielu ćwiczeń. Mimo starań
w niektórych wypadkach może się okazać, że omawiana czynność jest dla dziecka
niewykonalna.
zZ
zamek
zamek
Zuzanka zadała zagadkę:
– W nim woda na kwiaty,
które dostała mama od taty.
Bartek zadał zagadkę:
Zuzanka
– Jeden to dom króla,
drugi pod klamkami.
Jeden i drugi nazywamy...
Darek zapytał:
– Jaki to wyraz, który ma
tylko dwa „o” i jedno „k”?
wazon
+(y\%a/z]
wyraz
Pani była zadowolona z pomysłów
Zuzanki, Bartka i Darka.
Zgadnij.
Na tablicy zapisała:
„Klasowa zgaduj-zgadula”.
• Szukamy słów, które wyglądają tak samo, ale znaczą co innego.
To jest
, to jest
i to jest
.
Zabawy raka Makarego
Co robi rak?
Spaceruje wspak.
Jak to rak!
Raz zakłada okulary,
raz zdejmuje okulary.
Bo ten rak to rak Makary.
A potem rak mówi tak:
OKO – OKO,
OTO – OTO,
AGA – AGA,
ARA – ARA,
KAJAK – KAJAK,
ZARAZ – ZARAZ.
Jak mówi rak?
Rak mówi wspak!
1. Co to znaczy, że rak chodzi wspak?
2. Pobawcie się w zgadywanki.
3. Przeczytaj od końca wyrazy:
kos
4. Przeczytaj od końca zdanie:
68
kęs
latem
trop
TOLO MA SAMOLOT.
Z JAK ZAMEK
69
Strona: 68
Strona: 69
• Szukamy słów, które brzmią tak samo, ale znaczą co innego
Wprowadzając kolejną literę, warto sprawdzić, jak uczniowie zapamiętali dotychczas poznane. Dobrą formą jest dyktando literowe. Nauczyciel może przygotować serię wyrazów składających się z poznanych liter w dwóch wzorach: druk
i zapis odręczny. Poproszenie uczniów o dobranie wyrazów parami i dopasowanie do nich obrazka (mogą do tego posłużyć np. wyrazy i obrazki z marginesów
podręcznika) jest ćwiczeniem sprawdzającym rozumienie wyrazów i operowanie
różnymi formami zapisu.
Przed przystąpieniem do czytania tekstu podręcznikowego powinno się wyjaśnić
znaczenie wyrazu zagadka.
Oprócz znanego już symbolu wyraz w Zeszycie piktogramów wprowadzony jest
nowy symbol zdanie (z wielką literą i kropką).
Dziecko niemówiące odpowiada na zagadkę, wskazując na ilustracji wazon i zamek, a jeśli zna odpowiedź na ostatnią zagadkę, może pokazać rozwiązanie na
sobie.
1. Co to znaczy, że rak chodzi wspak?
2. Zorganizujcie w klasie zgaduj-zgadulę.
3. Przeczytajcie od końca wyrazy: Co zauważacie?
4. Przeczytajcie od końca zdanie:
Należy przybliżyć dziecku znaczenie słowa wspak przez przemieszczenie się po
klasie do tyłu lub zrobienie czegoś w odwrotnej niż zwykle kolejności. Nauczyciel
może pokazać uczniom fragment filmu przyrodniczego o rakach.
Warto przygotować na kartonikach poszczególne litery składające się na te wyrazy z wiersza, które można odczytać od końca. Przekładając kartoniki od prawej
czy lewej strony, pokazujemy dzieciom, że forma wyrazów pozostaje niezmienna.
Przed przystąpieniem do czytania wyrazów z polecenia 3 potrzebne będzie wyjaśnienie ich znaczenia (oraz znaczenia słów powstających w wyniku odwrócenia
kolejności liter).
W ramach pracy domowej uczniowie mogą się nauczyć na pamięć słów oko, Aga,
ara, kajak.
W poleceniu 2 dziecku niemówiącemu zadajemy tylko takie zagadki, na które jest
w stanie odpowiedzieć – gestem, piktogramem, wskazaniem przedmiotu lub ilustracji.
Dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi wykonują polecenia 3–4 we
współpracy z asystentem, który po odpowiednim wyjaśnieniu odsłania od końca
poszczególne litery.
» definicja słowa wspak
40
10
5. Wykonaj działanie, a dowiesz się, w którym wagonie podróżuje myszka.
1+2+3+4= ?
6. W wagonie było 10 osób. Na pierwszej stacji wysiadły 3 osoby.
Ile osób zostało w wagonie? Na drugiej stacji wysiadły 4 osoby.
Ile osób zostało w wagonie? Napisz działania.
7. Pokaż na palcach odejmowanie, tak jak na zdjęciach.
Potem pobawcie się w parach w odejmowanie na palcach.
1.
2.
3.
4.
Czy ilustracja pasuje do wiersza Juliana Tuwima „Lokomotywa”?
W których wagonach jadą zwierzęta?
Ile zwierząt jest w ósmym wagonie?
Ile wagonów jest pomiędzy pierwszym a dziesiątym wagonem?
10 – 4 = ?
Pokaż na palcach odejmowanie.
8. Ola i Majka miały w skarbonce takie monety:
W których wagonach jadą zwierzęta?
Wyjęły ze skarbonki dziesięć złotych. Jakie monety wyjęły?
Czy jest tylko jedna dobra odpowiedź?
70
71
Strona: 70
Strona: 71
1. Posłuchajcie wiersza Juliana Tuwima pod tytułem „Lokomotywa”. Sprawdźcie,
czy ilustracja pasuje do treści wiersza.
2. W których wagonach znajdują się zwierzęta?
3. Ile zwierząt jest w ósmym wagonie? Ile nóg mają razem dwie żyrafy?
4. Ile wagonów znajduje się pomiędzy pierwszym a dziesiątym wagonem?
» usunięto niektóre elementy ilustracji (kłęby dymu)
» zmieniono kompozycję kadru (ostatni wagon częściowo za krawędzią ilustracji)
5. Wykonajcie działanie, a dowiecie się, w którym wagonie podróżuje myszka.
6. W wagonie było 10 osób. Na pierwszej stacji wysiadły 3 osoby, a na drugiej 4
osoby. Ile osób zostało w wagonie?
• Wymyślcie inne zadania do ilustracji.
7. Pokażcie na palcach odejmowanie, tak jak zostało to przedstawione na
zdjęciach. Potem pobawcie się w parach w odejmowanie na palcach.
8. Mama Majki i Oli miała banknot dziesięciozłotowy. Poprosiła tatę, żeby
rozmienił banknot na monety, by dać każdej córce po tyle samo pieniędzy. Jak
tata mógł to zrobić, jeśli miał takie monety?
Wprowadzając liczbę 10, nauczyciel powinien przypomnieć dzieciom wcześniejsze doświadczenia z monetami. Należy wytłumaczyć, że banknot dziesięciozłotowy można zastąpić różnymi kombinacjami monet.
Zapoznając uczniów z treścią wiersza „Lokomotywa”, można wspomóc się ilustracjami kolejnych wagonów (dzieci wspólnie sprawdzają, czy wagony na ilustracji
przewożą to, co w wierszu).
Zestaw ilustracji można poszerzyć o takie, które nie odpowiadają treści wiersza,
aby zweryfikować zrozumienie przez dzieci słów pojawiających się w wierszu. Inną
możliwością jest poproszenie dzieci o narysowanie zawartości poszczególnych
wagonów.
Warto przygotować zestaw zdań, które dzieci będą musiały ocenić jako prawdziwe lub fałszywe.
Policzenie zwierząt w każdym wagonie powinno być poprzedzone wprowadzeniem/powtórzeniem ich nazw. Warto zastosować ćwiczenie polegające na uzupełnianiu zdań z lukami.
Począwszy od tematu Spotkanie z liczbą 10, na tablicy piktogramowej przestaje
pojawiać się symbol cyfry, pozostaje zaś symbol liczba. Może to być okazją do
wyjaśnienia różnicy.
W wypadku polecenia 4 dziecko musi rozumieć, że wagonu pierwszego i dziesiątego nie liczymy. Osobie niemówiącej wskazujemy nowy symbol pomiędzy.
41
Warto zilustrować zadanie 6. Dzieci mogą na rysunku skreślać osoby, które wysiadły.
Aby dzieci mogły rozwiązać zadanie 8, dajemy im monety o nominałach takich
jak na ilustracji. Można zrobić konkurs – kto ułoży najwięcej dobrych rozwiązań?
Warto zapisać działania: 10 = ...+...
Prosimy, aby uczniowie sami zapisali działania, które ułożyli.
Jak zwykle w takich sytuacjach przydatnym ćwiczeniem będzie zabawa w sklep,
płacenie i wydawanie reszty.
Polecenia 5 i 6 można wykonać na liczmanach.
Polecenie 7 należy uzupełnić komentarzem, iż pokazywanie rozpoczynamy zawsze od liczby 10 (wszystkie palce), potem chowamy tyle, ile chcemy odjąć.
Polecenie 8 jest uproszczone w stosunku do wersji oryginalnej. Dziecko powinno móc przyjrzeć się wszystkim wariantom odpowiedzi, może też je narysować,
przyklejać monety z papieru.
» wiersz J. Tuwima „Lokomotywa”
Mama Zuzi pracuje w planetarium.
Kosmos to jej pasja. Cały dom Zuzi wygląda
jak planetarium. Są tam lunety i teleskop.
Mama pokazuje Zuzi gwiazdy i planety.
– Mamo, co to jest? – pyta Zuzanka.
– To planeta Wenus. Tak jak Saturn, Mars
i Merkury...
– I tak jak Ziemia, prawda? A są tam kosmici?
– Kto wie? – mówi zagadkowo mama.
– Z innej planety Ziemia na pewno wygląda
jak ziarnko piasku!
Jest noc. Zuzia ziewa. Lubi te wspólne nocne
obserwacje. A mama lubi rozmowy z Zuzią.
Niedawno rozmawiały o Wielkim Wozie.
1. Czy wiesz, co to jest planetarium?
2. W bezchmurne wieczory obserwuj księżyc i rysuj, jak wygląda.
Czy zawsze wygląda tak samo?
3. Czy wiesz, co to jest Wielki Wóz?
Czy wiesz, co to jest planetarium?
72
Czy wiesz, co to jest Wielki Wóz?
OBSERWUJEMY NIEBO
73
Strona: 72
Strona: 73
» usunięto niektóre elementy ilustracji (koza, lampka)
Przed przystąpieniem do pracy z tekstem warto poprosić uczniów, aby opowiedzieli, co widzą na obrazku. Prawdopodobnie będzie potrzebna pomoc nauczyciela (zadawanie pytań kierujących uwagę na ważne elementy ilustracji).
Warto wkleić do zeszytu obrazki wyjaśniające nowe wyrazy np.: luneta, teleskop,
gwiazda, księżyc.
Kosmita (mieszkaniec kosmosu) to nowy symbol, który umieszczony został w tablicy piktogramowej w kolumnie osób, ale nie ma pomarańczowej ramki, gdyż nie
jest człowiekiem… – może to być temat do dyskusji w klasie.
1. Co to jest planetarium?
2. W
bezchmurne wieczory obserwujcie Księżyc.
Po każdej obserwacji rysujcie, jak on wygląda.
3. Kto zajmuje się badaniem kosmosu?
4. Dowiedzcie się, co to jest Wielki Wóz.
Nauczyciel zaczyna pracę z tekstem od przeczytania go i sprawdzenia zrozumienia
poprzez zadawanie pytań. Na pewno część pojęć będzie wymagała szczegółowego wyjaśnienia.
Wprowadzając pojęcie planetarium, powinniśmy wykorzystać krótki film i wytłumaczyć pochodzenie słowa. Przy wyjaśnianiu pojęcia pasja należy odwołać się do
przykładów znanych dzieciom.
Wsparciem w pracy z tekstem będzie komplet ilustracji z etykietkami do ich opisu.
Podsumowując pracę z tekstem, można skorzystać z ćwiczenia polegającego na
wskazywaniu zdań prawdziwych i fałszywych. Fragment tekstu z dialogami warto
przeczytać z podziałem na role.
W pracy z dzieckiem niemówiącym polecenie 2 należy rozszerzyć o dodatkowe
pytanie: obejrzyj piktogramy pokazujące księżyc. Dlaczego są dwa? (dziecko może
pokazać gestem).
Pytanie 3 to z kolei dobra okazja, by poprosić ucznia o policzenie gwiazd tworzących gwiazdozbiór Wielki Wóz (na podstawie piktogramu).
» definicja słów: kosmos, luneta
» porada, kiedy najlepiej obserwować gwiazdy
42
Słońce
Neptun
Uran
Merkury
Wenus
Saturn
Ziemia
Jowisz
Mars
1. Słońce to gwiazda. Wokół Słońca krąży 8 planet. Planety i Słońce tworzą
Układ Słoneczny. Najbliżej Słońca jest Merkury. Która z kolei jest Ziemia?
2. Spróbuj zapamiętać nazwy planet Układu Słonecznego.
3. Na jakiej planecie mieszkasz?
4. Zróbcie wspólnie z plasteliny
Na jakiej planecie mieszkasz?
model Układu Słonecznego.
74
kometa
planeta ziemia
75
Strona: 74
Strona: 75
1. Słońce to gwiazda, wokół której krąży 8 planet. Razem ze Słońcem tworzą
Układ Słoneczny. Najbliżej Słońca jest Merkury. Która z kolei jest Ziemia?
2. Spróbujcie zapamiętać nazwy planet tworzących Układ Słoneczny.
3. Co wiecie o kosmosie? Czego jeszcze chcecie się dowiedzieć?
4. Wykonajcie z plasteliny model Układu Słonecznego.
» usunięto niektóre elementy ilustracji (pas planetoid)
» ujednolicono kolor etykiet
Zagadnienia związane z budową Układu Słonecznego dla wielu uczniów mogą okazać się bardzo trudne. W przybliżeniu tego tematu pomóc powinien odpowiednio dobrany film opowiadający o kosmosie. Można też przygotować wspólnie
z uczniami plakat i opisać etykietami planety.
Uczniowie uczą się na pamięć zapisu słów Słońce, Ziemia, kosmos.
Wspólne oglądanie zdjęć poszczególnych planet może być okazją do dyskusji nad
kwestią życia poza Ziemią.
Warto zwrócić szczególną uwagę na piktogram Układ Słoneczny. Wykonując polecenie 4, dzieci o specjalnych potrzebach edukacyjnych mogą zastąpić model
trójwymiarowy modelem ułożonym na płaszczyźnie.
43
Nauczyciel może poprosić, aby dzieci wymyśliły i namalowały lub narysowały istotę z innej planety.
1. Zuzia ułożyła rakietę z kartoników. Odpowiedz na pytania Zuzi.
Narysuj figury i zapisz odpowiednie liczby.
– Ile jest kół?
– Ile jest trójkątów?
– Ile jest kwadratów?
– Ile jest prostokątów?
– Ile jest razem figur?
– O ile więcej jest trójkątów
niż kwadratów?
– O ile mniej jest kół niż trójkątów?
O ile więcej jest trójkątów niż kwadratów?
4. Sławek pyta: Jaka to liczba?
Jest większa od liczb
zapisanych na tablicy,
ale mniejsza od liczby 10.
Czy jest tylko jedna
taka liczba?
5
7
6
5. Który obrazek pod linią nie pokazuje lustrzanego odbicia?
O ile mniej jest kół niż trójkątów?
2. Franek narysował 5 par ufoludków. Zakrył obrazek i zapytał Zuzię:
Czy wiesz, ile tu jest ufoludków?
6. Jakie liczby ukryły się pod znakami zapytania?
3. Franek i jego dziadek wymyślili grę planszową „Wyprawa w kosmos”.
Za pierwszym razem wygrał dziadek. Zdobył 9 punktów, a Franek o 2 mniej.
Ile punktów zdobył Franek?
• Za drugim razem wygrał Franek. Zdobył 10 punktów, a dziadek o 3 mniej.
Ile punktów zdobył dziadek?
76
+2 7 4 ? 5
9 ? 10 ?
+? 3
10
8
–?
10
4 5 ? ?
–3
7 8 6 5
+? 7
10
Strona: 77
1. Zuzia ułożyła rakietę z kartoników. Odpowiedzcie na pytania Zuzi.
Narysujcie figury i zapiszcie odpowiednie liczby.
– Ile jest trójkątów?
– Ile jest kwadratów?
– Ile jest prostokątów?
– Ile jest razem figur?
– O ile więcej jest trójkątów niż kwadratów?
– O ile mniej jest kół niż trójkątów?
2. Franek narysował 5 par ufoludków. Zakrył obrazek i zapytał Zuzię:
Czy wiesz, ile tu jest ufoludków?
• O co jeszcze Franek mógł zapytać Zuzię? Zaproponujcie pytania.
3. Franek i jego dziadek wymyślili grę planszową „Wyprawa w kosmos”.
Za pierwszym razem wygrał dziadek. Zdobył 9 punktów, a Franek o 2 mniej.
Ile punktów zdobył Franek?
• Za drugim razem wygrał Franek. Zdobył 10 punktów, a dziadek o 3 mniej.
Ile punktów zdobył dziadek?
Dzieci lubią zazwyczaj bawić się kolorowymi figurami geometrycznymi – dobrze
jest to wykorzystać. Nauczyciel prosi, aby każde dziecko wybrało (z wcześniej
przygotowanych elementów) po dziesięć figur w dowolnych kolorach. Uczniowie
układają z nich swoje obrazki, a nauczyciel zadaje pytania z podręcznika. Następnie
wzbogacamy to ćwiczenie o pytania dotyczące kolorów.
Trudnym elementem może okazać się porównywanie różnicowe. Warto przypomnieć uczniom metodę polegającą na łączeniu figur w pary. Pojęcie para może
być z kolei pretekstem do zabawy ruchowej. Pamiętać należy, aby dzieci biorących
udział w zabawie nie było więcej niż 10.
Warto wykorzystać do ćwiczeń gwiazdki z kolorowego papieru lub kółka imitujące planety.
W nawiązaniu do polecenia 3 nauczyciel może przygotować wspólnie z uczniami
gry planszowe. Doskonale nadają się one do ćwiczenia sprawności rachunkowej.
Uczniowie w parach rzucają kostką do gry, potem porównują, ile oczek wyrzucili.
Kto ma więcej? Kto ma mniej? O ile więcej? O ile mniej?
W Zeszycie piktogramów wprowadzone zostały matematyczne symbole więcej
i mniej obok już znanych symboli graficznych. Weszły one także do piktogramowych pytań O ile więcej?, O ile mniej?
» definicja słowa ufoludek
–?
77
Strona: 76
44
5
9
4. Sławek pyta: O jakiej liczbie myślę, jeśli jest ona większa od liczb zapisanych
na tablicy, ale mniejsza od liczby 10? Czy jest tylko jedna taka liczba?
5. Który obrazek pod linią nie pokazuje lustrzanego odbicia?
6. Jakie liczby ukryły się pod znakami zapytania?
Aby ułatwić uczniom rozumienie ciągu liczbowego i narastania wartości, warto
wykonać suwak matematyczny z linijki lub paska kartonu ze skalą od 0 do 10.
Uczniowie mogą za pomocą spinaczy zaznaczać na nim odpowiednie liczby.
Dzięki takiemu oznaczeniu łatwo zobaczą, jakie wartości mieszczą się między spinaczami.
W ćwiczeniu 5 uczniowie obserwują obrazki i próbują odpowiedzieć na pytanie
z podręcznika. Trafność swoich przypuszczeń mogą potwierdzić za pomocą lusterka.
Obliczanie w tabelkach takich jak w zadaniu 6 wspomaga myślenie matematyczne
uczniów. Jeżeli takie ćwiczenia sprawiają jednak dzieciom trudność, to mogą używać liczmanów i pracować metodą „prób i błędów”.
4. Wsyp pięć łyżek sody oczyszczonej
do pustego balonika. Wlej do butelki szklankę
octu i nałóż szyjkę balonu na butelkę.
Poruszaj delikatnie balonikiem, by wsypać
sodę do butelki. Potrząśnij butelką.
Co się stało z balonikiem? Obserwuj,
jak nauczyciel wykonuje to ćwiczenie.
1. Nadmuchaj balon i potrzyj nim o sweter.
Sprawdź, czy balon przyciąga włosy i małe papierki.
2. Nadmuchaj tak samo dwa jednakowe baloniki i przywiąż je do wagi
zrobionej z listewki i sznurka. Baloniki powinny ważyć tyle samo. Potem
wypuść powietrze z jednego balonika. Czy baloniki nadal ważą tyle samo?
3. Jak działa odrzutowiec? Przeciągnij przez słomkę cienki sznurek.
Przywiąż go do dwóch krzeseł, stojących w odległości około
10 kroków od siebie. Przyklej do słomki nadmuchany
balon, trzymając niezawiązaną szyjkę
palcami. Przyciągnij szyjkę balonu
do krzesła i puść balon.
Obserwuj doświadczenia.
78
EKSPERYMENTUJEMY
79
Strona: 78
Strona: 79
1. Nadmuchajcie balon i potrzyjcie nim o sweter, najlepiej wełniany.
Zaobserwujcie, czy balon przyciąga wasze włosy i małe papierki.
2. Nadmuchajcie tak samo dwa jednakowe baloniki i przywiążcie je do wagi
zrobionej z listewki i sznurka. Baloniki powinny ważyć tyle samo. Potem
wypuśćcie powietrze z jednego balonika. Czy baloniki nadal ważą tyle samo?
3. Jak działa odrzutowiec? Przeciągnijcie przez słomkę cienki sznurek. Przywiążcie
go do dwóch krzeseł, stojących w odległości około 10 kroków od siebie.
Przyklejcie do słomki nadmuchany balon, trzymając niezwiązaną szyjkę
palcami. Przyciągnijcie szyjkę balonu do krzesła i puśćcie balon.
Zarówno ćwiczenie 2, jak i 3 okaże się zapewne zbyt trudne do samodzielnego
wykonania przez uczniów. Możliwa będzie w takim wypadku jedynie forma pokazu nauczyciela. Warto jednak wykonać inne ćwiczenia z użyciem balonów, np.:
uczeń nadmuchuje balon najmocniej jak potrafi, a potem puszcza i obserwuje tor
lotu. Można zrobić zawody pod hasłem „Czyj balon poleci najdalej?”..
Przy okazji wykonywania zadań z tej lekcji warto porozmawiać z dziećmi o cechach
powietrza. Czy powietrze waży? Jaki ma kolor? Czy można żyć bez powietrza?
Wprowadzono symbol doświadczenie, a polecenie piktogramowe brzmi: obserwuj doświadczenia.
45
4. Wsypcie pięć łyżek sody oczyszczonej do pustego balonika. Wlejcie do butelki
szklankę octu i nałóżcie szyjkę balonu na butelkę. Poruszajcie delikatnie
balonikiem, by wsypać sodę do butelki. Potrząśnijcie butelką. Co się stało
z balonikiem?
Sposób wykonania polecenia 4 powinien zademonstrować nauczyciel. Warto
zwrócić uwagę na bezpieczeństwo wykonywania doświadczeń.
11
0
1
2
Lubimy gry i zabawy!
3
4
5
6
7
8
9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20
Jola zrobiła 10 koralików. Maja zrobiła tyle samo.
Ile koralików zrobiła Maja? Jola i Maja nawlekły
koraliki na nitkę. Na stole zostało
9 koralików. Ile koralików nawlekły?
Darek i Bartek zrobili samoloty z papieru.
Chłopcy rzucali samolotami. Samolot Darka
wylądował 9 kroków od startu, a samolot Bartka
o 2 kroki dalej. Ile kroków od startu wylądował
samolot Bartka? Zapisz działanie.
Karol, Patryk i Sławek układali kartoniki.
Potem zapytali Alę: W której układance
kartoniki mają razem najwięcej boków?
1. Emil układa karty z albumu liczb
Emil układa karty od siódmej do jedenastej.
po kolei od siódmej do jedenastej.
Której karty brakuje Emilowi?
2. Jedną z kart przygotowała Łucja.
Na karcie Łucji nie ma działań matematycznych.
Której karty brakuje?
Która to karta?
3. Wybierz jedną z kart. Ułóż do niej zadanie.
4. Wykonaj karty do albumu liczb.
80
5. Odpowiedz na pytania
Ile dzieci bawi się w parach?
postawione w tekście.
6. Ile dzieci się bawi? Ile jest dziewczynek?
Ilu jest chłopców? Kogo jest więcej? O ile?
7. Ile dzieci bawi się w parach? Ile jest par?
Ile jest par?
8. Przygotuj liczydła z patyczków tak, jak na ilustracji.
Naklej na patyczki kółka z kolorowego papieru
lub narysuj kropki mazakiem.
81
Strona: 80
1. Czy Emilowi uda się ułożyć karty z albumu liczb po kolei od siódmej do
jedenastej? Której karty brakuje?
2. Odgadnijcie, którą kartę przygotowała Łucja. Na jej karcie jest liczba większa
od 6 i nie ma na niej działań matematycznych.
3. Ułóżcie zadania do kart, które wykonały dzieci.
4. Wykonajcie własne karty do albumu liczb.
Wprowadzając liczbę 11, należy sprawdzić, czy uczniowie są już w stanie operować
liczbami w zakresie 1–10. Proponujemy wykonać ćwiczenia utrwalające.
Warto posłużyć się tabelą z lukami, np.:
0
1
jeden
2
trzy
4
Uczniowie uzupełniają taką tabelę w zakresie 1–10. Ćwiczenie można utrudnić poprzez ułożenie wierszy w przypadkowej kolejności. Należy wykorzystać oś liczbową do uporządkowania liczb.
Dzieci powinny być w stanie dobierać etykietki do cyfr i na odwrót, a także układać liczby w ciągi malejące i rosnące, uzupełniać luki w ciągu liczb, wskazywać
liczbę następną i poprzednią w ciągu.
Warto w tym momencie sprawdzić, czy uczniowie wykonali wszystkie karty
z albumu liczb. Jeśli dysponujemy klockami matematycznymi, uczniowie układają
dywanik w zakresie 1–10 i zapisują każdy rząd jako dodawanie.
Dzieci mogą spróbować pieniężnych obliczeń w zakresie 1-11, używając banknotu
dziesięciozłotowego i monet lub tylko monet.
Samodzielne układanie zadań może sprawiać uczniom trudność, warto więc przygotować przykładowe zadania i poprosić uczniów o podanie rozwiązań.
Polecenie 1 jest przedstawione w formie piktogramowej.
W odniesieniu do polecenia 3 warto zaznaczyć, że na końcu Zeszytu piktogramów znajduje się specjalna tablica umożliwiająca uczniowi niemówiącemu formułowanie zadań tekstowych. Na początku nauczyciel powinien kierować pracą
dziecka. Prowadzimy ucznia przez układanie zadania zgodnie z jego strukturą:
» O kim jest zadanie? Kto? (np. kosmici)
» Ilu jest kosmitów? (np. 10)
» Co się stało? (np. przyszedł 1 kosmita)
» Ilu kosmitów jest razem? (odpowiedź: 11).
Tablicę należy traktować jako podstawę, można oczywiście używać również
dowolnych symboli z Zeszytu piktogramów. Układ tablicy jest poziomy: górny
46
rząd zawiera propozycje osób – bohaterów zadania, drugi – czynności, trzeci
– rzeczy, czwarty – miejsca. Ostatnie dwa rzędy to elementy pytania, a dla bardziej zaawansowanych uczniów – najczęściej używane przyimki.
Tego rodzaju tablica bardzo pomaga w układaniu zadań dzieciom z niepełnosprawnością intelektualną, wskazane jest częste jej używanie i rozbudowywanie
w miarę potrzeb.
Z tablicy do zadań tekstowych korzystamy jednocześnie z tablicą z liczbami i znakami działań.
11
0
1
2
Lubimy gry i zabawy!
3
4
5
6
7
8
9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20
Jola zrobiła 10 koralików. Maja zrobiła tyle samo.
Ile koralików zrobiła Maja? Jola i Maja nawlekły
koraliki na nitkę. Na stole zostało
9 koralików. Ile koralików nawlekły?
Darek i Bartek zrobili samoloty z papieru.
Chłopcy rzucali samolotami. Samolot Darka
wylądował 9 kroków od startu, a samolot Bartka
o 2 kroki dalej. Ile kroków od startu wylądował
samolot Bartka? Zapisz działanie.
Karol, Patryk i Sławek układali kartoniki.
Potem zapytali Alę: W której układance
kartoniki mają razem najwięcej boków?
1. Emil układa karty z albumu liczb
Emil układa karty od siódmej do jedenastej.
po kolei od siódmej do jedenastej.
Której karty brakuje Emilowi?
2. Jedną z kart przygotowała Łucja.
Na karcie Łucji nie ma działań matematycznych.
Której karty brakuje?
Która to karta?
3. Wybierz jedną z kart. Ułóż do niej zadanie.
4. Wykonaj karty do albumu liczb.
80
5. Odpowiedz na pytania
Ile dzieci bawi się w parach?
postawione w tekście.
6. Ile dzieci się bawi? Ile jest dziewczynek?
Ilu jest chłopców? Kogo jest więcej? O ile?
Ile jest par?
8. Przygotuj liczydła z patyczków tak, jak na ilustracji.
Naklej na patyczki kółka z kolorowego papieru
lub narysuj kropki mazakiem.
81
Strona: 81
5. Odpowiedzcie na pytania postawione w tekście.
6. Policzcie, ile dzieci bierze udział w grach i zabawach. Czy więcej bawi się
dziewczynek, czy chłopców? O ile więcej?
8. Przygotujcie liczydła z patyczków po lodach. Naklejcie na nie kółka
z kolorowego papieru lub narysujcie mazakiem kropki.
Forma językowa poleceń ze s. 81 została zmodyfikowana w taki sposób, by sprawiała jak najmniej problemów dzieciom o specjalnych potrzebach komunikacyjnych. Zadania 5–7 wymagają użycia liczmanów.
Warto przećwiczyć z dziećmi użycie pojęcia tyle samo. Ćwiczenie może wyglądać następująco: nauczyciel pokazuje pewną liczbę klocków, kulek lub innych elementów i prosi uczniów o pokazanie takiej samej liczby liczmanów.
Nauczyciel powinien zademonstrować, w jaki sposób liczymy boki figur geometrycznych, a następnie poprosić dzieci o policzenie boków kilku różnych wielokątów.
47
Pani stawia na stole globus.
Rozwija rolety i zapala latarkę.
– Kto wie, jaką gwiazdę udaje
latarka? – pyta.
Potem opowiada.
Zuzanka i Sławek pomagają
pani. Oni lubią kosmos i jego
tajemnice.
Pokazują, kiedy na Ziemi jest noc.
A potem my pytamy:
– W którą stronę kręci się
Ziemia?
– Co jest w głębi Ziemi?
– Jak długo zimą trwa noc?
Lubimy takie lekcje,
kiedy to my pytamy.
1. O co pytały dzieci? Znajdź pytania w tekście.
2. Wyobraź sobie, że latarka w ręku pani Ani to Słońce. Karol obraca globus,
który przedstawia Ziemię. Gdzie na Ziemi jest noc, a gdzie dzień? Co się
zmieni, gdy Karol obróci globus?
3. Zobacz na globusie,
Czy wiesz, gdzie na Ziemi jest noc?
czego na Ziemi jest
więcej: wody czy lądów.
82
Odszukaj Polskę na globusie.
4. Odszukaj Polskę na globusie.
5. Hoan i jego rodzice pochodzą z Wietnamu, a tata Żanety z Maroka.
Poszukaj na globusie Wietnamu i Maroka. Czym z Polski można dotrzeć
do Wietnamu? Czym z Polski można dotrzeć do Maroka?
6. Czy zdjęcie Ziemi
Czy wiesz, gdzie na Ziemi jest dzień?
i globus są takie same?
Czym się różnią?
GLOBUS
83
Strona: 82
Strona: 83
1. O co pytały dzieci? Czy na wszystkie pytania znamy odpowiedź?
2. Wyobraźcie sobie, że latarka w ręku pani Ani to Słońce. Karol obraca globus,
który przedstawia Ziemię. Gdzie na Ziemi jest noc, a gdzie dzień? Co się
zmieni, gdy obrócimy globus?
3. Sprawdźcie na globusie, czego na Ziemi jest więcej: wody czy lądów.
» usunięto niektóre elementy ilustracji (refleksy świetlne)
Do zeszytu można wkleić obrazki wyjaśniające znaczenie nowych słów: latarka,
globus. Dzieci opisują te ilustracje wraz z nauczycielem. Uczniowie z pomocą nauczyciela mogą przygotować swoje globusy. Nadmuchany balon okłada się bibułą
i klejem z mąki. Po wyschnięciu można rysować lądy i morza zgodnie oryginalnym
globusem.
Ponieważ dziecko proszone jest w poleceniu 1 o znalezienie w tekście pytań, warto poświęcić trochę uwagi funkcji znaku zapytania.
Dziecko ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi będzie w stanie odpowiedzieć
na pytanie 2 najprawdopodobniej jedynie po przeprowadzonym pokazie. Warto
skserować piktogramy dzień i noc lub przygotować odpowiednie etykiety i przyklejać je na globusie, by unaocznić dziecku, że tam, gdzie była noc, po obróceniu
globusa jest dzień.
48
4. Odszukajcie na globusie Polskę.
5. Hoan i jego rodzice pochodzą z Wietnamu, a tata Żanety z Maroka.
Dowiedzcie się, gdzie znajdują się te państwa, i odszukajcie je na globusie.
Czym można stamtąd dotrzeć do Polski?
6. Czym się różni zdjęcie Ziemi pokazane na plakacie od globusa
przedstawiającego Ziemię?
Nauczyciel powinien przygotować dwa globusy: z mapą fizyczną i polityczną.
Dzieci korzystają z obu, kiedy próbują wskazać Polskę i inne kraje. Porównują
w ten sposób dwa typy globusów.
Temat Globus daje doskonałą okazję, by porozmawiać o podróżowaniu i różnych
rodzajach przemieszczania się. Możemy wprowadzić nazwy środków lokomocji
i powiązane z nimi czasowniki, np. jechać, lecieć, płynąć.
Zamieszczone w Zeszycie piktogramów kontury Polski, Wietnamu i Maroka mają
ułatwić dziecku odszukanie tych krajów na globusie politycznym. Cztery symbole odnoszące się do środków transportu umożliwiają dziecku udzielenie różnych
odpowiedzi na ostatnie dwa pytania z punktu 5.
12
0
1
2
6. Odczytaj godziny na zegarach.
3
4
5
6
7
8
9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20
Która godzina jest na zegarze?
7. Którą godzinę będzie pokazywał każdy zegar za dwie godziny?
XI XII
I
VII VI
V
X
IX
VIII
8. Dodaj liczby zgodnie z kierunkiem strzałek. Jaki jest wynik?
Zapisz. Dlaczego taki kwadrat nazywamy kwadratem magicznym?
II
III
IV
1. Na ilustracji znajdują się różne zegary.
Czy te zegary są podobne? Czym się różnią?
2. Który z pokazanych zegarów to zegar słoneczny?
3. Do czego dziś może się przydać klepsydra?
4. Do czego są nam potrzebne
Obejrzyj różne zegary na ilustracji.
zegary?
5. Jak myślisz, jak wyglądał
zegarek twojego pradziadka?
84
1 8 3
6 4 2
5 0 7
1 + 8 + 3 = 12
1+6+5=
1+4+7=
85
Strona: 84
Strona: 85
1. Co wspólnego mają ze sobą te zegary? Czym się różnią?
2. Który z pokazanych zegarów to zegar słoneczny?
3. Do czego dziś może się przydać klepsydra?
4. Do czego są nam potrzebne zegary? Co by było, gdyby nie było zegarów?
5. Jak myślisz, który zegarek mógł nosić twój pradziadek?
» zmieniono układ zegarów
Nauczyciel może przynieść na lekcję i zademonstrować dzieciom prawdziwe zegary różnych typów.
Warto omówić dosyć szczegółowo zasady działania klepsydry, zegara tarczowego,
zegara elektronicznego i zegara słonecznego. Omawianie tematu ułatwić powinna
tabela pokazująca zegary używane dawniej i dziś.
Warto przygotować duże szablony zegarów i poprosić dzieci o napisanie liczb
na tarczy i przyczepienie wskazówek. Pomoce te posłużą później do nauki odczytywania czasu. Można także stworzyć wspólnie model zegara słonecznego
i sprawdzić jego działanie poza budynkiem szkoły.
Ilustracje ze s. 84 można wykorzystać do porównywania i odczytywania wskazywanego przez różne zegary czasu.
» definicja słowa klepsydra
» wyjaśnienie, dlaczego dawniej inaczej migano znak godzina
49
6. Odczytajcie godziny na zegarach.
7. Którą godzinę będzie wskazywał każdy zegar, gdy upłyną dwie godziny?
8. Dodajcie liczby zgodnie z kierunkiem, który pokazują strzałki. Jak myślicie,
dlaczego taki kwadrat nazywamy kwadratem magicznym?
Warto ponownie upewnić się, czy dziecko wie, która wskazówka wskazuje godziny, a która minuty, a także poprosić o zidentyfikowanie punktów odpowiadających pełnym godzinom na tarczy zegara.
Uzupełnieniem ćwiczeń zaproponowanych w Naszym elementarzu mogą być
odpowiednio przygotowane karty pracy przedstawiające tarcze zegarowe bez
wskazówek. Nauczyciel prosi o narysowanie wskazówek – tak, aby wyznaczały
określoną godzinę.
Polecenie 7 może sprawić dzieciom ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi sporą trudność. Muszą one mieć świadomość, że odległość między liczbami na zegarze odpowiada pełnej godzinie. Trzeba to unaocznić, np. rysując grafy. Dziecko
może również nie zdawać sobie sprawy, że wskazówki pozostają w ciągłym ruchu,
czyli że po pełnym obrocie następuje kolejny.
Budzi się.
Je śniadanie.
Lepi bałwana.
Gra w warcaby.
Je obiad.
1. Opowiedz, jak wygląda dzień Piotrka.
O którym dniu tygodnia opowiada
ta historyjka obrazkowa? Dlaczego?
2. Co Piotrek robi z rodzicami?
3. O której godzinie Piotrek je śniadanie,
obiad i kolację?
4. Policz na zegarze, ile godzin minęło
od obiadu do kolacji.
86
Pomaga w stajni.
O której godzinie Piotrek je śniadanie?
O której godzinie Piotrek je obiad?
Ogląda album.
Je kolację.
Myje zęby.
Zasypia.
5.
6.
7.
8.
Których godzin brakuje na ilustracjach?
Zrób tygodniowy plan lekcji.
Co robiłeś wczoraj? Opowiedz lub narysuj.
Z papierowego talerzyka zrób tarczę zegara. Pokoloruj część, która
pokazuje godziny, kiedy jesteś w szkole.
O której godzinie Piotrek je kolację?
CO ROBIMY W CIĄGU DNIA
87
Strona: 86
Strona: 87
1. Opowiedzcie, jak wygląda dzień Piotrka. O którym dniu tygodnia może
opowiadać ta historyjka obrazkowa? Dlaczego tak sądzicie?
2. W jaki sposób Piotrek spędza czas z rodzicami?
3. O której godzinie Piotrek je posiłki?
4. Policzcie na zegarze, ile godzin upłynęło od obiadu do kolacji.
» zmieniono etykiety („Budzi się.” „Je śniadanie.”)
Warto przygotować zbiór obrazków, z których dzieci mogą wybrać i ułożyć swój
rozkład dnia. Powinny w odpowiednich miejscach dorysować zegary i zaznaczać
porę wykonywania poszczególnych czynności.
Ilustracje z Naszego elementarza mogą stanowić podstawę do przygotowania
przez dzieci etykietek w pierwszej osobie liczby pojedynczej (np. Budzę się.).
Warto przypomnieć dzieciom nazwy posiłków i wskazać ich typowe pory, a także
porozmawiać na temat różnic między dniem powszednim a sobotą i niedzielą.
Na tablicy piktogramowej znajdują się symbole czynności wykonywanych przez
Piotrka w ciągu dnia. Dziecko niemówiące wykonuje polecenie 1, dobierając etykiety z godzinami do czynności.
Należy zwrócić uwagę dziecka na fakt, że różne czynności są wykonywane o tej
samej godzinie, ale rano lub wieczorem (wstawanie z łóżka i oglądanie albumu,
śniadanie i mycie zębów). Konieczne jest wyjaśnienie i utrwalenie informacji, że
wskazówki zegara dwukrotnie w ciągu doby obiegają tarczę.
Wiele dzieci z porażeniem mózgowym ma trudności w opanowaniu odczytywania
zegara wskazówkowego, czasami trzeba poprzestać na znajomości zegara elektronicznego.
50
5. Sprawdźcie, które pełne godziny nie zostały pokazane na ilustracjach.
6. Jak wygląda wasz tygodniowy plan zajęć w szkole?
7. Opowiedzcie sobie w parach o tym, jak minął wasz wczorajszy dzień.
8. Na papierowym talerzyku zaznaczcie godziny. Pokolorujcie tę część talerzyka,
która pokazuje godziny przeznaczone na sen.
» zmieniono etykietę („Zasypia.”)
Rozwinięcie wcześniejszych ćwiczeń związanych z opisywaniem rozkładu dnia
stanowi prośba, aby dzieci narysowały tygodniowy plan lekcji, oznaczając poszczególne przedmioty szkolne i ewentualnie wybrane zajęcia pozalekcyjne (np.
treningi sportowe) wymyślonymi przez siebie symbolami. Dzieci podliczają następnie, ile godzin zajęć każdego typu mają w tygodniu i przedstawiają to w formie wykresu.
Każde dziecko może samodzielnie wykonać zegar o dowolnym kształcie i wyglądzie (z papieru kolorowego). Na zegarze rysujemy wskazówki i zaznaczamy godzinę, np. 8 , 10, 13, …. Do tych zegarów dobieramy zdania i rysunki: „jestem w szkole”,
„mam lekcję WF”, „jem obiad”. Dzięki zawieszeniu zegarów w odpowiedniej kolejności uzyskamy plan dnia.
W odniesieniu do polecenia 6 należy podkreślić, że plan lekcji jest potrzebny
dziecku z niepełnosprawnością, a zwłaszcza niemówiącemu od pierwszych dni nauki, gdyż buduje jego poczucie bezpieczeństwa w szkole. Bardzo ułatwia orientację w planie lekcji opatrzenie każdej godziny lekcyjnej zdjęciem nauczyciela, który
ją prowadzi.
Zegar i czas
Tik i tak. Tik i tak.
Któż to spieszy się aż tak?
Każde tik i każde tak
daje ludziom ważny znak.
Jest godzina na śniadanie,
na zabawę, na czytanie.
I we śnie biegną godziny,
bo czas nie śpi, gdy my śpimy.
Bo czas płynie niczym rzeka,
wciąż do przodu, nie narzeka
na brak czasu, na spóźnienie,
na zbyt krótkie okamgnienie.
Tik i tak. Tik i tak.
Taki rytm w zegarze gra.
W równym rytmie tak od lat
słychać, jak jest stary świat.
1. Opowiedz, jak spędzasz wolny czas. Co lubisz robić?
2. Popatrz na plakaty i ogłoszenia zamieszczone obok.
Co na nich jest? O czym informują?
3. Kiedy są zajęcia kółka piłkarskiego? O której godzinie można obejrzeć
sport w telewizji,
Opowiedz, co lubisz robić w wolnym czasie.
a o której bajkę? Kiedy
będzie wycieczka
do planetarium?
88
ZEGAR
89
Strona: 88
Strona: 89
1. Porozmawiajcie o tym, jak spędzacie wolny czas.
2. Jak rozumiecie słowa: „czas płynie”, „czas biegnie”? Porozmawiajcie o tym
w parach, w grupach, a potem w klasie.
3. Wymyślcie w grupach „zegarową melodię”.
4. Popatrzcie na plakaty i ogłoszenia zamieszczone obok. O czym one informują?
Co by było, gdyby nie było na nich dat ani godzin?
Nauczyciel może wykonać z uczniami zaproszenie na wybraną imprezę (np. bal
karnawałowy) i pokazać na tym przykładzie, jak ważne jest uwzględnienie daty
i godziny jej rozpoczęcia.
Uczniowie powinni nauczyć się pisać z pamięci słowa zegar i czas.
Warto pokazać dzieciom, że niektóre słowa mają za zadanie imitować dźwięki
z otaczającego nas świata, np. tik i tak.
Odczytawszy polecenie 1, zachęcamy dziecko niemówiące do wyszukania odpowiednich aktywności w Zeszycie piktogramów.
51
Warto przeprowadzić z uczniami ćwiczenia w czytaniu ze zrozumieniem ogłoszeń, zaproszeń, programu telewizyjnego – z zaznaczaniem odpowiednich godzin
na uprzednio przygotowanych kartach pracy ukazujących tarcze zegara. Ilustracje
ze s. 89 stanowią dobry punkt wyjścia do nauki odczytywania dat i zaznaczania
ich w kalendarzu.
I
styczeń
Ala
II
IVkwiecień
kwiecień
Emil
Patryk
luty
Karol
V
Ola
Maja
maj
Wojtek
III marzec
Natalka
Celina
VI czerwiec
Żaneta
Franek
Iwona
Liczby zapisane cyframi arabskimi
1
2
I
II III IV V VI VII VIII IX X XI XII
3
4
5
6
7
8
9
10 11 12
Liczby zapisane znakami rzymskimi
90
VII
lipiec
Hoan
Lena
VIII sierpień
Tomek
Bartek
IX wrzesień
Jola
X październik
Sławek
XI
Zuzia
Robert
listopad
Ula
Łucja
XII grudzień
Darek
Gabrysia
1. Policz, ile miesięcy ma rok. Postaraj się zapamiętać nazwy miesięcy.
2. Oto kalendarz urodzin dzieci z klasy 1 a. Ile dzieci obchodzi urodziny
w poszczególnych miesiącach?
3. W jaki sposób dzieci zaznaczyły w kalendarzu urodziny Karola?
4. Przyjrzyj się liczbom zapisanym
Policz, ile jest miesięcy w roku.
cyframi arabskimi i znakami
rzymskimi. Sprawdź, które z nich
łatwiej ułożyć z patyczków.
KLASOWY KALENDARZ URODZIN
91
Strona: 90
Strona: 91
» usunięto cieniowanie niektórych elementów ilustracji
Klasowy kalendarz urodzin daje okazję do omówienia z dziećmi różnicy między
cyframi arabskimi a rzymskimi. Nauczyciel może przygotować kartoniki z zapisami
obu typów i zaproponować zabawę polegającą na łączeniu w pary tych samych
liczb zapisanych w różny sposób. Aktywność tę można przedstawić dzieciom jako
konkurs poprawnego operowania dwoma systemami zapisu liczb. Temat lekcji wymaga oczywiście wprowadzenia lub przypomnienia nazw miesięcy. Ważną rolę
odgrywać muszą ćwiczenia utrwalające kolejność miesięcy w kalendarzu, np. rozsypanka wymagająca od uczniów właściwego uszeregowania etykiet z nazwami
miesięcy lub zadanie polegające na dopasowaniu nazw miesięcy do liczb zapisanych cyframi rzymskimi.
Poza samymi urodzinami w kalendarzu możemy odnotowywać także inne ważne
uroczystości klasowe.
1. Policzcie, ile miesięcy ma rok. Postarajcie się zapamiętać nazwy miesięcy.
2. O
to kalendarz urodzin dzieci z klasy 1 a. Ile dzieci obchodzi urodziny
w poszczególnych miesiącach?
3. W jaki sposób dzieci zaznaczyły w kalendarzu urodziny Karola?
4.Przyjrzyjcie się liczbom zapisanym cyframi arabskimi i znakami rzymskimi.
Sprawdźcie, które z nich łatwiej ułożyć z patyczków.
Praca z Klasowym kalendarzem urodzin wymaga od uczniów zapamiętania nazw
miesięcy. Aby ułatwić to zadanie, nauczyciel może zaproponować następujące
ćwiczenia:
» dobieranie symboli do odpowiednich miesięcy,
» układanie nazw miesięcy w kolejności według wzoru,
» uzupełnianie luk w podanym ciągu nazw miesięcy,
» zaznaczenie daty swoich urodzin w kalendarzu.
Warto także wprowadzić nazwy pór roku i poprosić uczniów o dobranie do nich
nazw miesięcy.
W tablicy piktogramowej kolejność miesięcy została przedstawiona zgodnie z
tym, jak dzieci je poznawały. W Naszym elementarzu miesiące zostały ułożone od
stycznia do grudnia. Warto zatem zaproponować uczniom zabawę w odnajdowanie w podręczniku zdjęć wybranych uczniów z klasy 1a, a następnie powiedzenie,
w jakim miesiącu obchodzą urodziny (nauczyciel mówi imię, uczniowie znajdują
odpowiednie zdjęcie i podają nazwę miesiąca urodzin).
Warto także razem z uczniami stworzyć klasowy kalendarz urodzin, korzystając
z etykiet z imionami oraz zdjęć uczniów w klasie.
52
Justyna Bednarek
Niezwykła
historia liczb
i cyfr
Czy zastanawialiście się kiedyś, do czego są nam potrzebne liczby i kto
wymyślił te wszystkie jedynki, trójki i siódemki? Czy nie można by się
bez nich obejść?
Nasi przodkowie rozumieli, że bez
liczenia trudno sobie poradzić.
Liczyli, robiąc nacięcia na kości,
drewienku lub kamieniu.
92
Tak jak wy liczycie na patyczkach,
dawniej ludzie liczyli, używając
muszelek, owoców lub kamyków.
Układali je w stosy i sprawdzali,
gdzie jest więcej, a gdzie mniej.
Inni wymyślili, że wygodne będzie
wiązanie na sznurku supełków.
Było jednak jeszcze jedno
urządzenie do liczenia, tak samo
popularne dawniej, jak i dziś.
Każdy ma je przy sobie.
To nasze palce, pierwszy kalkulator
ludzkości. Mamy ich dziesięć,
dlatego ludzie zaczęli liczyć
dziesiątkami. Łatwo jest nam
policzyć dziesiątki: 10, 20, 30, 40...
Z czasem, gdy trzeba było liczyć coraz więcej,
robienie tego na palcach okazało się mało praktyczne.
Wymyślono więc cyfry – takie, jakie znamy do dziś.
Nazywa się je arabskimi, bo przywędrowały do Europy
razem z Arabami. Na początku wśród tych cyfr
nie było zera. Pojawiło się ono dużo później.
Zanim cyfry arabskie zadomowiły się u nas na dobre, używaliśmy
w Europie znaków rzymskich.
I
II
III
IV
V
1
2
3
5–1
5
VI
VII
VIII
IX
X
5+1
5+2
5+3
10 – 1
10
XI
XII
10 + 1
10 + 2
Pamiętacie nacięcia na kości? To było proste:
1 nacięcie to I, 2 nacięcia to II, ale im więcej
rowków, tym trudniej je policzyć.
Wymyślono, że zamiast 5 rowków wytnie
się znak V. Żeby zapisać 4, z lewej strony
V ustawi się I, jakby się odejmowało.
Żeby zapisać 6, do V doda się I z prawej
strony. 10 oznaczy się znakiem X,
który składa się z dwóch V. Łatwe?
Dziś liczby zapisane znakami rzymskimi
można zobaczyć na tarczach zegarów,
w kinach i teatrach, gdzie służą
do oznaczania rzędów. Używamy ich
także do oznaczania miesięcy.
NIEZWYKŁA HISTORIA LICZB I CYFR
93
Strona: 92
Strona: 93
Tekst uproszczony:
Czy myśleliście, do czego są nam potrzebne liczby i kto wymyślił te wszystkie
jedynki, trójki i siódemki? Czy można żyć bez liczb?
Od dawna ludzie rozumieli, że bez liczenia trudno sobie poradzić. Liczyli, a liczby
to były nacięcia na kości, drewienku lub kamieniu.
Układali je w stosy i sprawdzali, gdzie jest więcej, a gdzie mniej. Inni wymyślili, że
wygodne będzie wiązanie na sznurku supełków. Było jednak jeszcze jedno urządzenie do liczenia, tak samo popularne dawniej, jak i dziś. Każdy ma je przy sobie. To nasze palce. Mamy ich dziesięć, dlatego ludzie zaczęli liczyć dziesiątkami.
Łatwo jest nam policzyć dziesiątki: 10, 20, 30, 40...
Z czasem, gdy trzeba było liczyć coraz więcej, robienie tego na palcach było trudne. Wymyślono cyfry takie, jakie znamy do dziś. Nazywa się je arabskimi, bo przywędrowały do Europy razem z Arabami. Na początku wśród tych cyfr nie było
zera. Pojawiło się ono dużo później.
Zanim poznano dobrze cyfry arabskie, używaliśmy w Europie znaków rzymskich.
Pamiętacie nacięcia na kości? To było proste:
1 nacięcie to I, 2 nacięcia to II, ale im więcej rowków, tym trudniej je policzyć.
Wymyślono, że zamiast 5 rowków wytnie się znak V. Żeby zapisać 4, z lewej strony
V ustawi się I, jakby się odejmowało. Żeby zapisać 6, do V doda się I z prawej strony. 10 oznaczy się znakiem X, który składa się z dwóch V. Łatwe? Dziś liczby zapisane znakami rzymskimi można zobaczyć na tarczach zegarów, w kinach i teatrach,
gdzie oznaczają numery rzędów. Używamy ich także do oznaczania miesięcy.
Warto przygotować różne przedmioty, tak aby dzieci mogły pokazać sposoby liczenia wymienione w tekście.
53
Tekst z podręcznika warto przedstawić w atrakcyjnej formie – nauczyciel może
go opowiedzieć, wzbogacając historię liczb i cyfr ilustracjami, lub przynieść film
poświęcony temu zagadnieniu.
Warto zwrócić uwagę dzieci na obecność cyfr rzymskich we współczesnym świecie. Można poprosić uczniów, aby w tekście czytanki zaznaczyli zdania opisujące,
gdzie obecnie używamy takich cyfr.
Uczymy się
odczytywać
godziny
na zegarze.
Poznaliśmy
pięć
zmysłów.
Przeprowadzamy
doświadczenia.
Umiemy
napisać
coraz więcej
wyrazów
i zdań.
Górski
góra
góral
Wiemy,
jak psy mogą
pomagać
ludziom.
góralski
kęs
latem
trop
TOLO MA SAMOLOT.
94
czwartek
piątek
4
5
sobota
niedziela
6
7
poniedziałek
1
wtorek
2
środa
3
czwartek
4
piątek
5
sobota
6
niedziela
7
Poznaliśmy
nazwy ośmiu planet,
3
które krążą wokół Słońca.
Kiedy Bartek był na lodowisku?
L_e?p?i/ł_e/m] ba/ł?wa/n/a].
R]o5bi/ł_e/m] k]a/2/n?i|k].
D5o:k]a/2?i]a/ł_e/m] [p?t]a/k?i].
B5a]d]a/ł_e/m] l]ó5d].
B:y\ł_e/m] n]a] l_o5d]o:(i?s:k?u].
N5a/ry^s-o:wa?ł_e/m] k]ox?i/k?s.
B:y\ł_e/m] [( [p/l]a/n_e/t]a/ri?u/m].
Jaki dzień tygodnia jest dzisiaj?
góralka
Bawimy się
słowami.
środa
2
2. Jaki dzień tygodnia jest dzisiaj? Jaki dzień tygodnia był wczoraj?
Jaki dzień był tydzień temu? Jaki dzień będzie za tydzień?
Naucz się na pamięć nazw dni tygodnia.
Dowiedzieliśmy się,
co to jest rodzina wyrazów.
Znamy rodzinę wyrazu góra.
kos
wtorek
1
1. Co Bartek robił we wtorek?
Co Bartek robił w środę?
Kiedy był na lodowisku?
górski
Zaplanowaliśmy
wycieczkę
do lasu.
poniedziałek
Bartek
44
TYDZIEŃ
Gramy w gry planszowe.
Sami
przygotowaliśmy
upominki
dla naszych
bliskich.
Jaki dzień tygodnia był wczoraj?
Potrafimy
mierzyć
za pomocą
sznurka, różnych
przedmiotów
i linijki.
Czytamy
opowiadania,
bajki, legendy
i komiksy.
Wypożyczamy
książki.
Poznaliśmy
zwierzęta żyjące
w lesie.
Potrafimy
zadawać
ciekawe pytania
i poszukiwać na
nie odpowiedzi.
Wiemy, jak
porozumiewają
się osoby,
które nie widzą
lub nie słyszą.
Wykonaliśmy
strony
do albumu
liczb.
CO JUŻ POTRAFIMY
Strony: 94, 95
Wszyscy uczniowie chcą osiągać sukcesy. Aby pokazać dzieciom, jak wiele już wiedzą
i potrafią, warto zaproponować przygotowanie autorskich plakatów umiejętności.
Każdy uczeń wykonuje rysunek pokazujący, co jego zdaniem było na zajęciach
najciekawsze lub które zadania z tej części podręcznika rozwiązał najlepiej.
54
95
Autorki: Maria Lorek, Lidia Wollman
Konsultantki merytoryczno-dydaktyczne: dr hab. Eugenia Rostańska, mgr Eleonora Nieurzyła
Recenzenci: recenzja merytoryczno-dydaktyczna i polonistyczna – dr hab. Małgorzata Żytko, prof. UW;
społeczna – prof. zw. dr hab. Ewa Filipiak; matematyczna – mgr Agata Ludwa;
przyrodnicza – dr Marek Piotrowski; językowa – prof. dr hab. Jerzy Podracki;
ds. bezpieczeństwa – dr Bogumiła Bogacka-Osińska; ds. równościowych – dr Iwona Chmura-Rutkowska
Redaktor merytoryczna: Magdalena Chlebowska
Redaktor językowa: Monika Niewielska
Dyrektor artystyczny, koncepcja graficzna: Artur Matulaniec
Grafik, projekt okładki: Katarzyna Trzeszczkowska
Fotoedycja, produkcja sesji: Maciej Marcinek
Skład i łamanie: Olga Latuszkiewicz, Jarosław Pawłowski
Redaktor techniczna: Agnieszka Zygmunt
Korekta: Ewa Grzona
Redaktor prowadząca: Agnieszka Lesiak
Wydanie I, 2014
Wydawca: Ministerstwo Edukacji Narodowej
Warunki korzystania z podręcznika: www.naszelementarz.men.gov.pl
Adaptacja dla uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi (uczniów niepełnosprawnych mających trudności w uczeniu się
i/lub komunikowaniu się, w tym niesłyszących i słabosłyszących, z upośledzeniem umysłowym, autyzmem i afazją) – rozszerzona
o materiał informacyjny dla nauczyciela dotyczący posługiwania się adaptacją
Adaptacja polegała na modyfikacji tekstów i ilustracji z uwzględnieniem potrzeb komunikacyjnych i edukacyjnych ww. uczniów.
Uniwersytet Warszawski, Wydział Polonistyki, Pracownia Lingwistyki Migowej, ul. Krakowskie Przedmieście 26/28, 00-927 Warszawa
Autorzy: Agnieszka Bajewska-Kołodziejak, Katarzyna Cichocka-Segiet, Małgorzata Czajkowska-Kisil, Piotr Mostowski,
Paweł Rutkowski, Małgorzata Skuza, Krystyna Ziątek
Recenzenci: recenzja surdopedagogiczna – Justyna Kowal; oligofrenopedagogiczna – Beata Rola;
w zakresie alternatywnych i wspomagających metod komunikacji – Agnieszka Pilch; językowa – Małgorzata Burta
Redaktorzy merytoryczni: Paweł Rutkowski, Piotr Mostowski
Redaktor językowa: Emilia Danowska-Florczyk
Adaptacja grafik, skład i łamanie: Łukasz Kamieniak
Kierownik adaptacji: Paweł Rutkowski
Rok adaptacji: 2014
Druk: Zakład Graficzny Uniwersytetu Warszawskiego
Adaptacja została wykonana na zlecenie i ze środków Ministerstwa Edukacji Narodowej.
Adaptacja jest rozpowszechniana na zasadach wolnej licencji Creative Commons – Uznanie Autorstwa 3.0 Polska, z wyjątkiem
zawartych w niej zdjęć pochodzących od agencji fotograficznych i z NBP oraz symboli Picture Communication Symbols.
The Picture Communication Symbols ©1981-2014 by DynaVox Mayer-Johnson LLC. All Rights Reserved Worldwide.
Used with permission.
Ilustratorzy: Mariusz Arczewski – s. 32–35, 61; Magdalena Babińska – s. 52–53, 54–55, 76, 86–87, 88–89; Marta Drapiewska – okładka, s. 1, 2–3, 4–5, 10–11, 14, 20, 26–27,
72–73, 82–83, 90–91; Artur Gulewicz – s. 30–31, 40–41; Elżbieta Kidacka – s. 39, 58, 69;
Gabriel Panek – s. 67; Marcin Piwowarski – s. 48–49; Daniel Rudnicki – s. 16, 36, 37, 50–51, 62, 70–71, 76, 92–93;
Tanasiewicz Studio – s. 42–43, 56–57, 74–75; Katarzyna Trzeszczkowska – s. 3, 4, 8, 10, 12, 13, 24, 25, 29, 36, 44–45, 46–47, 51, 54, 58, 59, 60, 62, 66, 76, 77, 80, 81, 86, 87.
Fotograficy: Piłat/Sobociński – s. 6, 7, 8, 9, 10, 12, 13, 17, 18, 19, 21, 22, 23, 25, 28, 29, 47, 51, 55, 68, 71, 78, 79, 80, 87.
Stylizacja sesji: Beata Stachańczyk, Maryla Musidłowska, Tomasz Piłat i Robert Sobociński
Zdjęcia i agencje fotograficzne: Andrzej Chlebowski, Maciej Marcinek, Photogenica, Eric Isselée/lifeonwhite.com/Photogenica – s. 4; Photogenica, Marek Krupa, Józef
Górka, Sylwia Gajewska – s. 5; Vladimir Tyutin/Photogenica, Photogenica (3), Konstantin Kirillov/Photogenica, Stephen Bonk/Photogenica – s. 9; Photogenica – s. 12;
Krzysztof Plebankiewicz – s. 15 (zdjęcie „Witamy” na s. 15
zostało merytorycznie skonsultowane z Polskim Związkiem Głuchych, Zarządem Głównym); Olena Kucherenko/Photogenica,
Maciej Marcinek, Smileus/Photogenica, Photogenica (2) – s. 18; Photogenica, Alexey Kljatov – s. 24; A. Ugorenkov/Photogenica – s. 29; Photogenica – s. 32; Photogenica
(2), httpcommons.wikimedia.orgwikiFisherman#mediaviewerFile051027_Rybolov_Jesenice_0037.jpg (rybak) – s. 38; Photogenica (kot) – s. 42; Arina Zaiachin/
Photogenica, Anita Zuchora (kot) – s. 43; Paul Aniszewski/Photogenica – s. 46; Photogenica, Photogenica/LoopAll – s. 47; Photogenica – s. 50; Elena Elisseeva/
Photogenica, Photogenica (2) – s. 54;
Tomohiro Iwanaga/amanaimages/Corbis/Fotochannels – s. 55; Eric Isselée/Photogenica, Photogenica (2), Tomasz Zwijacz-Kozica – s. 56; Photogenica (4), Correia
Patrice/Photogenica (jemiołuszka), Eric Isselée/Photogenica (2), Tomasz Zwijacz-Kozica – s. 57; Photogenica (2) – s. 60; Photogenica – s. 62; Krzysztof Plebankiewicz (3)
– s. 63; Krzysztof Plebankiewicz – s. 64–65; Tomasz Zwijacz-Kozica,
Thomas Dutour/Photogenica, Photogenica, Natalya Titaevskaya/Photogenica – s. 64; Anita Trebunia-Tutka – s. 65; Gabriel Panek – s. 67; Anton Sovarenko/Photogenica,
Photogenica (3) – s. 68; Vladimir Yudin/Photogenica (2) – s. 70; Benis Arapovic // www.shock.co.ba/Photogenica – s. 79; Yiap/Photogenica – s. 81; Vasyl Torous/
Photogenica (zegar), Anatoly Maslennikov Photogenica, Photogenica (2), Vladimir Ioselevich/Photogenica – s. 84; Jarosław Pawłowski, Kosma – IV okładka.
Zdjęcia monet dzięki uprzejmości Narodowego Banku Polskiego.
Zdjęcia na s. 5 dzięki uprzejmości Tatrzańskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego i Zespołu Prasowego Komendy Głównej Policji.
Zdjęcia na s. 63 dzięki uprzejmości Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie.
Zdjęcie kapeli góralskiej Małe Trebunie-Tutki na s. 65 dzięki uprzejmości menedżerki zespołu, Anity Trebuni-Tutki.
„Nasz elementarz. Podręcznik do szkoły podstawowej. Klasa 1. Część 2” został dopuszczony do użytku szkolnego (art. 22c ust. 2 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty, Dz.U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572, z późn. zm.).
Rok dopuszczenia: 2014
55
„Nasz elementarz.
Podręcznik do szkoły podstawowej. Klasa 1.”
składa się z czterech części:
The Picture Communication Symbols ©1981–2014 by Mayer-Johnson LLC.
All Rights Reserved Worldwide. Used with permission.
Boardmaker™ is a trademark of Mayer-Johnson LLC.
Warszawa 2014
ISBN 978-83-64735-22-6 (całość)
ISBN 978-83-64735-24-0 (część 2)

poradnik dla nauczyciela - Nasz Elementarz

Transkrypt

Podobne dokumenty

BYSTRZAK MATEMATYCZNY

Listopad z adaptacją

Pytanie 5 W jaki sposób twórcy przedstawiają walkę dobra ze złem

Wskazówki dotyczące informowania rodziców o uczniu

lato ze sztuką w bwa

klasa 1 - Ministerstwo Edukacji Narodowej