Powtórzenie i ocenianie

Transkrypt

Nauczycielska Akademia Internetowa
Centrum Edukacji Obywatelskiej
kurs „Jak motywować uczniów do nauki?”
Materiał dydaktyczny nr 7
Kurs:
Jak motywować uczniów do nauki?
Moduł siódmy: Powtórzenie i ocenianie
Technika 1. Razem:
sposób 1. Powtarzanie chórem
sposób 2. Nauka w parach
sposób 3. Powtórka – „moim zdaniem”
sposób 4. Przekazywanie pytania i odpowiedzi
sposób 5. Ocena koleżeńska
Technika 2. Test powtórka
Technika 3. Twórcze sprawozdania
Technika 4. Najważniejsza jest nauka
Technika 5. Sposób komunikowania ocen
Metoda: Teczka
Technika 1. Razem:
Opis: Sposoby ułatwiające powtórzenie materiału przy podsumowaniu działu lub
przed klasówką.
Cel: Zachęcanie uczniów, aby powtarzali razem, współpracując i ucząc się
od siebie.
Wszystkie prawa zastrzeżone
sposób 1. Powtarzanie chórem
Opis: Uczniowie chórem powtarzają informacje podawane przez nauczyciela lub
czytają głośno sentencje umieszczone na kartkach.
Cel:
Pomoc w pamięciowym opanowaniu materiału, a także zwiększenie
zaangażowania uczniów i poziomu aktywności w klasie.
Nauczyciele pracujący z małymi dziećmi często powtarzają z nimi chórem
alfabet. Taki sposób nauczania może być czasami przydatny także na wyższych
poziomach nauczania, w każdej dziedzinie wiedzy.
Wskazówki:
1. Informacje, które uczniowie mają zapamiętać, takie jak wzory chemiczne
(np. fluorek sodu = NaF) lub poprawne zwroty (np. poszedłem do domu),
wypisz drukowanymi literami na osobnych kartkach. Za pierwszym razem
nie używaj więcej niż 10 – 12 kart.
2. Pokazując uczniom kolejne karty, najpierw odczytuj je na głos sam,
a następnie w chórze z uczniami. Nadawaj rytm i szybkie tempo.
3. Zapowiedz uczniom, że od czasu do czasu będziecie w ten sposób
utrwalać materiał.
4. W miarę opanowywania przez uczniów materiału usuwaj niepotrzebne
już karty i wprowadzaj w ich miejsce nowe. Aby jednak odświeżyć
wcześniejszą wiedzę, powracaj czasami do wycofanych kart.
Technika ta przede wszystkim ułatwia przyswojenie tych treści, które
uczniowie powinni znać na pamięć, np.: nazwy państw i ich stolic, tabliczka
mnożenia, wyrazy o trudnej pisowni, wzory z geometrii, ważne wskazówki itp.
Kartami może nauczyciel posłużyć się także wtedy, gdy chce ożywić atmosferę
w klasie lub zmienić tempo pracy. W miarę jak uczniowie zdobywają pewność,
że dobrze zapamiętali informacje z kart, powtarzanie zaczyna ich cieszyć i coraz
chętniej uczestniczą w lekcji.
Oto kilka sposobów na pracę – powtarzanie chórem:
• Zmieniaj karty szybko.
Nie przejmuj się, że nie wszyscy znają informacje z kart lub powtarzają coś
nieprawidłowo. Nie poprawiaj ich, dalsze powtarzanie pozwoli im zapamiętać
prawidłowe informacje. Nie przejmuj się, że niektórzy już to opanowali. Jeśli
tempo jest szybkie, z przyjemnością przyłączą się do grupy i będą głośno
powtarzać, ciesząc się, że już coś potrafią.
• Odwrotna strona karty jest dla ciebie.
Aby utrzymywać szybkie tempo pracy i samemu się nie pogubić w treści kart,
na wszelki wypadek tę samą informację napisz po obu stronach karty. W każdej
chwili będziesz mógł błyskawicznie upewnić się, co pokazujesz.
• Daj chwilę do namysłu.
Jeśli informacje do zapamiętania można połączyć w pary, np.: nazwa państwa
i jego stolicy, nazwa związku chemicznego i jego wzór, tabliczka mnożenia
(mnożna x mnożnik = iloczyn), jeden element informacji można zapisać po jednej
stronie karty, a drugi na drugiej. Na przykład, gdy za pomocą kart ćwiczycie
tabliczkę mnożenia, najpierw można pokazać kartę z zapisem „4 x 5 =”
i odczytać ją chórem, a następnie dać chwilę na zastanowienie się nad
odpowiedzią. Potem odwrócić kartę i przeczytać chórem odpowiedź „20”.
Niektórzy nauczyciele są niechętni pokazywaniu uczniom odpowiedzi.
Ale przecież widząc pytanie, uczniowie mają czas do namysłu. Ujawnienie
odpowiedzi pomaga im gruntownie utrwalić wiedzę, ponieważ mogą
skoncentrować się na informacji bez martwienia się o to czy mają rację, czy nie.
• Co jakiś czas mobilizuj uczniów do zaangażowania.
Ważną zaletą powtarzania chórem jest zaangażowanie, jakie wyzwala w grupie.
Czasem jednak trzeba uczniów dodatkowo mobilizować, mówiąc na przykład:
„Powiedzcie to energicznie”, „Głośniej, dobitniej” lub „Trochę więcej energii” albo
też „Z większym zapałem”.
• Pokaż różnicę między zaangażowaniem i hałaśliwością.
Kiedy hałas w klasie jest za duży i trzeba go nieco stonować, pokaż uczniom, że
można mówić cicho, a mimo to dobitnie. Pokaż, że nawet szeptać można z mocą.
Potem poproś, żeby sami powiedzieli coś dobitnie i wyraźnie, ale bez podnoszenia
głosu.
• Wykorzystaj zróżnicowanie natężenia dźwięków.
Poproś uczniów, żeby zależnie od tego, jak wysoko podnosisz karty, mówili
głośniej lub ciszej. Na przykład, gdy karta jest na wysokości twojego ramienia,
uczniowie mogą mówić donośnie. Karta na wysokości biodra oznacza, że mają
mówić dobitnie, ale szeptem.
• Jedna osoba mówi, wszyscy powtarzają.
Od czasu do czasu zastosuj odmianę tej metody, polegającą na powtarzaniu
chórem po którymś z uczniów. Podnieś kartę i spośród zgłaszających się uczniów
wybierz jedną osobę, która odczyta kartę na głos jako pierwsza, potem powiedz:
„Teraz wszyscy”, a wtedy cała klasa powtórzy chórem informację zawartą na
karcie. Sposób ten jest szczególnie pożyteczny, gdy chcemy coś podkreślić.
sposób 2. Nauka w parach
Opis: Powtarzanie w parach.
Cel:
Utrwalanie wiedzy oraz wzmacnianie więzi między uczniami.
Technika pracy w parach często służy uczniom do wzajemnego wytłumaczenia
sobie zagadnienia. Można ją zastosować, gdy uczniowie zgłaszają wątpliwości
dotyczące zrozumienia przez nich materiału. W podobny sposób uczniowie mogą
ćwiczyć zapamiętywanie informacji, na przykład wzorów matematycznych lub
nowych słów, lub powtarzać materiał. Metoda polega na wzajemnym zadawaniu
sobie pytań.
sposób 3. Powtórka - „moim zdaniem”
Opis: Uczniowie w parach dzielą się tym, co wiedzą na dany temat.
Cel:
Utrwalanie materiału oraz ćwiczenie współpracy między uczniami.
Technika nauki w parach działa na niektórych uczniów deprymująco. Niepokój,
że nie zdążą opanować materiału tak dobrze jak ich partner, może ograniczać ich
zdolność uczenia się. Odmiana tej metody polegająca na tym, że każda osoba
w parze mówi to, co wie na dany temat, zaczynając od zwrotu „moim zdaniem”,
pozwala wyeliminować to niekorzystne zjawisko i zazwyczaj prowadzi do
swobodnej, mądrej wymiany myśli przebiegającej w przyjaznej atmosferze.
W efekcie uczniowie w naturalny sposób wspólnie się uczą.
Techniką „moim zdaniem” można powtarzać niemal każdy rodzaj materiału:
wzory chemiczne i matematyczne, wydarzenia historyczne i kulturowe, prawa
i zjawiska przyrodnicze, zasady ortografii itp. Jest to bardzo dobry sposób
przygotowania się do sprawdzianu.
sposób 4. Przekazywanie pytania i odpowiedzi
Opis: Nauczyciel podaje pytanie i odpowiedź, które uczniowie przekazują sobie
w ten sposób, że jeden uczeń zadaje pytanie, a drugi na nie odpowiada.
Cel:
Zaakcentowanie szczególnie istotnej informacji.
Jest to technika pozwalająca w zabawny i prosty sposób utrwalić ważne
informacje. Zastosowana na początku lekcji, ożywia uczniów i pomaga skupić ich
uwagę.
Na przykład: nauczyciel przyrody, wchodząc do klasy, pyta ucznia siedzącego
najbliżej: „Czy rośliny potrzebują do życia światła słonecznego?” i sam
odpowiada: „Tak, rośliny potrzebują do życia światła słonecznego”, po czym prosi
ucznia, by odwrócił się do kolegi siedzącego najbliżej i zadał mu to samo pytanie.
Kolega odpowiada: „Tak, rośliny potrzebują do życia światła słonecznego”,
następnie odwraca się do kolejnego ucznia i pyta: „ Czy rośliny potrzebują do
życia światła słonecznego?” itd.
Gdy ostatni uczeń poda odpowiedź, nauczyciel mówi: „A teraz wszyscy razem:
Czy rośliny potrzebują do życia światła słonecznego?” i klasa odpowiada: „Tak,
rośliny potrzebują do życia światła słonecznego”.
Co daje ta technika?
• pomaga uczniom przyswoić bez wysiłku ważne fakty,
• ożywia klasę,
• mobilizuje do udziału w nauce nawet mało aktywnych uczniów,
• daje uczniom okazję do popatrzenia innej osobie prosto w oczy
i powiedzenia swojej kwestii zdecydowanym tonem.
Technikę tę warto stosować do podsumowania materiału przed przejściem do
nowego tematu oraz do utrwalania ważnych treści.
Sposób 5. Ocena koleżeńska
Opis: Uczniowie przygotowują krótką (jedno – dwuminutową) wypowiedź
na temat zadany
przez nauczyciela. Jeden z nich prezentuje swoją
wypowiedź na forum klasy, a inni udzielają mu informacji zwrotnej zgodnie
z ustalonymi wcześniej zasadami.
Cel:
Powtórzenie wiadomości, ćwiczenie uważnego słuchania, doskonalenie
komunikacji przez udzielanie i odbieranie informacji zwrotnej.
Wielu uczniów w czasie lekcji nie zabiera głosu, gdyż obawia się negatywnych
ocen podczas publicznych wystąpień. Emocje związane z ocenianiem można
znacznie złagodzić przez wprowadzenie oceny koleżeńskiej polegającej
na udzielaniu informacji zwrotnej.
Poleć uczniom, aby w parach przygotowali jedno – dwuminutową wypowiedź
na temat związany z wiadomościami, które chcemy powtórzyć.
Podaj uczniom:
• temat wypowiedzi,
• elementy, które będą brane pod uwagę przy ocenie czyli to, na co
będziecie zwracali uwagę przy ocenie wypowiedzi,
• zasady udzielania informacji zwrotnej (wskazać dobre elementy pracy
i elementy wymagające poprawy, pokazać jak trzeba pracę poprawić
i podać kierunek, w jakim należy dalej pracować).
Najlepiej polecić wykonanie tego zadania w parach, ale można zastosować
wariant, w którym informacja zwrotna udzielana jest jednemu uczniowi przez
kilkoro innych uczniów.
Podstawową sprawą przy ocenie koleżeńskiej jest nauczenie uczniów sposobu
jej wykonania.
Są dwa elementy, nad którymi musimy z uczniami wspólnie
pracować:
 ustalenie kryteriów oceniania (co?)
 umiejętność dawania informacji zwrotnej (jak?).
Aby nauczyć uczniów oceny koleżeńskiej, najlepiej jest na początku wspólnie
zrecenzować anonimową pracę jakiegoś ucznia. Uczniowie będą mogli się na niej
wzorować i również wątpliwości będą mogły być wyjaśnione.
Przykłady z praktyki:
Przykład I – sprawozdanie Mirosława Kołodzieja w kursie „Ocenianie
kształtujące – pilotaż”, matematyka
Rodzaj pracy:
Sprawdzenie pracy domowej
Sposób ustalenia schematu oceniania:
To była druga lekcja (po dwóch tygodniach ferii zimowych) z wyłączania
wspólnego czynnika poza nawias. Wspólnie z uczniami ustaliliśmy kryteria
poprawności i zapisaliśmy je na tablicy.
Na co należy zwrócić uwagę przy ocenie (ogólne):
1. Czy zrobiono, to co było zadane?
2. Czy zrobiono wszystko?
Na co należy zwrócić uwagę przy ocenie (szczegółowo):
1. Czy wyłączono największy wspólny czynnik?
2. Czy w nawiasach jest poprawny wynik, tzn. czy uczeń dobrze podzielił
wszystkie wyrazy sumy przez wyłączony czynnik?
Schemat oceniania:
Umówiliśmy się, że będą zwracać uwagę na szczegółowe kryteria. Ustaliliśmy
również, że:
1. Nie jest to zabawa w ocenianie, ponieważ każdy chce mieć rzetelną
informację, w jakim stopniu dobrze coś robi, a co powinien jeszcze
poćwiczyć. Tylko w ten sposób można się rozwijać.
2. Nie stawiamy stopni.
3. Zaznaczamy w zeszycie ucznia miejsca z błędami i omawiamy (można
napisać) rodzaj błędu (rachunkowy, wspólny czynnik nie jest największy,
błędny znak liczby). Uczeń, któremu sprawdziliśmy i oceniliśmy zadanie,
od razu wyraża swoją opinię o ocenie kolegi. Uczeń wykonuje poprawę
swojej pracy, korzystając z pomocy kolegi.
4. Wszelkie wątpliwości wyjaśniamy cierpliwie i spokojnie tak, jak to robi
wasz nauczyciel aż do zadowolenia obu stron.
5. Nie zapominamy o pozytywnych uwagach, o pochwale porządnie
wykonanej pracy.
6. Po zakończonym wzajemnym sprawdzeniu zadania domowego i wyrażeniu
oceny omawiamy na forum całej klasy ciekawe spostrzeżenia i wyjaśniamy
ostatecznie zaistniałe wątpliwości.
Uczniowie pytali, co zrobić, gdy będą mieli wątpliwości, czy zadanie jest
poprawnie rozwiązane. Inni przypomnieli, że wystarczy pomnożyć wyrazy
w nawiasie przez wyłączony czynnik i porównać z wyjściowym przykładem.
Po zbiorowej dyskusji podsumowującej sprawdzenie zadania domowego tylko
jeden uczeń powiedział, że jeszcze mu coś się nie zgadza. Reszta nie miała więcej
uwag i nawet próbowali go przekonać, że nie ma sensu jeszcze raz o tym
rozmawiać. Podkreśliłem odwagę tego ucznia oraz że to jest bardzo cenne, jeżeli
pyta dotąd, dopóki nie będzie przekonany, że już rozumie. Klasie zadałem
ćwiczenia, a czas przeznaczony na ich wykonanie poświęciłem na wyjaśnienia dla
ucznia, który miał wątpliwości. Szybko pojął, o co chodziło i poprawnie wykonał
samodzielnie kilka podobnych ćwiczeń. Przy okazji wyszło na jaw, że jego kolega
też nie rozumiał. Gdyby nie odpowiednia atmosfera na lekcji, to mógłbym się
nigdy nie dowiedzieć, że ktoś pozostał sam ze swoimi trudnościami.
Przykład II – sprawozdanie Edyty Krajewskiej w kursie „Ocenianie
kształtujące – pilotaż”, język polski
Oto mój schemat oceniania konkretnej pracy. Zdecydowałam, że na
pierwszy rzut należy ocenić coś bardzo prostego - dyktando interpunkcyjne.
Drogi Uczniu!
Za chwilę będziesz sprawdzał dyktando swojego kolegi. Pamiętaj o kilku
ważnych zasadach:
1. Sprawdzasz tylko to, co zostało ujęte w kryteriach „na co będziemy zwracać
uwagę”:
Na co będziemy zwracać uwagę?
- przecinki stawiamy przed spójnikami: ale, jednak, lecz, zatem, toteż, więc,
- przecinków nie stawiamy przed spójnikami: i, albo, lub, bądź, ani, ni,
2.
Do sprawdzania używasz koloru zielonego.
3. Błędnie postawiony przecinek przekreślasz i zaznaczasz na marginesie skrót
„int”.
4. Brakujący przecinek dopisujesz i zaznaczasz na marginesie skrót „int”.
5. Zliczasz ilość błędów interpunkcyjnych.
6. Informujesz kolegę/ koleżankę, o czym pamiętał oraz o czym zapomniał.
Technika 2. Test powtórka
Mimo że zdaniem wielu nauczycieli tradycyjne metody sprawdzania
wiadomości i oceniania pochłaniają zbyt wiele czasu i energii, a uczniowie
i rodzice często skarżą się, że są one nieprecyzyjne i niesprawiedliwe,
w większości szkół nie zanosi się na zasadnicze zmiany w tym względzie. Próby
wprowadzania jakichś radykalnych innowacji budzą zwykle ostrą krytykę. Pewne
zmiany może przynieść wprowadzenie oceniania kształtującego.
Trzeba bardzo ostrożnie wykraczać poza przyjęte sposoby testowania
i oceniania, skupiając się raczej na doskonaleniu metod nauczania
i minimalizowaniu problemów wynikających z istniejącego systemu oceniania.
Nauczyciel powinien kierować się trzema zasadami:
• Przenoszenie nacisku z uczenia się dla stopnia (głównej troski wielu
uczniów) na proces uczenia się i wynikające z niego korzyści.
• Zapobieganie zniechęceniu uczniów, którzy z trudem zdobywają dobre
oceny. Motywowanie ich do dalszych starań.
• Częstsze stosowanie w ocenianiu uczniów informacji zwrotnej niż testów
podsumowujących.
Techniką, która może w tym pomoc jest „test powtórka”.
Opis: Nauczyciel zadaje szereg pytań odnoszących się do omawianego wcześniej
materiału, a uczniowie udzielają na nie pisemnych odpowiedzi. Po każdym
pytaniu nauczyciel podaje prawidłową odpowiedź.
Cel:
Zaangażowanie wszystkich uczniów w powtórkę materiału i korygowanie
błędów. Satysfakcja uczniów z pracy w szkole.
Nauczyciel zadaje pytanie powtórkowe i kiedy uczniowie piszą odpowiedź,
zapisuje na tablicy prawidłową odpowiedź. Uczniowie sami porównują własne
odpowiedzi z odpowiedziami nauczyciela i w razie potrzeby je poprawiają.
Nie wiążą się z tym żadne oceny.
Test daje uczniom możliwość sprawdzenia, w jakim stopniu opanowali jakąś
umiejętność bądź pewien zakres wiadomości i ewentualnego skorygowania
błędów. Każdy ma okazję przekonać się, na ile pytań potrafi poprawnie
odpowiedzieć.
Nauczyciel z kolei może się zorientować, w jakim stopniu klasa opanowała
materiał. Najważniejszym jednak celem jest powtórzenie wiadomości
w interesujący i wciągający sposób.
Oto przykłady:
język polski:
Nauczyciel przygotowuje kilkanaście cytatów z różnych, już przerobionych
fragmentów lektur oraz z poezji. Dzieli klasę na dwie grupy (lub klasa sama
dokonuje podziału). Jedna z nich, w momencie, gdy nauczyciel czyta te
fragmenty, zapisuje autora na dwóch karteczkach, a druga grupa tytuły również
na dwóch. Potem obie grupy wymieniają się jedną z karteczek i łączą tytuł
z autorem. Grupa, która pierwsza skończy zadanie, zgłasza gotowość do
odpowiedzi. Następnie nauczyciel prosi przedstawiciela grupy o odczytanie
odpowiedzi, a przeciwna grupa sprawdza u siebie, czy też tak wykonała zadanie.
Jeśli są błędne odpowiedzi, nauczyciel prosi obie grupy o sprawdzenie odpowiedzi
w Internecie (w domu lub bibliotece) oraz o przyniesienie przez obie grupy lektury
bądź danego wiersza już w całości. Na następnej lekcji chętni czytają (lub
recytują wiersz) oraz czytają obszerniejszy fragment danej pozycji książkowej.
W ten sposób utrwalają swoją literacką wiedzę.
matematyka:
Nauczyciel pisze na tablicy zadanie pierwsze, na przykład:
3(a + 4) – 2(a - 2) =
Uczniowie zaczynają rozwiązywać zadanie. Kiedy pochylają głowy nad zeszytami,
nauczyciel pisze rozwiązanie na tablicy. Po skończeniu pracy, uczniowie widzą:
3(a + 4) – 2(a - 2) = 3a + 12 – 2a + 4 = a + 16
Uczniowie sprawdzają rozwiązanie i w razie potrzeby poprawiają błędy.
Nauczyciel widząc, że dwóch lub trzech uczniów rozgląda się niepewnie, nie
wdaje się w wyjaśnienia, lecz pisze zadanie drugie, bardzo podobne do
poprzedniego, oczekując, że wzór rozwiązania, pozostawiony na tablicy pomoże
tym, którzy mają wątpliwości.
4(x + 5) – 3(x - 5) =
I znowu gdy uczniowie zabierają się do pracy, zapisuje na tablicy prawidłowe
rozwiązanie. W ten sposób uczniowie rozwiązują kilka zadań, bez zbędnych
wyjaśnień i dyskusji.
Technikę „test powtórka” można stosować codziennie w celu przypomnienia
znanego już materiału oraz wyjaśnienia przy tej okazji nieporozumień
i wątpliwości. Powtórka jest też przydatna jako wprowadzenie do nowego tematu.
Wielu uczniów bardzo lubi tę metodę, ponieważ mogą się naocznie przekonać, ile
się już nauczyli, a także lepiej zrozumieć zagadnienia, z którymi mają kłopoty,
przy czym zaryzykowanie nieprawidłowej odpowiedzi nie wiąże się z żadnymi
konsekwencjami.
Można tę technikę połączyć z techniką pracy w parach: uczniowie najpierw
w parach próbują wymyślić rozwiązanie zadania, a dopiero wtedy nauczyciel
pisze prawidłową odpowiedź. Można też odpowiedzi przygotować wcześniej
na zamkniętym skrzydle tablicy.
Technika 3. Twórcze sprawozdania
Opis: Urozmaicone formy sprawozdań.
Cel: Rozbudzenie
uczniów.
zainteresowania
sprzyjającego
uczeniu
się
pozostałych
Dobrą okazją do powtórki mogą być sprawozdania z pracy uczniów pod
warunkiem, że nie są nudne. Nic tak szybko nie usypia klasy jak wysłuchiwanie
rozwlekłych referatów i z tego względu trzeba ich unikać tak samo jak innych
zajęć sprzyjających bierności.
Oto przykłady sprawozdań, których forma jest zdecydowanie atrakcyjniejsza:
Referaty jednominutowe: 60.sekundowa wypowiedź na temat, czego uczeń sam
się nauczył. Każdą lekcję można rozpoczynać od wygłoszenia takich sprawozdań
przez pięciu kolejnych uczniów.
Plakat lub model: Przedstawienie treści przeczytanych w podręczniku za pomocą
plakatu lub modelu. Raz w tygodniu należy poświęcić trochę czasu na wspólne
obejrzenie i omówienie prac.
Skecz: Przedstawienie pewnej partii materiału lub ważnego zagadnienia w formie
skeczu, w którym bierze udział cała klasa. Technikę tę można wykorzystać
również w celu przećwiczenia umiejętności pisania, polecając uczniom napisanie
scenariusza szkolnej inscenizacji.
Prezentacja postaci historycznych lub literackich: uczniowie odgrywają wybrane
postaci, wykorzystując charakterystyczne rekwizyty lub cytaty – powiedzenia.
Pozostali zgadują, co to za postać.
Inscenizacja: Przedstawienie w formie inscenizacji różnych aspektów tego
samego zjawiska, na przykład wzrost i obumieranie roślin.
Pantomima lub kukiełki: Zadaniem uczniów jest przedstawienie bez użycia słów,
na przykład któregoś prawa fizycznego albo wniosku z przeprowadzonych
doświadczeń.
Projekt płyty: Uczniowie wymyślają tytuły utworów muzycznych, które powinny
znaleźć się na płycie odzwierciedlającej charakterystyczne cechy danej epoki.
Projektują także stosowną okładkę.
Recytacja: Uczeń dobitnie odczytuje tekst podsumowujący, stosując zabiegi
interpretacyjne charakterystyczne dla sztuki scenicznej.
Wielki obraz: Uczniowie w grupach lub cala klasa projektują obraz ścienny,
pokazujący różne zastosowania tego, o czym się uczyli.
Zajęcie dla całej klasy: Każda para przygotowuje zadanie wiążące się
z omawianym tematem, w którego wykonanie zaangażuje się cała klasa. Może to
być na przykład pięciominutowy quiz.
Model: Zadaniem uczniów jest przedstawienie jakichś informacji, na przykład przy
użyciu wyłącznie figur geometrycznych.
Kolaż: Przestawienie nowo zdobytych wiadomości w formie kolażu. Do jego
wykonania można wykorzystać wycięte z gazet wyrazy, fotografie, własne
rysunki, a nawet niewielkie przedmioty dające się przykleić do podłoża.
Opowiadanie: Przedstawienie jakiegoś zagadnienia, na przykład występowanie
w przyrodzie wodoru, w formie zabawnej historyjki.
Technika 4. Najważniejsza jest nauka
Opis: Nauczyciel wyjaśnia uczniom, że w szkole chodzi przede wszystkim
o uczenie się, a nie ocenianie. Nauczyciel zachęca uczniów, aby uczyli się
nie dla stopni.
Cel:
Położenie nacisku na naukę i zmniejszenie napięcia wokół stopni.
Sprawdzanie wiadomości i wystawianie ocen budzi w uczniach wiele emocji,
co często prowadzi do „uczenia się na stopień”.
Oto wymieniane przez uczniów niekorzystne aspekty oceniania:
• większość osób nie dostaje dobrych stopni,
• stawianie stopni wywołuje niepokój,
• przygotowanie się do testu sprawdzającego polega często na nauczeniu się
wiadomości, które szybko wylatują z głowy,
• głupio jest dostawać lepsze stopnie niż przyjaciele, niektórzy źle się z tym
czują,
• niektórym zaliczanie testów idzie źle,
• marnuje się dużo czasu na lekcji,
• ktoś, komu nie uda się dobrze wypaść na teście, czuje się okropnie,
• rodzice wiele spraw uzależniają od ocen,
• niektóre osoby z obawy przed złą oceną nie chcą przychodzić na lekcje,
• niektórzy oszukują, ściągają i podpowiadają.
Z kolei nauczyciele stosują często ocenianie jako jedyną formę motywacji
uczniów do nauki. Aby osłabić negatywne emocje towarzyszące ocenianiu,
możesz powiedzieć uczniom, że:
•
Wystawianie stopni to konieczność, jednak uczniowie nie powinni
przywiązywać do nich nadmiernej wagi.
•
Najważniejszym celem pracy w klasie jest uczenie się, a nie
gromadzenie dobrych ocen.
•
Nauczyciel i bez przeprowadzania wielu testów po pewnym czasie
orientuje się, ile umie każdy z uczniów i jakie zagadnienia trzeba powtórzyć
z klasą.
•
Od czasu do czasu będę robić sprawdzian, ponieważ jest to dobry
sposób podsumowania tematu.
•
Sprawdzian, jako pewna forma nacisku, może także pomóc
niektórym uczniom w skupieniu się na nauce.
• Stopnie nie są etykietkami, mówiącymi, kto jest lepszy, a kto gorszy,
ponieważ każdy uczeń ma w sobie większe możliwości niż sam
przypuszcza, ale ma również własne tempo uczenia się.
• Pamiętajcie, że ocena obrazuje wyłącznie aktualny stan opanowania przez
was wiedzy oraz zdolności samodzielnej pracy i nie ma nic wspólnego
z waszą wartością jako ludzi. Zapomnijcie więc o stopniach i całkowicie
zaangażujcie się w naukę. Za jakiś czas spróbujemy ocenić wasze wysiłki.
Jeśli ktoś nie będzie zadowolony ze stopnia, potraktuję go jako tymczasowy
i oznaczę literką „t”. Można będzie poprawić stopień, wykonując
dodatkową pracę oprócz normalnych lekcji.
•
Następnie trzeba podać uczniom czytelne kryteria oceniania. Dobrze jest
podać minimalne oczekiwania oraz kryteria uzyskania oceny celującej.
Ponieważ przywiązywanie dużej wagi do ocen jest mocno zakorzenione nie
tylko w świadomości uczniów i rodziców, ale także większości nauczycieli, przed
zastosowaniem tej techniki
postaraj się przedyskutować z uczniami swoje
zamierzenia i cele. Ważne jest, by udało ci się pozyskać ich zrozumienie
i wsparcie. Przyzwyczajenie się do przenoszenia uwagi z oceniania na uczenie
zawsze wymaga czasu. Dobre stopnie stają się nałogiem. Co jakiś czas powtarzaj
swoją argumentację tym, którym trudno przełamać stare nawyki. Na szczęście, to
ty masz rację, ponieważ zasadniczą rolą szkoły jest uczyć, a nie oceniać.
Kiedy już omówisz z klasą swój sposób oceniania, nie wracaj do tego bez
potrzeby. Im więcej uwagi poświęca się tej kwestii, tym więcej może się pojawić
związanych z nią problemów.
Oceny wiążą się z promowaniem słabszych uczniów z klasy do klasy.
Repetowanie roku rzadko pomaga uczniowi nauczyć się więcej, natomiast bardzo
często powoduje utrwalenie niskiej samooceny. Poza bardzo nielicznymi
sytuacjami, w których wszyscy są zgodni, że powtórzenie klasy wyjdzie uczniowi
na dobre, powinniśmy być zwolennikami promowania wszystkich uczniów.
Technika 5: Sposób komunikowania ocen
Opis: Sposób przekazywania ocen uczniowi
i jednocześnie służy interesowi ucznia.
Cel:
spełnia
wymagania
formalne
Zestawienie ocen jest użytecznym wskaźnikiem postępów ucznia.
„Dobra cenzurka” oznacza sukces szkolny, ale niekoniecznie sukces w uczeniu
się. Natomiast „zła cenzurka” oznacza kłopoty, których źródło częściej tkwi
w sytuacji rodzinnej niż w szkole.
Oto kilka propozycji sporządzania takiego zestawienia ocen, które pełniej
odzwierciedlałoby to, co dzieje się w klasie, w której jest położony nacisk na
naukę:
Omówienie postępów uczniów.
Dobrym uzupełnieniem zestawienia ocen mogą być indywidualne rozmowy
z uczniem. Najlepiej przeprowadzać je wtedy, gdy uczniowie pracują nad
zadaniami. Można przy tej okazji przejrzeć wspólnie z uczniem notatki obrazujące
postępy, jakich dokonał w ostatnim czasie i zadać pytania w rodzaju: „Jak ci idzie
nauka?”, „Czy wiesz, nad czym moglibyśmy popracować w przyszłości?”, „Biorąc
to wszystko pod uwagę, jaki stopień należałoby postawić za tę pracę?”
Strategia otwartych drzwi.
Aby pokazać rodzicom i innym zainteresowanym osobom, jakie postępy robią
uczniowie, można zaprosić ich na lekcję. Każdy może obserwować jej przebieg
w dowolnym momencie i tak długo, jak zechce. Można także zaproponować im
udział w zajęciach lub pomoc uczniom, którzy wydają się zagubieni. Gdy
obserwatorzy widzą, że uczniowie ciężko pracują, dochodzą do wniosku, że
sprawy mają się dobrze i że nie ma potrzeby wymagać od nauczyciela czegoś
więcej. Rodzice mniej się wtedy przejmują samymi ocenami, a także chętniej
wspierają szkołę.
Modyfikacją tej strategii może być prowadzenie lekcji przy otwartych
drzwiach. Obserwatorem może być każdy rodzic, nauczyciel czy pracownik
szkoły, który nie będąc widzianym przez uczniów może obserwować lekcję (jej
fragmenty). Jednocześnie taka obserwacja nie zakłóca procesu zajęć i nie
powinna mieć wpływu na zachowanie zespołu klasowego.
Strategia pozytywna.
Często przyjęty w szkole system oceniania wymusza skupianie się
na niepowodzeniach uczniów, co zazwyczaj działa na nich zniechęcająco. Warto
powalczyć o taką formę zestawienia ocen, która opiera się na pozytywach, a nie
na negatywach, czyli na osiągnięciach, a nie na przewinieniach.
Pisemne informacje o wynikach.
Postępom w bieżącej nauce i tworzeniu nawyku uczenia się przez całe życie
najbardziej sprzyjają oceny opisowe, pozwalające na większą elastyczność
i subiektywność. Ocena opisowa może być uzupełnieniem oceny punktowej lub
być jedyną formą oceny pracy ucznia w ciągu roku szkolnego.
Ocena rodzicielska lub samoocena według kryteriów wskazanych przez
nauczyciela.
Technika ta opiera się na ścisłej współpracy z rodzicami lub z uczniami.
Oto przykład z pierwszej klasy.
Nauczyciel może wypisać na kartkach umiejętności i zachowania, które
chciałby rozwijać w uczniach i rozdać je rodzicom z prośbą o obserwowanie, jakie
postępy robi dziecko w wymienionych dziedzinach, na przykład:
• z własnej inicjatywy zabiera się do czytania,
• posługuje się bogatym słownictwem,
• chętnie i dokładnie liczy,
• potrafi słuchać z uwagą,
• potrafi wyrażać siebie poprzez twórczość artystyczną,
• zachowuje się z godnością,
• spędza czas na produktywnym działaniu,
• dobrze gospodaruje swoim czasem,
• chętnie współdziała z innymi,
• okazuje innym szacunek,
• nie niszczy rzeczy.
Na koniec semestru rodzice zwracają kartki z oceną poszczególnych zachowań
i ewentualnie z własnymi uwagami. W ten sposób nauczyciel uzyskuje cenny
materiał do planowania lekcji, a rodzice poczucie uczestniczenia w procesie
uczenia się ich dzieci.
W podobny sposób można również współpracować z uczniami. Dokonanie
przez nich oceny własnych postępów także może dostarczyć nauczycielowi
cennych informacji do dalszego planowania lekcji, a uczniów zachęcić do wzięcia
na siebie większej odpowiedzialność za naukę. Trzeba tylko sprecyzować
dokładnie, co podlega ocenie.
Przedstawiamy poniżej technikę „teczka” (portfolio). Niestety, w kursie nie ma
czasu na jej zastosowanie i podzielenie się refleksjami. Uważamy, że jest to jedna
z najbardziej efektywnych technik, więc podajemy ją jako informację i gorąco
polecamy do zastosowania w przyszłości.
Metoda: Teczka
Opis: Uczniowie prowadzą teczki dokumentujące ich naukę.
Cel: Zwiększanie poczucia odpowiedzialności uczniów za własną naukę
i zbieranie materiałów, z których część może posłużyć nauczycielowi do oceny
postępów ucznia i klasy.
Metoda ta polega na gromadzeniu przez uczniów swoich prac oraz innych
materiałów, które uznają za przydatne w nauce. Uczy ona organizacji pracy. Dla
nauczyciela uczniowskie teczki mogą być pomocą (lub podstawą) przy ocenianiu
indywidualnych postępów uczniów. Dzieci z najmłodszych klas mogą
przechowywać w teczkach niektóre prace pisemne, karty pracy i rysunki. Pod
koniec tygodnia można poprosić, by przejrzały swoje teczki, napisały kilka zdań
podsumowujących na temat dorobku ostatnich dni, oznaczyły gwiazdką te rzeczy,
które najbardziej im się podobają i wybrały kilka prac do pokazania rodzicom.
W wypadku uczniów klas starszych, z których wielu ma zwyczaj biernego
wypełniania stawianych przez nauczyciela zadań, najpierw należy dokładnie
wyjaśnić, do czego mają służyć teczki i jak je prowadzić.
Poniżej kilka rad na temat prowadzenia teczek. Materiały w teczce powinny:
1. Organizować w przejrzystą całość pracę ucznia tak, żeby łatwo było
prześledzić jego postępy i zainteresowania.
2. Odzwierciedlać zarówno aktualne doświadczenia ucznia jak i cele, które sobie
stawia. To umożliwi uczniowi sprawowanie kontroli nad procesem uczenia się.
3. Dokumentować w spójny i wymierny sposób pracę ucznia, by mógł się nią
wykazać na zajęciach.
Każdy uczeń może prowadzić teczkę na swój sposób, jednak przy jej
zakładaniu powinien uwzględnić niektóre z wymienionych niżej elementów:
Cele osobiste: Ta część powinna zawierać notatki dotyczące celów krótkoi długoterminowych, które uczeń sobie wytycza. Na przykład:
• Cele związane z wiedzą: co chcę zrozumieć?
• Cele związane z umiejętnościami: jakiej umiejętności chcę się nauczyć?
• Cele związane z kształtowaniem osobowości: jaki chcę być?
Rejestr doświadczeń: W tej części powinny znaleźć się notatki i dokumenty
związane z ważnymi doświadczeniami szkolnymi i pozaszkolnymi, na przykład
wrażenia ze spotkania ze znaną osobistością goszczącą na lekcji, opis
eksperymentu, który bardzo ucznia zaciekawił, artykuł z gazety, który rozbudził
zainteresowanie nową dziedziną wiedzy itp.
Rejestr naukowy: Ta część powinna dokumentować rozwój poznawczy ucznia,
czyli cele już zrealizowane oraz nowo pojawiające się. Mogą one zaczynać się od
słów:
• Dowiedziałem się, że ...
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Zaczynam się zastanawiać, czy/nad ...
Zaskoczyło mnie, że ...
Przypomniałem sobie, że ...
Teraz bardziej doceniam ...
Teraz obiecuję sobie, że ...
Nabrałem wprawy w ...
Postawiłem sobie nowe pytania na temat ...
Zweryfikowałem swoje poglądy na temat ...
Byłem dumny ze sposobu, w jaki ...
Elementy pomocnicze: Teczka może też zawierać spis treści i niektóre prace
ucznia: ważny referat, streszczenie teorii, która go zainteresowała itp.
Uczniowie powinni mieć świadomość, że teczkę prowadzą przede wszystkim
dla siebie. Nauczyciel może czasem prosić o dołączenie do niej pewnych prac czy
dokumentów lub o udostępnienie niektórych jej części, by zorientować się
w postępach ucznia, ale nie może żądać ujawnienia tych materiałów, które uczeń
chce zachować tylko dla siebie. Teczka prowadzona po to, by zrobić wrażenie na
nauczycielu, nie przedstawia żadnej wartości i nie o to chodzi w tej metodzie.
Do pracy z teczką korzystne jest włączenie rodziców. Jeśli rodzice mają wgląd
w teczkę dziecka, doceniają pracę włożoną w jej prowadzenie, to dziecko chętniej
przykłada się do tworzenia teczki. Dobrym pomysłem może być zorganizowanie
wystawy teczek w czasie zebrania z rodzicami. Ta metoda polecana jest raczej
w perspektywie długofalowej, gdyż wymaga zaplanowania, wprowadzenia
i systematycznego stosowania.
Odmianą tej metody jest teczka nauczycielska (portfolio nauczycielskie).

Powtórzenie i ocenianie

Transkrypt

Podobne dokumenty

Materiał 6 Centrum Edukacji Obywatelskiej Jak uczyć

Jak organizować pracę na lekcji?

Jak podnosić poprzeczkę?

Jak uczyć współpracy?

Co to jest „ET 2020”? „Edukacja i szkolenia 2020” (ET 2020) to nowy