Dr Katarzyna Śmietana, Dr Anna Maszczyk

Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach
Katedra Inwestycji i Nieruchomości
Katarzyna Śmietana, Anna Maszczyk
INWESTYCJE NA RYNKU NIERUCHOMOŚCI
TRENDY, BEZPIECZEŃSTWO
Warszawa, 19 marca 2012 r.
Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach
RYNEK NIERUCHOMOŚCI JAKO RYNEK INWESTYCYJNY
TRENDY:
 Pogłębiająca się integracja rynku nieruchomości z rynkiem kapitałowym.
 Poszukiwanie kierunków poprawy efektywności ekonomicznej oraz informacyjnej
rynku nieruchomości w Polsce w kierunku zwiększania jego bezpieczeństwa.
 Rozwój instrumentów finansowych rynku nieruchomości pozwalających na
pozyskiwanie kapitałów inwestorom instytucjonalnym oraz spółkom
deweloperskim, które transferują go na rynek nieruchomości.
 Obligacje deweloperskie jako atrakcyjny inwestycyjnie instrument i alternatywny
w stosunku do kredytu sposób pozyskiwania kapitału na finansowania nowych
projektów deweloperskich.
 Brak dostatecznego, warunkującego aktywizację rynku nieruchomości,
zainteresowania inwestorów rynkiem funduszy nieruchomości w Polsce.
Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach
RYNEK NIERUCHOMOŚCI JAKO RYNEK INWESTYCYJNY
POSTULATY:
 Tworzenie struktur umożliwiających pośrednie formy inwestowania na rynku
nieruchomości zwiększa dostępność rynku dla drobnych inwestorów oraz ułatwia
dywersyfikację portfeli inwestycyjnych. Ograniczanie bariery dostępu do rynku
 Na rykach globalnych dostępność instrumentów finansowych rynku
nieruchomości – możliwości pośredniego inwestowania, pozwala na zmianę
postrzegania nieruchomości jako aktywów inwestycyjnych niepłynnych i
nietransparentnych. Ograniczanie ryzyka poprzez dywersyfikację portfela
 Funkcjonowanie REIT należy uznać jako wyznacznik rozwoju rynku
nieruchomości. REIT jako bardzo istotny podmiot na europejskim rynku
nieruchomości wpływa na aktywizację rynku po stronie popytu na nieruchomości
komercyjne na rynku lokat oraz podaży powierzchni na rynku najmu. REIT „Wehikuł” transferu kapitału na rynek nieruchomości komercyjnych
 „Kraje, które zaniechają wprowadzenia regulacji prawnych dotyczących REIT,
będą mogły podlegać zahamowaniu procesów rozwojowych w obrębie własnych
rynków nieruchomości” [Za: A. Mazurczak: Znaczenie funduszy nieruchomości REITs w
rozwoju rynku nieruchomości w Polsce. UE, Poznań 2011]
Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach
RYNEK NIERUCHOMOŚCI JAKO RYNEK INWESTYCYJNY
POSTULATY:
 Barierę informacyjną uznaje się jako istotny czynnik ograniczający sprawność
procesów decyzyjnych inicjowanych przez uczestników rynku. Na rynku
nieruchomości dostępność informacji oraz ich użyteczność warunkuje sprawność
podmiotów zajmujących się jego obsługą. Wzrost dostępności informacji i jej
jakości przy założeniu obniżania kosztu jej pozyskiwania służy profesjonalizacji
obsługi rynku i w efekcie zwiększaniu jego efektywności. Profesjonalizacja obsługi
inwestorskiej rynku
 Wraz ze wzrostem poziomu efektywności informacyjnej rynku, sprawniejsze
(efektywniejsze) stają się działania jego uczestników, w tym inwestorów. Barierę
informacyjną wyznacza poziom użyteczności informacji pozyskiwanych przez
uczestników rynku. Ograniczanie bariery informacyjnej
 Efektywność ekonomiczna analizowana jest przez pryzmat sprawności
podmiotów działających na rynku z uwzględnieniem założenia iż efektywność
rynku nieruchomości jest pochodną sprawności jednostkowej jego uczestników, a
im sprawniejsze (efektywniejsze) są ich działania tym wyższy poziom rozwoju
rynku (Za: R. WIŚNIEWSKI: Efektywność a sprawność rynków nieruchomości – ujęcie
teoretyczne. Studia i Materiały Towarzystwa Naukowego Nieruchomości. Volumen 19/1,
Olsztyn 2011)
Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach
Integracja rynku nieruchomości z rynkiem kapitałowym
RYNEK FINANSOWY
RYNEK REALNY
RYNEK PIENIĘŻNY
RYNEK KAPITAŁOWY
RYNEK DÓBR I USŁUG
RYNEK CZYNNIKÓW PROD.
Lokaty bezpośrednie
Nieruchomości operacyjne
Rynek kredytowy
Rynek papierów wartościowych
Lokaty pośrednie
Lokaty semi-bezpośrednie
Inwestycje poprzez
spółki celowe
Inwestycje finansowe
Instrumenty finansowe rynku nieruchomości
Rynek lokat
nieruchomościowych
Lokaty bezpośrednie
Inwestycje rzeczowe lokacyjne
Nieruchomości inwestycyjne
Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach
Integracja rynku nieruchomości z rynkiem kapitałowym
TREND:
Rozwój instrumentów finansowych rynku nieruchomości pozwala na
pozyskiwanie kapitałów inwestorom instytucjonalnym oraz spółkom
deweloperskim.
Tabela 1: Instrumenty finansowe rynku nieruchomości
Rodzaj instrumentu
finansowego
Instrumenty
udziałowe rynku
nieruchomości
INSTRUMENTY
FINANSOWE RYNKU
NIERUCHOMOŚCI
Udziały w funduszach
nieruchomości
(certyfikaty inwestycyjne
FIZ, jednostki
uczestnictwa FIO)
Akcje spółek
nieruchomościowych
(spółki sektora
nieruchomości)
ZASADNICZY CEL
WYKORZYSTANIA
INSTRUMENTU
FINASOWEGO
Instrumenty
pozyskiwania kapitału
własnego przez
podmioty i instytucje
sektora nieruchomości
Instrumenty dłużne
rynku nieruchomości
Listy zastawne
emitowane przez
specjalistyczne banki
hipoteczne
Papiery wartościowe o
charakterze dłużnym
emitowane przez spółki
sektora nieruchomości
Instrumenty
pozyskiwania kapitału
obcego przez podmioty i
instytucje sektora
nieruchomości
Instrumenty
pochodne rynku
nieruchomości
Swap rynku
nieruchomości
Kontrakt forward na
indeks rynku
nieruchomości
Opcja na indeks rynku
nieruchomości
Instrumenty zarządzania
ryzykiem
Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach
Integracja rynku nieruchomości z rynkiem kapitałowym
Instrumenty finansowe rynku nieruchomości to:
 Atrakcyjne inwestycyjnie instrumenty pozwalające na dywersyfikację portfeli
inwestycyjnych.
 Instrumenty pozyskiwania kapitału.
TREND:
W warunkach zaostrzonych norm ostrożnościowych banków
finansujących sektor nieruchomości, jego uczestnicy stanęli przed
koniecznością poszukiwania alternatywnych w stosunku do kredytu form
pozyskiwania kapitału.
Transfer kapitału z szeroko rozumianego rynku finansowego na rynek nieruchomości
stał się możliwy dzięki emisji instrumentów udziałowych i dłużnych pozwalających na
pozyskiwanie odpowiednio własnego i dłużnego kapitału przez podmioty i instytucje
sektora nieruchomościami, będące ich emitentami.
Nabywcami instrumentów, a więc dostarczycielami kapitałów są: fundusze
inwestycyjne, towarzystwa ubezpieczeń, fundusze emerytalne, banki,
przedsiębiorstwa oraz indywidualni inwestorzy.
Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach
Obligacje deweloperskie – atrakcyjność inwestycyjna
Atrakcyjność inwestycyjna obligacji deweloperskich, oprocentowanych na poziomie znacząco
wyższym od instrumentów dłużnych skarbowych oraz jakość ich zabezpieczenia w postaci
hipotek na nieruchomościach posiadanych w portfelu ich emitenta, których ceny rynkowe
przewyższają wartość całej emisji oraz płynność instrumentu wynikająca wiarygodności emitenta
jako spółki notowanej na warszawskiej GPW i ich notowanie na rynku Catalyst GPW, pozwala
oczekiwać zwiększającego się systematycznie zainteresowania deweloperów tą formą
finansowania.
Analitycy rynku oceniają iż obligacje są obecnie dostępniejszym oraz niewiele droższym od
kredytów bankowych sposobem pozyskiwania kapitału przez deweloperów. Wskazuje się dla
porównania, iż deweloperzy pozyskujący kapitał w formie kredytu bankowego ponoszą koszt na
poziomie 8-8,5%, natomiast emitując obligacje zabezpieczone hipotekami na nieruchomościach,
w szczególności gruntowych, ponoszą koszt oscylujący w granicach 9-13%, należy ponad to
uwzględnić prowizje należne za organizacje i plasowanie emisji firmom je aranżującym –
agentom emisji. Przewiduje się iż koszty emisji obligacji korporacyjnych w Polsce będą spadać do
poziomu w przedziale 8-9%.
[Za: Jak Deweloperzy omijają banki. Raport: Emisja obligacji – sposób na finansowanie nowych
projektów branży deweloperskiej. CEE Property Group, Warszawa luty 2011].
Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach
Obligacje deweloperskie – atrakcyjność inwestycyjna
Tabela 2: Rynek obligacji korporacyjnych GPW Catalyst – spółki wchodzące w skład portfela WIGdeweloperzy przykładowe emisje przeprowadzone w 2011
Deweloper
Wartość emisji
[mln zł]
Gant Development SA
LC Corp SA
Ronson Europe N.V.
Robyg SA
Warimpex Finanz &
Beteiligungs AG
Średnie oprocentowanie obligacji
15
10
28,85
26
1,1
25
1,25
100
35,35
51,34
36,16
60
20
22,75
66,25
Wysokość
oprocentowania
[%]
7,10
10,79
11,19
8,41
8,95
8,75
10,66
8,47
8,41
8,75
9,45
8,90
8,35
8,90
8,50
Typ
oprocentowania
Stałe/Zmienne
S
Z
Z
Z
Z
Z
Z
Z
Z
Z
Z
S
S
S
S
9,04
Przewaga:
Zmienne
Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach
Obligacje deweloperskie – atrakcyjność inwestycyjna
Tabela 3: Przykładowe emisje obligacji deweloperskich w 2010 roku – spółki nie wchodzące w
skład portfela WIG-Deweloperzy
Deweloper
Wielkość
emisji
[mln zł]
Okres emisji
[lata]
Oprocentowanie
[%]
Archicom
Green House
Development
Marvipol
30
1,8
3
1
10,10
17,00
Spłata
kuponów
odsetkowych
kwartalnie
kwartalnie
20
3
9,45
kwartalnie
Nickel
15
3
10,34
kwartalnie
Rodzaj
zabezpieczenia
Zabezpieczenie
na akcjach
spółki
Hipoteczne
Hipoteczne
Brak
Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach
Hipoteczne listy zastawne – atrakcyjność inwestycyjna
Tabela 4: Przykładowe emisje hipotecznych listów zastawnych – rynek obligacji GPW Catalyst
Bank
hipoteczny
Wartość
emisji
Wartość
nominalna
[zł]
Data
autoryzacji
Data wykupu
Oprocentowanie
w bieżącym
okresie
[%]
Odsetki
skumulowane
[zł]
Rodzaj
oprocentowania
BRE Bank
Hipoteczny
200 000 000
1 000
25.11.2011
21.10.2013
5,94
22,62
zmienne
PEKAO Bank
Hipoteczny
150 000 000
1 000
12.03.2012
22.02.2022
6,29
3,62
zmienne
Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach
Inwestycje poprzez instytucje zbiorowego inwestowania – stan obecny i perspektywy
Tabela 5: FIZ Nieruchomości Aktywów Publicznych – analizy.pl, stan na 09.03.2012
Fundusz
nieruchomości
Arka BZ WBK
Fundusz Rynku
Nieruchomości FIZ
23.07.2004
Skarbiec-Rynku
Nieruchomości FIZ
29.10.2004
BPH FIZ Sektora
Nieruchomości
05.08.2005
BPH FIZ Sektora
Nieruchomości 2
23.07.2008
Arka BZ WBK
Fundusz Rynku
Nieruchomości 2
FIZ
31.07.2008
Operra Terra FIZ
01.09.2008
Jednostka
uczestnictwa
wartość min.
[zł]
97,00
Jednostka
uczestnictwa
wartość max.
[zł]
180,15
1 000
Minimalna
pierwsza wpłata
4 850
Stopa zwrotu od
początku
działalności
[%]
56
1 613,23
5 000
25
97,45
142,16
1 000
17
98,56
132,74
1 000
34
96,80
119,18
10 000
21
993,40
1 406,16
1 000
10
[zł]
Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach
Inwestycje poprzez instytucje zbiorowego inwestowania – stan obecny i perspektywy
Tabela 6: FIZ Nieruchomości Aktywów Publicznych – analizy.pl, stan na 09.03.2012
Fundusz
nieruchomości
Arka BZ WBK
Fundusz Rynku
Nieruchomości FIZ
23.07.2004
Skarbiec-Rynku
Nieruchomości FIZ
29.10.2004
BPH FIZ Sektora
Nieruchomości
05.08.2005
BPH FIZ Sektora
Nieruchomości 2
23.07.2008
Arka BZ WBK
Fundusz Rynku
Nieruchomości 2
FIZ 31.07.2008
Operra Terra FIZ
01.09.2008
2005
2,6
Stopy zwrotu z FIZ Nieruchomości Aktywów Publicznych
[w ujęciu rocznym w %]
2006
2007
2008
2009
2010
18,5
34,7
10,6
-9,1
-14,7
2011
9,1
2,7
8,5
29,2
9,4
-5,0
-4,0
-11,5
-
1,8
21,1
7,3
-8,6
-4,5
0,8
-
-
-
-
3,1
10
16,5
-
-
-
-
9,8
-0,6
12,8
-
-
-
-
32,8
6,6
-21,2
Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach
Inwestycje poprzez instytucje zbiorowego inwestowania – stan obecny i perspektywy
 Przyczyny niskiego zainteresowania inwestorów rynkiem funduszy nieruchomości
w Polsce.
 UE REITs jako szansa dla polskiego rynku nieruchomości.
Nieruchomość jako instrument inwestycyjny – atrakcyjność inwestycyjna w świetle
badań zewnętrznych i własnych
 Atrakcyjność inwestycyjna nieruchomości na tle alternatywnych form alokacji
kapitału – perspektywa inwestora indywidualnego (prezentacja wyników badania
sondażowego przeprowadzonego przez Instytut Homo Homini w dniu 13 maja
2011 roku.
 Nieruchomość jako instrument zapewniający ochronę realnej wartości kapitału –
ochrona przed skutkami inflacji.
 Rynek nieruchomości jako rynek inwestycyjny . Trendy 2007 – 2011. Prezentacja
wyników przeprowadzonej analizy.
Średnie wartości i tendencje dot. stopy kapitalizacji i wolumenu transakcji
na rynku nieruchomości komercyjnych w latach 2007 - 2011
NIERUCHOMOŚCI BIUROWE
NIERUCHOMOŚCI HANDLOWE
NIERUCHOMOŚCI MAGAZYNOWE
RYNEK INWESTYCYJNY
NIERUCHOMOŚCI
STOPA KAPITALIZACJI* WOLUMEN TRANSAKCJI STOPA KAPITALIZACJI* WOLUMEN TRANSAKCJI STOPA KAPITALIZACJI* WOLUMEN TRANSAKCJI
2007
2008
nieznaczny wzrost do
1
poziomu ok. 5,5%
6%
1
7,4%
ok. 1 mld EUR
1
2009
2010
2011
ok. 1,2 mld EUR
1
ok. 5,5%
spadek o 50 pb w
1
stosunku do 2006 r.
1
ok. 6%
2
spadek
wzrost w odniesieniu do
w porównaniu do 2008
2008 r. do poziomu ok.
1
1
roku do ok. 0,4 mld EUR
7,15%
spadek w porównaniu z
rokiem 2009 do poziomu
1
6,9%
152% wzrost w
porównaniu do
analogicznego
okresu 2009 r. - ok. 0,6
2
mld EUR
dalsza kompresja i spadek
do 6,25%2
ok. 1,15 mld EUR2
spadek do ok. 6,5%
1
ok. 6%, obniżenie w
stosunku do tego samego
okresu roku 20102
1
ok. 1,45 mld EUR
47% spadek w porównaniu
2
do 2006 r.
spadek do ok. 6,5%
65% spadek w stosunku
2
do 2007 roku
7,5%
52% spadek
w porównaniu do
2
ubiegłego roku
ok. 8,1%
prawie czterokrotny
wzrost w stosunku do
1
2009 r.
nieznaczny spadek o ok.
20 pb do poziomu ok.
2
7,9%
ok. 220 mln EUR
ok. 1,17 mld EUR2
spadek do ok. 7,75%2
165 mln EUR2
1
ok. 200 mln EUR
42% spadek w porównaniu
2
do roku poprzedniego
ok. 30% spadek w
2
odniesieniu do 2007 r.
1
transakcje odnotowano
tylko w II poł. roku
przeszło 80% spadek w
porównaniu do roku
2
ubiegłego
* dla inwestycji w nieruchomości w najlepszych lokalizacjach
1
2
Źródło: Raport o sytuacji na rynku nieruchomości mieszkaniowych i komercyjnych w Polsce w 2010 r., Warszawa wrzesień 2010 r., s. 78.
Źródło: Cushman&Wakefield Maketbeat. Raport o rynku nieruchomości w Polsce, Jesień 2007, Jesień 2008, Jesień 2009, Jesień 2010; Cushman&Wakefield Maketbeat. Raport o rynku
nieruchomości w Polsce, Wiosna 2012.
2
Stopa kapitalizacji dla inwestycji w nieruchomości komercyjne
w najlepszych lokalizacjach
8,50%
8,00%
7,50%
7,00%
biura
handel
6,50%
magazyny
6,00%
5,50%
5,00%
2007
2008
2009
2010
2011
Źródło: opracowanie własne na podstawie: Raport o sytuacji na rynku nieruchomości mieszkaniowych i komercyjnych w Polsce
w 2010, Warszawa wrzesień 2010, s. 78; Cushman&Wakefield Maketbeat. Raport o rynku nieruchomości w Polsce, Jesień 2007,
Jesień 2008, Jesień 2009, Jesień 2010; Cushman&Wakefield Maketbeat. Raport o rynku nieruchomości w Polsce, Wiosna 2012.
Wolumen transakcji w mld EUR
2,70
2,20
magazyny
1,70
handel
biura
1,20
0,70
0,20
2007
2008
2009
2010
2011
Źródło: opracowanie własne na podstawie: Raport o sytuacji na rynku nieruchomości mieszkaniowych i komercyjnych w
Polsce w 2010, Warszawa wrzesień 2010, s. 78; Cushman&Wakefield Maketbeat. Raport o rynku nieruchomości w
Polsce, Jesień 2007, Jesień 2008, Jesień 2009, Jesień 2010; Cushman&Wakefield Maketbeat. Raport o rynku
nieruchomości w Polsce, Wiosna 2012.
Tendencje wielkości skumulowanej podaży, popytu, czynszów i poziomu pustostanów na rynku
nieruchomości komercyjnych w latach 2007 - 2011 z prognozą na 2012
RYNEK
INWESTYCYJNY SKUMULOWAN
NIERUCHOMOŚCI
NIERUCHOMOŚCI BIUROWE
A PODAŻ
NIERUCHOMOŚCI HANDLOWE
NIERUCHOMOŚCI MAGAZYNOWE
POPYT
CZYNSZE
PUSTOSTANY
SKUMULOWAN
A PODAŻ
POPYT
CZYNSZE
PUSTOSTANY
SKUMULOWAN
A PODAŻ
POPYT
CZYNSZE
PUSTOSTANY
2007
+
+
+
-
+
+
0/+
-
+
+
+
0
2008
+
+
+
-
+
+
0/+
-
+
+
+
0/-
2009
+
0
-
+
+
-
0/-
0/+
+
+
0/-
+
2010
+
0/+
0
0/+
+
0
-
0
+
0
0/+
+
2011
+
0
0
-
+
0
0/+
0/-
+
0
0/+
-
2012
prognoza
+
+
0
-
+
0
0
0/+
+
+
0
-
Źródło: opracowanie własne na podstawie: Raport o sytuacji na rynku nieruchomości mieszkaniowych i komercyjnych w Polsce w 2010 r., Warszawa wrzesień 2010 r., Instytut Ekonomiczny NBP we współpracy z oddziałami okręgowymi; Cushman&Wakefield Maketbeat. Raport o
rynku nieruchomości w Polsce, Jesień 2007, Jesień 2008, Jesień 2009, Jesień 2010; Cushman&Wakefield Business Briefing Rynek powierzchni magazynowych w Polsce w 2009 r.; Cushman&Wakefield Market Watch Industrial Market Rynek powierzchni magazynowych i
produkcyjnych Polska 2005-2006; Cushman&Wakefield Maketbeat. Raport o rynku nieruchomości w Polsce,Wiosna 2012; Colliers International Poland Research & forecast report 2012; Colliers International Country Overview 2008; Colliers International 2011 New Europe real
estate review; Emerging Trends in Real Estate Europe 2011, Urban Land Institute& PwC; Emerging Trends in Real Estate Europe 2012, Urban Land Institute& PwC; The Polish Real Estate Market 2011 PwC&Reas; The Polish Real Estate GUide Edition 2011Ernst&Young, Linklaters; P.
Damesick: European investor intentions in 2011, CB Richard Ellis EMEA ViewPoint, marzec 2011; DTZ Research Property Times Poland Q4 2010, January 2011;
Legenda (trend)
+
wzrost
0
bez zmian
spadek
Skumulowana podaż w mln EUR
11,0
10,5
10,0
9,5
9,0
8,5
8,0
7,5
biura
7,0
handel
6,5
magazyny
6,0
5,5
5,0
4,5
4,0
3,5
2007
2008
2009
2010
2011
Źródło: opracowanie własne na podstawie: Raport o sytuacji na rynku nieruchomości mieszkaniowych i komercyjnych w Polsce w
2010, Warszawa wrzesień 2010, s. 78; Cushman&Wakefield Maketbeat. Raport o rynku nieruchomości w Polsce, Jesień 2007, Jesień
2008, Jesień 2009, Jesień 2010; Cushman&Wakefield Maketbeat. Raport o rynku nieruchomości w Polsce, Wiosna 2012.
Średnie wartości czynszów za m2 powierzchni w EUR/miesiąc
NIERUCHOMOŚCI
BIUROWE
HANDLOWE*
MAGAZYNOWE
2007
średnio 12-17 EUR
Warszawa: 16-30 EUR
45-60 EUR
Warszawa: 78-90 EUR
2,5-3,5 EUR
Warszawa: średnio 2,7 EUR
2008
16-18 EUR
Warszawa: 16-32 EUR
45-57 EUR
Warszawa: 47-55 EUR
3,5-5 EUR
Warszawa: 3-4,5 EUR
2009
średnio 14-17 EUR
Warszawa: 15-27 EUR
40-47 EUR
Warszawa: 40-53 EUR
2,5-4,5 EUR
Warszawa: 2,4-5,5 EUR
2010
14-15 EUR
Warszawa: 15-25 EUR
2011
12-16 EUR
Warszawa: 14-26,5 EUR
37-43 EUR
Warszawa: 40-80 EUR
stabilne
Warszawa: 75-80 EUR
3,5-5 EUR
Warszawa: ok. 5,3 EUR
2,8-3,9 EUR
Warszawa: 4,5-5,8 EUR
Średnia dla 6 największych miast
* powierzchnie handlowe w centrach handlowych w najlepszych lokalizacjach
Źródło: opracowanie własne na podstawie: Raport o sytuacji na rynku nieruchomości mieszkaniowych i komercyjnych w Polsce w 2010 r., Warszawa wrzesień 2010 r., Instytut Ekonomiczny NBP we
współpracy z oddziałami okręgowymi; Cushman&Wakefield Maketbeat. Raport o rynku nieruchomości w Polsce, Jesień 2007, Jesień 2008, Jesień 2009, Jesień 2010; Cushman&Wakefield Business Briefing
Rynek powierzchni magazynowych w Polsce w 2009 r.; Cushman&Wakefield Market Watch Industrial Market Rynek powierzchni magazynowych i produkcyjnych Polska 2005-2006; Cushman&Wakefield
Maketbeat. Raport o rynku nieruchomości w Polsce,Wiosna 2012; Colliers International Poland Research & forecast report 2012; Colliers International Country Overview 2008; Colliers International 2011
New Europe real estate review; Emerging Trends in Real Estate Europe 2011, Urban Land Institute& PwC; Emerging Trends in Real Estate Europe 2012, Urban Land Institute& PwC; The Polish Real Estate
Market 2011 PwC&Reas; The Polish Real Estate GUide Edition 2011Ernst&Young, Linklaters; P. Damesick: European investor intentions in 2011, CB Richard Ellis EMEA ViewPoint, marzec 2011; DTZ Research
Property Times Poland Q4 2010, January 2011;
Średnie wartości czynszów za m2 powierzchni w EUR/miesiąc
w latach 2007-2011
90
80
biura - średnia dla 6
największych miast
70
biura - Warszawa
60
handel - średnia dla 6
najwięszych miast
50
40
handel - Warszawa
30
magazyny - średnia dla 6
największych miast
20
10
magazyny - Warszawa
0
2007
2008
2009
2010
2011
Źródło: opracowanie własne na podstawie: Raport o sytuacji na rynku nieruchomości mieszkaniowych i komercyjnych w Polsce
w 2010, Warszawa wrzesień 2010, s. 78; Cushman&Wakefield Maketbeat. Raport o rynku nieruchomości w Polsce, Jesień 2007,
Jesień 2008, Jesień 2009, Jesień 2010; Cushman&Wakefield Maketbeat. Raport o rynku nieruchomości w Polsce, Wiosna 2012.
Wskaźnik pustostanów w latach 2007-2011 – wartość średnia
NIERUCHOMOŚCI
BIUROWE - ŚREDNIE DLA 6
MIAST
BIUROWE WARSZAWA
HANDLOWE
MAGAZYNOWE
2007
3,10%
3,7%
0,1 - 3%
9,70%
2008
2,90%
3,1%
0 - 1% w większości
lokalizacji
8,30%
2009
2010
6,70%
7,0%
0 - 3,6%
ok. 15-16%
10,50%
7,0%
2011
11%
6,7%
1 - 5%
1 - 4,5%
Warszawa: ok. 0%
ok. 17%
ok. 12%
Średnia dla 6 największych /wybranych miast Polski
Źródło: opracowanie własne na podstawie: Raport o sytuacji na rynku nieruchomości mieszkaniowych i komercyjnych w Polsce w 2010 r.,
Warszawa wrzesień 2010 r., Instytut Ekonomiczny NBP we współpracy z oddziałami okręgowymi; Cushman&Wakefield Maketbeat. Raport o
rynku nieruchomości w Polsce, Jesień 2007, Jesień 2008, Jesień 2009, Jesień 2010; Cushman&Wakefield Business Briefing Rynek powierzchni
magazynowych w Polsce w 2009 r.; Cushman&Wakefield Market Watch Industrial Market Rynek powierzchni magazynowych i
produkcyjnych Polska 2005-2006; Cushman&Wakefield Maketbeat. Raport o rynku nieruchomości w Polsce,Wiosna 2012; Colliers
International Poland Research & forecast report 2012; Colliers International Country Overview 2008; Colliers International 2011 New Europe
real estate review; Emerging Trends in Real Estate Europe 2011, Urban Land Institute& PwC; Emerging Trends in Real Estate Europe 2012,
Urban Land Institute& PwC; The Polish Real Estate Market 2011 PwC&Reas; The Polish Real Estate GUide Edition 2011Ernst&Young,
Linklaters; P. Damesick: European investor intentions in 2011, CB Richard Ellis EMEA ViewPoint, marzec 2011; DTZ Research Property Times
Poland Q4 2010, January 2011.
Średnie wskaźniki powierzchni niewynajętej w latach 2007-2011
18,00%
16,00%
14,00%
12,00%
biura - średnia dla 6 miast
10,00%
biura - średnia dla Warszawy
8,00%
handlowe
magazynowe
6,00%
4,00%
2,00%
0,00%
2007
2008
2009
2010
2011
Źródło: opracowanie własne na podstawie: Raport o sytuacji na rynku nieruchomości mieszkaniowych i komercyjnych w
Polsce w 2010, Warszawa wrzesień 2010, s. 78; Cushman&Wakefield Maketbeat. Raport o rynku nieruchomości w
Polsce, Jesień 2007, Jesień 2008, Jesień 2009, Jesień 2010; Cushman&Wakefield Maketbeat. Raport o rynku
nieruchomości w Polsce, Wiosna 2012.