WIADOMOŒCI

WIADOMOŒCI
Z ULICY BIELSKIEJ 4
NR 106 (17)
26.06.2008 r.
*Informator Zespo³u Zak³adów Opieki Zdrowotnej w Cieszynie*
www.szpital.netus.pl
Numer powsta³ dziêki
Z wizyt¹ w cieszyñskim ZZOZ-ie
Na zaproszenie Dyrektor ZZOZ w Cieszynie
Anny Bednarskiej-Czerwiñskiej w dniu 14 maja
2008 roku przyby ³ z wizyt ¹ Marsza ³ ek
Województwa Œl¹skiego Bogus³aw Œmigielski.
Wœród zaproszonych goœci byli równie¿ cz³onek
Zarz¹du Województwa Mariusz Kleszczewski,
pose³ na Sejm RP Tadeusz Kopeæ, radny Sejmiku
Województwa Karol Wêglarzy, Starosta Cieszyñski
Czes³aw Gluza, naczelnik Wydzia³u Inwestycji
w Starostwie Powiatowym Zbigniew G³azowski.
Spotkanie rozpoczê³o siê prezentacj¹,
w której p. Dyrektor przedstawi³a obecn¹ sytuacjê
finansow¹ ZZOZ w Cieszynie, jak równie¿ plany
zmian restrukturyzacyjnych na terenie zak³adu.
Nastêpnie wszyscy zaproszeni goœcie zwiedzili
trwaj¹c¹ od 30 lat budowê Pawilonu DiagnostycznoZabiegowego.
Prezentacja sytuacji ZZOZ w Cieszynie
Mamy nadziejê, ¿e ta wizyta przekona
w³adzê województwa do przekazania œrodków
finansowych s³u¿¹cych dokoñczeniu budowy.
Ewentualne dofinansowanie inwestycji ze strony
Urzêdu Marsza³kowskiego pomog³oby w znacznym
stopniu w planowanych pracach polegaj¹cych
na uruchomieniu jednego z poziomów pawilonu.
Izabela Tatar
Dariusz Babiak
Zaproszeni goœcie wraz z pani¹ Dyrektor zwiedzaj¹ teren budowy.
Strona 2
Przegl¹d
wiadomoœci
Kwiecieñ
W wyniku negocjacji prowadzonych przez Dyrektor Annê Bednarsk¹Czerwiñska z Dyrektorem ŒOW NFZ
w Katowicach Zygmuntem Klos¹, ZZOZ
w Cieszynie otrzyma³ 1 100 000,- z³ za
nadwykonania.
Maj
14.05.2008 r. z wizyt¹ w ZZOZ
w Cieszynie przebywa³ marsza³ek województwa œl¹skiego
Dnia 19.05.2008r. Dyrektor Anna
Bednarska-Czerwiñska bra³a udzia³
w spotkaniu, które pod has³em “Quo vadis
œl¹sku cieszyñski” odby³o siê w Miejskim
Domu Kultury w Skoczowie. Uczestnikami
spotkania byli: marsza³ek województwa
œl¹skiego Bogus³aw Œmigielski, wicewojewoda œl¹ski Adam Matusiewicz, samorz¹dowcy i przedsiêbiorcy powiatu cieszyñskiego. Wœród wielu tematów poruszana
by³a równie¿ sprawa pomocy finansowej
dla Szpitala Œl¹skiego w Cieszynie.
.
Rada Spo³eczna ZZOZ w Cieszynie
podczas spotkania w dniu 20.05.2008r.
zaakceptowa³a zmiany w Statucie ZZOZ
w Cieszynie oraz zmiany w Regulaminie
Porz¹dkowym ZZOZ’u.
26.05.2008 r. podczas Sesji Rady
Powiatu w Starostwie Powiatowym
w Cieszynie Dyrektor Anna BednarskaCzerwiñska przedstawi³a obecn¹ sytuacjê
finansow¹ ZZOZ w Cieszynie. Podczas
obrad zosta³a równie¿ przyjêta uchwa³a
w sprawie zatwierdzenia zmian
w Statucie ZZOZ w Cieszynie.
Z³o¿ono wniosek do Narodowego
Funduszu Ochrony Zdrowia
o dofinansowanie zakupu aparatu do badañ
przewodnictwa nerwowego
i elektromiografii oraz potencja³ów
wywo³anych dla oddzia³u
neurologicznego. Aparat kosztuje ok.
80 000,- z³ natomiast oczekiwana suma
dofinansowania to 50% wartoœci sprzêtu.
F u n d a c j a „ P O L S AT ”
poinformowa³a, ¿e Oddzia³ Pediatryczny
naszego szpitala otrzyma, w formie
darowizny, 2 pompy jednostrzykawkowe,
2 pompy objêtoœciowe, 2 inhalatory oraz 16
szafek przy³ó¿kowych.
Strona 4
Planowane i rozpoczête zmiany
w szpitalu
Zgodnie z przyjêtymi za³o¿eniami, na terenie naszego szpitala
trwaj¹ prace remontowe bêd¹ce elementem restrukturyzacji ZZOZ
w Cieszynie.
W chwili obecnej przeprowadzana jest adaptacja pomieszczeñ na
parterze w Pawilonie £ó¿kowym, gdzie zostanie umieszczony nowy
tomograf komputerowy. Nast¹pi równie¿ zmiana organizacji
i funkcjonowania Izby Przyjêæ. Dzia³ania te maj¹ na celu przede wszystkim
usprawnienie procedur przyjmowania pacjentów co zdecydowanie
wp³ynie na poprawê warunków pracy pracowników szpitala, a co za tym
idzie, usprawni opiekê nad pacjentem.
Dobiega koñca remont czêœci po³o¿niczej oddzia³u
ginekologiczno-po³o¿niczego na VIII piêtrze w Pawilonie £ó¿kowym.
W nastêpnej kolejnoœci nast¹pi przeniesienie oddzia³u neurologicznego
do budynku centralnego.
Zapad³a decyzja o likwidacji pralni.
Z analiz wynika, ¿e koszty remontów
urz¹dzeñ pralniczych i dostosowania
budynku do obowi¹zuj¹cych przepisów
wynosz¹ oko³o 3 mln z³otych. Takich
œrodków finansowych nie posiadamy, a
nawet gdyby uda³o siê je wygospodarowaæ,
to nale¿a³oby je w pierwszej kolejnoœci
przeznaczyæ na dzia³alnoœæ medyczn¹.
Jesteœmy w trakcie organizacji przetargu
w sprawie zakupu us³ug pralniczych od
firm zewnêtrznych.
Prawie trzydziestoletnia
prasowalnica to ju¿ zabytek
Prowadzone s¹ równie¿ intensywne dzia³ania zmierzaj¹ce do
uruchomienia komputerowego programu lekowego, który udoskonali
gospodarkê lekow¹ na terenie szpitala.
Szpital Œl¹ski w Cieszynie w trosce o swoich pacjentów bêdzie siê
stara³ podnosiæ jakoœæ œwiadczonych us³ug czego przejawem bêdzie
staranie siê o uzyskanie Certyfikatu ISO oraz akredytacji z Centrum
Monitorowania Jakoœci w Krakowie.
Czynione s¹ intensywne starania maj¹ce na celu zwiêkszenie
kontraktu z Narodowym Funduszem Zdrowia.
Istotn¹ informacj¹ dla pracowników ZZOZ w Cieszynie jest
zapewne to, ¿e od miesi¹ca czerwca do stawki wynagrodzenia
zasadniczego zostanie w³¹czona czêœæ tzw. “dodatku pomostowego”, co
zosta³o uzgodnione z organizacjami zwi¹zkowymi dzia³aj¹cymi na terenie
zak³adu.
dr n. med. Anna Bednarska Czerwiñska
Dyrektor ZZOZ w Cieszynie
MED-news
Nowoœci w szczepionkach
Szczepionki rotawirusowe
Rotawirusy -to najczêstsza przyczyna ciê¿kich postaci ostrych nie¿ytów ¿o³¹dkowo-jelitowych u niemowl¹t i ma³ych
dzieci.
Rotarix - pierwsza w Europie doustna szczepionka p/biegunkom rotawirusowym. Jest to szczepionka dla niemowl¹t od
6 tygodnia ¿ycia. Zapewnia wczesn¹ ochronê ju¿ od 12 tygodnia ¿ycia. Dawkowanie: 2 dawki doustne w 6. i 10. tygodniu
¿ycia. Mo¿e byæ podawana jednoczeœnie ze szczepionkami nowo walentnymi lub skojarzonymi: 2 m-c ¿ycia - b³onica (D),
tê¿ec (T),krztusiec (P), polio, hib, rotarix - jedna dawka. 3-4 m-c ¿ycia - rotarix druga dawka
Rotarix zapewnia wysok¹ skutecznoœæ p/biegunkom rotawirusowym. Niemal 96% jest dobrze tolerowana i posiada wysoki
profil bezpieczeñstwa.
Szczepionki pneumokokowe
Pneumokoki- streptococcus pneumonica- g³ówna przyczyna chorób bakteryjnych na œwiecie.
Choroby zwi¹zane z zaka¿eniami pneumokokowymi: zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, bakteriemia, posocznica,
zapalenie p³uc, zapalenie ucha œrodkowego.
Ryzyko wyst¹pienia inwazyjnej choroby pneumokokowej:
-dzieci poni¿ej 24 miesi¹ca ¿ycia,
-pobyt dziecka w przedszkolu lub ¿³obku,
-co najmniej jeden cykl leczenia antybiotykami,
-przebyta infekcja ucha œrodkowego,
-wspó³istniej¹ca choroba przewlek³a.
Prewenar- jedyna skoniugowana szczepionka p/inwazyjnej chorobie pneumokokowej dla dzieci od
2 m-ca ¿ycia do 2 roku ¿ycia.
Dawkowanie:
- dzieci od 2 m-ca do 2 roku ¿ycia - 3 dawki ka¿da po 0,5 ml, przy zachowaniu co najmniej 1 miesi¹ca odstêpu pomiêdzy
dawkami, czwart¹ dawkê zaleca siê w 2 roku ¿ycia,
- dzieci 7-11 m-c ¿ycia - 2 dawki, ka¿da po 0.5 ml, przy zachowaniu odstêpu przynajmniej 1 m-ca. Trzeci¹ dawkê zaleca siê
w 2 roku ¿ycia,
- dzieci 12-23 m-c ¿ycia - 2 dawki, ka¿da po 0.5 ml, przy zachowaniu przynajmniej 2 miesiêcy pomiêdzy dawkami,
- dzieci od 2-5 lat -dawka jednorazowa. Szczepionkê wstrzykuje siê domiêœniowo.
Hib- to bakteria o nazwie hemophilus influenzae typu b, powoduj¹ca u dzieci miêdzy innymi:
ropne zapalenie opon mózgowo- rdzeniowych i mózgu, zapalenie nag³oœni, posocznice, zapalenie p³uc, zapalenie stawów,
zapalenie osierdzia i wsierdzia, zapalenie tkanek miêkkich.
Jedynym skutecznym zapobieganiem przed chorobami wywo³anymi przez hib jest szczepienie. Dzieci mo¿na szczepiæ od
2 m-ca ¿ycia. Szczepionkê podaje siê, w jednym czasie, ze szczepionkami DTP i Polio.
Szczepienie pierwotne:
- dzieci od 2-6 miesi¹ca ¿ycia - trzy dawki w odstêpie 4 tygodni,
- dzieci od 7-12 miesi¹ca ¿ycia - dwie dawki w odstêpie 4 tygodni,
- dzieci od 1-5 roku ¿ycia - jednorazowa dawka. Szczepienie uzupe³niaj¹ce od 16-18 miesi¹ca ¿ycia.
Szczepionki skojarzone
Pentaxim - szczepionka jest stosowana w zapobieganiu zachorowañ na b³onicê, tê¿ec, krztusiec, poliomyelitis, zapalenie
opon mózgowo-rdzeniowych wywo³ane przez inne drobnoustroje.
Dawkowanie: 3 dawki szczepionki po 0,5 ml podane, w odstêpach od 1-2 miesi¹ca ¿ycia. Dawka uzupe³niaj¹ca - 1 dawka
szczepionki po 0,5 ml, podana rok po 3 dawce, zwykle pomiêdzy 16 a 18 miesi¹cem ¿ycia. Szczepionkê podaje siê
domiêœniowo, zaleca siê podawanie w przednio-boczn¹ czêœæ uda.
Infanrix-ipv+hib- to szczepionka do aktywnego uodpornienia dzieci od 2 miesi¹ca ¿ycia, p/b³onicy, tê¿cowi, krztuœcowi,
poliomyelitis i zaka¿eniom hemophilius influenzae typu b.
.
Szczepionka sk³ada siê z 3 dawek podanych w ci¹gu pierwszych 6 miesiêcy ¿ycia i mo¿e byæ rozpoczêta w 2 miesi¹cu ¿ycia.
Nale¿y przestrzegaæ zachowanie odstêpu co najmniej 1 miesi¹ca. Powinna byæ podana g³êboko domiêœniowo.
Strona 5
Inne: szczepionki p/wzw
Twinrix- jedyna na œwiecie szczepionka p/wzw typu A i B. Szczepi siê przede wszystkim m³odych ludzi powy¿ej 20 roku
¿ycia, kobiety w wieku rozrodczym, podró¿uj¹cych, osoby prowadz¹ce aktywny tryb ¿ycia. Twinrix to mniej wk³uæ:
3 zamiast 5 w odstêpach: 0, 1, 6 miesiêcy
Engerix, hepawax: szczepionki p/ wzw typu B
Hawrix - szczepionka p/wzw typu A. T¹ szczepionk¹ szczepi siê dzieci w wieku przedszkolnym i w pierwszych latach szko³y
podstawowej, które nie chorowa³y na wzw typu A oraz osoby zatrudnione przy produkcji i dystrybucji ¿ywnoœci. Ochrona
nastêpuje ju¿ po 15 dniach od zaszczepienia. Szczepi siê w 2 dawkach : 0, i pomiêdzy 6 a 12 miesi¹cem, domiêœniowo.
Szczepionka przeciw ospie wietrznej
Varilrix- szczepionka chroni¹ca przed osp¹ wietrzn¹ i jej powik³aniami. Szczepi siê dzieci od 9 miesi¹ca ¿ycia do 12 roku
¿ycia-jednorazow¹ dawk¹. Dzieci powy¿ej 13 roku ¿ycia - dwie dawki w odstêpie 6 tygodni. Najwygodniej szczepiæ dziecko
jednoczeœnie ze szczepionkami p/odrze, œwince i ró¿yczce, w 13-14 miesi¹cu, ¿ycia w dwa ró¿ne miejsca cia³a - podskórnie.
Szczepionki p/ludzkim wirusom brodawczaka
Rak szyjki macicy wywo³any jest przez human papilloma virus / hpv/. Jest drugim co do czêstoœci wystêpowania
nowotworem z³oœliwym u kobiet na œwiecie .
NajgroŸniejsze typy wirusa: hpv 16 i hpv 18
Gardasil - szczepionka w 3 dawkach, szczepi siê w ramiê i powtarza po 3 i po 8 miesi¹cach. Daje 99% gwarancji, ¿e siê nie
zachoruje. Gardasil powinno siê podaæ przede wszystkim nastolatkom oraz m³odym kobietom poni¿ej 25 roku ¿ycia. Istnieje
bowiem du¿a szansa, ¿e m³ode osoby nie zd¹¿¹ siê zakaziæ wirusem, który przenosi siê drog¹ p³ciow¹, przez œlinê, krew,
zaka¿one przedmioty.
Danuta Tomica
GHRELINA – nowy hormon przewodu
pokarmowego
(dokoñczenie z poprzedniego numeru)
Wp³yw ghreliny na sen
Istnieje zwi¹zek pomiêdzy zapisem eeg w czasie snu a aktywnoœci¹ hormonaln¹. Ró¿ne hormony (peptydy, steroidy) uczestnicz¹
w regulacji snu. Kluczow¹ tutaj rolê odgrywaj¹ GHRH i CRH, bêd¹ce we wzajemnej zale¿noœci. GHRH nasila, a CRH os³abia sen.
Ghrelina i galanina wzmagaj¹ sen, a somatostatyna wywo³uje efekt przeciwny. Neuropeptyd Y jest antagonist¹ CRH i indukuje sen.
Wp³yw ghreliny na zachowanie
Podanie dootrzewnowe, czy dokomorowe ghreliny myszy wyzwala u niej lêk i niepokój. Natomiast podanie antagonisty receptora
CRH znamiennie hamuje ten efekt. Ghrelina znamiennie zwiêksza ekspresjê mRNA CRH w podwzgórzu. Dane te sugeruj¹, ¿e ghrelina
oprócz stymulacji apetytu mo¿e wp³ywaæ na zachowanie.
Gospodarka wêglowodanowa a ghrelina
G³ównie z obwodowej czêœci wysepek Langerhansa jest uwalniana ghrelina i tam równie¿ znajduj¹ siê receptory GHsr1a. Ghrelina
jest syntetyzowana i wydzielana przez komórki i dzia³a na nie w sposób auto- czy/lub parakrynnie. W dodatku ghrelina mo¿e dzia³aæ na
komórki przez GHrs1a w regulacji wydzielania insuliny. Wy¿sze stê¿enia ghreliny i insuliny stwierdzono w têtnicy ni¿ ¿yle trzustkowej.
Po do¿ylnym i doustnym podaniu glukozy u ludzi zdrowych stê¿enie ghreliny w osoczu siê zmniejsza. Natomiast podanie do¿ylne
ghreliny osobom zdrowym powoduje wzrost stê¿enia glukozy w surowicy, poprzedzony zmniejszeniem sekrecji insuliny. Przypuszcza
siê, ¿e wspomniana hiperglikemia mo¿e byæ wynikiem bezpoœredniego, glikogenolitycznego dzia³ania ghreliny na komórki w¹troby,
niezale¿nego od stymuluj¹cego wp³ywu GH.
Infuzja ghrelina u ludzi nie modyfikowa³a wydzielania glukagonu. Fizjologiczny zwi¹zek pomiêdzy ghrelin¹ a poziomem insuliny stal siê
ostatnio przedmiotem licznych kontrowersji, gdy okaza³o siê, ¿e ghrelina mo¿e pobudzaæ jak i hamowaæ wydzielanie insuliny. Insulina
natomiast hamuje wydzielanie ghreliny, które wystêpuje jednak w warunkach zastosowania ponadfizjologicznych stê¿eñ insuliny lub nie
obserwowano takiego dzia³ania. Injekcja glukagonu hamuje sekrecjê ghreliny o 26% u dzieci i o 7% u doros³ych wed³ug Hirsh’a i wsp.
Z kolei w innych pracach autorzy nie wykazali zmian stê¿enia kr¹¿¹cej ghreliny po stymulacji glukagonem. Podana ghrelina nie
modyfikowa³a równie¿ wydzielania glukagonu , choæ ostatnio Qader i wsp. wykazali w izolowanych wysepkach trzustki szczura
stymuluj¹cy wp³yw ghreliny na sekrecjê glukagonu. Wp³yw na metabolizm glukozy i uwalnianie insuliny dowodzi, ¿e ghrelina odgrywa
wa¿n¹ rolê w kontroli poboru po¿ywienia. Ghrelina integruje hormonaln¹ i metaboliczn¹ odpowiedŸ na g³ód, którego skutkiem jest
Strona 6
zwiêkszenie sekrecji hormonu wzrostu, zahamowanie uwalniania insuliny i aktywacja mechanizmów odpowiedzialnych za utrzymanie
stê¿enia glukozy w surowicy na czczo.
Dzia³anie ghreliny na przewód pokarmowy
Ghrelina wykazuje przeciwstawne dzia³anie do leptyny w obrêbie przewodu pokarmowego. Ghrelina stymuluje wydzielanie
kwasu solnego, gastryny i pobudza motorykê przewodu pokarmowego. Hormon ten przyœpiesza opró¿nianie ¿o³¹dka poprzez
wyzwalanie wêdruj¹cego kompleksu motorycznego (efekt ten wymaga wiêkszego stê¿enia ghreliny). Prokinetyczne dzia³anie ghreliny
jest niezale¿ne od zwiêkszonego wydzielania hormonu wzrostu. Odbywa siê ono poprzez bezpoœredni wp³yw ghreliny na sploty nerwowe
w miêœniówce g³adkiej oraz poœrednio poprzez dzia³anie oœrodkowe ghreliny (za poœrednictwem uk³adu przywspó³czulnego). Wykazano
równie¿ gastroprotekcyjny i przeciwzapalny wp³yw ghreliny na b³onê œluzow¹ ¿o³¹dka (w modelu doœwiadczalnym). Coraz czêœciej
w leczeniu oty³oœci wykonuje siê zabieg Mini Gastric Bypass, który polega na zmniejszeniu objêtoœci ¿o³¹dka poprzez jego podzia³, aby
powsta³ ma³y worek zespalany z pêtl¹ jelita cienkiego. Po tym zabiegu ghrelinemia znacz¹co obni¿a siê i zmniejsza siê wra¿liwoœæ na
uczucie g³odu, które przyczynia siê do utraty masy cia³a. Ghrelina wp³ywa równie¿ czynnoœæ zewn¹trzwydzielnicz¹ trzustki. Powy¿szy
hormon hamuje wydzielanie cholecystokininy, która stymuluje wydzielanie amylazy trzustkowej. Dzia³anie to jest poœredniczone przez
neurony wewn¹trztrzustkowe. Natomiast dokomorowe podanie ghreliny szczurom, poprzez w³ókna eferentne nerwu b³êdnego, stymuluje
zewn¹trzwydzielnicz¹ czynnoœæ trzustki, niezale¿n¹ od sekrecji kwasu ¿o³¹dkowego.
Ghrelina a uk³ad kr¹¿enia
Do¿ylne podanie ghreliny zdrowym ochotnikom powoduje wzrost wskaŸnika sercowego, pojemnoœci minutowej serca,
zmniejszenie obci¹¿enia nastêpczego i obni¿enie œredniego ciœnienia têtniczego bez zmiany czêstoœci akcji serca. Równie¿ hormon ten
podany wspomnian¹ drog¹ chorym z przewlek³¹ niewydolnoœci¹ serca wykazuje korzystny efekt hemodynamiczny: wzrost wskaŸnika
sercowego i objêtoœci wyrzutowej lewej komory, obni¿enie obwodowego oporu naczyniowego i œredniego ciœnienia têtniczego bez
wp³ywu na czêstotliwoœæ pracy serca. Zwiêkszenie frakcji wyrzutowej lewej komory mo¿e byæ tak¿e zwi¹zany ze znamiennym wzrostem
stê¿enia adrenaliny w osoczu, uwalnianej na skutek bezpoœredniego wp³ywu ghreliny na nadnercza. Nie stwierdzono natomiast
znamiennego wzrostu kr¹¿¹cego IGF-1, co mo¿e wskazywaæ na bezpoœredni wp³yw ghreliny na syntezê tlenku azotu i jej
wazodylatacyjnego dzia³ania niezale¿nego od GH/IGF-1. Podskórne podanie ghreliny nie obni¿a œredniego ciœnienia têtniczego, nie
zwiêksza stê¿enia IGF-1, ani adrenaliny w osoczu, natomiast zwiêksza frakcjê wyrzutow¹ lewej komory. Dodatkowo ghrelina podana
podskórnie powoduje wzrost stê¿enia w surowicy GH i prolaktyny. GH ma dzia³anie inotropowe dodatnie na serce, poprzez uwolnienie
wapnia zjonizowanego z siateczki endoplazmatycznej, aktywuj¹c ATP-azê.komórkow¹ kardiomiocytów. Do¿ylna injekcja hexareliny
(syntetyczny peptydowy GHS) poprawia wydolnoœæ miêœnia sercowego u chorych z kardiomiopati¹ rozstrzeniow¹, a tak¿e u chorych
z niedoborem GH. Wyniki tego badania sugeruj¹, ¿e ghrelina mo¿e bezpoœrednio korzystnie wp³ywaæ na funkcjê miêœnia sercowego,
poprzez GHS-R1a. D³u¿sze podawanie ghreliny osobom z przewlek³¹ niewydolnoœci¹ kr¹¿enia powoduje wzrost miêœnia sercowego,
wynikiem tego jest nie tylko poprawa jego funkcji, ale i struktury serca. Ponadto wspomniany hormon poprzez wp³yw na oœrodkowy
uk³ad nerwowy zmniejsza aktywnoœæ uk³adu sympatycznego i obni¿a ciœnienie têtnicze. Ghrelina jest równie¿ syntetyzowana przez
kardiomiocyty i dzia³a lokalnie, w tym tak¿e kardioprotekcyjnie. W komórkach œródb³onka hamuje produkcjê cytokin pozapalnych
i aktywacjê j¹drowego czynnika kappa B. W sercu i naczyniach krwionoœnych znajduj¹ siê receptory GHsr1a, a tak¿e inne receptory
o nieznanej budowie silnie wi¹¿¹ce ghrelinê, desacylowan¹ ghrelinê, peptydowe i niepeptydowe syntetyczne GHS. Wszystkie te peptydy
hamuj¹ apoptozê kardiomiocytów i enterocytów poprzez aktywacj¹ kinaz regulowanych czynnikami zewnêtrznymi (ERK1 i ERK2)
i kinazy 3-fosfatydyloinozytolu . Ghrelina i jej desacylowana postaæ wywieraj¹ rozkurczaj¹ce dzia³anie na têtnice u cz³owieka
i skutecznie odwracaj¹ ich skurcz indukowany endotelin¹ -1. Ponadto hormon ten, oprócz wazorelaksacyjnego dzia³ania, zmniejsza
dysfunkcjê œródb³onka i nasila ekspresjê syntazy tlenku azotu w mechanizmie niezale¿nym od wp³ywu GH na endotelium. Ghrelina
os³abia równie¿ kalcyfikacjê, zmniejsza stê¿enie i ekspresjê mRNA endoteliny w œcianie naczyñ oraz hamuje angiogenezê indukowan¹
fibroblastycznym czynnikiem wzrostu .
Wp³yw ghreliny na uk³ad immunologiczny
Hormon ten jest syntetyzowany i wydzielany przez komórki odpowiedzi immunologicznej: limfocyty T i B, monocyty i neutrofile.
Równie¿ w tych komórkach wykryto receptory GHsr1a i Ob-R dla leptyny. Ghrelina dzia³a tutaj auto- i parakrynnie, hamuje tworzenie
cytokin prozapalnych: IL-1?,IL-6 i TNF ?. Leptyna nasila ekspresjê cytokin prozapalnych. Podana myszom z doœwiadczalnym wstrz¹sem
septycznym ghrelina hamowa³a tak¿e ekspresjê mRNA dla wspomnianych cytokin w w¹trobie i œledzionie. Oprócz tego podanie ghreliny
myszom doœwiadczalnym powoduje hamowanie proliferacjê limfocytów T œledziony i komórek Th1 i Th2 (poprzez supresjê ekspresji
mRNA cytokin IL-2, IGF-? w Th1 i IL-4, IL-10 w Th2).
Udzia³ ghreliny w procesach reprodukcyjnych
Ghrelina jest obecna w dojrza³ych komórkach Leydiga j¹dra, lutealnych komórkach rozrodczych i œródmi¹¿szowych komórkach
wnêki jajnika ludzkiego. Gonadalna ekspresja receptora GHsr1a zosta³a potwierdzona w komórkach Sertolego i Leydiga j¹dra oraz
w folikularnych (pêcherzykowych), lutealnych, powierzchniowych nab³onkowych i œródmi¹¿szowych komórkach wnêki jajnika.
Ghrelina hamuje (zale¿nie od podanej dawki) j¹drow¹ wydzielanie testosteronu in vitro, moduluje proliferacjê komórek Leydiga
i ekspresjê j¹drowych genów in vivo. Dodatkowo hormon ten hamuje sekrecjê lutropiny (LH) in vivo i zmniejsza odpowiedŸ LH na
gonadoliberynê (GnRH) in vitro. W sumie ghrelina wywiera ujemny wp³yw na reprodukcjê, poprzez hamowanie oœrodkowe i obwodowe
hormonalnej osi przysadka-gonady. Ponadto lokalne dzia³anie ghreliny w jajnikach ma istotne znaczenie dla rozwoju i czynnoœci
jajników i mo¿e braæ w patomechanizmie powstawania zespo³u policystycznych jajników.
Ghrelina – nowy hormon ³o¿yskowy
W ³o¿ysku ludzkim obecnoœæ ghrelinê wykazano w pierwszym trymestrze ci¹¿y i po porodzie. Wykryto j¹ g³ównie w komórkach
cytotrofoblastycznych, a w mniejszym stopniu w komórkach syncytiotrofoblastycznych. Ghrelina hamuje wczesny rozwój zarodka.
U kobiet w ci¹¿y najwy¿sze stê¿enie ghreliny w osoczu stwierdza siê w 18 tygodniu, póŸniej siê stopniowo obni¿a i osi¹ga najni¿sze
stê¿enie w trzecim trymestrze ci¹¿y. Byæ mo¿e najni¿sze stê¿enie ghreliny w tym ostatnim trymestrze jest zwi¹zany ze wzrostem masy
Strona 7
cia³a ciê¿arnej kobiety. Najni¿sze stê¿enie GH wystêpuje równie¿ w trzecim trymestrze ci¹¿y, a najwy¿sze ³o¿yskowego GH (PGH). Nie
wykazano znamiennej korelacji pomiêdzy ghrelin¹ a GH, PGH, BMI u kobiet ciê¿arnych.
Oty³oœæ i jad³owstrêt psychiczny a ghrelina
Ghrelina stymuluje receptory 3T3-L1 i substratu receptory insuliny - 1 (IRS-1) w preadypocytach i adypocytach tkanki t³uszczowej.
Wynikiem tego jest aktywacja kinaz ERK 1 i 2 oraz PI3K (kinazy 3-fosfatydyloinozytolu). Wspomniana stymulacja receptorów przez
ghrelinê prowadzi do zwiêkszenia proliferacji i ró¿nicowania preadypocytów do dojrza³ych adypocytów, a tak¿e hamuje apoptozê w
tkance t³uszczowej. Ghrelina indukuje lipogenezê, redukuje utylizacjê energii i oksydacjê t³uszczu. W zale¿noœci od masy t³uszczowej u
ludzi ró¿ne równie¿ jest jej stê¿enie na czczo. U osób szczup³ych i wyniszczonych jest wysokie, a u oty³ych niskie. Redukcja poziomu
ghreliny w kr¹¿eniu mo¿e byæ form¹ adaptacji do pobierania nadmiaru kalorii przez osoby oty³e, szczególnie przy diecie
bogatot³uszczowej, a tak¿e podwy¿szonego poziomu leptyny i insuliny w surowicy. Zmieniaj¹ce siê stê¿enie ghreliny w osoczu
w zale¿noœci od masy t³uszczowej jest wyrazem zmian adaptacyjnych organizmu.
Osoby oty³e maj¹ kilka do kilkunastu razy wy¿sze stê¿enie leptyny we krwi. Opornoœæ na leptynê mo¿e wynikaæ z upoœledzonego
transportu leptyny do oœrodkowego uk³adu nerwowego lub z zaburzeñ sygnalizacji na poziomie receptora leptyny. Z drugiej strony,
z doœwiadczeñ na modelach zwierzêcych wynika, ¿e u osobników oty³ych oœrodkowy uk³ad nerwowy ignoruje docieraj¹ce doñ sygna³y
obwodowe o nadmiarze tkanki t³uszczowej i utrzymuje punkt regulacji masy cia³a na patologicznie wysokim poziomie. Chorzy
z jad³owstrêtem psychiczym maj¹ znacz¹co podwy¿szone stê¿enie ghreliny we krwi. Nie wystêpuje u tych chorych poposi³kowe
hamowanie wydzielania ghreliny. Stan ten odpowiada opornoœci na ghrelinê, podobnie do opornoœci na leptynê u osób oty³ych.
Zwiêkszenie masy cia³a u chorych z jad³owstrêtem psychicznym powoduje normalizacjê poziomu ghreliny. Chorzy z wyniszczeniem
leczeni ghrelin¹ zwiêkszaj¹ masê cia³a, w tym masê miêœniow¹, pomimo podwy¿szonego stê¿enia endogennej ghreliny.
Zaburzenia genetyczne w regulacji funkcji ghreliny
Zaburzenia w obrêbie genu koduj¹cego ghrelinê wiod¹ce do oty³oœci zosta³y odkryte w ostatnich latach. Mutacje genu preproghreliny mog¹ byæ zwi¹zane z upoœledzeniem regulacji bilansu energetycznego prowadz¹ce do przyrostu masy cia³a i wczeœniejszego
wyst¹pienia oty³oœci [216]. Przyk³adem oty³oœci uwarunkowanej genetycznie jest zespó³ Prader-Willi.
W zespole tym wystêpuj¹ zaburzenia funkcji podwzgórza prowadz¹ce do niedoboru hormonu wzrostu, wysokich wartoœci ghrelinemii,
nieprzerwanego g³odu – hiperfagii i patologicznej oty³oœci. U chorych z zespo³em gwa³townego objadania siê stwierdzono znamiennie
wiêksz¹ czêstoœæ wystêpowania polimorfizmu genu ghreliny C214A (Leu72Met). Sugeruje to, ¿e ten gen mo¿e siê przyczyniaæ do
wystêpowania wspomnianego zespo³u.
ObecnoϾ ghreliny w tkankach nowotworowych
Ghrelinê i jej receptory wykryto tak¿e w komórkach nowotworowych ró¿nych narz¹dów: przysadki, nadnerczy, tarczyczy, piersi,
p³uc, ¿o³¹dka, trzustki, w¹troby i gruczo³u krokowego. Hormon ten wykazuje hamuj¹cy wp³yw na wzrost i proliferacjê komórek
nowotworowych w tarczycy, gruczole piersiowym i guzach nadnerczy. Natomiast w raku trzustki i w w¹trobiaku ghrelina nasila
proliferacjê komórek nowotworowych. W raku gruczo³u krokowego ghrelina pobudza proliferacjê komórek linii PC-3, a hamuje
namna¿anie komórek DU-145. W nowotworach tarczycy, sutka i gruczo³u krokowego desacylowana ghrelina wykazuje równie¿ hamuj¹ce
dzia³anie. W raku p³uc hamuj¹cy wp³yw na proliferacjê komórek nowotworowych maj¹ syntetyczne peptydy GHS, ale nie ghrelina.
Ghrelina w przewlek³ej niewydolnoœci nerek
Stê¿enie ghreliny w nerce jest wy¿sze ni¿ w osoczu u myszy. Produkcjê preproghreliny wykazano w komórkach mezangialnych
szczura i podocytach myszy. Dane te sugeruj¹, ¿e ghrelina odgrywa istotn¹, parakrynn¹ rolê w nerkach. Ghrelina wykazuje ochronne
dzia³anie na nerki. Podanie egzogennej ghreliny myszom, przed indukowanym uszkodzeniem nerek w mechanizmie
niedokrwienia/reperfuzji, zmniejsza stopieñ ich niewydolnoœci. Stê¿enie ca³kowitej (desacylowanej i acylowanej) ghreliny w osoczu
u chorych na przewlek³¹ niewydolnoœæ nerek (pnn) jest znacz¹co podwy¿szone w porównaniu do ghrelinemii osób zdrowych. Jej stê¿enie
koreluje z kreatyninemi¹ w poszczególnych okresach pnn. W okresie niewyrównanej pnn stê¿enie ghreliny w osoczu przekracza
2,8- krotnie stê¿enia ghreliny osób zdrowych. Ghrelinemia nie ró¿ni siê znacz¹co w tym okresie u chorych leczonych zachowawczo,
hemodializ¹ czy dializ¹ otrzewnow¹. Stê¿enie aktywnej (acylowanej) ghreliny w osoczu u chorych hemodializowanych wynosi³o 3,2%
ca³kowitej ghrelinemii, a u osób zdrowych 3,7% . U chorych na pnn stwierdzono znamienne wy¿sze stê¿enia ca³kowitej i aktywnej
ghreliny w osoczu w porównaniu z grup¹ osób zdrowych. Ca³kowita ghrelinemii korelowa³o z aktywn¹ jej postaci¹ u chorych
hemodializowanych. U chorych dializowanych otrzewnowo ca³kowita ghrelinemia by³a równie¿ wy¿sza ni¿ u osób zdrowych. Stê¿enie
aktywnej ghreliny w osoczu u chorych na pnn wynosi³o 11,4% (mediana) w porównaniu do osób zdrowych (19,4%). Nie wykazano ró¿nic
pomiêdzy aktywn¹ ghrelinemi¹ w obu grupach badanych. Stwierdzono natomiast bardziej znamienn¹ korelacjê pomiêdzy ca³kowit¹
i aktywn¹ ghrelinemi¹ w grupie osób zdrowych ni¿ u chorych dializowanych otrzewnowo. Uwa¿a siê, ¿e nerki s¹ g³ównym miejscem
biodegradacji ghreliny oraz spe³niaj¹ istotn¹ rolê w wydalaniu tego hormonu. Istotnie, ghrelinemia zwiêksza siê u chorych wraz
z pogarszaniem siê wydolnoœci nerek. U osób zdrowych stê¿enie ca³kowitej ghreliny w moczu wynosi 1/5-t¹ stê¿enia ghreliny w osoczu.
Obie formy ghreliny s¹ wydalane z moczem, a stosunek wydalanej ghreliny aktywnej do ca³kowitej wynosi 26,6%. Obie formy ghreliny s¹
równie¿ w znacznym stopniu usuwane podczas zabiegu hemodializy. Dlatego po hemodializie obserwuje siê przejœciowe obni¿enie ich
stê¿enia (o 17% ca³kowitej i o 30,5% aktywnej ghreliny). U chorych dializowanych otrzewnowo klirens otrzewnowy ghreliny (stê¿enie
ghreliny w p³ynie dializacyjnym/stê¿enie ghreliny w osoczu) dodatnio koreluje ze wskaŸnikiem dializacyjnym kreatyniny (stê¿enie
kreatyniny w dializacie/stê¿enie kreatyniny w surowicy). Ghrelinemia na czczo u tych chorych ujemnie koreluje z klirensem
otrzewnowym ghreliny. Korelacja pomiêdzy stê¿eniem ca³kowitej ghreliny w osoczu a antropometrycznymi wskaŸnikami stanu
od¿ywienia (BMI, t³uszczowa i bezt³uszczowa masa cia³a) w pnn s¹ najczêœciej porównywalne z wynikami badañ u osób zdrowych. Nie
wykazano natomiast zale¿noœci pomiêdzy ghrelinemi¹ a biochemicznymi wskaŸnikami stanu od¿ywienia. Wyniki badañ korelacyjnych
ghreliny z innymi hormonami w pnn w ró¿nych pracach s¹ czêsto odmienne. Jest ju¿ dobrze udokumentowana reaktywnoœæ ghreliny
w pnn. Zmiana masy cia³a w d³u¿szym okresie obserwacji wi¹za³a siê równie¿ ze zmian¹ stê¿enia ghreliny w osoczu.
Podsumowanie
Strona 8
Ghrelina jest peptydem wytwarzanym g³ównie przez ¿o³¹dek. Pobudza receptory GHS, rozmieszczone we wszystkich tkankach
organizmu ssaka i cz³owieka, a szczególnie receptor GHsr1a. Przez ten receptor ghrelina wywiera hormonalne efekty.
Do udokumentowanych dzia³añ ghreliny nale¿y wymieniæ: stymulacjê somatotropow¹, laktotropow¹ i kortykotropow¹ przysadki,
hamowanie osi przysadka-gonady, pobudzenie apetytu, kontrolê bilansu energetycznego, wp³ywu na sen i zachowanie, kontrolê
czynnoœci motorycznej i sekrecji kwasu solnego przez ¿o³¹dek, wp³ywu na egzo- i endokrynn¹ czynnoœæ trzustki (w tym na metabolizm
glukozy), wp³ywu na czynnoœæ uk³adu kr¹¿enia, metabolizm lipidów, proliferacjê komórek uk³adu immunologicznego i guzów
nowotworowych. Tak szerokie dzia³ania biologiczne ghreliny i znane ju¿ substancje pobudzaj¹ce receptory GHS z pewnoœci¹ znajd¹
swoje odbicie terapeutyczne w najbli¿szych latach.
dr n. med. Piotr Firczyk
Wydzielanie poposi³kowe ghreliny u chorych na przewlek³¹ niewydolnoœæ nerek z – lub bez nefropatii cukrzycowej
/streszczenie pracy doktorskiej/
Niedo¿ywienie bia³kowo-kaloryczne wystêpuje bardzo czêsto u chorych na przewlek³¹ niewydolnoœæ nerek. Jest czynnikiem
prowadz¹cym do rozwoju stanów zapalnych, progresji mia¿d¿ycy i jest jednym z najsilniejszych predyktorów chorobowoœci
i œmiertelnoœci w tej grupie pacjentów. Zaburzenia pasa¿u ¿o³¹dkowego s¹ równie¿ czêstym zjawiskiem u tych chorych, szczególnie to
dotyczy chorych z nefropati¹ cukrzycow¹ (gastroparez¹).
Celem badania by³o okreœlenie stê¿enia ghreliny, glukozy, glukagonu w osoczu i hormony wzrostu, leptyny, insuliny
w surowicy w warunkach podstawowych i poposi³kowych u chorych na przewlek³¹ niewydolnoœæ nerek, hemodializowanych z – lub bez nefropatii cukrzycowej oraz u osób zdrowych. Ustalenie zale¿noœci pomiêdzy ghrelinemi¹ na czczo a mas¹ tkanki t³uszczowej
umo¿liwia bardziej dok³adne poznanie patofizjologii wydzielania ghreliny u chorych na przewlek³¹ niewydolnoœæ nerek. Dodatkowo
wykonany test wch³aniania paracetamolu mia³ oceniæ u badanych czynnoœæ motoryczn¹ ¿o³¹dka.
Wnioski:
1/ stê¿enie ghreliny u chorych na przewlek³¹ niewydolnoœæ nerek jest znamiennie wy¿sze ni¿ u osób zdrowych przy zachowanej
reaktywnoœci wydzielania na spo¿yty posi³ek testowy,
2/ u chorych na przewlek³¹ niewydolnoœæ nerek nie stwierdza siê znamiennej korelacji pomiêdzy ghrelinemi¹ a somatotropinemi¹,
insulinemi¹, glikemi¹, glukagonemi¹ i BMI,
3/ stê¿enie ghreliny w osoczu wykazuje znamienn¹ ujemn¹ zale¿noœæ od stê¿enia leptyny w surowicy, t³uszczowej masy cia³a i masy
t³uszczowej tu³owia u chorych hemodializowanych bez nefropatii cukrzycowej,
4/ wieloczynnikowa analiza regresji dotycz¹ca stê¿enia ghreliny w osoczu jako zmiennej zaleznej oraz stê¿enie hormonu wzrostu,
leptyny, insuliny w surowicy, glukozy, glukagonu w osoczu, BMI i wieku wykaza³y, ze stê¿enie ghreliny w osoczu znamiennie zale¿y od
stê¿enia hormonu wzrostu w surowicy u chorych hemodializowanych z nefropati¹ cukrzycow¹,
5/ hiperghrelinemia nie wp³ywa na pasa¿ ¿o³¹dkowy u chorych na przewlek³¹ niewydolnoœæ nerek.
dr n. med. Piotr Firczyk
FUNDACJA INFORMUJE
Zarz¹d Fundacji Zdrowia Œl¹ska Cieszyñskiego, na posiedzeniu w dniu 16.05. 2008 r., dzia³aj¹c w oparciu o § 12 pkt. 2 oraz § 15
Statutu, podj¹³ Uchwa³ê nr 4 o nastêpuj¹cej treœci:
Zarz¹d Fundacji zadecydowa³, ¿e zainteresowane zakupem aparatury medycznej oddzia³y szpitalne powinny
partycypowaæ w kosztach tego zakupu wg przyjêtej „drabinki”.
do 10 tys. z³ wartoœci sprzêtu medycznego – 20% wp³aty oddzia³u
10 - 20 tys. z³ – 15%
20 - 30 tys. z³ – 10%
30 - 40 tys. z³ – 5%
40 – 50 tys. z³ – 3%
50 – 60 tys. z³ – 2%
powy¿ej 60 tys. z³ – 1%.
Uchwa³a wchodzi w ¿ycie z dniem podjêcia.
Ponadto, ordynatorzy oddzia³ów zainteresowanych zakupem aparatury medycznej przez Fundacjê, maj¹
mo¿liwoœæ uczestniczenia w zebraniach Zarz¹du Fundacji.
Prezes FZŒC
Inez Scherle
Strona 9
Standardy i autorytety...
(przedruk za zgod¹ redakcji „Aptekarza”)
Przed laty, na jednym z pierwszych dy¿urów podczas „internshipu” w amerykañskim szpitalu, dziecku
z paciorkowcow¹ angin¹ zaordynowa³em penicylinê do stosowania przez 7 dni. Nazajutrz „chief resident” zwróci³ mi
uwagê, ¿e wg takiego a takiego „well documented study” profilaktykê gor¹czki reumatycznej zapewnia penicylina
podawana przez 10 dni. Szybko zorientowa³em siê, ¿e medycyna amerykañska jest pe³na standardów opartych na
wielooœrodkowych badaniach, a czêsto te¿ i sygnowanych przez w³aœciwe towarzystwa medyczne. S¹ one
przedmiotem pytañ w testach egzaminacyjnych a wiêc i powszechnie znane. To niewiarygodne, ale wyszukiwarka
nastawiona w Medline na s³owo-klucz „guidelines” znajduje za okres 10 miesiêcy roku 2007 blisko 150 tysiêcy
pozycji.
Informacje o standardach zaczynaj¹ przenikaæ ze œwiata do naszej medycyny. Mo¿na mieæ nadziejê, ¿e powsta³a
Agencja Technologii Medycznej podeprze szereg z nich autorytetem swego urzêdu. Byæ mo¿e z czasem i nasza
medycyna przy³¹czy siê do zbiorowego wysi³ku w tworzeniu wytycznych o powszechnym respekcie.
Funkcjê standardu, gdy chodzi o farmakoterapiê, pe³ni, a przynajmniej pe³niæ powinna, ulotka za³¹czana do
leku. Odpowiednie agendy powinny dbaæ nie tylko o bezpieczeñstwo dopuszczanego do obrotu leku, ale te¿ o to, aby w
pozycji „wskazania” figurowa³y sytuacje, co do których wp³yw leku udowodniono. Podawanie leku wbrew wskazaniom
przyjêtym dla niego przez FDA jest uwa¿ane w USA za powa¿ny b³¹d. I drugie stwierdzenie... funkcjê standardów w
œrodowisku pe³ni¹ w jakimœ stopniu ordynacje lekarzy o renomowanym nazwisku. Profesorów, docentów, wybitnych
specjalistów w swoich dziedzinach. Ci powinni pamiêtaæ, ¿e stereotypy ich interwencji s¹ powielane. Dlatego
luminarze wiedzy w okreœlonej specjalnoœci powinni szczególnie dbaæ o zgodnoœæ praktyki z doktryn¹. Ale nie zawsze
tak jest.
Wytyczne American College of Cardiology i American Heart Association postêpowania w chorobach têtnic
obwodowych (Medycyna Praktyczna, Chirurgia 3/2006), spoœród leków maj¹cych wp³yw na krzepliwoœæ zalecaj¹ z
regu³y leki antyagregacyjne, dodatkowo w krytycznym niedokrwieniu koñczyny leki przeciwzakrzepowe, przy czym
powinna to byæ heparyna niefrakcjonowana („Leczenie przeciwzakrzepowe w mia¿d¿ycy têtnic obwodowych”,
wytyczne z r. 2004 American College of Chest Physicians, Medycyna Praktyczna 2005/04). Podobnie wœród wskazañ
dla leku wyszczególnionych w ulotkach heparyny niefrakcjonowanej obecne s¹ „zakrzepy i zatory têtnic obwodowych”,
a nie ma tego wskazania w ulotkach heparyn drobnocz¹steczkowych. Tymczasem znane mi autorytety na polu chirurgii
naczyñ ordynuj¹ powszechnie w chorobach têtnic obwodowych heparyny drobnocz¹steczkowe np. w chromaniu
przestankowym.
Profilaktyka i leczenie ¿ylnej choroby zakrzepowo-zatorowej ma w Polsce swój standard w postaci
Wytycznych profilaktyki i leczenia ¿ylnej choroby zakrzepowo-zatorowej (Medycyna Praktyczna, suppl.do nr
6/2005). S¹ one wzorowane w du¿ym stopniu na opracowanych rok wczeœniej wytycznych 7. konferencji Leczenia
Przeciwzakrzepowegoi Trombolitycznego American College of Chest Physicians (Chest 2004; 126: 163S-696S).
Zmiany najwiêksze, wrêcz rewolucyjne, w stosunku do polskich i amerykañskich wczeœniejszych (r. 2002)
wytycznych dotycz¹ chirurgii urazowej i ortopedii. A przypomnê, ¿e operacje w ortopedii s¹ obci¹¿one najwiêkszym
ryzykiem wyst¹pienia ¿ylnej choroby zakrzepowo-zatorowej. Jedn¹ z opcji postêpowania profilaktycznego przy
alloplastyce stawu biodrowego lub kolanowego, te¿ przy leczeniu operacyjnym z³amania bli¿szego odcinka koœci
udowej, jest w aktualnych wytycznych – oprócz stosowania heparyn - podawanie acenokumarolu (warfaryny
w wytycznych amerykañskich) wdra¿anego w przeddzieñ lub w dzieñ operacji, w dawkach ukierunkowanych na
osi¹gniêcie INR 2.0-3.0. Autorzy opatrzyli informacjê odnoœnie wskazañ do acenokumarolu w alloplastykach
wskaŸnikiem 1A (zalecenie silne).
Niestety, wytyczne te nie zosta³y zaakceptowane przez Polskie Towarzystwo Ortopedyczne i Traumatologiczne.
Doradzam dyrektorowi cieszyñskiego ZZOZu, co robiæ, ¿eby wydatki na leki bez uszczerbku dla chorych pomniejszaæ,
a wydatki na heparyny drobnocz¹steczkowe to 8% naszego bud¿etu na leki. Zapytaliœmy wobec tego Konsultanta
Krajowego w Chirurgii Urazowej i Ortopedii, dlaczego jego pion nie uznaje zmian, które w œlad za Amerykanami
wprowadzili eksperci opracowuj¹cy nasze wytyczne z r. 2005. W odpowiedzi Profesor zaleci³ nam „uwa¿ne
przeczytanie wstêpu do zasad profilaktyki ¿ylnej choroby zakrzepowo-zatorowej w ortopedii i traumatologii narz¹du
ruchu” (Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2004; 6: 837-840), opracowanych w oparciu o ju¿ nieaktualne
amerykañskie wytyczne 6. Konferencji ACCP. Profesor nie zanegowa³ s³usznoœci wytycznych aktualnych, nie
przedstawi³ ewentualnych doœwiadczeñ w³asnych (które by wykazywa³y, ¿e Amerykanie b³¹dz¹), zareagowa³ tak, jakby
ich nie by³o. Nie, bo nie!
Wydaje siê na dodatek, ¿e upór naszych ortopedów skutkuje nie tylko wiêkszymi wydatkami ale i gorszymi
wynikami. K.RS Burnett i wsp. (J Arthroplasty 207:22; 317-324) podsumowuj¹c rezultaty leczenia 290 pacjentów
Strona 10
poddanych alloplastyce stawu kolanowego lub biodrowego stwierdzaj¹, ¿e krwawienia i koniecznoœæ reoperacji
wystêpowa³y czêœciej, gdy stosowano enoksaparynê ni¿ gdy podawano warfarynê. Podobne wnioski (czêstsze
krwiaki a wtórnie te¿ zaka¿enia) wynikaj¹ z pracy VP Patel i wsp. (J Bone Joint Surg Am 2007;89:33-38). Wczeœniej
JJ Enyart i RJ Jones (Ann Pharmacother 2005 ;39:1002-7) wykazali, ¿e prowadz¹c profilaktykê choroby zakrzepowozatorowej za pomoc¹ warfaryny, i to sterowanej na poziomy INR 1.5-2.5, osi¹gano efekt profilaktyczny (zapobiegaj¹cy
¿ylnej chorobie zakrzepowo-zatorowej i zatorom têtnicy p³ucnej), podobny jak przy enoksaparynie, na dodatek przy
mniejszej czêstoœci powik³añ krwotocznych. Temat, przyznajê, nie jest jednoznaczny i mo¿na znaleŸæ w literaturze
równie¿ prace wykazuj¹ce przewagê heparyn drobnocz¹steczkowych. Niemniej, pamiêtaj¹c o wysokoœci odszkodowañ
p³aconych w USA za b³êdy w sztuce, trudno oprzeæ siê wra¿eniu, ¿e opór naszych profesorów ortopedii przed
korzystaniem z doœwiadczeñ swych amerykañskich kolegów w zakresie znacznie tañszych (a mo¿e i lepszych) metod
profilaktyki ¿ylnej choroby zakrzepowo-zatorowej, nie jest uzasadniony. Poza dyskusj¹ s¹ natomiast koszty uporu
naszych ortopedów. Ordynator oddzia³u chirurgii urazoweo-ortopedycznej w cieszyñskim szpitalu s³ucha swojego
konsultanta, nie uznaje wytycznych nieparafowanych przez swoje Towarzystwo i chocia¿ nasze wydatki na leczenie
przeciwkrzepliwe w roku 2006 w oddzia³ach innych ni¿ chirurgia kostna obni¿y³y siê w stosunku do r. 2005 o 15,7%
w tym ostatnim wzros³y.
Na pewno leczenie antywitaminami K jest k³opotliwsze, bo wymaga monitorowania stopnia antykoagulacji.
Ale mo¿e dziêki temu w³aœnie czêstoœæ krwawieñ w ranach operacyjnych by³a w cytowanych pracach ni¿sza przy
podawaniu warfaryny ani¿eli przy stosowaniu heparyn drobnocz¹steczkowych.
Na marginesie... wg polskich wytycznych tylko u kobiet w ci¹¿y lecz¹c ambulatoryjnie chorobê ¿ylnozakrzepowo-zatorow¹ nie mo¿na zast¹piæ heparyny acenokumarolem, przy czym pojawiaj¹ siê g³osy, ¿e ograniczenie to
dotyczy tylko I trymestru. Trudno dlatego zrozumieæ, dlaczego ustalono dla heparyn stosowanych w lecznictwie
otwartym odp³atnoœæ rycza³tow¹, co obci¹¿a NFZ wydatkiem ponad 100 milionów z³ rocznie. Idiotyczny w odniesieniu
do wielu leków obowi¹zek zaznaczania na recepcie, ¿e zapisano je choremu przewlekle (jakie s¹ inne wskazania dla
insuliny ni¿ choroba przewlek³a, cukrzyca?), mia³by sens dla heparyn drobnocz¹steczkowych u ciê¿arnych, no mo¿e
jeszcze u chorych nowotworowych, choæ pojawiaj¹ siê dowody, ¿e antywitaminy K dzia³aj¹ tu podobnie (Mousa S.A.
Antithrombotics in thrombosis and cancer. Hamostaseologie 2005;4:380).
Zastanawiam siê, czemu entuzjazm dla heparyn drobnocz¹steczkowych tak siê w Polsce opiera wiadomoœciom
ze œwiata. Wspomniana ³atwoœæ ich podawania... to jedna z przyczyn. Nie bez znaczenia jest dobry marketing. Firmy
pomagaj¹ finansowaæ prace naukowe, udzia³ w kongresach, organizuj¹ konferencje z poczêstunkiem i za odczyt dobrze
zap³ac¹, czasem jakiœ sprzêt kupi¹. A czy ktoœ kiedyœ s³ysza³ o konkurencyjnym marketingu Polfy-Warszawa,
producenta acenokumarolu? Przecie¿ to Polfa powinna wyci¹gn¹æ na wierzch prace, które powy¿ej cytowa³em. Na
rynek wesz³a warfaryna, jej dystrybutor jest prê¿niejszy ni¿ Polfa, czyli, byæ mo¿e, antywitaminy K czêœciej ni¿
dotychczas bêd¹ przejmowaæ rolê heparyn drobnocz¹steczkowych.
Oprócz standardów merytorycznych, marzy mi siê, aby pojawia³y siê wytyczne postêpowania minimalizuj¹ce
koszty... Tak jak to jest np. w Anglii. Medycyna staje siê coraz dro¿sza, czyli powinniœmy leczyæ lekami najtañszymi
spoœród podobnie skutecznych. „Podobnie”, gdy¿ stosunkowo rzadko okreœlone wybory terapeutyczne s¹ poza
dyskusj¹. I wtedy element kosztów powinien przewa¿aæ szalê. Rzecz dotyczy przede wszystkim czêstych chorób
przewlek³ych. Kwota, jak¹ musi wy³o¿yæ co miesi¹c emeryt dotkniêty nie rzadk¹ kombinacj¹ cukrzycy, nadciœnienia
i choroby wieñcowej jest dla niejednego problemem. Dlatego oprócz wytycznych merytorycznych wskazuj¹cych, ¿e np.
w leczeniu tego chorego nie powinno zabrakn¹æ – o ile nie jest przeciwwskazany - inhibitora ACE, brakuje mi na
aszym rynku informacji, pod któr¹ by siê podpisa³ np. prof. Januszewicz, czy ordynuj¹c choremu z nadciœnieniem
któryœ z generyków ramiprilu, za co chory zap³aci parê z³otych miesiêcznie, nara¿amy go na gorsz¹ prognozê, ni¿
przepisuj¹c wielokrotnie dro¿szy na naszym rynku perindopril. Sprawa ma siê podobnie z bardzo zró¿nicowanymi co
do ceny pochodnymi sulfonylomocznika. A tymczasem bardzo czêste dzia³ania autorytetów maj¹ w tej materii
kierunek odwrotny. Z klinik internistycznych wychodz¹ chorzy z zaleceniem nie atorwastatyny ale, konkretnie, Sortisu,
zamiast wielekroæ tañszego Atroxu. Tych ordynacji prawie nikt potem nie zmienia, dziêki czemu lek podarowany przez
producenta szpitalowi za z³otówkê odwdziêcza mu siê latami, tyle ¿e ju¿ z kieszeni chorego. Podrzucam problem jako
patriotyczne zadanie krajowym specjalistom i ordynatorom oddzia³ów internistycznych.
Wierzê, ¿e autorytety wybacz¹ prowincjonalnemu doktorowi tych kilka s³ów krytyki. Ale tu chodzi o wci¹¿
przecie¿ bardzo skromne pieni¹dze, jakie mo¿emy na zdrowie spod naszej krótkiej ko³dry, spo³ecznej i indywidualnej,
wydzieliæ. Wydajemy kilkakrotnie wiêcej ni¿ to konieczne na heparyny drobnocz¹steczkowe a musimy limitowaæ
wydatki np. na kuracje przewlek³ego zapalenia w¹troby. Drogie, ale stanowi¹ce dla chorego „byæ albo nie byæ”.
Zdajê sobie jednoczeœnie sprawê, ¿e autorytetom, których wsparcie mi siê marzy, z wy¿ej wspomnianych
powodów, trudno z producentami leków siê nie liczyæ. Taki nasz polski paradoks... mamy pieniêdzy ma³o, dlatego
wydajemy du¿o.
Dr n. med. Maciej Krzanowski
Strona 11
Kszta³cimy siê
13 kwietnia br. w Wiœle odby³a siê konferencja nt: ,,Mo¿liwoœci wspó³pracy z podmiotami trzeciego
sektora w dziedzinie œwiadczenia us³ug opiekuñczych”
Tematem pierwszej prelekcji by³: ,,Udzia³ funduszy strukturalnych w szkoleniu sanitariuszek szpitalnych”,
zaprezentowany przez Tadeusza Durczoka, Prezesa Zarz¹du Stowarzyszenia Wspó³pracy Regionalnej.
Dyrektor SP Centralnego Szpitala Klinicznego Œl¹skiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach, Zbigniew
Swoboda, przedstawi³ interesuj¹cy wyk³ad nt:,,Ewolucja rynku us³ug zdrowotnych.Wybrane aspekty
epidemiologiczne, demograficzne i migracyjne”.
Kolejny wyk³ad zosta³ przedstawiony przez Tatianê Lewick¹, eksperta merytorycznego szkoleñ w SP CSK
ŒUM i dotyczy³ aspektów przygotowania zawodowego sanitariuszek szpitalnych, w oparciu o doœwiadczenia
w³asne.
,,Prawne aspekty wspó³pracy spó³dzielni socjalnych z placówkami s³u¿by zdrowia w œwietle
obowi¹zuj¹cych przepisów prawnych”, to temat kolejnej prezentacji, której autorem by³ Marcin Swoboda,
z-ca dyrektora ds. Organizacyjno – Prawnych SP CSK ŒUM w Katowicach.
Pielêgniarka Oddzia³owa Oddzia³u Gastroenterologicznego SP CSK ŒUM w Katowicach, Mariola
Kud³acik – Walczak przedstawi³a zakres oraz zalety wspó³pracy pracowników medycznych z sanitariuszkami
szpitalnymi.
Lidia Lasota, cz³onek spó³dzielni socjalnej ,, Szansa i Wsparcie”, omówi³a korzyœci pracy w spó³dzielni
socjalnej na rzecz chorego.
W konferencji uczestniczy³y: Naczelna Pielêgniarka i Prze³o¿ona Pielêgniarek ZZOZ w Cieszynie.
Organizacja konferencji finansowana by³a ze œrodków UE.
Agata Sadowska -Mêtel
Przeo³o¿ona Pielêgniarek
KONFERENCJA DIABETOLOGICZNA
20 maja br. odby³a siê w Karwinie Miêdzynarodowa Konferencja Diabetologiczna, która zosta³a
zorganizowana przez Karwiñski Szpital Górniczy. Do uczestnictwa w konferencji zosta³y zaproszone: Naczelna
Pielegniarka - Ewa Kielar, Prze³o¿ona Pielêgniarek - Agata Sadowska-Mêtel oraz Pielêgniarka Poradni
Diabetologicznej ZZOZ w Cieszynie - Joanna Sochacka..
W czasie konferencji poruszane by³y najbardziej aktualne problemy leczenia oraz opieki nad pacjentem
z cukrzyc¹. Prezentowano metody leczenia cukrzycy, w postaci pomp insulinowych oraz insuliny wziewnej.
Spoœród wielu tematów prezentowanych w trakcie konferencji by³a dietoterapia, powik³ania cukrzycy, sposoby
i metody pielêgnacji oraz opieki nad chorym i jego rodzin¹.
Jednym z punktów programu by³o zwiedzanie Karwiñskiego Szpitala Górniczego. Jest to zmodernizowany
szpital wyposa¿ony w najnowszy sprzêt diagnostyczny i leczniczy. Ciekawostk¹ by³o to, ¿e personel szpitala
ubrany jest w jednakowe ubrania, a ich kolor zale¿a³ od zajmowanego stanowiska.
Udzia³ w Konferencji da³ mo¿liwoœæ wzbogacenia naszej wiedzy, a przede wszystkim by³ okazj¹ do
nawi¹zania nowych kontaktów i wymiany doœwiadczeñ zawodowych.
Joanna Sochacka
Strona 12
120-lecie Szpitala Œl¹skiego
25.03.1888 r. - 25.03.2008 r.
W bie¿¹cym roku mija 120 rocznica rozpoczêcia prac budowlanych pierwszego obiektu Szpitala Œl¹skiego, jakim jest
budynek (po prawej stronie) przy wjeŸdzie do Szpitala ze strony ulicy Bielskiej. Aktualnie mieszcz¹ siê w nim poradnie
specjalistyczne: ginekologiczno-po³o¿nicza oraz poradnia chorób tarczycy. Obok drzwi wejœciowych, do dnia dzisiejszego,
widnieje wmurowana w œcianê budynku data: 1888. Umownie przyjmuje siê j¹ jako datê za³o¿enia szpitala. Pierwotnie
budynek ten s³u¿y³ jako dom mieszkalny Zarz¹dcy szpitala, w póŸniejszych latach mieœci³a siê w nim Izba Przyjêæ.
Historia powstania Szpitala Œl¹skiego jest d³uga. Propozycja za³o¿enia z³o¿ona by³a przez ks. Franciszka Michejdê,
przywódcê obozu polsko-ewangelickiego w roku 1882. Przej¹³ j¹ i nastêpnie przystapi³ do realizacji ks. Teodor Haase,
przywódca radykalnego obozu niemieckiego. Szpital mia³ s³u¿yæ wszystkim mieszkañcom Ksiêstwa Cieszyñskiego, bez
wzglêdu na narodowoœæ i przekonania religijne. Po trwaj¹cych przez kilka lat pracach budowlanych i urz¹dzaniu pawilonów
uroczyste otwarcie Szpitala Œl¹skiego nast¹pi³o 14 czerwca 1892 roku.
W roku 1988 obchodziliœmy uroczyœcie 100–lecie szpitala. Z tej okazji wydana zosta³a ksi¹¿ka „Szpital Œl¹ski
w Cieszynie 1888-1988” zawieraj¹ca historiê naszego szpitala. W roku ubieg³ym w ramach obchodów rocznicowych
Œl¹skiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach na sesji naukowej przedstawiono publikacjê „Znaczenie Szpitala
Œl¹skiego dla lecznictwa w regionie”, w ramach 125 rocznicy powstania idei za³o¿enia szpitala (przedruk: „Wiadomoœci
z ulicy Bielskiej 4” nr-y 102-104).
125-lecie za³o¿enia szpitala przypada na rok 2013. Jak bêdzie wygl¹da³ nasz szpital za 5 lat, w kontekœcie
planowanych i rozpoczêtych ju¿ zmian, na tle 125 letniej historii, której pocz¹tek siêga wieku XIX ?
lek. Danuta B³ahut-Zaleska
Strona 13
Takie sobie refleksje…
POZYTYWKA
Czas wakacyjny to czas beztroski,
czas odpoczynku, niemyœlenia o codziennoœci, czas
szwêdania
po znajomych i obcych bezdro¿ach,
czas realizowania marzeñ, czas zachwytów,
kumulowania wra¿eñ, czas pozytywnych uczuæ, ale to
tak¿e czas myœlenia o bliskich osobach.
Brodz¹c w wodach ciep³ych mórz zbieramy
muszelki, te du¿e, i te zupe³nie malutkie, i ju¿
wyobra¿amy sobie uœmiech na twarzy mamy, która
wys³uchawszy opowieœci udekoruje nimi swoj¹
³azienkê. Ciep³ymi wieczorami, spaceruj¹c nadmorskim
deptakiem, przygl¹damy siê licznym kramom
z ró¿noœciami z ca³ego œwiata. O! Ten mieni¹cy siê
tajemniczo kamieñ - „noc Kairu” bêdzie piêknie zdobiæ
szyjê mojej ¿ony. A te przepysznie kolorowe poduchy
tureckie, to w sam raz do salonu mojej bratowej, a to
wspania³e inkrustowane biureczko, na pewno, spodoba
siê mojej teœciowej...
I ja te¿ tak robiê. Kiedy wyje¿d¿am z zespo³em
na tournée, zawsze znajdujê czas, aby w kramikach lub
na pchlich targach znaleŸæ coœ ciekawego. I tak: ze
starej, greckiej zapinki do sukni zrobi³am piêkny pasek,
a tureckie ozdobne pantofle przyci¹gaj¹ wzrok, kiedy je
ubieram. Wiekowy, zakupiony, na Kazimierzu
w Krakowie, rzygacz podpiera witra¿owy klosz lampy,
a wenecka porcelanowa, karnawa³owa maska,
zawieszona w pokoju na œcianie, kusi tajemniczoœci¹
i zapowiedzi¹ zabawy.
Trafi³am na takie ciekawe miejsce i tutaj,
w Cieszynie. Niewielki sklep ze starociami, mi³a Pani,
która opowiada historiê zdobycia poszczególnych
rzeczy i przyjazna, leniwa sunia tworz¹ mi³y klimat
sprzyjaj¹cy wyszukiwaniu „pere³ek”. I tak sta³am siê
w³aœcicielk¹ rêcznie wyrabianych, szklanych popielnic,
skórzanych kubków do gry w koœci (wraz z koœæmi
z koœci jelenia), niezwyk³ych, barwnych œwieczników
i... pozytywki.To mój najciekawszy nabytek, w postaci
bia³o-zielonego kielicha graj¹cego wzruszaj¹c¹ melodiê
z filmu: Doktor ¯iwago. Kiedy, po nakrêceniu,
podnoszê go, to gra, a kiedy odstawiam na stó³,
przestaje. Wyobrazi³am sobie, ¿e powinien s³u¿yæ
m³odym rodzicom usypiaj¹cym dziecko. Nastrój
melodii doskonale wspó³gra z sennym nastrojem
wieczoru. Nie wiem, czy ta pozytywka zmieni
w³aœciciela, bo jestem do niej przywi¹zana, ale wiem
jedno; warto szukaæ. Warto szukaæ w ró¿nych miejscach
œwiata, gdziekolwiek bêdziemy, rzeczy, które naszym
bliskim i nam sprawi¹ radoœæ, które przez d³ugie lata
bêd¹ kojarzyæ siê nam z czasem radosnym, piêknym,
niekoniecznie wakacyjnym, które w trudnych chwilach
pomagaj¹ nam oderwaæ siê od problemów i uciec
(choæby na chwilê) w œwiat wspomnieñ.
¯yczê Pañstwu owocnych i ciekawych
poszukiwañ.
Barbara Karnas
Strona 14
Poznajmy siê
Pododdzia³ Rehabilitacji
Pododdzia³ Rehabitacji powsta³ przy oddziale UrazowoOrtopedycznym w 1980r. Jako samodzielny oddzia³ istnieje od 1984 r.
Ordynatorem oddzia³u jest lek.med. Krystyna Dzwonek-Madecka,
neurolog, specjalista z zakresu rehabilitacji.
Zespo³em pielêgniarskim kieruje pielêgniarka Bogus³awa Kisia³a.
Opiekê nad chorymi sprawuje zespó³ w sk³ad którego wchodz¹:
lekarze:
lek.med. Eugeniusz Kondzio³ka, z-ca ordynatora, internista, neurolog,
lek.med. Agnieszka Dubel, m³odszy asystent, w trakcie specjalizacji
w zakresie rehabilitacji,
pielêgniarki:
Stanis³awa Doleszczak, Karina Duda, Bogus³awa Go³yszny, Renata
Harmatiuk, Alicja Nawrat, Anna Sobieraj
rehabilitanci: mgr rehabilitacji Lechos³aw Chmielniak, mgr Monika
Guznar, licencjat rehabilitacji Rafa³ Hanik, tech. fizjoterapii
Bogus³awa Brenner, tech. fizjoterapii Bogdan Borka³a, tech.
fizjoterapii Mariola Pieszka
Sekretarka medyczna: Katarzyna Strz¹da³a
Oddzia³ dysponuje 27 ³ó¿kami w salach 3-4 osobowych.
W oddziale znajduje siê sala gimnastyczna, gabinet fizykoterapii,
gdzie wykonuje siê pe³ny zakres kinezyterapii, masa¿e suche oraz
zabiegi fizykalne: diadynamik, ultradŸwiêki, jontoforeza, fonoforeza,
elektrostymulacje, galwanizacje, interdyn, BV, kwarcówka, sollux,
pr¹dy Tensa.
Laseoterapia, magnetoterapia i krioterapia - wykonywane s¹
w Pracowni Rehabilitacyjnej.
W oddziale prowadzone s¹ æwiczenia logopedyczne, przez mgr
Krystynê Hnidec, oraz odbywaj¹ siê spotkania z psychologiem mgr
Ma³gorzt¹ Soko³owicz.
Rocznie przyjmujemy oko³o 580 pacjentów, w tym po œwie¿ych
udarach, amputacjach i urazach.
Okres oczekiwania na pobyt w oddziale wynosi oko³o roku, dla
pacjentów neurologicznych i poszpitalnych do 3 miesiêcy.
Plany Oddzia³u:
zakup lasera i rozszerzenie rehabilitacji o zabiegi wodne. Stworzenie
wiêkszego zaplecza dla pacjentów w postaci œwietlico-jadalni,
gabinetu do laseroterapii i terapii zajêciowej oraz gabinetu dla
logopedy i psychologa.
Opracowanie:
Krystyna Dzwonek - Madecka,
Bogus³awa Kisia³a
Szanowni Pañstwo Redakcja “Wiadomoœci...” przeprasza za
niezamierzony b³¹d w pisowni nazwiska pani Jolanty Kubicy, w opisie
Oddzia³u Urologicznego (poprzedni numer biuletynu). Jeszcze raz serdecznie
przepraszamy i jednoczeœnie prosimy o pomoc w ujêciu chochlika
drukarskiego, którego zdjêcie zamieszczamy obok :)
red
I rz¹d od lewej: Boguslawa Kisia³a, Eugeniusz Kondzio³ka, Krystyna Dzwonek-Madecka,Rafa³
Hanik. Stoj¹: Bogdan Borka³a, Bogus³awa Brenner, Alicja Nawrat, Lechos³aw Chmielniak,
Katarzyna Strz¹da³a, Monika Guznar. Celina Kostorz.
UGUL
Pacjentka w trakcie rehabilitacji
Gabinet fizykoterapii
Strona 15
Zespó³ Redakcyjny:
Dariusz Babiak, Barbara Karnas-Greñ, Agata Sadowska-Mêtel, Szymon Szwarc
Adres: ZZOZ w Cieszynie, ul. Bielska 4, 43- 400 Cieszyn,
email: [email protected]