9 JACEK MALCZEWSKI Obraz - autoportret artysty na tle zieleni

9 JACEK MALCZEWSKI Obraz - autoportret artysty na tle zieleni

9 JACEK MALCZEWSKI
(Radom 1854 - Kraków 1929)
AUTOPORTRET, 1908
olej, tektura
83 x 67 cm
sygn. i datowany na odwrocie: Jacek Malczewski | 1908 marzec
Na odwrocie, w dolnej partii tektury stemple paryskiej firmy Lefranc
& Cie oferuj¹cej farby i ró¿ne inne materia³y malarskie (kartusz
z kaduceuszem i kotwic¹ pomiêdzy literami L i F);
przy dolnej krawêdzi stempel 25.
U góry i w partii dolnej
- dwa stemple o treœci: DR LEOPOLD MACHARSKI | KRAKÓW |
Rynek g³. - Pa³ac Spiski.
Przy „górnym“ stemplu dopisane atramentem s³owo: W³asnoœæ.
Na górnej listwie krosna napis o³ówkiem: /../ Macharski;
obok czerwon¹ kredk¹: 14.
400 000 z³
Ponadto na dolnej listwie krosna nalepka w³asnoœciowa, a na poprzeczce krosna i na tekturze, w dolnej partii 3 nalepki wystawowe:
1. rêkopis: 22 | Inw. D (?) Macharski
2. druk, rêkopis: 1908 | Autor Malczewski Jacek | Adres Zwierzyniec |
Dzie³o Portret w³asny;
3. druk, rêkopis: ZWI¥ZEK POLSKICH ARTYSTÓW PLASTYKÓW |
W KRAKOWIE,, PLAC ŒW. DUCHA 1. „DOM ARTYSTÓW“ | Data
przyjêcia 29/5. 1925 | Autor Jacek Malczewski | Tytu³ „Autoportret“ |
Wystawa Jubileuszowa | Rodzaj olej Rozmiar | W. P. Rad. Macharski Nr 14;
4. druk, stempel, maszynopis: Towarzystwo Przyjació³ Sztuk Piêknych w Krakowie | R. 1939. Nr. 94 1606 | Autor WYSTAWA | JACKA
MALCZEWSKIEGO | Dzie³o Autoportret | Wykonanie ol. tekt. Cena
estymacja: 500 000 - 800 000
Obraz - autoportret artysty na tle zieleni - powsta³ w roku 1908. Malczewski mieszka³ wówczas w willi
„Pod Matk¹ Bosk¹“ na krakowskim Zwierzyñcu (dziœ ul. Ksiêcia Józefa 29). Dom otoczony by³ du¿ym
ogrodem, który wznosi³ siê tarasami po stoku wzgórza. Ten bliski, przydomowy pejza¿ - powtarzaj¹cy siê
tak¿e w innych autoportretach z tego okresu - artysta uczyni³ t³em swego portretu, portretu w zwyczajnym
roboczym stroju, jakiego zwyk³ u¿ywaæ przy pracy (szara bluza i kapelusz). Uwaga malarza, a tak¿e odbiorcy
dzie³a, skupia siê przede wszystkim na twarzy modela, samego artysty zamyœlonego i niejako zapatrzonego
we w³asne myœli. Postaci w tle na dalekim planie s¹ dope³nieniem treœci obrazu, przywodz¹c rozmaite w¹tki
z twórczoœci Malczewskiego - ¿ywio³u natury, cielesnoœci, u³udy, kaprysu (Chimera), natchnienia, poezji
(Pegaz, Muza) oraz cierpieñ, walki i têsknoty za woln¹ Ojczyzn¹ (wêdrowiec w szynelu, Sybirak).
Obraz by³ pierwotnie w³asnoœci¹ Franciszka Aleksandra Macharskiego (1852-1934), znanego krakowskiego kupca i filantropa, od 1902
cz³onka Rady Kongregacji Kupieckiej w Krakowie. Jako dobrze zas³u¿ony dla Krakowa i kraju, Franciszek Macharski odznaczony zosta³
Orderem Gwiazdy Rumunii (1907), Z³otym Krzy¿em Zas³ugi (1925),
papieskim medalem Pro Ecclesia et Pontifice (1930). By³ w³aœcicielem Pa³acu Spiskiego (od 1909) i restauracji „Hawe³ka“, któr¹ odziedziczy³ (1894) po jej za³o¿ycielu Antonim Hawe³ce i której prowadzenie scedowa³ z czasem na swego bratanka Leopolda, przedsiêbiorcê
i doktora praw, ojca ks. kardyna³a Franciszka Macharskiego.
Franciszek Aleksander Macharski by³ te¿ wybitnym kolekcjonerem.
Jego kolekcja, szerzej opisana przez Kazimierza Bartoszewicza,
wymieniona jest tak¿e w Zbiorach polskich... E. Chwalewika (patrz
ni¿ej - bibliografia).
Jak pisa³ Bartoszewicz - Macharski „stworzy³ jeden z najpiêkniejszych zbiorów prywatnych“. Jako „szczery wielbiciel piêkna /.../
z ka¿dej swej podró¿y w sprawach komercjalnych za granicê przywozi³ ju¿ to jakiœ piêkny parawan czy stolik japoñski, ju¿ to jakiegoœ
‘holendra’ czy ‘flamanda’ /.../. A na miejscu w Krakowie nabywa³
przede wszystkim obrazy naszych malarzy. Czyni³ to z prawdziwym
amatorstwem i rozwa¿nie, nie jak powojenni, dzisiejsi mecenasi
sztuki nabywaj¹cy obrazy hurtownie i na metry. Nie sz³o mu o iloœæ
okazów, ale o ich jakoœæ. Nie polega³ wy³¹cznie na w³asnym odczuciu piêkna, ale radzi³ siê znawców“.
Wiêcej o historii obrazu na kolejnych stronach
W zbiorach Macharskiego znajdowa³y siê, m.in. obrazy, rysunki i szkice J. Matejki, M. Bacciarellego, A. Grottgera, H. Siemiradzkiego,
J. Fa³ata, S. Wyspiañskiego, Jul. Kossaka, A. Kotsisa, L. Wyczó³kowskiego, J. Malczewskiego, W. Pruszkowskiego, W. Tetmajera,
J. Brandta, F. ¯murki, W. Weissa, S. Filipkiewicza.
Kolekcjoner prowadzi³ rêkopiœmienny inwentarz
zatytu³owany „Zbiór obrazów Franciszka Macharskiego. Katalog zakupna“, skrupulatnie odnotowuj¹c
w kolejnych rubrykach podstawowe dane o ka¿dym
obrazie i okolicznoœciach jego nabycia (autor, tytu³,
cena, data kupna, sprzedawca, uwagi). W Katalogu
zakupna - pod dat¹ dzienn¹ 23 marca 1908 wymieniony jest tak¿e obraz Jacka Malczewskiego
Autoportret, kupiony od Autora za sumê 800 koron.
O tym obrazie pisa³ nieoceniony Bartoszewicz:
pyszny Autoportret Malczewskiego /.../ ¿e œwietny
dodawaæ nie trzeba.
Fot. wykonana przez Amaliê Krieger
Nastêpnym w³aœcicielem Autoportretu Malczewskiego by³ bratanek
Franciszka, Leopold Macharski (1886-1945), dr praw i przedsiêbiorca, ojciec ks. kardyna³a Franciszka Antoniego Macharskiego.
Ju¿ jako jego w³asnoœæ Autoportret zosta³ wystawiony i reprodukowany na ok³adce katalogu zbiorowej wystawy Jacka Malczewskiego
otwartej w lipcu 1939 r. w TPSP w Krakowie.
Obecni w³aœciciele kupili Autoportret w krakowskiej Desie w pocz¹tkach lat szeœædziesi¹tych XX w.
Wystawy:
- TPSP Kraków 1908;
- Wystawa Jubileuszowa Jacka Malczewskiego, Kraków „Dom Artystów“ 1925 [obrazy ze zbiorów prywatnych; bez katalogu];
- TPSP Kraków 1939 [katalog; patrz ni¿ej].
Franciszek Aleksander Macharski
Ok³adka kat. wystawy w TPSP
Archiwalia i bibliografia:
- Dawna (1908?) fotografia obrazu wykonana przez Amaliê Krieger
w krakowskim Zak³adzie Fotograficznym Kriegerowie (ul. œw. Ja
na 1 /37) przechowywana w zbiorach Muzeum Narodowego w Krakowie [patrz: http://katalog.muzeum.krakow.pl/pl/cat];
- E. Chwalewik: Zbiory polskie. Archiwa, biblioteki, Gabinety, Muzea
i inne zbiory pami¹tek przesz³oœci w OjczyŸnie i na ObczyŸnie w porz¹dku alfabetycznym wed³ug miejscowoœci u³o¿one, Tom I, A-M,
Warszawa - Kraków MCMXXVI, s. 252, 253;
- Zbiór obrazów Franciszka Macharskiego. Katalog zakupna [rêkopiœmienny „Katalog“ prowadzony przez kolekcjonera; w posiadaniu rodziny];
- Jacek Malczewski 1855-1929, [kat.] Towarzystwo Przyjació³ Sztuk
Piêknych w Krakowie, lipiec - sierpieñ - wrzesieñ 1939, s. 14, poz.
94 [reprodukcja na ok³adce; bez ilustr. wewn¹trz katalogu], s. 14,
nr kat. 94 (Autoportret, bez podpisu i daty, olej, tektura, 64 x 80 cm
[uwaga: wymiary zdjête w œwietle ramy w porz¹dku: 1. podstawa
obrazu, 2. jego wysokoœæ]; w³asnoœæ dr Leopold Macharski).
- K. Bartoszewicz: Prywatne zbiory krakowskie. Galeria radcy Macharskiego, [w:] „Rzeczpospolita“ [Warszawa], wydanie poranne,
pi¹tek 14 III 1924, nr 73, s. 4-5;
Jacek Malczewski, wybitny przedstawiciel malarstwa polskiego modernizmu, studia artystyczne rozpocz¹³ w krakowskiej Szkole Sztuk Piêknych, gdzie w latach 1872-1875 uczy³ siê pod kierunkiem Feliksa Szynalewskiego, W³adys³awa £uszczkiewicza i Jana Matejki, do którego pracowni uczêszcza³ ponownie w 1877-1879. Nastêpnie kszta³ci³ siê w Paryskiej École des Beaux Arts u E. Lehmanna (1876-1877). W 1880
podró¿owa³ do W³och. W 1884-1885 wzi¹³ udzia³ - jako rysownik - w naukowej ekspedycji Karola Lanckoroñskiego do Pamfilii i Pizydii w Ma³ej
Azji. Wówczas by³ tak¿e w Grecji i we W³oszech. W latach 1885-1886 przebywa³ przez kilka miesiêcy w Monachium. Po powrocie zamieszka³
na sta³e w Krakowie, sk¹d wyje¿d¿a³ jeszcze do Monachium i do W³och. W 1896-1900 uczy³ w krakowskiej Szkole Sztuk Piêknych, a w latach
1911-1922 by³ profesorem i dwukrotnie rektorem krakowskiej Akademii. Lata 1914-1915 spêdzi³ w Wiedniu, w 1916 wróci³ do Krakowa. W ostatnim okresie ¿ycia przebywa³ g³ównie w Lus³awicach i Charzewicach k. Zakliczyna. By³ wspó³za³o¿ycielem Towarzystwa Artystów Polskich „Sztuka“ (1897) oraz cz³onkiem grupy „Zero“ (1908).
We wczesnym okresie twórczoœci malowa³ portrety, sceny rodzajowe i - przede wszystkim - obrazy o tematach zwi¹zanych z martyrologi¹
Polaków po powstaniu styczniowym (Œmieræ Ellenai, Niedziela w kopalni, Na etapie, Wigilia na Syberii). PóŸniej, od lat 90. XIX w. tworzy³ obrazy
o treœciach symbolicznych z przenikaj¹cymi siê w¹tkami patriotycznymi, biblijnymi, baœniowymi, literackimi i alegoryczno-fantastycznymi.