Adolescencja - konferencja
Transkrypt
Adolescencja - konferencja
„JAK PRZYGOTOWAĆ ŚRODOWISKO SZKOLNE DO PRACY Z UCZNIEM Z ZABURZENIAMI PSYCHICZNYMI” Grażyna Wasilewska-Boroń, Iwona Figat ADOLESCENCJA Adolescencję wydaje się charakteryzować huśtawka między skrajnymi stanami umysłu. Między tym, co dorosłe a tym, co dziecięce, szczególnie między czułymi i agresywnymi impulsami, między zachłanną chciwością, a hojnością, między pokusą nieuczciwości, a pragnieniem prawdy, między nienawiścią a miłością, między destrukcyjnością wobec siebie a tą wobec innych, między poczuciem pomieszania a pewnością. Granice dotychczasowej „znanej” osobowości ulegają zatarciu, stają się wyzwaniem, źródłem niepewności, lęku, a czasem cechują się nadmierną sztywnością i obronnością. Nastolatki, na co dzień przeżywają podsycane hormonami stany rozgorączkowania, kruchości, często nadmiernie koncentrując się na sobie, sprawiając wrażenie samolubnych i obojętnych na innych. Blos (1983, za Schier 1993) podzielił adolescencję na cztery fazy: • • • • preadolescencję (między 11 a 13 r.ż.), wczesną adolescencję (między 13 a 17 r.ż.), środkową, czyli właściwą adolescencję (między 17 a 19 r.ż.), późną adolescencję (między 19 a 22 r.ż.). Z reorganizacją psychiczną w okresie adolescencji idą w parze dwa równoległe procesy: • • proces rozwoju psychoseksualnego, z którym wiąże się kształtowanie seksualnej tożsamości, polegającej między innymi na wypracowaniu poczucia kobiecości i męskości, określeniu własnej roli związanej z płcią, wyborze obiektów seksualnych, proces "powtórnej indywiduacji", z którym związane jest separowanie od rodziców, opuszczanie ich, jako pierwotnych obiektów miłości i autorytetów oraz znajdowanie ich substytutów poza rodziną. W ramach rozwoju psychoseksualnego adolescent musi stanąć wobec ogromu nagłych zmian fizycznych zachodzących w ciele (preadolescencja), zaadaptować się do nich. Wymaga to dokonania poważnych zmian w psychicznej reprezentacji ciała. Częste wzwody u chłopców oraz rozwój piersi i seksualne doznania z ciała u dziewcząt łączą się ze wzrostem intensywności Tekst został przygotowany, jako materiał warsztatowy na Konferencję dla dyrektorów warszawskich gimnazjów na podstawie materiałów źródłowych autorstwa Margot Waddell i Petera Blosa Str. 1 „JAK PRZYGOTOWAĆ ŚRODOWISKO SZKOLNE DO PRACY Z UCZNIEM Z ZABURZENIAMI PSYCHICZNYMI” Grażyna Wasilewska-Boroń, Iwona Figat popędu. Wywołuje to lęk oraz różnorodne obrony. Pierwsza miesiączka u dziewczyny i pierwszy wytrysk u chłopca oznaczają początek wczesnej adolescencji. Oznaki fizjologicznej i seksualnej dojrzałości powodują, że zaburzony zostaje obraz ciała, a zadaniem adolescenta na tym etapie jest integracja pojawiających się zmian fizycznych, znalezienie swoistego kompromisu między własnym realnym ciałem, a ciałem "idealnym", wymarzonym. Ciało staje się obiektem różnorodnych, silnych emocji, często budzi lęk i jest źródłem licznych skarg somatycznych. U chłopców można znaleźć obawę o własną wydolność i atrakcyjność seksualną, u dziewcząt zaś strach, że nie będą się podobać. Lęki sprowadzają się u obu płci do obawy przed samotnością. Zmiany ciała z dziecięcego na dorosłe reaktywują relację dziecko-rodzic tej samej płci; dziewczynie przypominają, że jest jak jej matka, chłopcu, że jest jak jego ojciec. Emocjonalna bliskość z rodzicami staje się zagrażająca. Rodzice nie mogą już pełnić tej samej roli, co wcześniej i dłużej zaspakajać potrzeb adolescenta. Poszukując obiektu zaspokojenia swoich pragnień, młody człowiek zwraca się w kierunku osób spoza rodziny. Ważną sprawą staje sie wybór nowego obiektu miłości. W preadolescencji zarówno dziewczęta, jak i chłopcy nawiązują bliskie relacje z osobami tej samej płci. Chłopcy odwracają się od dziewczynek, wyśmiewają i lekceważą je. Poszukiwaniu męskiej przyjaźni w tym okresie towarzyszyć może silny lęk przed własną homoseksualnością. Główne znaczenie dla dojrzałego wyboru obiektu miłości ma jednak zakończony pomyślnie proces "powtórnej indywiduacji", czyli integracja dojrzałego ideału ego opartego na wybiórczych identyfikacjach z rodzicem i innymi podziwianymi ideałami tej samej płci. Proces ten kończy się w okresie późnej adolescencji lub wczesnej dorosłości. Wyborowi obiektu miłości towarzyszy wtedy między innymi określenie własnej roli związanej z płcią. Pod koniec adolescencji osiągnięte zostaje stabilne poczucie własnej tożsamości płciowej oraz tożsamość własnej roli związanej z płcią. We wczesnej adolescencji młody człowiek krytykuje swoich rodziców, których spostrzega jako rozczarowujących i nieadekwatnych, zamiast spostrzec, że konflikt jest jego wewnętrznym konfliktem, znajduje się w ciągłej walce z rodzicami. Przeniesienie więzi emocjonalnych i autorytetu na grupę chroni adolescenta przed poczuciem winy, że nie udaje mu się dostosowywać do Tekst został przygotowany, jako materiał warsztatowy na Konferencję dla dyrektorów warszawskich gimnazjów na podstawie materiałów źródłowych autorstwa Margot Waddell i Petera Blosa Str. 2 „JAK PRZYGOTOWAĆ ŚRODOWISKO SZKOLNE DO PRACY Z UCZNIEM Z ZABURZENIAMI PSYCHICZNYMI” Grażyna Wasilewska-Boroń, Iwona Figat wewnętrznych standardów, stąd ważna w tym momencie rozwoju jest grupa rówieśnicza. W środkowej adolescencji centralnym problemem staje się relacja z obiektem. Charakterystyczny negatywizm tego okresu to niezbędny sposób chroniący przed pasywnym poddawaniem się i jest niezbędnym krokiem w kierunku indywiduacji, a nie tylko wyrazem wrogości. Niepokój związany z potrzebą niezależności może przypominać wręcz stan z niemowlęctwa. Fantazje dotyczące opuszczenia i bezradności leżą u podłoża lęków o niezdolności do zrobienia czegoś. Progresja w rozwoju wymaga od adolescenta, by zaczął negocjować "zbliżenie" ze swoimi rodzicami, by zidentyfikował się z niektórymi rodzicielskimi standardami moralnymi, zintegrował je ze standardami, które wywodzą się z relacji z grupą rówieśniczą. Adolescent staje się sam dla siebie autorytetem, przyjmuje odpowiedzialność za siebie, równocześnie uniezależniając się od rodziców. W późnej adolescencji adolescent spostrzega rodziców, jako "dość dobrych" lub przynajmniej ma zrozumienie dla ich niedostatków. Wyidealizowane obrazy rodziców z przeszłości ulegają modyfikacji wobec bardziej realistycznego obrazu z teraźniejszości, reprezentacje idealnego obiektu zmieniają się tak, aby były zgodne z zewnętrzną rzeczywistością. Im większa spójność dorosłego „Ja”, tym większa jest spójność i stabilność samooceny. Superego zawiera bardziej realistyczne ideały i moralne standardy, jest więc mniej karzące, krytykujące i osądzające. Późna adolescencja to również czas stabilizacji nastroju, ustala się równowaga między strukturami psychicznymi w wewnętrznym świecie jednostki oraz między światem wewnętrznym i zewnętrznym. Uważa się stabilizację nastroju za objaw psychicznej stabilizacji i zakończenia rozwojowego procesu okresu adolescencji tzn. procesu powtórnej indywiduacji i nabywania tożsamości. Blos wymienia cztery zadania rozwojowe stojące przed adolescentem: • przejęcie autorytetu od rodziców i od superego, co oznacza przyjęcie odpowiedzialności za to, co się robi i kim się jest, Tekst został przygotowany, jako materiał warsztatowy na Konferencję dla dyrektorów warszawskich gimnazjów na podstawie materiałów źródłowych autorstwa Margot Waddell i Petera Blosa Str. 3 „JAK PRZYGOTOWAĆ ŚRODOWISKO SZKOLNE DO PRACY Z UCZNIEM Z ZABURZENIAMI PSYCHICZNYMI” Grażyna Wasilewska-Boroń, Iwona Figat • • • pogodzenie się z konsekwencjami wydarzeń i traumy z wczesnego dzieciństwa takimi jak utrata obiektu miłości czy własne psychofizyczne niesprawności (np. szczególna wrażliwość), zachowania lub odzyskania poczucia historycznej ciągłości z przeszłością, rozwiązanie konfliktów biseksualnych, tzn. konsolidacji tożsamości płciowej i określenia preferencji seksualnej. Podsumowując: w adolescencji, bardziej, niż w jakimkolwiek innym etapie rozwoju, człowiek podlega działaniu wielu sił wewnątrzpsychicznych, zmian fizycznych, oraz specyficznych nacisków świata zewnętrznego. Tekst został przygotowany, jako materiał warsztatowy na Konferencję dla dyrektorów warszawskich gimnazjów na podstawie materiałów źródłowych autorstwa Margot Waddell i Petera Blosa Str. 4