Znaczenie bajek Sarnecka

ElŜbieta Sarnecka
Internat Specjalnego Ośrodka
Szkolno-Wychowawczego w Tarnowie
Znaczenie bajek i baśni w Ŝyciu dziecka.
Bajka to zazwyczaj krótki utwór wierszowany zawierający morał, czyli
pouczenie. Przypuszcza się, Ŝe jest to gatunek tak stary jak Ŝycie człowieka.
Znane są bowiem bajki Ezopa, niewolnika frygijskiego, który wpadł na pomysł,
aby niewygodne prawdy mówić swoim panom nie wprost, ale za pomocą
alegorii, wykorzystującej postacie zwierzęce. Popularne bajki pisał teŜ Jean de
la Fontaine (bajka francuska), Iwan Kryłow (bajka rosyjska), czy Ignacy
Krasicki.
Zasadniczy kanon baśni ukształtował się w średniowieczu. Obserwuje
się wówczas przenikanie motywów indyjskich i arabskich ( Baśnie z tysiąca
i jednej nocy. Opowieści o Sindbadzie śeglarzu). Najpopularniejsi baśniopisarze
to Charles Perrault, bracia Grimm, H. Ch. Andersen. Ich baśnie są znane
i czytane na całym świecie.
Baśń, to utwór o treści fantastycznej, przepełniony cudownością,
wynikająca z wierzeń w magiczna moc dobra. To opowieść, w której zdarzenia
rozgrywają się w nieokreślonym czasie i miejscu. Występują w niej fantastyczne
postacie (czarnoksięŜnicy, smoki) i przedmioty (magiczna kula, róŜdŜka).
Bohaterowie baśni na skutek tajemniczego splotu wydarzeń zdobywają
bogactwa, szczęście, pokonują wszelkie przeszkody. Jedną z najwaŜniejszych
„cech” baśni jest przeplatanie się wątków fikcyjnych i prawdziwych.
Bajki i baśnie to pierwsze ksiąŜki, z którymi nawiązuje kontakt dziecko,
początkowo przy pomocy rodziców, dziadków, a w późniejszym czasie
samodzielnie. Kojarzą się z latami beztroskiego dzieciństwa i ciepłem
domowego ogniska. Są symbolem świata pogodnego, szczęśliwego,
bezpiecznego. Często są równieŜ pamiątką, wspomnieniem osób, których nie ma
juŜ wśród nas. Bajki i baśnie są lekturą, które najlepiej zaspokajają potrzeby
dziecka. Słuchając ich dziecko przenosi się w cudowny, inny świat, gdzie
magiczna moc dobra zawsze zwycięŜa, a zło zostaje pokonane. Śledząc
przygody bohaterów, którzy niejednokrotnie muszą zmierzyć się z wrogami
i przeciwnościami losu, uczą się, Ŝe uczciwość i szlachetność zawsze zostaje
nagrodzona. Taka lektura rozwija u dziecka empatię, wyobraźnię, uwagę,
ćwiczy pamięć, uwraŜliwia go na potrzeby innych ludzi. Baśń wprowadza
dziecko w atmosferę tajemniczości, przenosi go w świat pełen magii i fantazji.
Interesując się tym tematem natrafiłam na artykuł w czasopiśmie
„Wychowawca”, w którym autorka Katarzyna Rybczyńska w sposób bardzo
ciekawy i przejrzysty opisuje znaczenie baśni w rozwoju dziecka. UwaŜa, Ŝe
ksiąŜki te mają znaczenie:
• wychowawcze – kształtują postawy, ukazują dobre i złe strony Ŝycia
ludzkiego (szczęście, radość, troski, cierpienia pragnienie miłości,
wolności), uczą szacunku do kaŜdej istoty. Pokazują, Ŝe zło tkwi
w kaŜdym człowieku, jednak moŜna i naleŜy z nim walczyć kształtując
w ten sposób swój charakter i stając się lepszym.
Bajki i baśnie poruszają wiele Ŝyciowych problemów, szczególnie natury
moralnej, które dziecku czasem trudno wytłumaczyć. Odpowiednio
dobrana baśń moŜe pomóc w ich rozwiązaniu, ukazać błędne lub
prawidłowe postawy dziecka, kształtować uczuciowy stosunek do
rodziny, rówieśników.
• dydaktyczne – wpływają korzystnie na rozwój umysłowy dziecka,
rozwijają wyobraźnię i fantazję, wzbogacają zasób słownictwa, ułatwiają
wypowiedzi słowne i pisemne, wdraŜają do logicznego myślenia,
pogłębiają ogólną wiedzę. Opowiadanie wysłuchanej bądź przeczytanej
treści bajki moŜna utrwalać rysując przygody bohaterów. MoŜna w ten
sposób ćwiczyć chronologię wydarzeń, opisywać cechy poszczególnych
postaci, dopasowywać tytuły do rysowanych obrazów.
• terapeutyczne – inscenizowanie bajek moŜe być świetnym sposobem na
pozbycie się wielu dziecięcych problemów, lęków czy kompleksów.
Dziecko utoŜsamiając się z bajkową postacią i odgrywając role moŜe
nabrać pewności siebie, podnieść swoje poczucie wartości i pokazać jak
wiele potrafi. Słuchając uwaŜnie i odpowiednio kierując rozmową
z dzieckiem na temat wysłuchanej bajki moŜna dowiedzieć się o
problemach, które go dręczą.
Bardzo znane są opowiadania terapeutyczne, które przywołując proste
obrazy, bliskie dziecku postacie, pomagają rozwiązywać dziecięce problemy,
często osuszają łzy, dają poczucie bezpieczeństwa i obraz innego, lepszego
Ŝycia. Polecam jako lekturę dla dzieci, najlepiej do wspólnego czytania ksiąŜkę
Ewy Zelenay pt. „Bajkowe mosty, czyli całkiem inne bajki rodzinne”. Jest to
zbiór bajek np. „Bajka o dyni”. czy „Bajka o ślimaczku” , które przywołując
proste. bliskie dziecku obrazy w piękny i dojrzały sposób uczą dziecko jak Ŝyć
i radzić sobie z róŜnymi problemami. Inną lekturą mogą być „Bajki, które leczą”
autorstwa Doris Brett, która pisząc „Opowiadania o Ani” niejednokrotnie moŜe
pomóc rodzicom w rozwiązywaniu problemów ich dzieci.
Dlatego warto sięgać po bajki i baśnie, czytać je dzieciom jak najczęściej,
bo zawarta jest w nich prawda o Ŝyciu i człowieku. Baśniowy kodeks etyczny
i wartości, które się w nich eksponuje, są wyrazem tęsknoty człowieka za
światem idealnym, w którym panuje ład, porządek, zawsze zwycięŜa
sprawiedliwość, a zło jest ukarane. Pozwólmy dzieciom poznać taki świat, bo
moŜe dorastając zabiorą z niego wszystko to, co najlepsze i uczynią swoje Ŝycie
lepsze i szczęśliwsze.