Klonowanie - konspekt.

Chrześcijanin wobec życia – bioetyka dla II klas SLO (Klonowanie)
17
Klonowanie
Definicja i wyjaśnienie problemu
Klonowanie to manipulacja mająca na celu otrzymanie genetycznej kopii pierwowzoru, którym może
być fragment DNA, komórka lub cały organizm.
Są różne metody klonowania. Jedną z najbardziej popularnych jest metoda polegająca przeniesieniu
(transferze) jądra rozwiniętej komórki somatycznej do pozbawionej jądra komórki jajowej. Powstały w
ten sposób klon jest kopią organizmu, z którego pobrano jądro komórki somatycznej.
Klonowanie roślin i zwierząt
Obecnie klonowanie wykorzystywane jest w hodowli roślin i zwierząt. Służy np. do hodowli zwierząt
transgenicznych, będących często źródłem organów, tkanek lub linii komórkowych o wymaganej jakości
genetycznej, czy produktów białkowych używanych w medycynie. Innym celem klonowania zwierząt
jest zdobycie wiedzy i doświadczenia naukowego. Niektórzy twierdzą również, że jest to sposób na
przywrócenie gatunków wymarłych. Klonowanie roślin i zwierząt nie przedstawia poważniejszych
problemów etycznych. Wskazuje się jednak na pewne zagrożenia:
• niebezpieczeństwo zmniejszenia różnorodności genetycznej środowiska (brak tej różnorodności
w przypadku pojawienia poważnej choroby genetycznej mógłby się wiązać z zagładą całej
populacji);
• ryzyko dla zdrowia samych zwierząt (i roślin), a także w dalszej perspektywie dla człowieka;
• eksperymenty genetyczne na zwierzętach wiążą się często z zadawaniem im nadmiernych
cierpień;
• możliwe nadużycia finansowe, związane z kwestią patentów genetycznych.
Klonowanie człowieka
Od kilkudziesięciu lat podejmowane są jednak próby sklonowania człowieka, czyli zapoczątkowania
nowego życia ludzkiego w sposób całkowicie aseksualny i poza kontekstem miłości małżeńskiej.
Cel, jaki przyświeca tym próbom jest dwojaki: po pierwsze opracowanie nowych technik leczniczych
(klonowanie terapeutyczne), po drugie „stworzenie” pełnego ludzkiego klonu (klonowanie
reprodukcyjne).
To właśnie klonowanie człowieka wzbudza najwięcej kontrowersji i dylematów moralnych, o których
będziemy tutaj mówić. Te dylematy dotyczą zarówno klonowania terapeutycznego jak i
reprodukcyjnego; obydwa bowiem należy uznać za nieetyczne.
Główne problemy etyczne
W klonowaniu ludzi można wskazać na dwa zasadnicze dylematy etyczny.
1. Pierwszy dylemat stawia pytanie o granice nauki: czy nauka i eksperymenty naukowe mają
jakąś granicę, której nie można przekroczyć, czy też dla tzw. „dobra nauki” można zrobić
wszystko. Dlatego:
• Z jednej strony sporu stoją ci, którzy nie widzą (lub nie chcą widzieć) żadnych ograniczeń
moralnych w badaniach naukowych. Uważają więc, że w „imię nauki” można zrobić
wszystko.
• Z drugiej strony są ci, którzy twierdzą stanowczo, że badania naukowe powinny być
poddawane ocenie moralnej i jeśli są nieetyczne (np. zagrażają człowiekowi, środowisku) –
nie powinny być prowadzone.
2. Drugi dylemat jest naturalną konsekwencją pierwszego. Ponieważ klonowanie człowieka często
przedstawiane jest jako przyszłość medycyny oraz „cudowne” remedium na różnego rodzaju
choroby (klonowanie terapeutyczne), należy zapytać się: czy można powoływać do istnienia
nowe istoty ludzkie, a następnie je niszczyć – tylko po to, aby służyły rozwojowi nauki lub
leczeniu chorób innych ludzi. Dlatego:
Chrześcijanin wobec życia – bioetyka dla II klas SLO (Klonowanie)
•
•
18
Z jednej strony sporu są ci, którzy uważają, iż dla celów leczniczych (klonowanie
terapeutyczne) jest to dopuszczalne.
Z drugiej strony są ci, którzy sprzeciwiają się temu i uważają, że skoro życie zaczyna się od
poczęcia, to nawet w celach terapeutycznych nie wolno tworzyć i niszczyć istot ludzkich.
Stanowisko Kościoła na podstawie KKK i innych dokumentów
KKK 2275
DP 28-30
Sprzeciw Kościoła wobec klonowania reprodukcyjnego nie budzi dyskusji. Większość ludzi, w tym
naukowców, jest tego samego zdania. W przypadku klonowania terapeutycznego opinie są już bardziej
podzielone. Kościół sprzeciwia się również klonowaniu terapeutycznemu. Nie oznacza to jednak, że
odrzuca także badania nad ludzkimi komórkami macierzystymi. Zasadniczą kwestią tutaj jest to,
w jaki sposób są one pozyskiwane.
Poniższe argumenty „za” i „przeciw” dotyczą klonowania człowieka (zarówno reprodukcyjnego, jak
i terapeutycznego). Argumenty dotyczące klonowania roślin i zwierzą znajdują się wyżej w punkcie:
„klonowanie roślin i zwierząt”.
Argumenty ZA
•
•
•
Rozwój medycyny.
Jest to sposób na posiadanie potomstwa dla par, które nie mogą mieć dzieci (nawet metodą in
vitro).
Wykorzystanie embrionalnych komórek macierzystych otrzymanych drogą klonowania
w transplantologi i medycynie regeneracyjnej. Daje bowiem nadzieje na otrzymanie naturalnych
implantów (np. skóry) i organów do przeszczepu, które, dzięki temu, że będą identyczne
genetycznie z tkankami chorego, nie będą odrzucane przez system immunologiczny biorcy.
Argumenty PRZECIW
Argumenty podkreślające szacunek dla życia i godność osoby ludzkiej:
• Embrion ludzki powinien być traktowany z taką godnością, jaka przysługuje każdej osobie
ludzkiej. Natomiast embriony uzyskane w klonowaniu (metodą transferu jądra) są traktowane jak
rzeczy i poddawane wszelkiego rodzaju eksperymentom i modyfikacjom, które służą jakimś
celom. Jeśli embrion zginie lub zostanie uszkodzony tworzy się kolejne.
• W przypadku klonowania terapeutycznego podnosi się postulat, że ma ono służyć ratowaniu
życia ludzkiego i opracowywaniu nowych metod leczenia. Nie wolno jednak dla ratowania
jednych ludzi, eksperymentować lub zabijać innych.
• Klonowanie godzi w sam rdzeń godności osoby ludzkiej, która winna być szanowana i chciana
ze względu na nią samą. Jednym z przejawów tej godności jest całkowita wyjątkowość
i niepowtarzalność każdej osoby. W przypadku klonu z założenia tworzyłoby się ludzi, którzy są
kopiami kogoś innego. Skutkowałoby to poważnymi trudnościami psychicznym w odnalezieniu
własnej tożsamości.
• Klonowanie ludzi burzy fundamentalne relacje człowieka: relacja dzieci-rodzice, pokrewieństwo,
powinowactwo, np. kobieta może być siostrą bliźniaczką swojej matki, nie mieć biologicznego
ojca i być córką swojego dziadka.
• Możliwość stworzenia człowieka-klonu, którego jedynym celem byłoby służenie jako
"rezerwuar części zamiennych" dla innych.
Argumenty techniczne:
• Doświadczenia na zwierzętach pokazały, że klonowanie (zwłaszcza ssaków) jest ogromnie
skomplikowane. Jego skuteczność wynosi mniej niż 4%. W przypadku człowieka jest to jeszcze
trudniejsze i mniej skuteczne. Oznacza to, że urodzenie jednego ludzkiego klonu, musiałoby być
okupione ogromną liczbą obumarłych embrionów i płodów, które zginęłyby w trakcie rozwoju
Chrześcijanin wobec życia – bioetyka dla II klas SLO (Klonowanie)
•
•
•
19
preimplantacyjnego i prenatalnego.
W przypadku wykorzystania komórek macierzystych (np. w medycynie regeneracyjnej) istnieje
ryzyko przekształcania (namnażania) się ich w nowotwory.
W przypadku zwierząt osobniki sklonowane rodzą się z poważnymi chorobami i wadami
genetycznymi. W przypadku człowieka byłoby podobnie.
Poza tym klonowanie otwiera drogę dla eugeniki, czyli tworzenia ludzi o pożądanych cechach
fizycznych bądź umysłowych, a tym samym manipulowania kodem genetycznym bez żadnych
ograniczeń.
Propozycje rozwiązań alternatywnych, które nie budzą wątpliwości moralnych
Nie ma moralnie uzasadnionej alternatywy dla klonowania ludzi. Takie klonowanie powinno być
zakazane.
W przypadku wykorzystania komórek macierzystych w medycynie istnieją inne metody ich
pozyskiwania niż przez klonowanie, np. z krwi pępowinowej.
Dodatkowe informacje
Z klonowaniem związana jest kwestia moralnej oceny pozyskiwania i wykorzystywania w medycynie
ludzkich komórek macierzystych.
Filmy:
• „Wyspa” (2005), reżyseria: Michael Bay
• „Gattaca - szok przyszłości” (1997), reżyseria: Andrew Niccol