Pobierz artykuł PDF

KALKULACJA KOSZTÓW ABC DLA PROCESÓW MIDZYORGANIZACYJNYCH
JAKO ELEMENT X-ENGINEERINGU
KRZYSZTOF MICHALAK
Politechnika Szczeciska
Streszczenie
Współczesne przedsibiorstwa dc do poprawy swoich wyników finansowych,
a czsto po prostu chcc przetrwa na konkurencyjnym rynku coraz czciej zwracaj swoj uwag na metody oparte na technologiach procesowych. W latach 80 ubiegłego wieku uwag przedsibiorstw przycigał Business Process Reengineering.
Firmy masowo przeprowadzały reorganizacj procesów z lepszym lub gorszym rezultatem. Podobny sukces zaczyna odnosi metoda rachunku kosztów procesów.
Obecnie coraz wicej organizacji gospodarczych stara si wprowadzi rachunek
ABC w celu otrzymania lepszych jakociowo i dokładniejszych informacji o ponoszonych kosztach. Jedn z najnowszych metod majcych na celu optymalizacj procesów jest X-Engineering, pozwalajcy na eliminacj nieefektywnoci na styku organizacji, czyli dla procesów midzyorganizacyjnych.
Słowa kluczowe: Rachunek Kosztów Działa, Activity Based Costing, Reengineering,
X–Engineering, technologie procesowe
1. Wstp
Współczesne przedsibiorstwa staj przed coraz wikszymi wyzwaniami. Zaostrzajca si
konkurencja, zwikszajce si wymagania klienta oraz duo wikszy ni kiedykolwiek wczeniej
wpływ klienta na rynek sprawiaj, e firmy szukaj coraz to lepszych metod zarzdzania w celu
utrzymania si na konkurencyjnym rynku. W obliczu tych zmian naley si zastanowi, jakie cele
stawiane s obecnie przed firmami. Według Budziskiego [1] w ekonomii przedsibiorstw „wizka celów” składa si z trzech celów czstkowych, mianowicie: minimalizacja kosztów wytwarzania, maksymalizacja jakoci towarów i usług, skala produkcji (wyczucie ryzyka rynku). Aby trwale utrzymywa si na rynku konkurencji musimy głównie minimalizowa koszty, równoczenie
podnosi jako i produkowa to, co si dobrze sprzedaje (wyczucie rynku – talent kierowniczy).
Technologie procesowe mog stanowi efektywne narzdzia, dziki którym moliwe stanie si
osignicie celów zarówno ekonomicznych jak i techniczno – produkcyjnych.
Na przełomie lat 80 i 90 M. Hammer i J. Champy opracowali now metod doskonalenia
przedsibiorstw Business Process Reengineering (BPR), która polegała na zaprojektowaniu działalnoci firmy niemale od podstaw. BPR był ukierunkowany na działania wewntrz organizacji.
Zastosowanie w przedsibiorstwach BPR w połczeniu z midzy innymi takimi metodami jak
Benchmarking (systematyczne porównywanie si z najlepszymi), Just In Time (system dostaw na
czas), Total Quality Management (kompleksowe zarzdzanie jakoci), Target Costing (rachunek
kosztów docelowych), Activity Based Costing (rachunek kosztów procesów) umoliwia znaczn
popraw realizacji procesów, skrócenie czasu ich realizacji, podniesienie jakoci oraz obnienie
kosztów. Wród wymienionych metod na szczególn uwag zasługuje metoda ABC. Umoliwia
ona dokładniejsze okrelanie kosztów ponoszonych na produkcje wyrobów lub te kosztów
134
POLSKIE STOWARZYSZENIE ZARZDZANIA WIEDZ
Seria: Studia i Materiały, nr 10, 2007
wiadczenia usług. Rachunek kosztów procesów nie tylko odpowiada na pytanie ile dany wyrób
lub usługa kosztuje, ale co waniejsze, dlaczego. Moliwe jest to midzy innymi dziki temu, e
informacje o ponoszonych kosztach zbierane s w miejscach ich powstawania.
Usprawnianie i reorganizacja procesów wewntrz własnego przedsibiorstwa moe obecnie
by ju niewystarczajce, aby utrzyma si na rynku i zatrzyma klientów. Reorganizacji powinny
zosta poddane wszystkie procesy lece na drodze do wytworzenia i dostarczenia produktu nie
tylko wewntrz naszego przedsibiorstwa, ale równie przedsibiorstw współpracujcych z nami,
a take procesy naszych klientów. Optymalizacj procesów na styku organizacji – procesów ponad
organizacyjnych – zajmuje si X-Engineering zaproponowany przez J. Champy'ego. XEngineering umoliwia przedsibiorstwom wyjcie z procesami poza granice własnej organizacji
wymaga jednak od nich duej otwartoci i jawnoci.
Wprowadzanie programów BPR w przedsibiorstwach moe by wspomagane przez metod
ABC. Naleałoby si zastanowi czy moliwe by było opracowanie metody ABC dla przedsibiorstw chccych wprowadzi X-Engineering. Biorc pod uwag, e kade z tych przedsibiorstw
moe stosowa inne systemy informatyczne do zbierania danych o kosztach nie jest to problem
trywialny.
2. Procesowa kalkulacja kosztów
Rachunek kosztów działa został sformalizowany w kocu lat osiemdziesitych przez amerykaskich profesorów R. Coopera, S. Kaplana i H. T. Johnsona. [6] Potrzeba opracowania nowej
metody kalkulacji miała swoje ródła w wielu czynnikach, wród których najczciej wymienia
si:
í siln konkurencj rynkow i wzrost wymaga klientów, czego wynikiem była mała tolerancja dla wad czy te niskiej jakoci wyrobów,
í rozwój technologii informatycznych w wyniku, którego skrócony został czas przetwarzania danych,
í wzrost kosztów porednich i kosztów stałych przy jednoczenie malejcych kosztach płac
spowodowane dywersyfikacj produkcji,
í automatyzacj procesów technologicznych,
í stosowanie nowych metod zarzdzania,
í wzrost kosztów faz przed i po produkcyjnych.
W takiej sytuacji klasyczne metody kalkulacji okazały si niedokładne głównie ze wzgldu na
sposób rozliczania kosztów porednich i stałych. Według Kaplana i Coopera [6] algorytmy kalkulacji kosztów w tych metodach kształtowane były pod wpływem sprawozda finansowych. Były
wystarczajce dla potrzeb audytu zewntrznego nie dawały jednak dokładnych informacji o kosztach w przekroju produktów i klientów w wyniku, czego nie mona było okreli ich zyskownoci.
Cytujc za Jarug [2] w koncepcji rachunku kosztów działa przyjto, e to nie produkty finalne, lecz działania pocigaj za sob okrelone koszty porednie, które mog by zrelacjonowane
do tych zada. Koszty odzwierciedlaj zasoby zuywane przez przedsibiorstwo w celu dostarczenia produktów lub usług. Rozliczanie kosztów odbywa si dwustopniowo.
W pierwszej fazie rozliczania kosztów konsumpcj zasobów przypisuje si działaniom.
W drugiej fazie okrela si, które działania konsumowane s przez produkty lub tez inne obiekty
kosztowe (klienci, kanały dystrybucji). Na rysunku 1 przedstawiony jest diagram przepływu kosztów opracowany przez CAM–I (Consortium for Advanced Manufacturing – International). Anali-
Krzysztof Michalak
135
Kalkulacja kosztów ABC dla procesów midzyorganizacyjnych jako element X-Engineeringu
za kosztów w płaszczynie pionowej daje odpowied na pytanie ile dana rzecz kosztuje. Natomiast
płaszczyzna pozioma odpowiada na pytanie, dlaczego dana rzecz kosztuje.
Widok kierunku
konsumpcji kosztów
Ile dana rzecz
kosztuje?
Zasoby
Przypisanie
kosztów zasobów
NoĞniki kosztów
zasobów
Działania
Mierniki
efektywnoĞci
Przypisanie
kosztów działaĔ
NoĞniki kosztów
działaĔ
Widok kierunku
przepływu procesów
Procesy
Obiekty kosztowe
Dlaczego dana
rzecz kosztuje?
Podejmowanie
lepszych decyzji
Rysunek 1. Diagram przepływu kosztów w metodzie ABC
ródło: [3]
Wprowadzenie w przedsibiorstwie do rozliczania kosztów metody ABC wymaga okrelenia
czynnoci koniecznych do wyprodukowania produktu. W wyniku analizy wartoci procesu gospodarczego nastpuje zidentyfikowanie wszystkich działa oraz okrelenie działa zwikszajcych
warto produktu dla klienta (tj. warto uytkow), jak te działa niezwikszajcych wartoci
produktu [2]. Po okreleniu zbioru czynnoci potrzebnych do wykonania danego produktu naley
si zastanowi czy mona wyeliminowa lub skróci czas trwania jakiej czynnoci bez zmniejszenia zadowolenia klientów.
Kierownictwo przedsibiorstwa czsto wymaga przygotowywania raportów wewntrznych dotyczcych poniesionych kosztów dla wyodrbnionych czci procesu gospodarczego. Dlatego
w kolejnym etapie przeprowadzania kalkulacji kosztów działa wyodrbnia si centra działa,
które grupuj kilka cile powizanych ze sob czynnoci. Przy wyodrbnianiu centrów kosztów
mona si posłuy klasyfikacj działa zaproponowan przez Coopera i Kaplana [7]. Klasyfikacja ta pozwala wyodrbni kilka rónych poziomów alokacji kosztów, czyli w rezultacie rónych
poziomów działa. Według Coopera i Kaplana wyróniamy nastpujce poziomy działa:
3. dotyczce całego przedsibiorstwa – zarzdzanie przedsibiorstwem, utrzymanie budynków i gruntów, ochrona, owietlenie i ogrzewanie,
136
POLSKIE STOWARZYSZENIE ZARZDZANIA WIEDZ
Seria: Studia i Materiały, nr 10, 2007
4.
dotyczce rodzaju produktów (rodzin produktów) – obsługa techniczna procesu produkcji, opis techniczny produktów, zmiany w technice produkcji, udoskonalenie produktu,
5. dotyczce partii (serii) produktów – przygotowanie produkcji, przemieszczenie materiałów (transport wewntrzny), zlecenia zakupu, nadzór, kontrola,
6. dotyczce jednostki produktu – czas pracy bezporedniej, materiały bezporednie, utrzymanie maszyn w ruchu, energia (technologiczna).
Działania dotyczce jednostki produktu zale bezporednio od wielkoci produkcji. Tego typu
działania zuywaj zasoby proporcjonalnie do wielkoci produkcji – generuj głównie koszty
bezporednie. Koszty zwizane z parti produktów powstaj tyle razy ile razy zmienia si wytwarzana lub przygotowywana do sprzeday partia. Koszty te s stałe dla jednostek objtych parti.
Przykładem działania dotyczcego partii produktów jest techniczne przygotowanie produkcji.
Koszty te s tym wiksze im wicej wytwarzanych jest serii, poniewa przed kad parti produktów naley przygotowa technicznie maszyny. Koszty te natomiast s takie same dla kadej serii
produktów niezalenie ile ta seria liczy produktów. W przypadku produkowania przez przedsibiorstwo rónych rodzajów wyrobów lub wyrobów wchodzcych w skład rodziny wykonywana
jest trzecia klasa działa. Działania te wykonywane s w celu umoliwienia produkcji i sprzeday
poszczególnych rodzajów wyrobów. Istotne jest to, e działania te zuywaj zasoby niezalenie od
tego ile jednostek lub partii danego wyrobu jest wytwarzane. Istnieje jeszcze kategoria działa,
które nie mog by przypisane do poszczególnych produktów. Celem tych działa jest utrzymanie
i organizacja procesu gospodarczego np. administracja ogólna. Cech tych działa jest to, e s
wspólne dla wszystkich produktów. Koszty zwizane z tymi działaniami s odejmowane w ogólnej sumie od całkowitej mary stanowicej rónic midzy przychodami ze sprzeday a kosztami
własnymi ogółu produktów [2].
Przypisanie kosztów w rachunku ABC w przekroju rodzaju kosztów nastpuje w sposób bezporedni lub poredni. Dla uzyskania dokładnych danych o kosztach wytwarzania produktów lub
usług naley, jeeli jest to tylko moliwe obcia centra kosztów w sposób bezporedni. W sytuacji, gdy dany zasób zuywany jest przez kilka działa koszty przypisywane s w sposób poredni.
W takim przypadku koszty naley rozlicza na poszczególne działania stosujc odpowiednie klucze podziałowe (powierzchnia, moc urzdze elektrycznych, liczba pracowników itp.).
Przy wykonywaniu kalkulacji ABC istotne jest okrelenie jednostki miar, które charakteryzuj
koszty okrelonych działa. Wielko uznana za miar okrelonego działania powinna by łatwo
mierzalna, zrozumiała i proporcjonalna do rozliczanych przy jej zastosowaniu kosztów [2].
Formalizacja metody ABC według Jarugi [2] przedstawia si nastpujco. Dla kadego rodzaju
produktu naley ustali iloci jednostek miary i-tego działania, zaangaowanych do wytworzenia
j-tego produktu:
m
xi = ¦ xij
j =1
W danym okresie kade zadanie powinno by mierzone ogólnie i według wytwarzanych rodzajów produktów. Kalkulacja kosztów wymaga rozdzielenia kosztów na poszczególne działania,
stosownie do wyrónionych działa. Koszty danego działania s funkcj wielkoci i-tego działania:
KPi = f ( xi )
gdzie: i = 1,…,n,
Krzysztof Michalak
137
Kalkulacja kosztów ABC dla procesów midzyorganizacyjnych jako element X-Engineeringu
KPi – koszty i-tego działania,
xi – liczba jednostek i-tego działania.
Suma kosztów porednich (K) rozdzielona midzy działania jest równa całkowitym kosztom
porednim podlegajcym rozliczeniu na produkty:
n
K = ¦ KPi
i =1
Aby obliczy koszty porednie poszczególnych produktów ustala si stawk kosztów (si) dla
kadego działania, dzielc koszty i-tego działania przez wielko i-tego działania:
si =
KPi
xi
Całkowite koszty porednie j-tego produktu (KWj) stanowi sum iloczynów stawek kosztów
i wielkoci poszczególnych działa, wydatkowanych na wytworzenie lub sprzeda danego produktu:
n
KW j = ¦ si xij
i =1
W nastpnym kroku mona obliczy jednostkowe koszty porednie (kwj) poszczególnych produktów dzielc koszty porednie przydzielone tym produktom przez wielko ich produkcji:
kw j =
KW j
qj
gdzie: qj – wielko produkcji j-tego wyrobu.
Formalizacja metody kalkulacji kosztów procesów przedstawiona przez Jarug dotyczy procesów wykonywanych w granicach organizacyjnych jednego przedsibiorstwa. Dlatego rachunek
kosztów procesów moe by znakomitym uzasadnieniem dla koniecznoci przeprowadzenia reengineeringu procesów w firmie. Dziki dwustopniowemu algorytmowi przypisywania kosztów
metoda ABC identyfikuje procesy, które s wykonywane nieefektywnie lub, których koszty realizacji s zbyt wysokie. Posiadajc takie informacje kadra zarzdzajca przedsibiorstwem moe
skupi si na reorganizacji tych procesów, które tego najbardziej wymagaj i których reorganizacja przyniesie najwiksze korzyci. W przypadku, gdy procesy zaczynaj przekracza granice
firmy obliczenie kosztów ich realizacji okazuje si znacznie bardziej skomplikowane. Jednake
nieefektywnoci na styku organizacji czsto s znacznie wiksze ni w samym przedsibiorstwie,
dlatego naleałoby si zastanowi nad moliwoci rozszerzenia metody ABC na procesy midzyorganizacyjne tak, aby moliwe stało si zidentyfikowanie mało wydajnych procesów, które nastpnie mona by podda X-Engineeringowi.
3. X-Engineering przedsibiorstwa
Przedsibiorstwa mona podzieli ze wzgldu na organizacj pracy na te, które stosuj podejcie funkcjonalne oraz stosujce podejcie procesowe. W firmach, w których mamy do czynienia
ze struktur funkcjonaln wystpuje podział pracy i zwizana z tym specjalizacja. Mona zauway fragmentyzacj procesu. Poszczególne etapy procesu (podprocesy) wykonywane mog by
w kilku działach przedsibiorstwa a nadzór nad ich realizacj moe by podzielony na kilku kierowników. W przedsibiorstwach o strukturze zorientowanej na procesy czynnoci integrowane s
138
POLSKIE STOWARZYSZENIE ZARZDZANIA WIEDZ
Seria: Studia i Materiały, nr 10, 2007
w jeden łacuch. Za wykonanie procesu odpowiedzialny jest manager procesu, co korzystnie
wpływa na szybko i efektywno realizacji. Poszczególne etapy procesu realizowane s przez
wybrane grupy pracowników.
Z jednej strony rosnca konkurencja i wymagania klientów a z drugiej szybki rozwój technologii informatycznych doprowadziły do tego, e przedsibiorstwa chcc przetrwa na rynku zmuszane s do wprowadzenia nowoczesnych metod procesowych. Na przełomie lat 80 i 90 dwudziestego wieku opracowana została przez M. Hammer’a i J. Champy’ego nowa metoda doskonalenia
przedsibiorstw Business Process Reengineering (BPR). Celem BPR było totalne przeprojektowanie procesów realizowanych w przedsibiorstwie. Muller i Rupper [5] definiuj reengineering jako
gruntowne przemylenie przebiegu procesów zarówno w obrbie danej organizacji, jak te w relacjach w stosunku do jej partnerów i klientów oraz ich reorganizacj opart na myleniu procesowym. Wyróniane s trzy sposoby reorganizacji procesów:
Ⴠ Reengineering cigły – polega na cigłej analizie i korekcie istniejcych procesów.
Ⴠ Reengineering w sytuacjach krytycznych – wykonywany jest w sytuacji, gdy wewntrz
lub te poza przedsibiorstwem zachodz znaczne zmiany majce wpływ np. na rynek lub
zyski.
Ⴠ Reengineering ukierunkowany na wyniki – przeprowadzany jest w przedsibiorstwach,
w których dochodzi do zmiany celów np. wprowadzenie nowych produktów.
Rysunek 2. Zwizki midzy rodzajem poprawy wydajnoci a hierarchi procesów
ródło: [4]
Rysunek 2 przedstawia zwizki midzy popraw wydajnoci a hierarchi procesów. Reorganizacja cigła dotyczy głównie procesów podrzdnych realizowanych w przedsibiorstwie. Reorganizacja w sytuacjach krytycznych dotyczy procesów głównych. Natomiast BPR dotyczy megaprocesów w przedsibiorstwie. Megaproces naley rozumie jako łacuch czynnoci prowadzcych do wytworzenia produktu bd usługi, odpowiadajcej wymaganiom klienta. Megaprocesy
nie kocz si wraz z granicami jednostek organizacyjnych, lecz rozcigaj si na funkcjonalne
sfery, jak badania i rozwój, marketing, produkcja.
Jak ju wczeniej wspomniano X-Engineering jest rozwiniciem metody reengineering’u procesów. Przed przystpieniem do wprowadzania X-Engineering’u naley w przedsibiorstwie przeprowadzi reorganizacj procesów wewntrznych. Idea X-Engineering’u polega na wyjciu z procesami poza obrb własnej organizacji gospodarczej. Integracja własnych procesów z procesami
Krzysztof Michalak
139
Kalkulacja kosztów ABC dla procesów midzyorganizacyjnych jako element X-Engineeringu
innych firm daje moliwo utworzenia wielo – firmowego przedsibiorstwa posiadajcego potencjał znacznie przekraczajcy moliwoci kadej z tych firm w przypadku gdyby działały samotnie.
Według Champy’ego [4] X-Engineering pozwala udzieli odpowiedzi na trzy pytania:
1. Jak si powinna firma zmieni? Analizie poddawane s procesy wytworzenia
i sprzeday produktów lub usług oraz procesy zwizane z transakcjami handlowymi
z podmiotami zewntrznymi.
2. W czyim interesie? Analizowana jest propozycja firmy wobec klienta.
3. I z czyj pomoc? Przedmiotem analizy jest zakres partycypacji w tworzeniu
wspólnych procesów z innymi organizacjami.
Procesy, propozycja i partycypacja tworz trójkt X-Engineering’u. Analiza płaszczyzny procesów prowadzi do wyodrbnienia trzech grup:
1. Procesy wykonywane wewntrz przedsibiorstwa. Najczciej s to procesy
o charakterze strategicznym dla przedsibiorstwa i powinny by utrzymywane
w tajemnicy przed konkurencja. Naley jednak si zastanowi czy, rzeczywicie s
one unikalne i czy ujawnienie ich dostawcom i klientom nie wypłynłoby na
popraw ich efektywnoci.
2. Procesy wykonywane wspólnie z innymi organizacjami. Grup t stanowi procesy,
które nie maj strategicznego znaczenia dla firmy. Naley dy do integracji
infrastruktury informatycznej współpracujcych firm, aby podnie efektywno
realizacji procesów.
3. Procesy zlecane innym organizacjom. Zlecenie realizacji procesów innym firmom
(outsourcing) wykonuje si najczciej wtedy, gdy nie stanowi one podstawy
działalnoci przedsibiorstwa i mog by wykonane lepiej i taniej przez firm
zewntrzn. W takim przypadku naley dy to tego, aby dostawca procesu poddał
go X-engineering’owi we współpracy z odbiorc procesu jego dostawcami
i klientami.
Drugi kt trójkta X-engineering’u stanowi propozycja firmy wobec klienta. Propozycja powinna stanowi co, co bdzie wyróniało firm na konkurencyjnym rynku. Champy [4] wymienia
siedem uniwersalnych propozycji wartoci: indywidualizacja, innowacja, cena, jako, obsługa,
szybko, rónorodno.
Trzeci kt trójkta X-engineering’u – najciekawszy z punktu widzenia tego artykułu – stanowi
partycypacja. Partycypacja oznacza wyjcie ze swoimi procesami do klientów czy te dostawców.
Do przeprojektowania przedsibiorstwa i jego funkcjonowania włczani s partnerzy z zewntrz,
przekraczane s granice organizacji. Champy [4] wyrónia cztery poziomy partycypacji:
1. Przedsibiorstwo przeprojektowuje własne procesy.
2. Przedsibiorstwo przeprojektowuje własne procesy razem z procesami jednej ze
współpracujcych organizacji np. klienta lub dostawcy.
3. Przedsibiorstwo przeprojektowuje własne procesy oraz dwóch innych organizacji
np. klientów lub dostawców.
4. Przedsibiorstwo przeprojektowuje procesy własne oraz procesy trzech odmiennych
organizacji np. klientów, dostawców i partnerów.
Przekraczanie procesów granic pojedynczych organizacji gospodarczych oznacza nowe wyzwanie dla systemów informatycznych rachunku kosztów. Dane o ponoszonych kosztach na realizacj procesów naley zbiera ze wszystkich organizacji, które partycypuj w realizacji procesu.
140
POLSKIE STOWARZYSZENIE ZARZDZANIA WIEDZ
Seria: Studia i Materiały, nr 10, 2007
Posiadajc informacje o kosztach procesów ponadorganizacyjnych łatwiej bdzie mona zidentyfikowa procesy, które naley podda X-Engineeringowi.
4. Procesowa kalkulacja kosztów dla procesów midzyorganizacyjnych
W poprzednim rozdziale przedstawiona została formalizacja kalkulacji kosztów porednich dla
metody rachunku kosztów procesów. W przypadku wdroenia w przedsibiorstwie reguł
X-Engineering’u przedstawione wywody musz zosta rozbudowane. Proces ju nie bdzie zamknity wewntrz ram organizacyjnych przedsibiorstwa, lecz bdzie przekraczał jego granice,
zatem koszty jego realizacji mog lee w kilku firmach, biorcych udział w jego wykonaniu.
Formalizacja kalkulacji kosztów porednich dla przedsibiorstwa stosujcego X-Engineering moe
wyglda nastpujco. Dla kadego rodzaju produktu naley ustali iloci jednostek miary i-tego
działania, zaangaowanych do wytworzenia j-tego produktu przez poszczególne k-ate organizacje:
m
xik = ¦ xikj
j =1
Std całkowita ilo jednostek miary i-tego działania zaangaowanych w wytworzenie j-tego
produktu mona opisa nastpujco.
o
m
xi = ¦
¦x
k =1
ikj
j =1
Koszty danego działania w organizacji k-tej s funkcj wielkoci i-tego działania
w tej organizacji:
KPik = f ( xik )
gdzie: i = 1,…,n,
k = 1,…,o,
KPik – koszty i-tego działania w k-tej organizacji,
xik – liczba jednostek i-tego działania w k-tej organizacji.
Całkowite koszty działania s sum funkcji wielkoci i-tego działania w k-tych organizacjach.
o
KPi = ¦ f ( xik )
k =1
Suma kosztów porednich k-tej organizacji (Kk) rozdzielona midzy działania jest równa całkowitym kosztom porednim w k-tej organizacji podlegajcym rozliczeniu na produkty:
n
K k = ¦ KPi ,k
i =1
Całkowita suma kosztów porednich (K) k-tych organizacji rozdzielona midzy działania jest
równa sumie całkowitych kosztów porednich w k-tych organizacjach podlegajcych rozliczeniu
na produkty.
o
K =¦
k =1
n
¦ KP
i ,k
i =1
Aby obliczy koszty porednie poszczególnych produktów w k-tej organizacji ustala si stawk kosztów (sik) dla kadego działania, dzielc koszty i-tego działania w k-tej organizacji przez
wielko i-tego działania w k-tej organizacji.
Krzysztof Michalak
141
Kalkulacja kosztów ABC dla procesów midzyorganizacyjnych jako element X-Engineeringu
KPik
xik
sik =
Całkowite koszty porednie poszczególnych produktów w k-tych organizacjach stanowi suma
o
KPik
xik
si = ¦
k =1
Koszty porednie j-tego produktu w k-tej organizacji (KWjk) stanowi sum iloczynów stawek
kosztów i wielkoci poszczególnych działa w k-tej organizacji, wydatkowanych na wytworzenie
lub sprzeda danego produktu.
n
KW jk = ¦ s i xijk
i =1
Całkowite koszty porednie j-tego produktu (KWj) stanowi sum iloczynów stawek kosztów
i wielkoci poszczególnych działa, wydatkowanych na wytworzenie lub sprzeda danego produktu w k-tych organizacjach.
o
n
KW j = ¦
¦s x
i
k =1
ijk
i =1
W nastpnym kroku mona obliczy jednostkowe koszty porednie dla k-tej organizacji (kwjk)
poszczególnych produktów dzielc koszty porednie przydzielone tym produktom w k-tej organizacji przez wielko ich produkcji.
kw jk =
KW jk
qj
gdzie: qj – wielko produkcji j-tego wyrobu.
Całkowite jednostkowe koszty porednie (kwj) poszczególnych produktów stanowi ponisza
suma
o
kw j = ¦
k =1
KW jk
qj
Przedstawiona propozycja formalizacji kalkulacji kosztów porednich dla metody rachunku
kosztów działa nastpnie powinna zosta zaimplementowana w postaci systemu informatycznego
rachunku kosztów. Ze wzgldu na to, e dostp do takiego systemu bdzie miało wiele organizacji
gospodarczych powinien on zosta zrealizowany w rodowisku internetowym.
5. Zakoczenie
Zaprojektowanie systemu informatycznego rachunku kosztów działa dla organizacji stosujcych zasady X-Engineering’u jest zadaniem bardzo skomplikowanym. Naley pamita, e informacje o ponoszonych kosztach w kadym ze współpracujcych przedsibiorstw znajduj si w ich
systemach informatycznych rachunkowoci. W przypadku, gdy systemy te bd róne mamy do
czynienia z integracj danych pochodzcych ze rodowiska heterogenicznego. Taka integracja
danych nie jest zadaniem niemoliwym, ale na pewno te nie jest to problem trywialny.
142
POLSKIE STOWARZYSZENIE ZARZDZANIA WIEDZ
Seria: Studia i Materiały, nr 10, 2007
Bibliografia
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Budziski R.: Metodologiczne aspekty systemowego przetwarzania danych ekonomiczno –
finansowych w przedsibiorstwie, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczeciskiego,
Szczecin (2001)
Jaruga A., Nowak W., Szychta A.: Rachunkowo zarzdcza koncepcje i zastosowania, Społeczna Wysza Szkoła Przedsibiorczoci i Zarzdzania w Łodzi (2001)
www.abctech.pl
Champy J.: X-engineering przedsibiorstwa, Wydawnictwo PLACET, Warszawa (2003)
Muller R., Rupper P.: Process reengineering, Wydawnictwo ASTRUM, Wrocław (2000)
Kaplan S., Cooper R.: Cost and Effect, Using Integrated Cost Systems to Drive Profitability
and Performance, Harvard Bussiness School Press, Boston Massachusetts (1998)
Cooper R., Kaplan R. S.: The Design of Cost Management System. Text, Cases and Readings,
Prentice – Hall International Editions, Englewood Cliffs (1991)
ABC COST CALCULATION FOR INTER–ORGANIZATIONAL PROCESSESS
AS THE ELEMENT OF X–ENGINEERING
Summary
Modern firms, that want to improve their financial outcome and often wants to
survive on competitive market often take notice towards methods that are based on
process technologies. In the eighties of the last century companies focused on Business Process Reengineering. Many firms took reorganization of the processes with
better or worse result. Now activity based costing is going to make a hit. Presently
more and more companies are trying to put into practice ABC method witch can give
better quality and more accurate information about costs. One of the latest methods
that purposes to optimization of the processes is X-Engineering. X-Engineering allows to eliminate inefficacious on the contact of the organizations or for interorganizational processes
Keywords: Activity Based Costing, Reengineering, X–Engineering, process technologies
Krzysztof Michalak
Instytut Systemów Informatycznych,
Wydział Informatyki,
Politechniki Szczeciska
Szczecin, ołnierska 49
e-mail: [email protected]