docpodaż równowaga rynkowa
download 
Reklamacja Transkrypt
podaż równowaga rynkowa
Autor: mgr Andrzej Kacprzyk mgr J. Karol Słowiński I. Popyt, podaż równowaga rynkowa Spis treści: Wstęp 1. Prawo popytu — nietypowe zależności między ceną a popytem 2. Prawo podaży. Podaż i cena a czynnik czasu 3. Równowaga rynkowa — model pajęczyny 4. Równowaga rynkowa a ingerencja państwa Słowa kluczowe: rynek, cena, popyt, podaż, krzywa popytu, krzywa podaży, okres ultrakrótki, okres krótki, okres długi, równowaga rynkowa, rynek doskonały, paradoks Giffena, paradoks Veblena, paradoks spekulacyjny, model pajęczyny, ingerencja państwa, kontrola cen. Wstęp W gospodarce rynkowej podmioty gospodarcze nieustannie podejmują decyzje: co, jak i dla kogo produkować. Laureat nagrody Nobla w dziedzinie ekonomii — Friedrich von Hayek — uważa, że sprawność działania mechanizm rynkowy zawdzięcza przede wszystkim systemowi cen, które skupiają w użytecznej formie bardzo dużo informacji. System ten sygnalizuje szybko, czego potrzebują konsumenci, ile kosztuje dane dobro i jakie zasoby są doraźnie dostępne. W ten sposób ceny determinują i koordynują decyzje sprzedawców i konsumentów. Ceny z kolei ustalają się w wyniku wzajemnej interakcji popytu i podaży. Gdy mechanizm ten działa w sposób niezakłócony na rynku ustala się stan równowagi. Właśnie te trzy elementy: podaż, popyt i mechanizm równowagi będą przedmiotem analizy w niniejszym module. Materiały z wykładu dotyczące popytu zostaną wzbogacone o analizę dotyczącą nietypowych wprowadzony zostanie zależności czynnik między czasu. ceną Również a popytem. Z kolei, w rozważaniach w analizie dotyczących podaży równowagi rynkowej wprowadzony zostanie czynnik czasu, a ponadto przedstawiony zostanie wpływ ingerencji rządu w mechanizmy rynkowe na tę równowagę. © Wyższa Szkoła Gospodarki w Bydgoszczy 1 1. Prawo popytu — nietypowe zależności między ceną a popytem Będące jednym z fundamentów ekonomii prawo popytu mówi, że wzrost ceny powoduje spadek popytu natomiast spadek ceny powoduje wzrost popytu. Innymi słowy oznacza to istnienie odwrotnej (ujemnej) zależności między popytem a ceną. Jest to typowa zależność, w rzeczywistości występują jednak również nietypowe reakcje popytu na zmianę ceny: - popyt może nie reagować na zmianę ceny, jest to tzw. popyt sztywny (doskonale nieelastyczny) (rysunek 1a). Sytuacja taka ma miejsce w wypadku dóbr absolutnie niezbędnych, nieposiadających substytutów (np. sól, trumny, woda pitna, niektóre lekarstwa); - popyt reaguje na zmianę ceny krańcowo elastycznie, jest to popyt doskonale elastyczny (rysunek 1b). Przy cenie P1 wyznaczonej przez rynek firma może sprzedać całą swoją produkcję, natomiast jakikolwiek (nawet minimalny) wzrost ceny spowoduje utratę wszystkich klientów. Przypadek taki występuje na tzw. rynku doskonałym, czyli takim, który spełnia następujące postulaty: przejrzystości (transparencji), braku barier wejścia na rynek, rozproszenia po stronie popytu i podaży, racjonalności aktów kupna i sprzedaży oraz jednorodności oferowanych dóbr (zob. szerzej w: Milewski, Kwiatkowski (red.) 2005: 98); - wzrost ceny może pociągać za sobą wzrost popytu, a spadek ceny może spowodować spadek popytu. Jest to zachowanie nietypowe, paradoksalne (rysunek 1c), można wyróżnić tu trzy przypadki: paradoks Veblena, paradoks Giffena oraz paradoks spekulacyjny (zob. szerzej w: Milewski, Kwiatkowski (red.) 2005: 48-49). Rysunek 1. Nietypowe krzywe popytu Źródło: opracowanie własne © Wyższa Szkoła Gospodarki w Bydgoszczy 2 Studium przypadku — Palladium Przemysł elektroniczny ostrzega przed niedoborami palladium Palladium jest metalem używanym do produkcji elementów telefonów komórkowych oraz katalizatorów spalin w samochodach osobowych. Jego wykorzystanie w przemyśle ciągle wzrasta, niestety produkcja nie nadąża za popytem. Jeśli sytuacja się nie zmieni, to wkrótce nadejdą trudne czasy dla producentów. Największą szansą w zapełnieniu luki pomiędzy popytem a podażą są dostawy z Rosji. Kraj ten dostarcza na rynek światowy 70% tego metalu. Eksperci szacują, że rosyjskie zapasy skończą się na przełomie XX i XXI stulecia. Wstępem do nadchodzących problemów było wstrzymanie w 1997 na okres 6 miesięcy dostaw przez Rosję. Sytuacja ta spowodowała wzrost cen palladium do poziomu najwyższego od 18 lat. Po przywróceniu dostaw palladium przez Rosję ceny tego metalu pozostały na poziomie dwukrotnie wyższym niż rok wcześniej. Źródło: „Financial Times”, 19 listopada 1997 r. Wykres A. Nietypowe krzywe popytu Źródło: Palladium jest wykorzystywane do produkcji dóbr, na które istnieje rosnący popyt. Podaż tego metalu leży w rękach niezbyt solidnego dostawcy, tj. Rosji, to każda przerwa dostaw pociąga za sobą znacząca zmianę cen. Znaczący spadek podaży przedstawiony poprzez równoległe przesunięcie w lewo krzywej podaży, od punktu S1 do S2 powoduje wzrost ceny — z P1 do P2. Pomimo wznowienia dostaw przez Rosję ceny palladium pozostały na relatywnie wysokim poziomie. Krzywa podaży przesunęła się równolegle nieznacznie w prawo do S3, przy poziomie ceny P3. © Wyższa Szkoła Gospodarki w Bydgoszczy 3 2. Prawo podaży. Podaż i cena a czynnik czasu W przeciwieństwie do popytu, który bardzo elastycznie (niemal natychmiast) reaguje na zmianę czynników go określających, w przypadku podaży taka reakcja (procesy dostosowawcze) wymaga określonego czasu (rysunek 2). Można wyróżnić trzy sytuacje (Milewski, Kwiatkowski (red.) 2005: 52-53): - okres ultrakrótki, w którym praktycznie nie istnieje możliwość zwiększenia podaży (podaż jest stała) czyli krzywa podaży SS1 jest równoległa do osi rzędnych a cena jest funkcją wyłącznie popytu. Wzrost popytu (wskutek np. wzrostu dochodów nabywcy), który na rysunku 2 znajdzie wyraz w przesunięciu krzywej popytu z położenia DD1 do DD2 spowoduje wzrost ceny z P1 do P2 (punkt równowagi przesunie się z A do B); - okres krótki, w którym następują procesy dostosowawcze w ramach istniejącego potencjału wytwórczego (ma miejsce bardziej efektywne wykorzystanie posiadanych czynników produkcji). Krzywa podaży ma wówczas typowy kształt SS2, a wzrost podaży powoduje spadek ceny z P2 do P3 (punkt równowagi przesunie się z B do C); - okres długi, w którym istnieją największe możliwości wzrostu podaży, ponieważ firma ma czas na przeprowadzenie inwestycji, które skutkują zwiększaniem możliwości produkcyjnych. Krzywa podaży SS3 jest wówczas mniej stroma niż w okresie krótkim, ma miejsce dalszy spadek ceny P3 do P4, a punkt równowagi przesunie się z C do D. Rysunek 2. Podaż a czynnik czasu Źródło: Milewski, Kwiatkowski (red.) 2005: 53 © Wyższa Szkoła Gospodarki w Bydgoszczy 4 3. Równowaga rynkowa — model pajęczyny Na podstawie wcześniejszych rozważań można stwierdzić, że instrumentem, który przywraca równowagę w gospodarce rynkowej jest cena, która kształtuje się w wyniku gry podaży i popytu oraz oddziałuje zwrotnie na kształtowanie się tych wielkości. Istotą rynku jest mechanizm wahania się cen i ilości, dzięki któremu struktura produkcji samoistnie dostosowuje się do struktury społecznego zapotrzebowania — mechanizm ten jest określany jako „niewidzialna ręka rynku” (Smith 1904: IV.2.9). Analizując zmiany cen oraz rozmiarów popytu i podaży w dłuższym okresie można zauważyć, że charakteryzują się one ruchem cyklicznym, czyli regularnymi wahaniami o przeplatających się okresach wzrostu i spadku. Te wahania cen i ilości zależą od nachylenia krzywych podaży i popytu. Można je w prosty sposób przedstawić graficznie za pomocą tzw. modelu pajęczyny. Jest to model dynamiczny, ponieważ uwzględnia czynnik czasu. Załóżmy, że producenci potrzebują miesiąc, aby zareagować na zmianę ceny. Oznacza to, że cena z tego miesiąca (Pt) znajdzie odzwierciedlenie w podaży w miesiącu następnym (Qt+1). Biorąc powyższe pod uwagę możemy zapisać wielkość produkcji (podaży) w okresie przyszłym jako funkcję okresu bieżącego: QSt+1 = f(Pt) (1) Jak już stwierdziliśmy we wcześniejszych rozważaniach, konsumenci (w przeciwieństwie do producentów) podejmują swoje decyzje w reakcji na zmianę ceny niemal natychmiast. Stąd przyjmujemy, że rozmiary popytu w danym okresie (np. w danym miesiącu) są funkcją ceny produktu z tego samego okresu: QDt = f(Pt) (2) Dysponując funkcjami podaży i popytu możemy wyznaczyć równanie równowagi rynkowej w okresie t QSt = QDt (3) Opierając się na powyższych założeniach możemy prześledzić, jak zmieniają się rozmiary produkcji w reakcji na zmiany ceny. Rozważmy przypadek, w którym nachylenia krzywej podaży i popytu są identyczne (rysunek 3). Przyjmijmy, że cena w pierwszym miesiącu wynosi P1. Wielkość podaży w kolejnym miesiącu będąca funkcją tej ceny wyniesie Q2. Spowoduje to powstanie nadwyżki podaży nad popytem. Aby ją zlikwidować konieczne jest obniżenie ceny do P2. Podaż w trzecim miesiącu jest funkcją ceny w drugim miesiącu — ponieważ cena spadła do P2 oferowana ilość produktów zmniejszy się do Q3. Doprowadzi to do wystąpienia niedoboru produktów, którego zlikwidowanie wymaga wzrostu ceny do wyjściowego poziomu P1. W naszym przypadku cena będzie zatem oscylować między P1 a P2 natomiast rozmiary produkcji między Q2 a Q3. Ponieważ nachylenia krzywej podaży i popytu są identyczne amplituda występujących wahań będzie wciąż taka sama (doskonałe wahania cykliczne) (Rekowski 1993: 55). © Wyższa Szkoła Gospodarki w Bydgoszczy 5 Rysunek 3. Model pajęczyny — doskonałe wahania cykliczne Źródło: Rekowski 1993: 55 Inaczej przedstawia się sytuacja, gdy nachylenie krzywej podaży jest większe niż krzywej popytu (rysunek 4). Przyjmijmy, że cena w pierwszym miesiącu wynosi P1, a w reakcji na nią podaż w miesiącu drugim ukształtuje się na poziomie Q2. Produkcja o rozmiarach Q2 może być sprzedana po cenie P2. Oznacza to, że w trzecim miesiącu wielkość oferty wyniesie Q3 natomiast cena sprzedaży P3. Taka cena sprzedaży znajdzie swoje odbicie w podaży w czwartym miesiącu — wyniesie ona Q4. Jak widać, amplituda wahań cen i rozmiarów podaży zmniejsza się (stąd nazwa — wahania tłumione) dążąc do zera, czyli do punktu równowagi rynkowej. Rysunek 4. Model pajęczyny— wahania tłumione Źródło: Rekowski 1993: 56 © Wyższa Szkoła Gospodarki w Bydgoszczy 6 Studium przypadku :Rynek nowych samochodów w UE — rosnąca nadprodukcja i malejące zyski To był niezbyt zachęcający początek roku dla producentów samochodów w Europie. Nadwyżka produkcji, słabe prognozy sprzedaży nowych aut potwierdzały tezę o konieczności przeprowadzenia strukturalnych zmian w przemyśle motoryzacyjnym w celu zrównoważenia popytu z podażą. Producenci aut podjęli już działania, ale ich zakres niestety nie był wystarczający. Zmiany wprowadzane przez nich muszą był długotrwałe oraz drastyczne i uwzględniać połączenia firm (ang. mergers). „Najistotniejszy problem przemysłu motoryzacyjnego to stan długotrwałego braku równowagi pomiędzy popytem a podażą oraz zbyt słaba reakcja producentów na rzeczywiste zmiany zachodzące na rynku” — mówi profesor Garel Rys, wykładowca Cardiff Business School specjalizujący się w ekonomice przemysłu motoryzacyjnego. Słabnący popyt oraz obniżki cen stosowane do stymulowania popytu powodują niską rentowność producentów. Rynek aut jest w Europie nasycony. Permanentne nadwyżki podaży mogą spowodować niepokoje społeczne i polityczne oraz negatywne konsekwencje dla rządzących. Wielu producentów poszło drogą krótkookresowych przestojów produkcyjnych, aby zredukować nadwyżki podaży. Działaniom tym towarzyszy natychmiast wzrost produkcji innych producentów takich jak : Honda Toyota oraz Nissan. Producenci ci chcą zwiększyć podaż aut z 500 tys. do 650 tys. w 1999 roku. Oczywistą odpowiedzią na nadwyżki podaży oraz słaby popyt wydaje się być racjonalizacja produkcji oraz połączenia firm. Producenci aut zrobili jednak wszystko by zachować swoją niezależność. Każde połączenie firm miałoby wielki wpływ na ekonomię krajów europejskich. Prywatni akcjonariusze, związki zawodowe oraz rządy są niechętne do jakichkolwiek ustępstw w sytuacji, gdy w grę wchodzą miejsca pracy oraz dochody pracowników. Nie ma więc zgody na połączenia firm. W tej sytuacji producenci aut skupili się na redukcji kosztów by móc sprostać nisko kosztowym konkurentom. Popularna stała się „odchudzona produkcja”, obejmująca zmiany zarówno w technologii produkcji, jak i systemów zarządzania firmami. Zmiany w technologii produkcji obejmują zmniejszenie liczby produkowanych modeli, budowanie samochodów na ograniczonej liczbie modeli podwozi. Wszystkie te zabiegi zmierzające do ograniczenia kosztów produkcji są zdaniem analityków niewystarczające i nie doprowadzą do rozwiązania problemu nadprodukcji aut oraz zbyt niskiego popytu. Czy połączenia firm byłyby skutecznym rozwiązaniem? Źródło: „Financial Times”, 15 lutego 1996 r. © Wyższa Szkoła Gospodarki w Bydgoszczy 7 4. Równowaga rynkowa a ingerencja państwa Wolny rynek umożliwia ustalanie się cen wyłącznie w wyniku gry popytu i podaży. Często jednak rządy, kierując się względami politycznymi i społecznymi, decydują się na ingerencję w działanie mechanizmu rynkowego. Ingerencja taka może przyjmować różne formy — jedną z nich jest państwowa kontrola cen, polegająca na administracyjnym ustalaniu cen minimalnych, maksymalnych bądź urzędowych. Przyjrzyjmy się, jaki będzie efekt wprowadzenia przez rząd kontroli czynszu w mieszkaniach przeznaczonych na wynajem (rysunek 5). Narzędziem, którym posłużył się rząd jest wyznaczenie maksymalnej stawki wynajmu — przekroczenie jej przez właściciela mieszkania jest nielegalne. Krzywa podaży mieszkań w okresie krótkim (SS) jest bardzo stroma, ponieważ właściciele mieszkań w przypadku zmiany stawek czynszu nie są w stanie zmienić natychmiast sposobu wykorzystania swoich lokali. Zatem wprowadzenie maksymalnej stawki czynszu (R1) w małym stopniu przyczyni się do zmniejszenia liczby mieszkań oferowanych na wynajem i liczba ta (Q1) będzie niewiele niższa od liczby mieszkań oferowanych na wynajem w sytuacji równowagi rynkowej (Q0 przy stawce R0). Jednak z upływem czasu niektórzy właściciele mieszkań dojdą do wniosku, że nie opłaca im się wynajmowanie mieszkań po sztucznie zaniżonych stawkach, ponieważ nie przynosi im to zysku i sami zamieszkają w wynajmowanych poprzednio lokalach bądź wystawią je na sprzedaż. Mogą również po prostu przestać wynajmować mieszkania i czekać na zmianę sytuacji (koszt utraconych możliwości z tytułu najmu będzie i tak niższy od kosztów niszczenia mieszkania w wyniku eksploatacji go przez lokatora, które nie będą mogły zostać pokryte z zaniżonego sztucznie czynszu). W efekcie kąt nachylenia krzywej podaży zmniejszy się i krzywa przyjmie położenie SS’, co oznacza, że przy stawce R1 liczba oferowanych mieszkań zmniejszy się znacznie i osiągnie poziom Q2. Będzie to oznaczało powstanie znacznego deficytu mieszkań oferowanych na wynajem po stawkach ustalonych przez państwo (Begg et al. 2000: 89-90). Rząd ingerując w stawki wynajmowanych mieszkań tłumaczy to koniecznością ochrony konsumentów przed nadmiernie wysokimi cenami, jednak długofalowe skutki takich działań mogą być odwrotne od zamierzonych — pojawia się niedobór mieszkań. W niektórych krajach, gdzie lokatorzy mają zapewnioną podwójną ochronę „przed właścicielem” — oprócz regulowanego czynszu istnieje również zakaz eksmisji osób, które go nie płacą — skutkiem takiej działalności jest systematyczne niszczenie substancji mieszkaniowej (coraz więcej osób nie płaci czynszu mając świadomość, że nie istnieje możliwość eksmisji, a właściciele nie mają środków finansowych nawet na podstawowe remonty budynków). Niektórzy ekonomiści tłumaczą takie działania tym, że rządy w swoich działaniach kierują się nie strategicznymi i długookresowymi celami, lecz taktycznymi posunięciami mającymi zapewnić przychylność wyborców (teoria politycznego cyklu koniunkturalnego). © Wyższa Szkoła Gospodarki w Bydgoszczy 8 Innym oprócz kontroli cen narzędziem ingerencji państwa w mechanizmy rynkowe są dopłaty i subsydiowanie produkcji oraz cła (zob. więcej w: Rekowski 1993: 61-65). Studium przypadku — Wspólna Polityka Rolna Unii Europejskiej Rolnictwo w Unii Europejskiej jest regulowane przez Wspólną Politykę Rolną (WPR — ang. Common Agricultural Policy). WPR jest świadomym zabiegiem eliminującym działanie sił rynku w europejskim rolnictwie. Jeśli WPR zapobiega działaniu siłom rynku znaczy to, że konsekwencje funkcjonowania wolnego rynku w rolnictwie byłyby dla UE niepożądane. Gdyby WPR zostałaby wycofana z rynku produktów rolniczych to wolny rynek wyparłby mniej efektywnych producentów, a dążenia do uzyskiwania korzyści skali powodowałyby powstawanie coraz większych wysoko produkcyjnych gospodarstw rolnych. Ponadto gospodarstwa te musiałyby konkurować z nisko kosztowymi producentami spoza Europy, którzy działając w warunkach wolnego rynku byliby w stanie dostarczyć produkty rolne do Europy. Rodzi się pytanie: Dlaczego UE chce osłaniać relatywnie małych i mniej efektywnych producentów działających na jej obszarze? Odpowiedź jest prosta. Polityka ta zmierza do ochrony miejsc pracy i dochodów rolników. Spójrzmy, jaki jest mechanizm funkcjonowania WPR. Wykres B przedstawia rynek pszenicy w Unii Europejskiej. Krzywa popytu oraz krzywa podaży przedstawiają decyzje zarówno producentów, jak i konsumentów. Załóżmy, że nie ma żadnej możliwości wymiany handlowej pomiędzy UE oraz resztą świata. W tej sytuacji cena równowagi ukształtuje się na poziomie Pe, a wielkości popytu i podaży wyniosą Qe. Wykres B. Nietypowe krzywe popytu Źródło: Milewski, Kwiatkowski (red.) 2005: 53 © Wyższa Szkoła Gospodarki w Bydgoszczy 9 Załóżmy dodatkowo, że pszenica może być produkowana znacznie taniej poza UE (sytuacja ta ma zresztą miejsce). Znaczy to, że cena światowa jest niższa od ceny równowagi Pe w UE. Jeśli możliwy byłby wolny handel pomiędzy Unią Europejską oraz resztą świata, konsumenci w Unii Europejskiej mogliby kupować pszenicę po niższych cenach. W tej sytuacji przy cenie światowej zgłaszany popyt byłby na poziomie Q4, ale producenci UE gotowi byli wyprodukować tylko wielkość Q1. Przy poziomie ceny światowej import pszenicy do UE wyniesie Q4 minus Q1. w przypadku całkowicie wolnego rynku konsumenci czerpaliby korzyści z niższych cen konsumując więcej. Sytuacja ta spowodowałaby spadek podaży pszenicy w EU, a w konsekwencji zmniejszenie liczby gospodarstw rolnych. Można więc powiedzieć, że WPR może chronić dochody farmerów oraz istnienie gospodarstw rolnych poprzez odizolowanie ich od producentów spoza Unii. Cena docelowa (ang. target price) to negocjowana jeden raz w roku cena opłacalnego zbytu. Jest to cena wyłącznie wskaźnikowa (abstrakcyjna) i obejmuje koszty produkcji oraz nieznaczny zysk dla rolników. Wykres B ukazuje różnicę pomiędzy ceną światową a ceną docelową UE, co oznacza, że konsumenci UE są odizolowani od niskich cen światowych (gdyby mogli kupować w tych właśnie cenach, nie kupowaliby europejskiej pszenicy). Izolacja ta realizowana jest poprzez nakładanie ceł na pszenicę importowaną do UE. Cło jest podatkiem nałożonym na importowane dobra, przez co ceny pszenicy rosną, a tym samym jej cena zbliża się do ceny docelowej. Jeśli importerzy pszenicy muszą płacić cła importowe, zakłada się, że cło zostanie przeniesione na konsumentów w UE w postaci wyższych cen. UE poza cenami docelowymi ustala również cenę interwencyjną na produkty rolne, które Unia chce chronić. Jest to minimalna cena, którą UE gwarantuje farmerom na zbycie wszelkich nadwyżek produkcji po najniższej opłacalnej cenie. Należy zwrócić uwagę, że zarówno przy cenie interwencyjnej, jak i cenie docelowej występują nadwyżki zbóż na rynku. Na wolnym rynku nadwyżki te farmerzy staraliby się sprzedać po niższych cenach do momentu, kiedy cena równowagi rynkowej Pe zostałaby osiągnięta. Aby temu zapobiec Unia Europejska skupuje całą nadwyżkę po cenie interwencyjnej. Ta nadwyżka to Q3-Q2. Zakupy interwencyjne przyczyniają się do gromadzenia ogromnych zapasów żywności, które przechowywane są w magazynach EU olbrzymim kosztem. Jest to przedmiotem krytyki opinii publicznej. Z powodu braku popytu na te nadwyżki są one przechowywane przez nieokreślony czas (co generuje wysokie koszty). Pozytywnym efektem tej polityki jest utrzymanie przy życiu gospodarstw rolnych. © Wyższa Szkoła Gospodarki w Bydgoszczy 10 Podsumowując: należy stwierdzić, że WPR przyczynia się do wzrostu cen produktów rolnych. Polityka ta przyczynia się również do zwiększenia liczby farmerów, którzy chcą nadal produkować, a którzy nie utrzymaliby się w warunkach wolnego rynku. Pozytywny efekt WPR polega na utrzymaniu gospodarstw z subsydiowanymi dochodami. O wiele mniej atrakcyjnym efektem funkcjonowania WPR jest wzrost cen produktów rolnych dla konsumentów UE oraz olbrzymi koszt składowania nadwyżek produktów rolnych. WPR pochłania około połowy budżetu Unii Europejskiej (wynoszącego w 2009 roku 116.1 mld. euro lub 0.89% PKB całej Unii Europejskiej). Ponadto producenci światowi nie mają wolnego dostępu do rynku produktów rolnych UE. Można więc stwierdzić, że WPR zakłóca funkcjonowanie handlu światowego. W Polsce rynkiem, na którym bardzo odczuwalne jest zakłócenie prawidłowego funkcjonowania mechanizmu rynkowego, jest rynek usług prawniczych. Istnienie korporacji prawniczych, które egzaminują kandydatów do tychże korporacji, doprowadziło do patologicznej sytuacji, w której dziesiątki tysięcy młodych ludzi kończących studia prawnicze mają zamkniętą drogę do wykonywania zawodu, ponieważ w niektórych przypadkach nawet 90-100% osób przyjmowanych na aplikacje jest powiązanych z członkami palestry. Ekonomicznym efektem tego jest bardzo ograniczona podaż prawników (w 2005 roku w Polsce jeden adwokat przypadał na 5 tys. osób, a w zbliżonej pod względem rozwoju gospodarczego Hiszpanii jeden adwokat przypada na 200 osób) oraz wysokie ceny usług prawniczych (zob. więcej w: Piński, Trębski 2006). Rysunek 5. Skutki ustalenia przez rząd maksymalnego poziomu czynszu Źródło: Begg et al. 2000: 90 © Wyższa Szkoła Gospodarki w Bydgoszczy 11 Bibliografia Begg D., Fischer S., Dornbusch R. (2000): Mikroekonomia, PWE, Warszawa, s. 172-230. Milewski R., Kwiatkowski E. (red.) (2005): Podstawy ekonomii, PWN, Warszawa. Rekowski M. (1993): Wprowadzenie do mikroekonomii, Wydawnictwo POLSOFT — AKADEMIA, Poznań, s. 33-64. © Wyższa Szkoła Gospodarki w Bydgoszczy 12
