docGeneza Unii Gospodarczo - Walutowej
download 
Reklamacja Transkrypt
Geneza Unii Gospodarczo - Walutowej
Geneza Unii Gospodarczo - Walutowej Autor: Beata Łuba-Królik Geneza Unii Gospodarczo - Walutowej Skrócony opis lekcji Zajęcia przedstawiają istotę integracji europejskiej i gospodarczej oraz historyczne ujęcie procesu integracji europejskiej, ze szczególnym uwzględnieniem aspektu gospodarczego. Cele lekcji Uczeń powinien: poznać i uporządkować najważniejsze wydarzenia na drodze integracji europejskiej, ze szczególnym uwzględnieniem dziedziny gospodarczej i walutowej, dostrzegać związki między wydarzeniami historycznymi, rozumieć istotę integracji europejskiej i gospodarczej, znać ekonomiczne kryteria z Maastricht. Słowa kluczowe integracja gospodarcza, Unia Gospodarczo-Walutowa, kryteria zbieżności, euro. Metody realizacji zajęć burza mózgów, taśma chronologiczna, miniwykład. Adresat uczniowie szkół ponadgimnazjalnych. Narodowy Bank Polski 2 Geneza Unii Gospodarczo - Walutowej Materiały arkusz „Co dla mnie oznacza integracja europejska”, Euro – kalendarium. Wstęp merytoryczny Integracja gospodarcza odbywała się etapami, zaczynając od strefy wolnego handlu, kończąc na Unii Gospodarczo – Walutowej. Pełna integracja gospodarcza oznacza: zniesienie barier w swobodnym przepływie towarów (brak ceł i ograniczeń ilościowych) między państwami unii i wobec partnerów zewnętrznych, wspólną, ujednoliconą politykę handlową wobec partnerów zewnętrznych, swobodny przepływ nie tylko towarów, ale i usług, kapitału, siły roboczej, harmonizację polityki gospodarczej, wspólną walutę, jednolitą politykę kursową i pieniężną UGW zaczęła funkcjonować od stycznia 1999 r., w jej skład weszły kraje, które były zainteresowane przyjęciem wspólnej waluty i spełniły 5 tzw. kryteriów zbieżności. Kryteria te są następujące: inflacja nie może być wyższa niż 1,5 pkt. proc. powyżej średniej inflacji w trzech krajach UE z najniższą inflacją, długoterminowe stopy procentowe nie mogą być wyższe niż 2 pkt. proc. powyżej średniej stóp procentowych w 3 krajach UE z najniższą inflacją, uczestnictwo przez co najmniej dwa lata w Europejskim Mechanizmie Kursowym oraz przestrzeganie wyznaczonej granicy wahań kursu walutowego, deficyt budżetowy nie może przekraczać 3% PKB, dług publiczny nie może przekraczać 60% PKB. Kryteria te na początku spełniły: Austria, Belgia, Finlandia, Francja, Hiszpania, Holandia, Irlandia, Luksemburg, Niemcy, Portugalia, oraz Włochy. Do UGW nie weszły 4 kraje członkowskie UE: Wielka Brytania, i Dania – przeciwne temu by ich waluty narodowe zostały zastąpione przez euro – oraz Szwecja i Grecja, które wówczas nie spełniały kryteriów zbieżności. Ta ostatnia została dwunastym członkiem UGW w dniu 1 stycznia 2001 r. Narodowy Bank Polski 3 Geneza Unii Gospodarczo - Walutowej źródło: NBPortal.pl Proponowany przebieg zajęć 1. Na początku lekcji jako „rozgrzewkę” zaproponuj uczniom burzę mózgów nt. – co dla mnie oznacza pojęcie integracja europejska? Podziel klasę na grupy, rozdaj arkusz „co oznacza dla mnie integracja europejska” (materiał pomocniczy nr 1) i poproś o zapisanie wszystkich skojarzeń. Po zakończeniu pracy poproś przedstawicieli grup o przeczytanie odpowiedzi, stwórz listę całej klasy. Zwróć uwagę czy znajdują się na niej terminy związane z gospodarką, ekonomią. Zaznacz je kropkami lub podkreśl. Zapytaj, czy w pojęciu integracja europejska mieści się również termin integracja gospodarcza? Zapytaj czy uczniowie potrafią uzupełnić podaną listę skojarzeń o terminy związane z integracją gospodarczą. Wszystkie zapisz na tablicy (ich opis znajdziesz we wstępie merytorycznym). 2. Powiedz uczniom, że pierwsze wzmianki o „wspólnym systemie gospodarczym” można odnaleźć w deklaracji R. Schumana. Podwaliny pod proces integracji gospodarczej położono w 1958 r., kiedy to na mocy Traktatu Rzymskiego powstała Europejska Wspólnota Gospodarcza (EWG). Liczyła ona na początku 6 członków, by przez kolejne poszerzenia dojść do obecnej liczby 15. W Maastricht w 1992r. postanowiono, że od stycznia 1999r. zacznie funkcjonować unia walutowa, tzn., że wchodzące w skład Unii Europejskiej państwa będą posługiwać się jedną, wspólną walutą. W skład unii walutowej – oficjalna nazwa brzmi Unia Gospodarczo – Walutowa (UGW; ang. Economic and Monetary Union, EMU)- weszły kraje, które były zainteresowane przyjęciem wspólnej waluty i spełniły 5 tzw. kryteriów zbieżności (patrz wstęp merytoryczny). Kryteria te są gwarancją zdrowej gospodarki, a spełniło je 10 państw UE (patrz wstęp merytoryczny). Zaznacz, że Unia Gospodarczo – Walutowa nie jest organizacją zamkniętą i każdy kraj UE, który spełni kryteria zbieżności może zostać do niej przyjęty. 3. Poproś, aby dalej pracując w grupach, uczniowie przeczytali Euro – kalendarium (materiał pomocniczy nr 2) oraz na podstawie tekstu utworzyli taśmy chronologiczne. Początkiem będzie deklaracja Schumana z 1950r. końcem rok 1.01.2002 czyli wprowadzenie euro do obiegu. Zadaniem uczniów będzie wybór najważniejszych ich zdaniem wydarzeń, umieszczenie na taśmie w sposób chronologiczny i opatrzenie ich komentarzem w formie symbolu, notatki, rysunku. Wybór formy graficznej zostaw uczniom. Twoim zadaniem jest kontrolowanie, zadawanie pytań, udzielanie wskazówek, jeżeli któreś dane nie są zgodne z prawdą. Narodowy Bank Polski 4 Geneza Unii Gospodarczo - Walutowej Po zakończeniu pracy, poproś przedstawicieli grup o prezentację taśm. Zwróć uwagę na podobieństwa i różnice między liniami czasu zaprezentowanymi przez poszczególne grupy. 4. Kontynuacją zajęć może być tworzenie linii czasu od dzisiaj do jakiegoś momentu w przyszłości. Wówczas uczniowie zaznaczają na taśmie swoje życzenia, przypuszczenia przewidywanych wydarzeń w zakresie integracji gospodarczej np. Polski i zastąpienia złotówki przez euro. Uwagi dla prowadzącego W trakcie lekcji wykorzystano metodę taśmy chronologicznej. Metoda ta pozwala uczniom uporządkować wiedzę historyczną, dostrzec związki między wydarzeniami oraz pomaga zapamiętać najważniejsze daty. Istotne jest, aby uczniowie sami zdecydowali jakie fakty, daty, zdarzenia umieścić w prezentacji oraz jaką jej formę graficzną wybrać. Aby uatrakcyjnić zajęcia i ułatwić uczniom zapamiętanie dat można również połączyć wydarzenia z zakresu integracji gospodarczej z wydarzeniami jakie miały miejsce w życiu osobistym uczniów. Uczniowie poprzez skojarzenia łatwiej zapamiętają a także wyrażą osobisty stosunek do przedstawionych wydarzeń. Metoda ta wymaga spokojnej pracy, może dobrze uspokoić grupę nadaktywną, jednak nie uniknie się hałasu, gwaru w trakcie lekcji. Narodowy Bank Polski 5 Geneza Unii Gospodarczo - Walutowej Materiały dla ucznia Materiał pomocniczy nr 1 Arkusz „Co dla mnie oznacza integracja europejska?” Wypisz w punktach wszystkie skojarzenia, które przychodzą Ci na myśl słysząc pojęcie „integracja europejska”. ............................................................................................................................................. ............................................................................................................................................. ............................................................................................................................................. ............................................................................................................................................. ............................................................................................................................................. ............................................................................................................................................. Wypisz w punktach wszystkie skojarzenia, które przychodzą Ci na myśl słysząc pojęcie „integracja gospodarcza”. ............................................................................................................................................. ............................................................................................................................................. ............................................................................................................................................. ............................................................................................................................................. ............................................................................................................................................. ............................................................................................................................................. Narodowy Bank Polski 6 Geneza Unii Gospodarczo - Walutowej Narodowy Bank Polski 7 Geneza Unii Gospodarczo - Walutowej Materiał pomocniczy nr 2 EURO – kalendarium 9 maja 1950 Deklaracja Robera Schumana, francuskiego ministra spraw zagranicznych, proponująca powołanie wspólnoty europejskiej kontrolującej europejskie zasoby węgla i stali. Wrzesień 1950 Utworzenie Europejskiej Unii Płatniczej w celu wsparcia handlu w Europie, którego rozwój ograniczany był brakiem wymienialności walut. Rozliczanie wpłat i wypłat pochodzących z handlu pomiędzy poszczególnymi krajami odbywa się przez Bank Rozrachunków Międzynarodowych w Bazylei. 18 kwietnia 1951 Podpisanie w Paryżu układu w sprawie utworzenia Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali przez 6 państw: Belgię, Francję, Holandię, Luksemburg, RFN, Włochy. Celem EWWiS było stworzenie wspólnego rynku węgla, stali i żelaza, a poprzez to warunków do najbardziej racjonalnej specjalizacji i większej wydajności produkcji w tych gałęziach przemysłu. 25 marca 1957 Podpisanie Traktatów Rzymskich, na mocy których powołano Europejską Wspólnotę Gospodarczą EWG (European Economic Community) i Europejską Wspólnotę Energii Atomowej EUROATOM (European Atomic Energy Community). Traktat (w Artykule 2) stanowi, iż Wspólnota ma na celu utworzenie unii ekonomicznej i walutowej w celu wspierania systematycznego i harmonijnego wzrostu gospodarczego w krajach członkowskich Wspólnoty. Traktaty weszły w życie 1 stycznia 1958 r. Sygnatariuszami Traktatów założycielskich było sześć krajów europejskich: Belgia, Francja, Holandia, Luksemburg, RFN i Włochy. W 1973 r. do Wspólnot przystąpiły: Wielka Brytania, Dania i Irlandia. W 1981 r. skład Wspólnot poszerzony został o Grecję, w 1986 r. o Hiszpanię i Portugalię, a w roku 1995 o Austrię, Finlandię i Szwecję. Traktat Rzymski gwarantował sygnatariuszom wzajemną swobodę przepływu kapitału, towarów i usług oraz obrotu płatniczego, jednak tylko w takim zakresie, w jakim było to konieczne dla funkcjonowania wspólnego rynku. Narodowy Bank Polski 8 Geneza Unii Gospodarczo - Walutowej 1962 Memorandum Marjolina – wezwanie do powołania Komitetu Prezesów Banków Centralnych EWG w celu koordynowania polityki pieniężnej tych krajów. Komitet został powołany w 1964 r. Luty 1969 Plan Barre'a – wiceprzewodniczący Komisji Europejskiej Raymond Barre przedstawił plan harmonizacji polityki gospodarczej i walutowej EWG oraz utworzenia systemu wspierania sztywnych kursów wymiany walut krajów członkowskich. Barre argumentował, że głównym zagrożeniu unii celnej oraz wspólnej polityki rolnej są niestabilne kursy walutowe. Grudzień 1969 Podczas szczytu w Hadze –przywódcy państw członkowskich EWG zgadzają się z większością założeń planu Barre'a i podjęli decyzję o utworzeniu Unii Gospodarczo – Walutowej. Październik 1970 Raport Wernera zawierający szczegółowy plan utworzenia unii gospodarczej i walutowej, która miała powstać do 1980 r. Plan zakładał docelowe nieodwołalne usztywnienie wzajemnych kursów walut państw członkowskich, harmonizację polityki budżetowej tych krajów, dodatkowo przewidziane było przekazanie części uprawnień decyzyjnych dotyczących polityki gospodarczej państw członkowskich instytucjom ponadnarodowym. Istotą tego planu była koordynacja polityki gospodarczej, która miała stworzyć podstawy do integracji walutowej. W 1971 r. podjęto decyzje o rozpoczęciu realizacji pierwszego etapu – harmonizacji polityki gospodarczej na obszarze EWG, jednakże z powodu załamania w 1973 r. światowego systemu walutowego z Bretton Woods wykonanie planu zostaje wstrzymane. Marzec 1972 Powrót krajów EWG na ścieżkę realizacji planu Wernera. Utworzenie tzw. węża walutowego - systemu stabilizowania kursów walutowych państw Wspólnoty. 6 państw członkowskich postanawia ograniczyć do +/-2,25% przedział wahań kursowych między swoimi walutami narodowymi, a w stosunku do dolara kursy walut europejskich miały się wahać w granicach +/- 4,5%. Marzec 1979 Rządy EWG powróciły do planów stworzenia wspólnej waluty. Utworzenie, z inicjatywy przewodniczącego Komisji Europejskiej Roya Jenkinsa, kanclerza RFN Helmuta Schmidta Narodowy Bank Polski 9 Geneza Unii Gospodarczo - Walutowej i prezydenta Francji Valery'ego Giscarda d'Esting Europejskiego Systemu Walutowego ESW (European Monetary System). Zadaniem ESW była stabilizacja kursów walutowych i koordynowanie działań mających na celu walkę z inflacją. W ramach ESW wykreowana zostaje Europejska Jednostka Walutowa – ecu (ECU – European Currency Unit). Nazwa ecu oznacza także złotą monetę bitą we Francji w XVI i XVII wieku. Dwudziestowieczne ecu nie było walutą, lecz jednostką rozrachunkową, której wartość wyznaczana była na podstawie koszyka walut należących do ESW. 1 lipca 1987 Wchodzi w życie Jednolity Akt Europejski (Single European Act) – plan utworzenia Wewnętrznego Rynku (Internal Market) do 1992 r., na obszarze którego obowiązują cztery swobody: wolnego przepływu towarów, osób, usług i kapitału. Oprócz postanowień dotyczących tworzenia jednolitego rynku wewnętrznego Jednolity Akt Europejski zawierał także postanowienia dotyczące współpracy w dziedzinie polityki gospodarczej i walutowej. Czerwiec 1988 Szczyt Rady Europejskiej w Hanowerze – powołanie Komitetu Ekspertów pod kierunkiem Jacques'a Delorsa, przewodniczącego Komisji Europejskiej, którego zadaniem było opracowanie planu utworzenia oraz mechanizmu funkcjonowania Unii Gospodarczej i Walutowej UGW. Rozpoczynają się prace nad projektem wprowadzenia wspólnej, europejskiej waluty. 12 kwietnia 1989 Ogłoszenie Raportu Komitetu Delorsa, w którym nakreślono plan tworzenia Unii Gospodarczej i Walutowej. Proces tworzenia UGW podzielono na trzy etapy: etap I – zniesienie barier w przepływie kapitału wewnątrz Jednolitego Rynku, zacieśnienie współpracy w zakresie polityki gospodarczej i walutowej, etap II – spełnienie przez państwa członkowskie kryteriów zbieżności, konwergencji (nominalnych wymogów uczestnictwa w UGW),powołanie Europejskiego Instytutu Walutowego -zalążka Europejskiego Banku Centralnego EBC, wyrównywanie poziomu gospodarczego w poszczególnych krajach członkowskich, etap III – wprowadzenie jednolitej waluty zastępującej waluty narodowe, rozpoczęcie działalności przez EBC i Europejskiego Systemu Banków Centralnych. Narodowy Bank Polski 10 Geneza Unii Gospodarczo - Walutowej 26/27 czerwca 1989 Rada Europejska na szczycie w Madrycie akceptuje Raport Delorsa jako strategię dla UGW i decyduje o rozpoczęciu I etapu tworzenia UGW 1 lipca 1990 r. 9/10 grudnia 1991 Szczyt Rady Europejskiej w Maastricht, na którym przyjęto projekt Traktu o Unii Europejskiej określającego działania mające na celu utworzenie Unii Gospodarczej i Walutowej zwieńczone wprowadzeniem wspólnej waluty. 7 lutego 1992 Podpisanie w Maastricht Traktu o Unii Europejskiej (Traktatu z Maastricht). 1 listopada 1993 Traktat o Unii Europejskiej wchodzi w życie. Zgodnie z Art. 2 Traktatu o Unii Europejskiej "zadaniem Wspólnoty jest, poprzez utworzenie wspólnego rynku i unii gospodarczo-walutowej oraz realizację wspólnej polityki lub działań, popieranie we Wspólnocie harmonijnego, zrównoważonego rozwoju działalności gospodarczej, trwałego i nieinflacyjnego wzrostu z poszanowaniem środowiska naturalnego, wysokiego stopnia zbieżności działań gospodarczych, wysokiego poziomu zatrudnienia i opieki społecznej, podnoszenia stopy życiowej i jakości życia, spójności ekonomicznej i społecznej oraz solidarności między państwami członkowskimi". Zgodnie z Traktatem, Unia Gospodarcza i Walutowa oznacza m.in. nieodwracalne ustalenie kursów walut państw członkowskich między sobą i wprowadzenie jednolitej waluty, jak również prowadzenie jednolitej polityki pieniężnej, której celem jest stabilizacja cen. 1 stycznia 1994 Rozpoczęcie II etapu tworzenia Unii Gospodarczej i Walutowej – uniezależnienie banków centralnych krajów członkowskich Unii od rządów; dalsza integracja polityki gospodarczej. Powołanie Europejskiego Instytutu Walutowego (European Monetary Institute) – zalążka Europejskiego Banku Centralnego. Zadaniem Instytutu było stworzenie podwalin dla funkcjonowania Europejskiego Systemu Banków Centralnych, a także podejmowanie działań w kierunku zacieśnienia współpracy między poszczególnymi państwami członkowskimi w zakresie polityki monetarnej. Narodowy Bank Polski 11 Geneza Unii Gospodarczo - Walutowej 15/16 grudnia 1995 Szczyt Rady Europejskiej w Madrycie – nadanie wspólnej walucie nazwy "euro", potwierdzenie ostatecznego terminu wprowadzenia euro w dniu 1 stycznia 1999 r. Grudzień 1996 Szczyt Rady Europejskiej w Dublinie – przyjęcie zasad prawnych dotyczących wprowadzenia euro. Zaakceptowanie Paktu na Rzecz Stabilizacji i Wzrostu (The Stability and Growth Pact) – państwa członkowskie zobowiązują się do utrzymywania deficytu budżetowego na poziomie maksymalnie 3% ich Produktu Krajowego Brutto. 1-3 maja 1998 Szczyt przywódców państw UE w Brukseli – zakwalifikowanie krajów uczestniczących w UGW, określenie nieodwołalnych wzajemnych kursów wymiany między walutami państw tworzących UGW, powołanie statutowych władz Europejskiego Banku Centralnego. 31 grudnia 1998 Ustalenie sztywnych kursów walutowych między euro a walutami państw uczestniczących w UGW. 1 stycznia 1999 Rozpoczęcie III etapu tworzenia UGW – wprowadzenie wspólnej waluty europejskiej do obiegu elektronicznego w 11 krajach Unii. Były to: Austria, Belgia, Finlandia, Francja, Hiszpania, Holandia, Irlandia, Luksemburg, Niemcy, Portugalia i Włochy. Rozpoczęcie podwójnej cyrkulacji walut – w obiegu znajdują się waluty narodowe krajów członkowskich i euro; na tym etapie euro stosowane jest jedynie w rozliczeniach bezgotówkowych. Europejski Bank Centralny rozpoczyna działalność polegającą na kształtowaniu polityki monetarnej w całej strefie euro. Polityka ECB prowadzona jest w porozumieniu z bankami centralnymi krajów członkowskich, tworzącymi. Styczeń 2002 Wprowadzenie banknotów i monet euro do obiegu gotówkowego, rozpoczęcie wycofywania walut narodowych z obiegu. Narodowy Bank Polski 12 Geneza Unii Gospodarczo - Walutowej Lipiec 2002 Zakończenie procesów dostosowawczych, euro jedynym środkiem płatniczym na obszarze EMU. Opracowano na podstawie: www.euroinfo.org.pl Narodowy Bank Polski 13 Geneza Unii Gospodarczo - Walutowej Propozycje sprawdzenia wiedzy Dopasuj wydarzenie do daty: Deklaracja Schumana 1992 Powołanie Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej 1950 Podpisanie Traktatu o UE 1957 Nadanie wspólnej walucie nazwy „euro” 1999 Rozpoczęcie działalności przez Europejski Bank Centralny 1995 Wprowadzenie banknotów i monet do obiegu gotówkowego 2002 Plan Barre’a 1970 Plan Werner’a 1969 Narodowy Bank Polski 14 Geneza Unii Gospodarczo - Walutowej Słownik Euro – to nowa waluta europejska, która na mocy Traktatu z Maastricht obowiązuje na obszarze Unii Gospodarczej i Walutowej (UGW) od dnia 1 stycznia 1999 r. Kodem walutowym euro jest EUR. Europejska Wspólnota Węgla i Stali (EWWiS) – jest pierwszą organizacją, od której rozpoczął się długi cykl tworzenia Wspólnot Europejskich. Została powołana na mocy Traktatu, podpisanego w Paryżu 18 kwietnia 1951 r. przez sześć państw europejskich (Republikę Federalną Niemiec, Francję, Włochy, Belgię, Holandię i Luksemburg), w celu wspólnego zarządzania zasobami węgla i stali. Europejska Wspólnota Energii Atomowej (Euratom) – to druga z trzech organizacji tworzących Wspólnoty Europejskie. Została powołana na mocy Traktatu podpisanego w Rzymie 25 marca 1957 r. Europejska Wspólnota Gospodarcza (EWG) – to trzecia z organizacji tworzących Wspólnoty Europejskie. Powołano ją w 1957 r. na mocy Traktatu Rzymskiego, zawartego przez sześć państw: Republikę Federalną Niemiec, Francję, Włochy, Belgię, Holandię i Luksemburg. Główne osiągnięcie EWG, zwanej w okresie późniejszym Wspólnotą Europejską, to ustanowienie Jednolitego Rynku Wewnętrznego, opartego na wolnym przepływie towarów, usług, osób i kapitału między państwami członkowskimi. Uwieńczeniem integracji gospodarczej jest utworzenie unii walutowej. Unia Europejska – została ustanowiona Traktatem z Maastricht, podpisanym 7 lutego 1992 r. Oparta jest na trzech Wspólnotach Europejskich (EWWiS, Euratom, EWG). Traktat z Maastricht – 7 lutego 1992 r. w Maastricht w Holandii kraje członkowskie Wspólnot Europejskich podpisały Traktat o Unii Europejskiej. W sferze gospodarczej wyznaczył on etapy tworzenia oraz podstawowe instytucje Unii Gospodarczej i Walutowej (UGW). Wprowadził obowiązek stabilizacji cen i unikania nadmiernych deficytów budżetowych, umocnienia niezależności narodowych banków centralnych. Utworzył Europejski Instytut Walutowy (potem przekształcony w Europejski Bank Centralny) i sformułował kryteria zbieżności, które muszą spełniać kraje aspirujące do członkostwa w UGW. Postanowił o wprowadzeniu od 1.01.1999 r. jednolitej waluty europejskiej euro. Narodowy Bank Polski 15 Geneza Unii Gospodarczo - Walutowej Unia Gospodarcza i Walutowa (UGW) (ang. Economic and Monetary Union – EMU) jest kontynuacją procesu integracji krajów europejskich. Proces dochodzenia do UGW został podzielony na trzy etapy: Pierwszy: od 1 lipca 1990 r. do 31 grudnia 1993 r. Zadaniem na tym etapie było utworzenie jednolitego rynku wewnętrznego opartego na tzw. czterech swobodach (swobodzie przepływu towarów, usług, osób i kapitału na terenie UE). Drugi: od 1 stycznia 1994 r. do 31 grudnia 1998 r. Najważniejszym zadaniem na tym etapie było spełnienie przez państwa członkowskie kryteriów zbieżności warunkujących przystąpienie do UGW, a także powołanie Europejskiego Instytutu Walutowego jako zalążka Europejskiego Banku Centralnego. Trzeci: od 1 stycznia 1999 r. do 31 grudnia 2001 r. Z dniem rozpoczęcia trzeciego etapu została wprowadzona jednolita europejska waluta euro, zastępująca waluty narodowe, jednakże tylko w obiegu bezgotówkowym. W skład UGW weszło 11 krajów członkowskich Unii Europejskiej – Austria, Belgia, Finlandia, Francja, Hiszpania, Holandia, Irlandia, Luksemburg, Niemcy, Portugalia i Włochy. 1 stycznia 2001 r. dwunastym członkiem UGW została Grecja. Jednolitą politykę pieniężną na obszarze UGW prowadzi Europejski System Banków Centralnych. Strefa euro – to zwyczajowa nazwa obszaru składającego się z tych państw UE, które przystąpiły do Unii Gospodarczej i Walutowej i przyjęły jednolitą walutę euro (obecnie 12 państw). Europejski System Banków Centralnych – funkcjonuje od 1 stycznia 1999 r. Składa się z Europejskiego Banku Centralnego (jako jednostki centralnej) oraz z narodowych banków centralnych krajów członkowskich Unii Europejskiej (jako jednostek uczestniczących). Prowadzi dla obszaru UGW jednolitą politykę pieniężną, której głównym celem jest stabilizacja cen. Do zadań ESBC należy m.in. prowadzenie operacji walutowych, utrzymywanie oficjalnych rezerw walutowych krajów członkowskich i zarządzanie nimi, zapewnienie właściwego funkcjonowania systemów płatniczych oraz sprawowanie nadzoru bankowego. Europejski Bank Centralny – to najważniejsza instytucja UGW, utworzona na bazie Europejskiego Instytutu Walutowego. Formalna inauguracja działalności nastąpiła w lipcu 1998 r. Jest on instytucją niezależną od państw członkowskich, mającą osobowość prawną w każdym z nich. Europejski System Walutowy – został ustanowiony w 1979 r. w celu stabilizacji kursów walutowych krajów członkowskich Wspólnoty Europejskiej. Zakładał ścisłą koordynację polityki monetarnej, ekonomicznej i budżetowej krajów ówczesnej „dziewiątki”, a następnie „dwunast- Narodowy Bank Polski 16 Geneza Unii Gospodarczo - Walutowej ki”. Ustalał dopuszczalny zakres wahań kursów. Z chwilą utworzenia unii walutowej i ustalenia sztywnych kursów wymiany między walutami narodowymi krajów członkowskich UGW, Europejski System Walutowy stracił rację bytu i przestał istnieć. Mechanizm Kursów Walutowych (ang. Exchange Rate Mechanism – ERM) to mechanizm ustalania kursów walutowych w ramach Europejskiego Systemu Walutowego. Ustalał dopuszczalne pasmo wahań kursów walut wchodzących do ERM: początkowo na +/-2,25% (mimo to dla niektórych walut – escudo, pesety, lira i funta – stosowano szerszy przedział do +/-6%), a w okresie kryzysu systemu, wywołanego recesją gospodarczą w 1993 r., pasmo to poszerzono do +/-15%. Pakt Stabilności i Wzrostu – przyjęty przez Radę Europejską w czerwcu 1997 r., stanowi zabezpieczenie dla strefy euro przed nadmiernymi deficytami budżetowymi krajów UGW. Pakt zaleca, by w okresie normalnej koniunktury budżety publiczne były zrównoważone, natomiast w okresie gorszej koniunktury deficyt nie przekraczał 3% produktu krajowego brutto (PKB). Sankcje za przekroczenie tego wskaźnika będą polegać na obowiązku złożenia nieoprocentowanego depozytu stabilizacyjnego, który przemieni się w ostateczną karę finansową, jeśli danemu krajowi nie uda się w ciągu 2 lat zlikwidować nadmiernego deficytu. Wysokość tych kar zawiera się w przedziale od 0,2 do 0,5% PKB, w zależności od skali przekroczenia referencyjnego wskaźnika 3%. Sankcje te nie będą stosowane w sytuacji, gdy w danym państwie wystąpi recesja gospodarcza charakteryzująca się spadkiem PKB większym niż 2%. ECU – European Currency Unit – umowna jednostka monetarna Europejskiego Systemu Walutwego, oparta na koszyku walut dwunastu krajów członkowskich Wspólnoty Europejskiej. 1 stycznia 1994 r., tj. z dniem rozpoczęcia drugiego etapu dochodzenia do UGW, nastąpiło zamrożenie koszyka ECU. Dlatego waluty narodowe państw, które wstąpiły do UE w 1995 r. (Austrii, Finlandii i Szwecji), nie zostały włączone do koszyka. ECU istniało od 1979 r., z biegiem czasu coraz częściej używane było jako samodzielna „waluta” w handlu oraz jako „waluta” emitowanych obligacji. Od 1 stycznia 1999 r. zostało zastąpione przez euro (przeliczone w stosunku 1:1). Kryteria zbieżności (ang. convergence criteria) to ustalone w Traktacie z Maastricht kryteria, od których spełnienia uzależnione jest przyjęcie danego kraju członkowskiego Unii Europejskiej do UGW. Kryteria te to: stopa inflacji nie wyższa niż o 1,5 punktu procentowego od średniej stopy inflacji w trzech krajach UE, gdzie inflacja jest najniższa, Narodowy Bank Polski 17 Geneza Unii Gospodarczo - Walutowej długoterminowa stopa procentowa (mierzona na bazie rentowności 10 -letnich obligacji skarbowych) nie przekraczająca o więcej niż 2 punkty procentowe średniej stóp procentowych występujących w 3 krajach UE o najniższej inflacji, deficyt budżetowy nie wyższy niż 3% PKB, dług publiczny nie większy niż 60% PKB, stabilny kurs wymiany w ciągu ostatnich 2 lat w ramach systemu ERM (bez dewaluacji waluty). Bibliografia Euro – nowa waluta zjednoczonej Europy, pakiet NBP, Edyta Brudnik „Ja i mój uczeń – pracujemy aktywnie, przewodnik po metodach aktywizujących cz. 2” Zakład Wydawniczy SFS Kielce 2002. Przydatne adresy www.euroinfo.org.pl. Narodowy Bank Polski 18 www.nbp.pl
