Poglądy studentów medycyny na temat klonowania

112
Probl Hig Epidemiol 2010, 91(1): 112-117
Poglądy studentów medycyny na temat klonowania
reprodukcyjnego i terapeutycznego
Medical students’ opinions on reproductive and therapeutic cloning
Mirosław Tyrpień, Janusz Kasperczyk, Jadwiga Jośko, Katarzyna Mitręga
Katedra i Zakład Medycyny i Epidemiologii Środowiskowej w Zabrzu Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach
Wstęp. Postęp w naukach medycznych przynosi wiele spektakularnych
odkryć dając społeczeństwom nadzieję na lepsze życie. Nowe metody terapii
wywołują jednak u wielu wątpliwości natury moralno-etycznej, prawnej,
religijnej czy społecznej. Jedną z metod, która w przyszłości może mieć duże
znaczenie w leczeniu chorób jest klonowanie terapeutyczne.
Introduction. Progress in medical science brings spectacular discoveries
that give societies hope for a better future. At the same time the new
therapeutic methods cause doubts as to their ethical, religious, legal or
social nature. One of those methods is therapeutic cloning which might
become very important in medical treatment.
Cel. Poznanie poglądów i opinii studentów Śląskiego Uniwersytetu
Medycznego na temat klonowania.
Aim. Recognition of the opinions and ideas on cloning among the students
of the Faculty of Medicine of the Medical University of Silesia, located
in Zabrze.
Materiał i metoda. Badania przeprowadzono metodą anonimowej
ankietyzacji na 447 studentach różnych kierunków i lat studiów
Wydziału Lekarskiego w Zabrzu Śląskiego Uniwersytetu Medycznego
w Katowicach.
Material and method. The research was carried out with an anonymous
questionnaire provided to 447 students from different specializations and
semesters.
Wyniki. 36% studentów uważa, że w Polsce istnieje zakaz klonowania
reprodukcyjnego i terapeutycznego, a 42% jest zdania, że nie ma
kategorycznego zakazu klonowania (84% tej grupy uważa, że istnieje jedynie
zakaz klonowania reprodukcyjnego). W ocenie studentów do klonowania
wykorzystywane są głównie komórki macierzyste – 46% odpowiedzi.
W ocenie studentów dzięki zastosowaniu klonowania terapeutycznego
możliwe byłoby wyleczenie przede wszystkim cukrzycy (52%) i mięśnia
sercowego po zawale (53%). 82% ankietowanych jest zdania, że klonowanie
reprodukcyjne powinno być zabronione, ale jednocześnie 87% uważa,
że klonowanie terapeutyczne nie powinno być zakazane. Na oddanie
swojego materiału genetycznego w celach klonowania reprodukcyjnego nie
zgadza się 81% respondentów, natomiast 73% ankietowanych zgodziłaby
się na oddanie swojego materiału genetycznego w celach klonowania
terapeutycznego. 79% studentów uważa klonowanie terapeutyczne
za etyczne, natomiast 86% studentów jest zdania, że klonowanie
reprodukcyjne jest nie etyczne.
Results. 36% of the students state that reproductive and therapeutic
cloning is forbidden in Poland and 42% state that formal ban has not
been placed (84% among them think that only reproductive cloning is
forbidden in Poland). 46% consider that mainly parent cells are used for
cloning. The students think that therapeutic cloning could help in curing
diabetes (52%) and the heart muscle after a cardiac infarct (53%). 82%
state that reproductive cloning should be forbidden but 87% state that
therapeutic cloning should not be restricted. 81% are opposed to donating
their genetic material for reproductive cloning but 73% are ready to do it
for therapeutic cloning. 79% of the students consider therapeutic cloning
ethical and 86% consider reproductive cloning non-ethical.
Wnioski. 1. Ogólna wiedza studentów na temat klonowania jest
niezadowalająca. 2. Klonowanie reprodukcyjne w ocenie ankietowanych
powinno być zakazane. 3. Zdecydowana większość studentów jest
zwolennikami klonowania terapeutycznego jako metody terapii.
Key words: medical students, cloning, students’ opinions
Conclusions. 1. General knowledge of students on cloning is not
satisfactory. 2. According to the respondents reproductive cloning should
be forbidden. 3. A decisive majority supports therapeutic cloning as
a treatment method.
Słowa kluczowe: studenci medycyny, klonowanie, poglądy studentów
© Probl Hig Epidemiol 2010, 91(1): 112-117
www.phie.pl
Nadesłano: 10.01.2010
Zakwalifikowano do druku: 04.02.2010
Wykaz skrótów
VI L – studenci VI roku kierunku lekarskiego,
IV L – studenci IV roku kierunku lekarskiego,
Adres do korespondencji / Address for correspondence
Dr Mirosław Tyrpień
Katedra i Zakład Medycyny i Epidemiologii Środowiskowej w Zabrzu
Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach
ul. H. Jordana 19, 41-808 Zabrze
tel. 603 092 482, e-mail: [email protected]
III L – studenci III roku kierunku lekarskiego,
II L-D – studenci II roku kierunku lekarsko-dentystycznego,
CBOS – Centrum Badania Opinii Społecznej.
Tyrpień M i wsp. Poglądy studentów medycyny na temat klonowania reprodukcyjnego i terapeutycznego
Wstęp
Dokonujący się nieustannie postęp w naukach medycznych przynosi wiele spektakularnych odkryć, które
dają społeczeństwom nadzieję na dłuższe i lepsze życie.
Niektóre nowe technologie i metody leczenia nie budzą
żadnych zastrzeżeń, natomiast inne wywołują wiele
wątpliwości natury moralno-etycznej, prawnej, religijnej czy społecznej. Jedną z metod biotechnologicznych,
która w przyszłości może mieć duże znaczenie w leczeniu chorób, szczególnie dziedzicznych, jest klonowanie terapeutyczne – czyli otrzymywanie naturalnych
implantów (np. skóry) i organów do przeszczepów
powstałych z tkanek chorego, co zapobiegnie odrzucaniu ich przez jego własny system immunologiczny.
W chwili obecnej duże nadzieje wiąże się z leczeniem
takich chorób, jak: zawał mięśnia sercowego, choroba
Parkinsona, choroba Alzheimera, cukrzyca czy ciężkie
uszkodzenia rdzenia kręgowego. Jednakże już samo
pojęcie klonowanie budzi kontrowersje ponieważ oznacza ono proces tworzenia organizmów mających taką
samą informację genetyczną jak dawca, a to nasuwa
myśl o klonowaniu ssaków, w tym, a przede wszystkim
klonowaniu człowieka. Do celów klonowania najlepiej
nadają się komórki macierzyste, które mogą zróżnicować się do wszystkich typów komórek ciała. Istnieją
jednak co najmniej dwa rodzaje komórek macierzystych, komórki macierzyste zarodkowe oraz komórki
zarodkowe dojrzałe pochodzące ze zróżnicowanych
tkanek narządów dojrzałego organizmu. Pozyskiwanie
komórek macierzystych z embrionów ludzkich w wielu
środowiskach wywołuje poważne problemy natury
etycznej, łącznie z całkowitą negacją tego typu technik
biotechnologicznych, natomiast uzyskanie komórek
macierzystych z komórek somatycznych dorosłych
organizmów, krwi pępowinowej lub szpiku kostnego nie
doprowadza do kontrowersji natury moralno-etycznej
i jest ogólnie akceptowane [1,2,3,4].
113
wiedzy o klonowaniu były pytaniami wielokrotnego
wyboru, natomiast pytania o poglądy studentów na
temat klonowania były głównie pytaniami zamkniętymi o alternatywie dwuczłonowej. Ankieta składała
się z 20 pytań, przy czym pytania 19 i 20 dotyczyły
tylko kobiet. Przed przystąpieniem do ankietyzacji
respondenci zostali poinformowani o jej celach oraz
o sposobie wypełniania kwestionariusza. Przyjęto
procentową analizę rozkładu częstości wybieranych
przez respondentów odpowiedzi wykorzystując do
obliczeń program statystyczny Statistica.
Wyniki
36% studentów uważa, że w Polsce istnieje zakaz
klonowania, zarówno reprodukcyjnego, jak i terapeutycznego. Najliczniej takie stanowisko reprezentują studenci IV roku kierunku lekarskiego – 43%
respondentów tej grupy, natomiast najmniej studenci
kierunku lekarsko-dentystycznego – 26% respondentów tej grupy. Nieco większy odsetek studentów – 42%
jest zdania, że nie ma całkowitego zakazu klonowania
w naszym kraju, przy czym 84% respondentów tej
grupy uważa, że istnieje jedynie bezwzględny zakaz
klonowania reprodukcyjnego, a 13% że zakaz klonowania terapeutycznego. 3% studentów grupy zaprzeczającej całkowitemu zakazowi klonowania w Polsce
nie wskazało, który rodzaj klonowania jest zabroniony
(stwierdzili tylko brak całkowitego zakazu klonowania). Około 1/5 badanych studentów (22%) nie ma
zdania na temat (tab. I i II).
Tabela I. Całkowity zakaz klonowania w Polsce – rozkład w badanej populacji
(odsetek odpowiedzi)
Table I. Total ban on cloning in Poland – distribution in surveyed population
(percentage answers)
Grupa/Group
Tak/Yes
Nie/No
Nie wiem/I don’t know
VI L (VI medicine)
10%
11%
7%
IV L (IV medicine)
13%
11%
6%
Cel pracy
III L (III medicine)
7%
8%
4%
Poznanie poglądów i opinii studentów uniwersytetu medycznego na temat klonowania.
II L-D (II dentistry)
6%
12%
5%
Razem / Total
36%
42%
22%
Materiał i metoda
Badania przeprowadzono metodą anonimowej
ankietyzacji przy użyciu kwestionariusza własnego autorstwa. Ankietyzacji poddanych zostało 96 studentów
II roku kierunku lekarsko-dentystycznego i 351 studentów kierunku lekarskiego, w tym 88 studentów III
roku, 137 roku IV i 126 VI roku Wydziału Lekarskiego
z Oddziałem Lekarsko-Dentystycznym w Zabrzu
Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach.
Łącznie zebrano 447 ankiet. Kwestionariusz składał
się pytań dotyczących ogólnej wiedzy związanej z klonowaniem, jak i pytań pozwalających poznać poglądy
studentów na ten temat. Pytania dotyczące ogólnej
VI L – studenci VI roku kierunku lekarskiego, IV L – studenci IV roku kierunku
lekarskiego, III L – studenci III roku kierunku lekarskiego, II L-D – studenci II
roku kierunku lekarsko-dentystycznego
VI L – 6th year of study: School of Medicine, IV L – 4th year of study: School
of Medicine, III L – 3rd year of study: School of Medicine, II L-D – 2nd year
of study: School of Medicine and Dentistry
W ocenie studentów do klonowania wykorzystywane są głównie komórki macierzyste (46% odpowiedzi), natomiast komórki dojrzałe lub komórki
macierzyste i dojrzałe wybierano w zdecydowanie
mniejszym stopniu (poniżej 10% odpowiedzi). Na
komórki embrionalne jako materiał służący do celów
klonowania wskazało 24% studentów. Inne warianty
odpowiedzi cieszyły się niewielkim uznaniem respondentów. Około 12% studentów nie było zorientowa-
114
Probl Hig Epidemiol 2010, 91(1): 112-117
Tabela II. Całkowity zakaz klonowania w Polsce – rozkład w poszczególnych
grupach (odsetek odpowiedzi)
Table II. Total ban on cloning in Poland – distribution in each group (percentage answers)
Grupa/Group
Tak/Yes
Nie/No
Nie wiem/I don’t know
VI L (VI medicine)
34%
40%
26%
IV L (IV medicine)
43%
37%
20%
III L (III medicine)
38%
42%
20%
II L-D (II dentistry)
26%
53%
21%
nych w tym temacie i wybrało odpowiedź „nie wiem”.
Z narządów i tkanek, które można uzyskać techniką
klonowania badani wskazali na komórki i tkanki zwierzęce mogące służyć w celach terapeutycznych oraz
ludzkie białka – odpowiednio 57% i 45% odpowiedzi.
Serce i nerki znalazły najmniej zwolenników co do
możliwości klonowania – odpowiednio 18% i 22%
odpowiedzi. Duży problem respondentom sprawiło
pytanie dotyczące granicy traktowania ludzkiego embrionu jako człowieka w ujęciu prawnym na świecie.
W większości krajów przyjęto granicę 14 dni i taki
termin wskazało 23% ankietowanych. Nieznacznie
więcej studentów (28%) wybrało jako termin graniczny 21 dni, jednak najwięcej ankietowanych wskazało
na odpowiedź „nie wiem” (34%), W ocenie studentów
dzięki zastosowaniu klonowania terapeutycznego
możliwe byłoby wyleczenie przede wszystkim cukrzycy (52%) i mięśnia sercowego po zawale (53%). Inne
schorzenia cieszyły się mniejszym poparciem wśród
ankietowanych (tab. III i IV).
82% ankietowanych jest zdania, że klonowanie
reprodukcyjne powinno być w ogóle zabronione, ale
jednocześnie 88% uważa, że klonowanie terapeutyczne nie powinno być zakazane (tab. V i VI).
Tabela V. Opinia respondentów na temat zakazu klonowania – rozkład w badanej populacji (odsetek odpowiedzi)
Table V. Respondents’ opinions on cloning ban – distribution in surveyed
population (percentage answers)
Grupa
/Group
Klonowanie reprodukcyjne
(nowy człowiek, nowe zwierzę) /Reproductive cloning
(man clone, animal clone)
Klonowanie terapeutyczne
(tkanki, narządy) /Therapeutic cloning (tissues,
organs)
Tak /Yes
Nie/No
Tak /Yes
Nie/No
VI L
(VI medicine)
24%
4%
6%
22%
IV L
(IV medicine)
26%
5%
3%
27%
III L
(III medicine)
16%
4%
2%
18%
II L-D
(II dentistry)
16%
5%
1%
21%
Razem
/Total
82%
18%
12%
88%
Tabela VI. Opinia respondentów na temat zakazu klonowania – rozkład
w poszczególnych grupach (odsetek odpowiedzi)
Table VI. Respondents’ opinions on cloning ban – distribution in each group
(percentage answers)
Grupa
/Group
Klonowanie reprodukcyjne
(nowy człowiek, nowe zwierzę)/Reproductive cloning
(man clone, animal clone)
Klonowanie terapeutyczne
(tkanki i narządy)/Therapeutic cloning (tissues, organs)
Tak/Yes
Nie/No
Tak/Yes
Nie/No
VI L
(VI medicine)
87%
13%
22%
78%
IV L
(IV medicine)
84%
16%
12%
88%
III L
(III medicine)
78%
22%
10%
90%
II L-D
(II dentistry)
79%
21%
4%
96%
Tabela III. Choroby możliwe do wyleczenia po zastosowaniu klonowania terapeutycznego – rozkład w badanej populacji (odsetek odpowiedzi); dopuszczono
więcej niż jedną odpowiedź
Table III. Diseases curable due to therapeutic cloning – distribution in surveyed population (percentage answers); more than one answer was acceptable
Grupa/Group
Cukrzyca
/Diabetes
Choroba Parkinsona
/Parkinson’s Disease
Choroba Alzheimera
/Alzheimer’s Disease
Urazy rdzenia kręgowego
/Spinal cord trauma
M.sercowy po zawale
/Heart failure
Nie wiem
/I don’t know
VI L (VI medicine)
13%
10%
12%
11%
13%
7%
IV L (IV medicine)
21%
9%
11%
17%
20%
2%
III L (III medicine)
9%
6%
6%
6%
10%
4%
II L-D (II dentistry)
8%
8%
8%
6%
10%
5%
Razem/ Total
51%
33%
37%
40%
53%
18%
Tabela IV. Choroby możliwe do wyleczenia po zastosowaniu klonowania terapeutycznego - rozkład w poszczególnych grupach (odsetek odpowiedzi); dopuszczono więcej niż jedną odpowiedź
Table IV. Diseases curable due to therapeutic cloning – distribution in each group (percentage answers); more than one answer was acceptable
Grupa/Group
Cukrzyca
/Diabetes
Choroba Parkinsona
/Parkinson’s Disease
Choroba Alzheimera
/Alzheimer’s Disease
Urazy rdzenia kręgowego
/ Spinal cord trauma
M.sercowy po zawale
/Heart failure
Nie wiem
/I don’t know
VI L (VI medicine)
47%
36%
42%
39%
47%
26%
IV L (IV medicine)
69%
30%
35%
55%
66%
7%
III L (III medicine)
47%
32%
31%
31%
49%
24%
II L-D (II dentistry)
39%
35%
36%
27%
48%
19%
Tyrpień M i wsp. Poglądy studentów medycyny na temat klonowania reprodukcyjnego i terapeutycznego
W grupie studentów będących za zakazem klonowania terapeutycznego (12%) niewielki odsetek
wskazał sumienie, wiarę lub sumienie i wiarę jako
przyczyny wprowadzenia takiego zakazu (łącznie
13%). Za zakazem klonowania terapeutycznego nawet
wówczas, gdy komórki wykorzystywane do tego celu
byłyby pozyskiwane drogą sztucznego zapłodnienia,
w warunkach laboratoryjnych (in vitro) opowiedziało
się 21% respondentów, z czego najwięcej studentów
VI roku kierunku lekarskiego, a najmniej II roku kierunku lekarsko-dentystycznego; odpowiednio 29%
i 7% odpowiedzi. Na oddanie swojego materiału genetycznego w celach klonowania reprodukcyjnego nie
zgadza się 82% respondentów, przy czym najliczniej
taki pogląd reprezentują studenci IV roku kierunku
lekarskiego, a najmniej studenci VI roku kierunku
lekarskiego; odpowiednio 89% i 70% odpowiedzi
(tab. VII i VIII).
Tabela VII. Zgoda na oddanie swojego materiału genetycznego w celach
klonowania reprodukcyjnego – rozkład w badanej populacji (odsetek odpowiedzi)
Table VII. Willingness to donate own genetic material for reproductive cloning
– distribution in surveyed population (percentage answers)
Grupa/Group
Tak/Yes
Nie/No
Nie wiem/I don’t know
VI L (VI medicine)
2%
20%
6%
IV L (IV medicine)
1%
27%
2%
III L (III medicine)
2%
16%
2%
II L-D (II dentistry)
2%
19%
1%
Razem / Total
7%
82%
11%
Tabela VIII. Zgoda na oddanie swojego materiału genetycznego w celach
klonowania reprodukcyjnego – rozkład w poszczególnych grupach (odsetek
odpowiedzi)
Table VIII. Willingness to donate own genetic material for reproductive cloning – distribution in each group (percentage answers)
Grupa/Group
Tak/Yes
Nie/No
Nie wiem/I don’t know
VI L (VI medicine)
9%
70%
21%
IV L (IV medicine)
5%
89%
6%
III L (III medicine)
9%
81%
10%
II L-D (II dentistry)
8%
86%
6%
73% ankietowanych wyraziłoby zgodę na oddanie
swojego materiału genetycznego w celach klonowania terapeutycznego, natomiast 16% nie widzi takiej
możliwości a 11% nie ma zdania na ten temat. Analizując rozkład w badanych grupach należy stwierdzić,
że tylko 53% studentów VI roku byłaby skłonna do
ofiarowania swojego materiału genetycznego do celów
klonowania terapeutycznego w przeciwieństwie do
studentów II roku kierunku lekarsko-dentystycznego, z których aż 87% wypowiedziało się pozytywnie
w tej kwestii. Studenci VI roku stanowili zarazem
najliczniejszą grupę, która nie zgodziłaby się na
udostępnienie swoich komórek do celów klonowania
terapeutycznego, jak i najliczniejszą spośród badanych
grup nie mającą zdania na ten temat (tab. IX i X).
115
Tabela IX. Zgoda na oddanie swojego materiału genetycznego w celach
klonowania terapeutycznego – rozkład w badanej populacji (odsetek odpowiedzi)
Table IX. Willingness to donate own genetic material for therapeutic cloning
– distribution in surveyed population (percentage answers)
Grupa/Group
Tak/Yes
Nie/No
Nie wiem/I don’t know
VI L (VI medicine)
15%
8%
5%
IV L (IV medicine)
24%
4%
3%
III L (III medicine)
15%
2%
2%
II L-D (II dentistry)
19%
2%
1%
Razem / Total
73%
16%
11%
Tabela X. Zgoda na oddanie swojego materiału genetycznego w celach
klonowania terapeutycznego – rozkład w poszczególnych grupach (odsetek
odpowiedzi)
Table X. Willingness to donate own genetic material for therapeutic cloning
– distribution in each group (percentage answers)
Grupa/Group
Tak/Yes
Nie/No
Nie wiem/I don’t know
VI L (VI medicine)
53%
29%
18%
IV L (IV medicine)
78%
12%
10%
III L (III medicine)
79%
10%
11%
II L-D (II dentistry)
87%
9%
4%
Do celów klonowania terapeutycznego 58% ankietowanych byłaby skłonna oddać komórki macierzyste, a 16% komórki embrionalne. Brak zgody na
oddanie jakichkolwiek komórek w tym celu deklaruje
21% respondentów. Biorąc pod uwagę aspekt etyczny
85% studentów uważa klonowanie terapeutyczne za
etyczne, natomiast 87% studentów jest zdania, że klonowanie reprodukcyjne jest nieetyczne. Najliczniejszą
grupą uważającą klonowanie terapeutyczne za etyczne
są studenci II roku kierunku lekarsko-dentystycznego
(92%), a klonowania reprodukcyjnego studenci III
roku kierunku lekarskiego (16%) (tab. XI i XII).
Tabela XI. Opinia respondentów w sprawie etyki klonowania – rozkład w badanej populacji (odsetek odpowiedzi)
Table XI. Respondents’ opinions on whether cloning is ethical – distribution
in surveyed population (percentage answers)
Grupa
/Group
Klonowanie reprodukcyjne Klonowanie terapeutyczne
/Reproductive cloning
/Therapeutic cloning
Tak/Yes
Nie/No
Tak/Yes
VI L (VI medicine)
3%
26%
21%
Nie/No
7%
IV L (IV medicine)
4%
27%
26%
4%
III L (III medicine)
3%
16%
18%
2%
II L-D (II dentistry)
3%
18%
20%
2%
Razem/Total
13%
87%
85%
15%
Tabela XII. Opinia respondentów w sprawie etyki klonowania – rozkład w poszczególnych grupach (odsetek odpowiedzi)
Table XII. Respondents’ opinions on whether cloning is ethical – distribution
in each group (percentage answers)
Grupa
/Group
Klonowanie reprodukcyjne Klonowanie terapeutyczne
/Reproductive cloning
/Therapeutic cloning
Tak/Yes
Nie/No
Tak/Yes
Nie/No
VI L (VI medicine)
10%
90%
76%
24%
IV L (IV medicine)
12%
88%
85%
15%
III L (III medicine)
16%
84%
90%
10%
II L-D (II dentistry)
15%
85%
92%
8%
116
Probl Hig Epidemiol 2010, 91(1): 112-117
93% ankietowanych nie zgodziłaby się na stworzenie drogą klonowania reprodukcyjnego któregoś
z członków rodziny w razie jego śmierci, przy czym
najliczniejszą grupę stanowią tutaj studenci IV roku
kierunku lekarskiego, a najmniej liczną studenci II
roku kierunku lekarsko-dentystycznego; odpowiednio
96% i 90%. Również znaczny odsetek respondentów
(83%) nie zgodziłby się na sklonowanie swojego zwierzęcia z tego powodu (89% studentów IV L i II L-D
i 72% VI L). W razie zachorowania na nieuleczalną
chorobę, nie uwarunkowaną genetycznie, 86% studentów zgodziłaby się na stworzenie drogą klonowania
terapeutycznego narządu lub tkanki pomocnych
w wyleczeniu choroby. Najbardziej skłonni do wykorzystania techniki klonowania w tym przypadku byliby studenci II roku kierunku lekarsko-dentystycznego,
a najmniej VI roku kierunku lekarskiego (tab. XIII
i XIV).
Tabela XIII. Zgoda na stworzenie drogą klonowania terapeutycznego narządu
lub tkanki w razie zachorowania na nieuleczalną chorobę – rozkład w badanej populacji (odsetek odpowiedzi)
Table XIII. Acceptance of therapeutic cloning for creating tissue or organ in
case of incurable disease – distribution in surveyed population (percentage
answers)
Grupa/Group
Tak/Yes
Nie/No
VI L (VI medicine)
21%
7%
IV L (IV medicine)
28%
3%
III L (III medicine)
17%
2%
II L-D (II dentistry)
20%
2%
Razem/ Total
86%
14%
Tabela XIV. Zgoda na stworzenie drogą klonowania terapeutycznego narządu
lub tkanki w razie zachorowania na nieuleczalną chorobę – rozkład w poszczególnych grupach (odsetek odpowiedzi)
Table XIV. Acceptance of therapeutic cloning for creating tissue or organ in
case of incurable disease – distribution in each group (percentage answers)
Grupa/Group
Tak/Yes
Nie/No
VI L (VI medicine)
76%
24%
IV L (VI medicine)
91%
9%
III L (VI medicine)
90%
10%
II L-D (II dentistry)
95%
5%
Dwa ostatnie pytania dotyczyły tylko kobiet i zapytano w nich czy zgodziłyby się na oddanie swoich
komórek jajowych do celów naukowych i umieszczenie
w swojej macicy zarodka powstałego drogą klonowania, również w celach naukowych. Na pierwsze pytanie
jedynie 4% studentek wypowiedziało się pozytywnie,
a na drugie 1 osoba. Jednocześnie 18% i 5% studentek
nie miało wyrobionego zdania na powyższe pytania.
Znamienny jest fakt, że 4% studentek oddałoby swoje
komórki jajowe do celów naukowych jeśli otrzymałyby
za to gratyfikację finansową i z tego samego powodu
4 studentki (1,5%) zgodziłyby się na umieszczenie
w celach naukowych w swojej macicy zarodka powstałego drogą klonowania.
Podsumowanie
Biotechnologia coraz szerzej wkracza do nauk
medycznych, wzbudzając niejednokrotnie w społeczeństwie poczucie zagrożenia wynikające dość często
z niewiedzy. W badaniach przeprowadzonych przez
CBOS w 2003 roku dotyczącym klonowania znaczna
część ankietowanych Polaków (76%) uważa, że wie
na czym polega klonowanie [5]. Jak zauważa autor
opracowania, Włodzimierz Derczyński, jest mało
prawdopodobne aby tak duża część ankietowanych
miała wiedzę naukową na temat klonowania. Można
przypuszczać, że jest to wiedza medialna związana
z nagłaśnianiem przypadków klonowaniem zwierząt
(owca Dolly i inne zwierzęta). Z przeprowadzonych
przez nas badań, a także badań Danuty Michałowskiej
[6] wynika, że poziom wiedzy dotyczący klonowania,
zarówno reprodukcyjnego jak i terapeutycznego, jest
niezbyt wysoki (około połowy prawidłowych odpowiedzi) i pochodzi z nieprofesjonalnych źródeł. W wyżej
wymienionych badaniach zdecydowana większość
respondentów nie uznaje klonowania reprodukcyjnego jako metody tworzenia nowych istot ludzkich
bez względu na zaistniałe sytuacje (od 68% do 86%).
Bardzo znaczny odsetek ankietowanych wyraził sprzeciw wobec sklonowania własnej osoby. W badaniach
Michałowskiej 87% ankietowanych nie chciałoby być
sklonowanych, w badaniach CBOS 95%, a w naszych
badaniach 82% respondentów nie wyraża zgody na
powielenie własnej osoby. Bardziej zróżnicowane poglądy dotyczą klonowania terapeutycznego co wynika
z kontekstu sformułowanych pytań w przeprowadzonych badaniach. W naszych badaniach w pytaniu
o charakterze ogólnym 88% respondentów aprobowało klonowanie terapeutyczne, w wyniku którego
powstają tkanki i narządy w celach leczniczych, ale
pozyskiwanie komórek do tego celu drogą sztucznego
zapłodnienia w warunkach laboratoryjnych (in ­vitro)
dopuszczało 79% ankietowanych. W badaniach
CBOS zapytano o klonowanie ludzkich zarodków do
celów leczniczych i 20% badanych zaakceptowałoby
takie postępowanie, natomiast Michałowska zapytała
o klonowanie ludzkich zarodków w celu leczenia ludzi
w związku z wyznawaną przez nich religią i otrzymała
wynik około 33% pozytywnych odpowiedzi. Zapytaliśmy również w naszych badaniach o aspekt etyczny
klonowania. Zdecydowana większość ankietowanych
(87%) uznała klonowanie reprodukcyjne za nieetyczne, natomiast klonowanie terapeutyczne zostało
uznane przez 85% respondentów za moralnie dozwolone. Właśnie względy etyczne są przyczyną polemiki
i kontrowersji wokół klonowania oraz wykorzystania
tej metody w medycynie. Szczególnie dotyczy to sposobu pozyskiwania komórek macierzystych z zarodka
ludzkiego i zastosowaniu ich w badaniach naukowych
i w terapii [5,6,7,8,9,10,11].
Tyrpień M i wsp. Poglądy studentów medycyny na temat klonowania reprodukcyjnego i terapeutycznego
117
Wnioski
1. Ogólna wiedza studentów na temat klonowania
jest niezadowalająca.
2. Klonowanie reprodukcyjne w ocenie studentów
powinno być zakazane.
3. Zdecydowana większość ankietowanych jest
zwolennikami klonowanie terapeutycznego jako
metody terapii.
Piśmiennictwo / References
1. Ostrowski K. Medycyna oparta o komórki macierzyste.
Postępy Hig Med Dośw 2005, 59; 124-128.
2. Karasiewicz J, Modliński J. Komórki macierzyste
ssaków: potencjalne źródło zróżnicowanych komórek do
transplantacji. Postępy Biol Komórki 2001, 28: 219-242.
3. Biesaga T. Komórki macierzyste i klonowanie człowieka
- nadzieje i zagrożenia. Med Prakt 2004,10; 21-29.
4. D om a ń s k a - Ja n i k K. Pe r s p ek t y w y z a s t o s ow a n i a
terapeutycznego komórek macierzystych w chorobach
centralnego układu nerwowego. Nauka 2004, 2:17-26.
5. CBOS. Komunikat z badań „Postawy wobec klonowania”.
http://www.cbos.pl
6. Michałowska D. Wiedza i opinie młodzieży Wielkopolski
na temat klonowania terapeutycznego i reprodukcyjnego
człowieka w świetle uznawanych autorytetów moralnych
i religijnych. [w:] Klonowanie i wykorzystanie komórek
macierzystych wyzwaniem dla medycyny, etyki, prawa
i społeczeństwa. Pawelczyk L, Wiśniewski J (red). UAM,
Poznań 2007: 163-190.
7. Paszewski A. Sukcesy naukowe biologów a problemy etyczne.
Post Mikrobiol 2000, 39: 9-15.
8. Chyrowicz B. Komórki macierzyste: nowy problem – stare
pytania. Nauka 2004, 2: 27-55.
9. Skrzypkowski A. Eugenika, czyli doskonalenie człowieka
wzbogacone manipulacjami komórkowymi. Pol Prz Med
Lotniczej 2007, 3(2): 201-216.
10. Zaremba J. Aspekty etyczne badań nad leczniczym
zastosowaniem komórek macierzystych pochodzenia
embrionalnego. Prawo i Medycyna 9 (3): 81-85.
11. Baum E. Wyzwania etyczne medycyny regeneracyjnej.
Poznańskie Zeszyty Humanistyczne Poznań 2008, 10:
67‑76.