Lectio quarta - Konrad Dominas

Język łaciński z elementami kultury antycznej
Studia Środkowoeuropejskie
dr Konrad Dominas
Lectio quarta
Ogólne informacje o koniugacjach.
Indicativus i imperativus praesentis activi czterech koniugacji.
Źródła prezentacji:
O. Jurewicz, L. Winniczuk, J. Żuławska,
Język łaciński. Podręcznik dla lektoratów szkół wyższych, Warszawa 1995.
S. Kalinowski, Aurea dicta. Złote myśli, Kraków 1997.
www.konrad-dominas.pl
[email protected]
dr Konrad Dominas
Pracownia Humanistycznych Studiów Interdyscyplinarnych
WFPiK UAM Poznań
Język łaciński z elementami kultury antycznej
Studia Środkowoeuropejskie
Lectio quarta
Trzy sentencje łacińskie
Amicus Plato, sed magis
amica veritas
Platon jest przyjacielem, ale prawda
jest większą przyjaciółką
Anseres capitolinae
Gęsi kapitolińskie
Żywot Arystotelesa, XIII w.
Liwiusz, Ab urbe condita libri, 5, 47.
Arbiter elegantiarum
Mistrz dobrego smaku
Tacyt, Annales, XVI, 18.
www.konrad-dominas.pl
[email protected]
dr Konrad Dominas
Pracownia Humanistycznych Studiów Interdyscyplinarnych
WFPiK UAM Poznań
Język łaciński z elementami kultury antycznej
Studia Środkowoeuropejskie
Lectio quarta
Zwroty i skróty
e.g. – exempli gratia
na przykład
editio princeps
pierwodruk, pierwsze wydanie
eo ipso
tym samym
ergo
więc, zatem
errata
błędy, wykaz błędów
www.konrad-dominas.pl
[email protected]
dr Konrad Dominas
Pracownia Humanistycznych Studiów Interdyscyplinarnych
WFPiK UAM Poznań
Język łaciński z elementami kultury antycznej
Studia Środkowoeuropejskie
Lectio quarta
Koniugacje – uwagi ogólne
W języku łacińskim wyróżniamy cztery koniugacje.
O przynależności czasownika do właściwej koniugacji decyduje zakończenie tematu.
Do koniugacji I, II i IV należą czasowniki, których temat kończy się na samogłoskę;
koniugacja III obejmuje tematy spółgłoskowe.
Do koniugacji I należą czasowniki, których temat kończy się na –a; do koniugacji II –
czasowniki, których temat kończy się na –ē (długie); do koniugacji IV – czasowniki,
których temat kończy się na –i.
Temat czasownika występuje wyraźnie w bezokoliczniku (infinitivus praesentis) po
odrzuceniu końcówki –re oraz w 2 osobie singularis imperativi praesentis.
www.konrad-dominas.pl
[email protected]
dr Konrad Dominas
Pracownia Humanistycznych Studiów Interdyscyplinarnych
WFPiK UAM Poznań
Język łaciński z elementami kultury antycznej
Studia Środkowoeuropejskie
Lectio quarta
Koniugacja II i III – różnice
Na pierwszy rzut oka bezokolicznik II i III koniugacji jest taki sam, videre, capere, legere
Samogłoska e w bezokoliczniki koniugacji II jest długa i należy do tematu – video,
vidēre, natomiast w koniugacji III e jest krótkie i pełni rolę spójki między spółgłoskowym
tematem a końcówką bezokolicznika –re, lego, legĕre.
Gdy nie znamy iloczasu przedostatniej zgłoski bezokolicznika zakończonego na –ere,
możemy odróżnić koniugację II od III po pierwszej osobie singularis, video, timeo,
habeo, lego, scribo, mitto.
Koniugacja III obejmuje także czasowniki o temacie rozszerzonym przez samogłoskę –i
(w bezokoliczniku występuje jednak tylko spójka e) np. capio, capere.
www.konrad-dominas.pl
[email protected]
dr Konrad Dominas
Pracownia Humanistycznych Studiów Interdyscyplinarnych
WFPiK UAM Poznań
Język łaciński z elementami kultury antycznej
Studia Środkowoeuropejskie
Lectio quarta
Cztery formy podstawowe każdego czasownika
amo 1. kochać
amo
amare
amavi
amatum
Indicativus
praesentis
activi, 1 sing.
Infinitivus
praesentis
activi
Indicativus
perfecti activi,
1 sing.
Supinum
scribo
scribere
scripsi
scriptum
scribo, psi, ptum 3. pisać
www.konrad-dominas.pl
[email protected]
dr Konrad Dominas
Pracownia Humanistycznych Studiów Interdyscyplinarnych
WFPiK UAM Poznań
Język łaciński z elementami kultury antycznej
Studia Środkowoeuropejskie
Lectio quarta
Koniugacja – wzory odmiany
Koniugacja
Temat
Indicativus
praesentis
activi
I
-a
orno
ornā-re
orna
II
-e
vide-o
vidē-re
vide
III
-spółgłoska
leg-o
cap-i-o
leg-ĕ-re
cap-ĕ-re
leg-e
cap-e
IV
-i
audi-o
audī-re
audi
www.konrad-dominas.pl
[email protected]
Infinitivus
praesentis
activi
Imperativus
praesentis
activi, 2. sing
dr Konrad Dominas
Pracownia Humanistycznych Studiów Interdyscyplinarnych
WFPiK UAM Poznań
Język łaciński z elementami kultury antycznej
Studia Środkowoeuropejskie
Lectio quarta
Indicativus praesentis activi
Koniugacja
I
II
III
IV
Singularis
1
orno
vidĕ-o
leg-o
capĭ-o
audĭ-o
2
orna-s
vide-s
leg-ĭ-s
cap-ĭ-s
audi-s
3
orna-t
vide-t
leg-ĭ-t
cap-ĭ-t
audi-t
Pluralis
1
ornā-mus
vidē-mus
leg-ĭ-mus
cap-ĭ-mus
audī-mus
2
ornā-tis
vidē-tis
leg-ĭ-tis
cap-ĭ-tis
audī-tis
3
orna-nt
vide-nt
leg-u-nt
cap-ĭ-u-nt
audĭ-u-nt
www.konrad-dominas.pl
[email protected]
dr Konrad Dominas
Pracownia Humanistycznych Studiów Interdyscyplinarnych
WFPiK UAM Poznań
Język łaciński z elementami kultury antycznej
Studia Środkowoeuropejskie
Lectio quarta
Imperativus praesentis activi
Koniugacja
I
II
2 os. sing
orna!
vide!
leg-e!
cap-e!
audi!
2 os. plur.
ornā-te!
vidē-te!
leg-ĭ-te!
cap-ĭ-te!
audī-te!
www.konrad-dominas.pl
[email protected]
III
IV
dr Konrad Dominas
Pracownia Humanistycznych Studiów Interdyscyplinarnych
WFPiK UAM Poznań