Umowa przedwstępna, umowa na rzecz osoby trzecieji dodatkowe

dr Bartłomiej Swaczyna
Materiały na ćwiczenia z prawa cywilnego
– Umowa przedwstępna, umowa na rzecz osoby trzeciej
i dodatkowe zastrzeżenia umowne –
1. A i B zawarli na piśmie umowę przedwstępną, w której zobowiązali się do
zawarcia umowy sprzedaży nieruchomości, należącej do A. W umowie oznaczono termin
oraz istotne postanowienia umowy przyrzeczonej. Zanim nadszedł termin zawarcia umowy
sprzedaży, B otrzymał atrakcyjną ofertę kupna innej nieruchomości. Nie przyjął jej ponieważ
zawarł już z A umowę przedwstępną. W wyznaczonym terminie A oraz B zawarli u
notariusza umowę sprzedaży w wykonaniu umowy przedwstępnej. Po miesiącu od zawarcia
umowy sprzedaży B dowiedział się, że w czasie zawierania umowy przedwstępnej u A
występowały zaburzenia psychiczne, które wyłączały świadome podjęcie decyzji i wyrażenie
woli, o czym A wiedział przy zawieraniu umowy sprzedaży.
Czy B może wycofać się z zawartej umowy sprzedaży?
2. X i Y zawarli w formie pisemnej z podpisami poświadczonymi notarialnie umowę
przedwstępną, w której zobowiązali się do zawarcia umowy dzierżawy przedsiębiorstwa,
należącego do X–a. Oznaczono istotne postanowienia umowy przyrzeczonej oraz termin jej
zawarcia. Y nie stawił się jednak u notariusza w terminie zawarcia umowy dzierżawy.
X wystąpił zatem przeciwko Y–owi z pozwem, w którym żądał stwierdzenia przez sąd
obowiązku zawarcia przez Y–a umowy przyrzeczonej. W odpowiedzi na pozew Y stwierdził,
że z upływem terminu zawarcia umowy przyrzeczonej wygasła umowa przedwstępna
i obecnie nie jest już zobowiązany do zawarcia umowy dzierżawy przedsiębiorstwa.
Oceń stanowisko Y–a.
Zob. wyrok SN z dnia 27 stycznia 2000 r., II CKN 707/1998, OSP 2000, z. 10,
poz. 147.
3. A i B zawarli umowę przedwstępną, w której zobowiązali się do zawarcia umowy
najmu lokalu. Czynsz miał być płatny miesięcznie w wysokości 800 zł. Określono również
termin zawarcia umowy przyrzeczonej. W wykonaniu umowy przyrzeczonej zawarto umowę
najmu, w której wysokość czynszu ustalono na 900 zł. Kiedy nadszedł termin płatności
pierwszego czynszu, B przelał na konto A 800 zł. Sytuacja powtarzała się przez trzy kolejne
miesiące. Kiedy w końcu A zażądał uzupełnienia niedopłaconego czynszu, B oświadczył, że
nie zamierza tego uczynić ponieważ wobec nieważności umowy najmu obejmującej czynsz
wynoszący 900 zł, wiąże ich stosunek prawny, w ramach którego czynsz opiewa na
uzgodnione w umowie przedwstępnej 800 zł.
Oceń stanowiska stron?
4. X i Y zawarli umowę przedwstępną, w której zobowiązali się do zawarcia umowy
sprzedaży 20 t węgla, oznaczając termin zawarcia umowy przyrzeczonej. W ustalonym
terminie X zaproponował zawarcie umowy sprzedaży jedynie 10 t węgla; Y odmówił.
Czy Y był uprawniony do odmowy?
Zob. art. 450 k.c.
5. Jerzy zawarł z Kamilem w formie aktu notarialnego umowę przedwstępną,
w której obie strony zobowiązały się do zawarcia umowy sprzedaży garażu stanowiącego
odrębną nieruchomość, a należącego do Jerzego. Termin zawarcia umowy przyrzeczonej
oznaczono na 31 stycznia 2011 r. Pierwszego lutego Kamil zwrócił się do Jerzego z prośbą o
uzgodnienie terminu wizyty u notariusza w celu zawarcia umowy sprzedaży garażu. Jerzy
jednak w ogóle na to nie zareagował. Zirytowany tym Kamil wysłał do Jerzego list za
zwrotnym potwierdzeniem odbioru, w którym wyznaczył mu dodatkowy termin zawarcia
umowy przyrzeczonej w dwa tygodnie po doręczeniu listu z zagrożeniem, że po upływie tego
terminu odstąpi od umowy przedwstępnej. Gdy termin upłynął bezskuteczne, Kamil przesłał
Jerzemu oświadczenie o odstąpieniu od umowy. Dopiero wtedy Jerzy skontaktował się z
Kamilem i zażądał zawarcia umowy sprzedaży.
Czy żądanie to jest uzasadnione?
Por. wyrok SN z dnia 2 kwietnia 2004 r., III CK 537/2002, Lex nr 172786.
6. Anna zawarła na piśmie umowę, w której zobowiązała się wobec Grażyny do
sprzedaży należącego do niej gruntu. W umowie oznaczono grunt oraz cenę, wskazano termin
zawarcia umowy przyrzeczonej. Zastrzeżono także, że własność nieruchomości przejdzie na
Grażynę dopiero po uiszczeniu ceny przez kupującą. Umowę sprzedaży zawarto w formie
aktu notarialnego w terminie oznaczonym w umowie przedwstępnej.
Kto jest właścicielem gruntu?
Por. wyrok SN z dnia 5 czerwca 1997 r., I CKN 162/1997, OSN 1997, nr 12, poz. 199.
7. Tomasz zobowiązał się w pisemnej umowie z Pauliną (zawartej 20 lipca 2010 r.)
do zawarcia z nią umowy sprzedaży należącego do niego samochodu. W umowie oznaczono
przedmiot przyrzeczonej sprzedaży oraz cenę. Dwa tygodnie później Paulina otrzymała od
Tomasza list, w którym wyznaczono termin zawarcia umowy przyrzeczonej na 3 września
2010 r. Sama jednak wcześniej wysłała do Tomasza list, w którym określiła termin zawarcia
umowy przyrzeczonej na 20 sierpnia. Tomasz otrzymał go 5 sierpnia. Do zawarcia umowy
w żadnym z wyznaczonych terminów nie doszło. Ostatecznie 27 sierpnia 2011 r. do sądu
wpłynął pozew Tomasza przeciwko Paulinie, zawierający żądnie stwierdzenia obowiązku
złożenia przez Paulinę oświadczenia woli w ramach umowy sprzedaży samochodu. Paulina w
odpowiedzi na pozew uznała powództwo za bezzasadne, powołując się na upływ terminu
przedawnienia.
Czy żądanie Tomasza jest uzasadnione?
8. Spółka z o.o. A zawarła ze Januszem umowę przedwstępną o świadczenie usług
transportowych. Oznaczono istotne postanowienia umowy przyrzeczonej i termin jej zawarcia
(20 maja 2010 r.). Tydzień po zawarciu umowy przedwstępnej zgodnie z jej postanowieniami
spółka A wypłaciła Januszowi 5 000 zł przelewem tytułem zadatku. Tymczasem Janusz
otrzymał bardziej interesującą ofertę i postanowił dążyć do uniknięcia zawarcia umowy ze
spółką A. W konsekwencji, mimo wezwań ze strony spółki A, nie doszło do zawarcia umowy
przyrzeczonej z Januszem. 20 czerwca 2010 r. spółka A odstąpiła od umowy przedwstępnej i
zażądała od Janusza zapłaty 10 000 zł tytułem zwrotu podwójnego zadatku. W lipcu 2011 r.
sprawa trafiła do sądu, gdzie Janusz bronił się twierdząc, że roszczenie spółki A już się
przedawniło.
Czy roszczenie spółki A jest uzasadnione?
Por. wyrok SN z dnia 11 stycznia 2006 r., III CK 357/05, Lex nr 191155; wyrok SN z
dnia 7 października 1999 r., I CKN 262/98, OSN 2000, nr 4, poz. 71.
9. Przedsiębiorcy Lucyna i Jarosław zawarli umowę sprzedaży mebli biurowych
produkowanych przez Jarosława. Meble miały być przeznaczone do wykończenia nowej
siedziby firmy prowadzonej przez Lucynę. W umowie zastrzeżono na wypadek
niewykonanania zobowiązania którejkolwiek ze stron karę umowną w wysokości 0,5 % za
każdy dzień. Jarosław dostarczył meble w terminie, ale nie otrzymał zapłaty od Lucyny,
ponieważ jej konto bankowe zostało bezpodstawnie zajęte przez komornika. Żąda zapłaty
ceny sprzedaży oraz kary umownej.
Czy żądanie to jest uzasadnione?
Por. wyrok SN z dnia 28 stycznia 1994 r., I CO 39/1993, Lex nr 164843; wyrok SN z
dnia 18 sierpnia 2005 r., V CK 90/2005, Mon.Pr. 2005, nr 18.
10. Krzysztof sprzedał swojemu synowi Grzegorzowi samochód Fiat Stilo za 20 000
zł pod warunkiem rozwiązującym, że w ciągu roku Krzysztof zda egzamin na prawo jazdy
utracone wskutek przekroczenia limitu punktów karnych. Równocześnie Krzysztof podarował
swojej córce Malwinie 10 000 zł. Dlatego też w umowie sprzedaży między Krzysztofem a
Grzegorzem zastrzeżono, że Grzegorz zapłaci połowę ceny do rąk Malwiny. Zarówno umowa
sprzedaży, jak i darowizny zostały zawarte na piśmie. Tydzień po zawarciu umowy sprzedaży
Grzegorz przelał na konto Malwiny 10 000 zł i taką samą sumę zapłacił Grzegorzowi w
gotówce. Pół roku później Krzysztof zdał egzamin na prawo jazdy i zażądał od Grzegorza
zwrotu samochodu, oświadczając przy tym, że na razie nie może oddać mu pieniędzy.
Czy i ewentualnie od kogo Grzegorz może żądać zwrotu wpłaconych pieniędzy?