UWARUNKOWANIA PRAWNE REMEDIACJI GLEB W POLSCE

UWARUNKOWANIA PRAWNE
REMEDIACJI GLEB W POLSCE
Joanna Kwapisz
Główny specjalista
Tel. 22 57 92 274
Departament Gospodarki Odpadami
Obowiązujące
regulacje
prawne
Ochrona powierzchni
ziemi
Poziom UE:
Dyrektywa 2004/35/WE w sprawie odpowiedzialności za środowisko w odniesieniu do
zapobiegania i zaradzania szkodom wyrządzonym środowisku naturalnemu – tzw. ELD
Dyrektywa 2010/75/UE w sprawie emisji przemysłowych (dawna IPPC - zintegrowane
zapobieganie zanieczyszczeniom i ich kontrola) – tzw. IED
komunikat Komisji Europejskiej - Strategia tematyczna w dziedzinie ochrony gleby COM (2006)231
Obowiązujące
regulacje
prawne
Ochrona powierzchni
ziemi
Poziom krajowy:
ustawa z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych
ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska oraz wydane na jej
podstawie:
• rozporządzenie MŚ z dnia 9 września 2002 r. w sprawie standardów jakości gleby
oraz standardów jakości ziemi
ustawa z dnia 13 kwietnia 2007 r. o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie
oraz wydane na jej podstawie akty wykonawcze:
• rozporządzenie MŚ z dnia 30 kwietnia 2008 r. w sprawie kryteriów oceny
wystąpienia szkody w środowisku
• rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 4 czerwca 2008 r. w sprawie rodzajów
działań naprawczych oraz warunków i sposobu ich prowadzenia
ustawa z dnia 27 lipca 2001 r. o wprowadzeniu ustawy – Prawo ochrony środowiska,
ustawy o odpadach oraz o zmianie niektórych ustaw
Obowiązujące regulacje prawne – ustawa ,,szkodowa”
Ustawa o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie, stanowiąca
transpozycję dyrektywy ELD, wprowadza pojęcia:
• szkoda w środowisku w powierzchni ziemi - zanieczyszczenie gleby lub ziemi, w
tym w szczególności zanieczyszczenie mogące stanowić zagrożenie dla zdrowia
ludzi i środowiska
• rozporządzenie Ministra Środowiska w sprawie kryteriów oceny wystąpienia szkody
w środowisku wskazuje, że:
– kryterium, oceny wystąpienia szkody w środowisku w powierzchni ziemi jest
przekroczenie standardów jakości gleby i ziemi oraz konieczność zmiany
dotychczasowego sposobu wykorzystania powierzchni ziemi
• działania naprawcze, których rodzaje określono w rozporządzeniu Ministra
Środowiska w sprawie rodzajów działań naprawczych oraz warunków i sposobu ich
prowadzenia
– przywrócenie jakości gleby i ziemi do stanu wymaganego standardami
Regulacje tej ustawy wskazują, że w przypadku wystąpienia szkody w środowisku podmiot
obowiązany jest do podjęcia działań naprawczych
Obowiązujące regulacje prawne – Prawo ochrony środowiska
W odniesieniu do szkód w środowisku w powierzchni ziemi, które wystąpiły przed
dniem
30 kwietnia 2007 r. stosuje się uchylone, czasowo utrzymane w mocy przepisy
ustawy – Prawo ochrony środowiska (art. 35 ust. 1 ustawy „szkodowej”)
Szczegółowe regulacje zostały zawarte w dziale IV Ochrona powierzchni ziemi
(art. 101-111)
• standard jakości określa zawartość niektórych substancji w glebie albo ziemi,
poniżej których żadna z funkcji pełnionych przez powierzchnię ziemi, oceniana
na podstawie jej faktycznego zagospodarowania i wykorzystania, nie jest
naruszona
• w przypadku stwierdzenia przekroczenia wartości dopuszczalnej stężenia
substancji w badanej glebie lub ziemi istnieje obowiązek jej rekultywacji
• rekultywacja zanieczyszczonej gleby lub ziemi polega na ich przywróceniu do
stanu wymaganego standardami jakości
Obowiązujące regulacje prawne – ustawa „wprowadzająca”
Ustawa o wprowadzeniu ustawy – Prawo ochrony środowiska, ustawy o
odpadach oraz o zmianie niektórych ustaw
Poprzez art. 13 ustawy wprowadzającej, dla określonych przypadków,
ograniczono zakres obowiązku rekultywacji.
Jeżeli podmiot zobowiązany do rekultywacji zanieczyszczonej gleby
wykaże, że zanieczyszczenie nastąpiło przed dniem 1 września 1980 r. – tj.
przed wprowadzeniem ustawy o ochronie i kształtowaniu środowiska –
działania związane z rekultywacją można przeprowadzić w węższym
zakresie.
IED – obowiązki dot. gleb i wód gruntowych
Dyrektywa IED nakłada na prowadzącego instalację nowe obowiązki w zakresie
ochrony gleb i wód gruntowych dotyczące:
opracowania sprawozdania bazowego – „raportu początkowego”
zawierającego informacje na temat zanieczyszczenia gleby i wód gruntowych
substancjami powodującymi ryzyko (art. 22, ust. 2),
w trakcie eksploatacji instalacji (art. 14 i art. 16)
• prowadzenia monitoringu gleby (raz na 10 lat) i wód gruntowych (raz na
5 lat)
lub
• prowadzenia systematycznej oceny ryzyka zanieczyszczenia gleby i
wód gruntowych
dokonania oceny stanu zanieczyszczenia gleby i wód gruntowych po
zakończeniu eksploatacji instalacji – „raportu końcowego” (art. 22 ust. 3).
Projekt ustawy zmieniającej ustawę Poś
Projekt ustawy o zmianie ustawy – Prawo ochrony środowiska oraz niektórych
innych ustaw
• transpozycja przepisów dyrektywy IED
• doprecyzowanie uporządkowanie przepisów dotyczących powierzchni ziemi
Przedmiotowy projekt znajduje się obecnie na etapie prac Komitetów Rady Ministrów
Sposób realizacji obowiązków dot. ochrony powierzchni ziemi
w oparciu o obowiązujące przepisy stwierdzone zanieczyszczenie
stanowi:
• szkodę w środowisku w powierzchni ziemi podlegającą obowiązkowi
działań naprawczych na podstawie ustawy „szkodowej” (dyrektywa
IED nie narusza dyrektywy ELD).
• zanieczyszczenia powierzchni ziemi, które powstały przed dniem 30
kwietnia 2007 r., podlegające rekultywacji na podstawie uchylonych,
utrzymanych czasowo w mocy, przepisów ustawy – Poś.
Oznacza to, że pojawia się obowiązek rekultywacji/działań
naprawczych polegający na przywróceniu gleby i ziemi do stanu
wymaganego standardami jakości gleby i ziemi
Definicje
remediacja – poddanie gleby, ziemi i wód gruntowych działaniom mającym na
celu usunięcie lub zmniejszenie ilości, kontrolowanie oraz ograniczenie
rozprzestrzeniania się substancji powodujących ryzyko, tak, aby teren
zanieczyszczony przestał stwarzać zagrożenie dla zdrowia ludzi lub stanu
środowiska, z uwzględnieniem obecnego i planowanego w przyszłości sposobu
użytkowania terenu; w uzasadnionych przypadkach remediacja może polegać
na samooczyszczaniu, jeżeli przynosi ono największe korzyści dla środowiska
• pojęcie remediacji nie jest zdefiniowane w Dyrektywie IED, lecz zostało
użyte w definicji konkluzji dotyczących BAT, która odnosi się do tego
rodzaju działań
samooczyszczanie – to biologiczne, chemiczne i fizyczne procesy, których
skutkiem jest ograniczenie ilości, ładunku, stężenia, toksyczności, dostępności oraz
rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń w glebie, ziemi i wodach, przebiegające
samoistnie, bez ingerencji człowieka, ale których przebieg może być przez
człowieka wspomagany
Definicje
powierzchnia ziemi – uzupełniono dotychczasową definicję o wody gruntowe
historyczne zanieczyszczenie powierzchni ziemi – poprzez wprowadzenie
daty granicznej, która już funkcjonuje w obowiązującym systemie prawnym (art. 35
ustawy szkodowej) pozwoli w prostszy sposób rozróżnić zanieczyszczenia gleb i
stosować właściwą podstawę prawną przy podejmowaniu remediacji
substancja powodująca ryzyko – to substancja stwarzająca zagrożenie i
mieszanina stwarzająca zagrożenie w rozumieniu przepisów ustawy o
substancjach chemicznych i ich mieszaninach
Rozporządzenie w sprawie oceny zanieczyszczenia
Delegacja do wydania rozporządzenia, w którym zostaną określone:
• etapy identyfikacji terenów zanieczyszczonych
• lista działalności mogących z dużym prawdopodobieństwem powodować historyczne
zanieczyszczenie powierzchni ziemi
• dopuszczalne zawartości w glebie oraz dopuszczalne zawartości w ziemi niektórych
substancji powodujących ryzyko
• referencyjne metodyki wykonywania badań właściwości i zanieczyszczenia gleby
i ziemi
W razie potrzeby, w rozporządzeniu mogą zostać określone:
• dodatkowe wymagania dotyczące oceny wystąpienia zanieczyszczenia powierzchni
ziemi na terenie zakładu, gdzie eksploatowana jest lub była w przeszłości instalacja
wymagająca uzyskania pozwolenia zintegrowanego, w tym wymagania dotyczące
zakresu i sposobu sporządzenia:
• raportu początkowego
• monitoringu w trakcie eksploatacji instalacji
• raportu końcowego
• referencyjne metodyki modelowania rozprzestrzeniania substancji w glebie, ziemi
i wodach gruntowych.
Projekt planu remediacji
Obowiązany do remediacji /działań naprawczych (władający powierzchnią ziemi lub
sprawca) przygotowuje i przedkłada organowi projekt planu remediacji, który zawiera określone w ustawie - informacje na temat m.in.
•
•
•
•
•
właściwości gleby oraz rodzaju pokrycia terenu, w tym roślinności, zabudowy
sposobu użytkowania zanieczyszczonego terenu
rodzaj zanieczyszczenia
aktualna i docelowa zawartość w glebie i w ziemi substancji powodujących ryzyko
oceny występowania znaczącego zagrożenia dla zdrowia ludzi lub stanu środowiska
na danym terenie; której wynik daje możliwość odstąpienia od remediacji gdy nie ma
zagrożenia (proj. art. 101n – opis dokonywania oceny oraz fakultatywne upoważnienie
do wydania rozporządzenia w tej sprawie)
• budowy geologicznej i warunków hydrogeologicznych
• planowanego sposobu prowadzenia remediacji
• sposobu potwierdzenia prawidłowego wykonania remediacji, w tym miejsce sposób
przeprowadzenia kontrolnych pomiarów w glebie i ziemi zawartości substancji
powodujących ryzyko oraz sposób ich udokumentowania
Plan remediacji ustala regionalny dyrektor ochrony środowiska w drodze decyzji
Plan remediacji
Dokonując w planie remediacji oceny występowania zagrożenia uwzględnia się w
szczególności:
- formę w jakiej występuje zanieczyszczenia i jego biodostępność,
- możliwość rozprzestrzeniania się zanieczyszczenia,
- potencjalne drogi narażenia z uwzględnieniem rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń w
zależności od właściwości gleb, budowy geologicznej,
- elementy środowiska oraz ludzi, którzy mogliby ucierpieć w wyniku zanieczyszczenia, w
tym w szczególności występowanie na terenie zanieczyszczonym i w okolicy: gruntów
uprawnych, ogródków, parków, placów zabaw, budynków mieszkalnych, chronionych
siedlisk i gatunków, zasobów wody pitnej i ujęć wody.
Sposób prowadzenia remediacji
Przy ustalaniu w planie remediacji sposobu jej prowadzenia należy kierować się
następującymi zasadami:
•
W pierwszej kolejności należy rozważyć usunięcie zanieczyszczenia do poziomu
dopuszczalnej zawartości
• Można odstąpić od usunięcia zanieczyszczenia do dopuszczalnej zawartości gdy:
– nie istnieje techniczna możliwość usunięcia zanieczyszczenia;
– negatywne skutki dla środowiska prowadzenia działań byłyby niewspółmiernie
wysokie do korzyści w środowisku;
– przeprowadzona analiza kosztów i korzyści dla kilku wariantów wykaże, że koszty
oczyszczania byłyby nieproporcjonalnie wysokie w stosunku do korzyści
w środowisku i zasadne jest wykonanie remediacji sposobem innym niż oczyszczanie
powierzchni ziemi.
i w takich przypadkach w planie remediacji określa się:
– sposób zmniejszenia ilości zanieczyszczeń
– ograniczenie możliwości rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń, w tym także
pomiary
– przeprowadzenie samooczyszczania (również wspomaganego samooczyszczania),
w tym także pomiary, sposób ograniczenia dostępu ludzi do zanieczyszczonego
terenu, wskazanie konieczności zmiany sposobu użytkowania zanieczyszczonego
terenu
Sposób prowadzenia remediacji
Regionalny dyrektor ochrony środowiska dokonuje oceny wykonania
remediacji, która polega na stwierdzeniu zgodności jej wykonania
z ustalonym planem remediacji.
W przypadku gdy stwierdzono niezgodność wykonania remediacji z
ustalonym planem remediacji stosuje się przepisy o postępowaniu
egzekucyjnym w administracji.
Identyfikacja terenów zanieczyszczonych
Starosta dokonuje identyfikacji terenów, na których prowadzona była
przed 30 kwietnia 2007 r. działalność mogąca z dużym
prawdopodobieństwem powodować historyczne zanieczyszczenie
powierzchni ziemi i dokonuje wstępnej oceny występowania
zanieczyszczenia gleby i ziemi na tych terenach
Starosta sporządza listę terenów, na których stwierdził występowanie
potencjalnych historycznych zanieczyszczeń powierzchni ziemi
Władający powierzchnią ziemi na wniosek starosty udostępnia wszelkie
dostępne informacje o występowaniu historycznego zanieczyszczenia
powierzchni ziemi oraz jego możliwych źródłach
Identyfikacja terenów zanieczyszczonych
Regionalny dyrektor ochrony środowiska ustala i aktualizuje przynajmniej
raz na 5 lat harmonogram remediacji historycznych zanieczyszczeń
powierzchni ziemi, do których remediacji jest obowiązany.
Ustalając i aktualizując harmonogram, uwzględnia się potrzebę wykonania
w pierwszej kolejności remediacji terenów, które stanowią największe
zagrożenie dla zdrowia ludzi lub środowiska oraz możliwość finansowania
tych działań.
Wniosek o wydanie pozwolenia zintegrowanego
Dla instalacji, które wykorzystują, produkują lub uwalniają substancje
powodujące ryzyko wniosek o wydanie pozwolenia powinien zawierać:
• raport początkowy
– aktualne informacje na temat zanieczyszczenia terenu zakładu tymi
substancjami
• opis stosowanych sposobów zapobiegania emisjom do gleby, ziemi i wód
gruntowych
• propozycje dotyczące:
– systematycznej oceny ryzyka zanieczyszczenia terenu zakładu
Raport końcowy
• przed przystąpieniem do zakończenia eksploatacji instalacji prowadzący
sporządza i przedkłada organowi właściwemu do wydania pozwolenia
raport końcowy
• raport zawiera:
- informacje na temat planowanego sposobu użytkowania terenu
- aktualne informacje na temat zanieczyszczenia terenu zakładu
• raport przygotowany jest w sposób umożliwiający porównanie z raportem
początkowym, w szczególności poprzez ilościowe porównanie informacji na
temat zanieczyszczenia
DZIEKUJĘ ZA UWAGĘ
Joanna Kwapisz
tel. 22 57 92 274
Departament Gospodarki Odpadami