bo skoro udało się stworzyć Dolly, to dlaczego nie człowieka?

Paweł Bortkiewicz UAM
SPÓR O KLONOWANIE
CZŁOWIEKA
KLONOWANIE. KALENDARIUM
NAJWAŻNIEJSZE WYDARZENIA DO 2002
1951 - Pierwsze udane przeniesienie embrionu z macicy jednej krowy do innej;
1952 - Klonowanie żab z komórek kijanek;
1970 - Sklonowanie mysich embrionów;
1979 - Sklonowanie owczych embrionów;
1980 - Sklonowanie krowich embrionów;
1984 - Australijka o imieniu Zoe urodziła się z zamrożonego embrionu;
Marzec 1996 - Ian Wilmut z Roslin Institute w Edynburgu (Wielka Brytania)
ogłasza, że otrzymał pięć owieczek sklonowanych przez podział
dziewięciodniowego zarodka. Trzy owce wkrótce po porodzie z
niewyjaśnionych przyczyn zdechły. Dwie pozostałe - Megan i Morag w
kwietniu 1997 zaszły w ciążę. Naukowcy z dumą podkreślają, że do
zapłodnienia doszło w sposób naturalny;
KLONOWANIE. KALENDARIUM
NAJWAŻNIEJSZE WYDARZENIA DO 2002
5 lipca 1996 Ianowi Wilmutowi urodziła się Dolly - pierwsza owca sklonowana z komórki
pobranej z dorosłego organizmu;
Lipiec 1997 - Także w Roslin Institute urodziły się Polly i Molly - dwie owce sklonowane z
komórek zarodkowych z "wstawionym" dodatkowym genem, kierującym produkcją białka leku dla chorych na hemofilię;
Sierpień 1997 - Naukowcy z Beaverton w USA sklonowali małpy, dzieląc ich ośmiokomórkowe
embriony;
Styczeń 1998 - Richard Seed, biznesmen i ekscentryczny naukowiec (fizyk, który w latach 70.
przekwalifikował się na biologię) z USA, ogłosił, że w ciągu półtora roku zamierza sklonować
człowieka;
20 stycznia 1998 - Pierwszy raz pokazano George'a i Charliego - transgeniczne byczki
sklonowane przez naukowców z Uniwersytetu Massachusetts (USA);
16 lutego 1998 w PPL Therapeutics (firmie współpracującej z Wilmutem) przyszedł na świat
cielak sklonowany tą samą metodą co owca Dolly. Na pamiątkę tego, że urodził się w święto Dzień Prezydenta, nazwano go Mr. Jefferson;
5 lipca 1998 w Japonii na świat przychodzą dwie sklonowane jałówki.
ISTOTA KLONOWANIA
Klonowanie, to inaczej tworzenie
identycznych kopii orginału.
Klonowanie organizmów wyższych
można przeprowadzić na dwa
sposoby
• wykorzystanie komórek zarodka zanim
jeszcze zdążą się zróżnicować w komórki
skóry, nerwów, mięśni, itp.
• „zmuszenie” dojrzałych komórek, które
uległy już zróżnicowaniu, by zachowywały
się jak komórki zarodka.
• Dolly. Najsłyniejsza owca świata urodziła
się 5 lipca 1996 r.
• "Od czasu, kiedy Bóg wziął żebro Adama i
stworzył Ewę nie zdarzyło się nic równie
fantastycznego" – ("Newsweek„)
ISTOTA KLONOWANIA
 Procedura klonowania
Dolly:
 pobranie jądra
komórkowego z komórki
wymienia dorosłej owcy,
 połączenie tegoż jądra z
pozbawioną uprzednio
jądra komórką jajową
(oocytem).
 wszczepienie tak
spreparowanej komórki
jajowej matce zastępczej.
 Dolly urodziła się za 277
podejściem
PODZIAŁ KLONOWANIA
NADZIEJE KLONOWANIA
REPRODUKCYJNEGO
Recepta na życie wieczne?
Na wieść o Dolly zareagowano
niezwykle emocjonalnie.
Zapanowała prawdziwa euforia,
ale z drugiej strony - histeria i
przerażenie. Euforia - bo skoro
udało się stworzyć Dolly, to
dlaczego nie człowieka? A jeśli
tak, to mamy w ręku rozwiązanie
zagadki nieśmiertelności.
Jesteśmy w stanie zastąpić
starzejące się ciało identycznym
nowym i dać mu następny kredyt
kilkudziesięciu lat życia. A nawet
ciągnąć to dalej, w
nieskończoność.
Nowa perspektywa reprodukcji
człowieka
Rozwiązanie problemu wielu
niepłodnych par
Rezygnacja z korzystania z obcych
komórek rozrodczych
Możliwość np. całkowitego
wyeliminowania z rozrodu mężczyzny
HODOWLA NA CZĘŚCI ZAMIENNE?
Pan Kowalski wcale nie
zamierza się klonować, ma
dwoje dorastających dzieci, ale
w wieku 42 lat dostaje zawału.
Lekarze mówią, najlepiej
byłoby wyleczyć pana serce
tzw. komórkami
macierzystymi. Ale skąd je
wziąć? Najlepiej z pańskiego
sklonowanego zarodka,
przekonują specjaliści. Zajmie
nam to góra kilka dni....
KLONOWANIE TERAPEUT YCZNE
Dr David Whitehouse z BBC News
Co to jest klonowanie terapeutyczne?
To tworzenie w laboratorium ludzkich
zarodków i wykorzystywanie ich jako źródło
niezróżnicowanych komórek
macierzystych, które mogą być użyte w
leczeniu wielu chorób. Nie chodzi tu o
powielanie embrionów. Proces klonowania
terapeutycznego polega na wprowadzeniu
jądra "dorosłej" komórki do "pustej"
(pozbawionej własnego jądra) komórki
jajowej. Taka hybryda może następnie
stworzyć nowy zarodek. W taki właśnie
sposób powstała owieczka Dolly.
NADZIEJE KLONOWANIA
TERAPEUTYCZNEGO
Dlaczego naukowcy chcą to robić?
Aby z powstałych zarodków pozyskiwać komórki
macierzyste. Komórki te potrafią przekształcić się w
dowolną tkankę organizmu, np. we włókna nerwowe,
komórki krwi czy włókna mięśni. Uczeni sądzą, że
komórki macierzyste mogą stać się niewyczerpanym
źródłem tkanek zastępczych. Początkowo niewielkie
grupy komórek wszczepiano by do organizmu w celu
naprawy uszkodzeń, np. po zawale serca. Docelowo z
komórek macierzystych można by hodować całe narządy
DYSKUSJA WOKÓŁ KLONOWANIA
TERAPEUT YCZNEGO
Dziś już chyba nikt nie ma wątpliwości, że jesteśmy na
progu takich odkryć. Podobno jeszcze bardzo daleko do
praktycznego zakończenia jakiegokolwiek projektu, ale
wierzę, że kiedyś nauczymy się odtwarzać całe tkanki i
narządy. Jednym słowem, rozwiążemy problem ludzkich
części zamiennych. Wolałabym, naturalnie, by te
lecznicze komórki pochodziły z organizmów dorosłych, a
nie ze sklonowanych zarodków.
Śmieszą mnie dyskusje o klonowaniu terapeutycznym,
podczas gdy realne perspektywy tej techniki są
całkowicie wyssane z palca.
No i teraz do tego dochodzą wątpliwości etyczne.
Po pierwsze, zarodek ludzki zdaniem wielu osób
zasługuje na specjalny szacunek i nie wolno go tworzyć
nawet w imię ratowania czyjegoś życia. Po drugie, jeśli
nauczymy się klonować zarodki do leczenia, kto nas
powstrzyma przed powielaniem ludzi? […]. I po trzecie,
jeśli kraje bogate, gdzie żyje wielu ludzi starszych,
zechcą skorzystać z klonowania terapeutycznego, to
skąd będzie się brać tysiące komórek jajowych?
ARGUMENTY ZA KLONOWANIEM
TERAPEUTYCZNYM
Europa wkrótce zdecyduje, czy będzie finansować badania nad ludzkimi tzw. zarodkowymi
komórkami macierzystymi [komórki te potrafią wytworzyć dowolną tkankę organizmu].
Jaka jest Pańska opinia na ten temat?
- Uważam, że potencjalny zysk z tej techniki jest na tyle duży, iż powinniśmy kontynuować
prace nad klonowaniem terapeutycznym i komórkami z zarodków. Wiele osób się z tym
nie zgadza. Naturalnie każdy kraj ma prawo mieć własne zdanie w tej mierze. Europa
powinna się jednak nad tym dobrze zastanowić. Dlaczego? Bo populacja Europy się szybko
starzeje, tymczasem wiele chorób, które w przyszłości można by leczyć tą metodą, to
choroby wieku starczego, jak np. alzheimer czy parkinson. Warto też wziąć pod uwagę, że
podobna terapia nie tylko polepszyłyby jakość życia pacjentów, ale miała także wymierne
skutki ekonomiczne. Chorzy nie wymagaliby np. tak intensywnej opieki.
W Europie mamy też ostatnio istną epidemię cukrzycy, leczenie której jest niewyobrażalnie
drogie. Gdyby udało się podawać pacjentom lecznicze komórki, obniżyłoby to koszty
terapii.
(Keith Campbell)
ARGUMENT Y ZA KLONOWANIEM
Klonowanie sprzeciwia się dogmatom, ale „fałszywym”
natura jest doskonałym systemem równowagi, którego nie wolno zaburzać i
w który nie można bezkarnie ingerować. Natura - zgodnie z tym
wyobrażeniem - sama "najlepiej wie", co jest biologicznie dobre, prowadząc
do eliminacji tworów nieudanych, a utrwalając tendencje korzystne.
Drugim archaicznym dogmatem jest przekonanie, że człowiek może i
pochodzi od małpy, lecz jest swoistym "cudem natury", cudownym
stworzeniem, które można tylko popsuć, cokolwiek się w nim zmieni(Jan
Hartmann)
ARGUMENT Y ZA KLONOWANIEM
… chciałoby się powiedzieć, że „pycha
osobnicza” przechodzi tu w „pychę
gatunkową”. Otóż nasz gatunek nie
znajduje się w dobrej kondycji
biologicznej właśnie dlatego, że już
dawno zaburzył - poprzez swe obyczaje i
inne czynniki kulturowe – „naturalne”
(czyli zwierzęce) formy reprodukcji,
dokonując na sobie, w całkiem
żywiołowy i niezamierzony sposób,
manipulacji genetycznej, pod wieloma
względami niekorzystnej i wywołującej
poważne ryzyko biologiczne dla całego
gatunku. Można nad tym ubolewać, ale
to się już nie „odstanie” i nigdy już nie
będziemy mogli uważać się za czysty
produkt mądrości (lub spontaniczności)
„natury”. (Jan Hartman)
ARGUMENT Y ZA KLONOWANIEM
Jeśli coś jest w
ludzkim
postępowaniu złe, to
albo powoduje czyjąś
krzywdę, albo jest
nieobyczajne. Źle jest
kraść, bo krzywdzi
się właściciela, i źle
jest płodzić dzieci z
obcymi kobietami, bo
gwałci to nasze
obyczaje. Jako
konserwatysta
chętnie się z tymi
tezami godzę (Jan
Hartman)
ARGUMENT Y ZA KLONOWANIEM
Czy zatem klonowanie człowieka
czyni komuś krzywdę lub
narusza dobre obyczaje? To
drugie nie wchodzi w grę, bo
obyczajów w sprawie klonów
jeszcze nie mamy. Co do
pierwszego, sprawa jest bardziej
złożona. Na razie po prostu nie
wiemy, czy ludzki klon nie
będzie ciężko chorował i cierpiał.
Poza tym jego stworzenie będzie
wymagać poświęcenia wielu
mikroskopowych zarodków
ludzkich. (Hartman)
ARGUMENT Y ZA KLONOWANIEM
Jednak przecież ludzie chorzy zazwyczaj nie
żałują, że jednak przyszli na świat. Pewnie
więc chorowity klon również nie będzie miał
pretensji do tych, którzy go powołali do życia.
Ponadto ludzie bardzo często decydują się
na powołanie do życia dziecka pomimo
uzyskanej wiedzy o dużym ryzyku
wystąpienia u niego wad genetycznych..
ARGUMENT Y ZA KLONOWANIEM
Gdy zaś chodzi o
kilkudziesięciokomórkowe
embriony, to trzeba wiedzieć, że
"w naturze" i tak większość z nich
się marnuje. Jeśli są to
"potencjalni ludzie", to tak samo
są nimi plemniki, które w
większości stają się drobinami
kurzu lub piorą się w pralce, czy
oocyty, które w większości lądują
na wysypiskach śmieci. Od jaja
połączonego z plemnikiem do
embrionu implantowanego w
macicy prowadzi długa droga, a
od embrionu do czującej i
świadomej istoty - istny kosmos
przemian. (Hartman)
1. NASTĘPSTWA BIOLOGICZNE
Klonowanie ogranicza zmienność i możliwości przystosowawcze
organizmu do warunków środowiska zewnętrznego
wyklucza wymianę informacji genetycznej
przyczynia się do wyeliminowania procesów rekombinacji i mutacji
nie stwarza czegoś nowego, a jedynie eliminuje polimorfizm
 klony są mniej żywotne od osobników otrzymanych tradycyjną
metodą prokreacji
2. NASTĘPSTWA PSYCHOLOGICZNE
Jedną z propozycji zastosowania klonowania u ludzi, jest
chęć powielania jednostek wybitnych
tego rodzaju działanie eliminowałoby autentyzm własnego
istnienia klona, wolność pierwszego odkrycia siebie
klon byłby jedynie kopią bytu już istniejącego wcześniej;
utrata poczucia tożsamości przez klona
3. NASTĘPSTWA SPOŁECZNE
klonowanie może przyczynić się do wzrostu roli prawa w ustalaniu
stosunków rodzinnych i stosunków pokrewieństwa
jako instrument eugeniki - wykorzystane do stworzenia
społeczeństwa składającego się z "planowanych ludzi„
zjawisko "klonizmu" i "klonowości" - formą ostracyzmu społecznego
mogłoby zostać wykorzystane do osiągnięcia elitaryzmu
genetycznego, które decydowałoby o rolach i funkcjach społecznych
OCENA MORALNA TECHNIK
KLONOWANIA
Klonowanie eliminuje rodzinę jako instytucję powołaną
do przekazywania życia i jego wychowania; laboratorium
zamiast rodziny.
następuje zanegowanie sensu ludzkiej płciowości
nie można używać środków ani iść za metodami, które
mogą być dozwolone w przekazywaniu życia roślin i
zwierząt
klonowanie ingeruje w jedyność i niepowtarzalność osoby
ludzkiej
otrzymany tą drogą człowiek staje się produktem hodowlanym
•do transplantacji organów,
•do eksperymentów lub
•do transakcji handlowych
 naruszone prawo do życia i samostanowienia; osoba staje
się rzeczą, o której pochodzeniu i przeznaczeniu decydują inni.
ARGUMENTY PRZECIWNIKÓW
KLONOWANIA
Jeśli w otaczającym nas
świecie jesteśmy kimś
szczególnym, to nie ze względu
na fizyczne uposażenie naszej
natury, lecz z uwagi na
właściwe nam "z natury"
rozumność i wolność
Podmiotowość człowieka/
godność – narażona na
instrumentalizację,
manipulację = narażone dobro
człowieka
PODSUMOWANIE
Ostatecznie
–
•Spór o normę
jest sporem o
wizję człowieka
•Człowiek
wyłącznie
materiałem
reprodukcyjnym
•Czy osobą?