dockonferencja europejskiego stowarzyszenia wydziałów
download 
Reklamacja Transkrypt
konferencja europejskiego stowarzyszenia wydziałów
DEBATY KONFERENCJE KONGRESY KONFERENCJA EUROPEJSKIEGO STOWARZYSZENIA WYDZIA£ÓW FARMACEUTYCZNYCH W OSLO prof. dr hab. Kazimierz G£OWNIAK Uniwersystet Medyczny w Lublinie e-mail: [email protected] The conference of the European Association of Faculties of Pharmacy in Oslo Streszczenie. W dniach od 18 do 20 czerwca br. na terenie Uniwersytetu w Oslo odby³a siê doroczna konferencja Europejskiego Stowarzyszenia Wydzia³ów Farmaceutycznych, poœwiêcona nowym wyzwaniom w kszta³ceniu podyplomowym po uzyskaniu prawa wykonywania zawodu farmaceuty. Polskie wydzia³y farmacji na konferencji EAFP w Oslo reprezentowali prof. dr hab. Marek Ceg³a, kierownik Katedry Chemii Organicznej Wydzia³u Farmaceutycznego Collegium Medicum UJ w Krakowie, prof. dr hab. Franciszek G³ówka, kierownik Zak³adu Farmacji Fizycznej i Farmakokinetyki Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu, prof. dr hab. Kazimierz G³owniak, prorektor ds. wspó³pracy z zagranic¹ i szkolenia podyplomowego Uniwersytetu Medycznego w Lublinie, prof. dr hab. Renata Jachowicz, kierownik Katedry Biotechnologii Postaci Leku i Biofarmacji Collegium Medicum UJ oraz prof. dr hab. Krystyna Olczyk, prorektor ds. szkolenia podyplomowego Œl¹skiego Uniwersytetu Medycznego. Obrady konferencji otworzyli: prezydent EAFP Jeffrey Atkinson, przewodnicz¹ca lokalnego Komitetu Organizacyjnego konferencji Karen Ulshagen, oraz wicerektor Szko³y Farmacji przy Uniwersytecie w Oslo i prorektor Uniwersytetu Inga Bostad. Wyk³ady na konferencji w Oslo wyg³osili: Maria Linetti z w³oskiego ministerstwa zdrowia („Kszta³cenie ustawiczne farmaceutów – punkt widzenia w³adz opieki zdrowotnej”), dr hab. Birthe Soendergaard z Wydzia³u Nauk Farmaceutycznych Uniwersytetu Kopenhaskiego („Duñskie rozwi¹zania w systemie kszta³cenia podyplomowego farmaceuty zatrudnionego w aptece ogólnodostêpnej, tzw. komunalnego”), Mike Rouse, zastêpca dyrektora amerykañskiej Rady Akredytacyjnej dla Kszta³cenia Farmaceutycznego („Amerykañskie doœwiadczenia w dziedzinie ustawicznego kszta³cenia zawodowego”), Daan Crommelin, dyrektor naukowy holenderskiego Dutch Top Institute Pharma („Wspólne, akademicko-przemys³owe przedsiêwziêcia na rzecz szybszego pokonywania barier w poszukiwaniach naukowych na uczelniach a w przemyœle farmaceutycznym na rzecz szybszego wprowadzania nowych leków na rynek”), Inger Naesman, dyrektor LIF („Nowa rola farmaceuty przemys³owego w kontekœcia ekonomiki w opiece zdrowotnej”), Jane Nicholson z Wielkiej Brytanii, dyrektor Europejskiej Grupy Farmaceutów Przemys³owych („Przysz³a specjalizacja dla farmaceutów w przemyœle”), Frank Joergensen z apteki szpitalnej Szpitala Uniwersyteckiego Haukeland w Norwegii, prezydent Europejskiego Towarzystwa Farmacji Klinicznej „Trend w farmacji klinicznej i przysz³a specjalizacja w tej dziedzinie”. Prof. Espen Molden ze Szko³y Farmacji Uniwersytetu w Oslo swój wyk³ad poœwiêci³ podyplomowej edukacji w farmacji klinicznej w ramach Procesu Boloñskiego. Mgr farm. Alena Petrikova z Zak³adu Farmacji Stosowanej Uniwersytetu Weterynarii i Nauk Farmaceutycznych w Brnie (Czechy) na podstawie wyników uzyskanych w przeprowadzonej w krajach cz³onkowskich EPSA ankiecie online omówi³a podobieñstwa i ró¿nice w schemacie ustawicznego rozwoju zawodowego dla studentów farmacji i farmaceutów w tych krajach. Dr Catherine Duggan, zastêpca dyrektora sekcji farmacji klinicznej, rozwoju i oceny Narodowej S³u¿by Zdrowia dla wschodniej i po³udniowej Anglii ze Szko³y Farmacji Uniwersytetu w Londynie przedstawi³a brytyjski model kooperacji miêdzy uniwersytetami a praktyk¹ zawodow¹ w farmacji. CZASOPISMO APTEKARSKIE Nr 10 (190) 2009 ➤ 37 DEBATY KONFERENCJE KONGRESY ➤ Jurate Svarcaite, student ze Szko³y Farmacji Uniwersytetu w Londynie (Londyñskie Centrum Rozwoju Miêdzynarodowego), mówi³ o wzrastaj¹cej roli kszta³cenia przez internet, a Ian Bates ze Szko³y Farmacji Uniwersytetu w Londynie skoncentrowa³ siê na globalnych zagadnieniach w edukacji praktyków. Sesjom wyk³adowym towarzyszy³y panele dyskusyjne na ró¿ne tematy zwi¹zane z kszta³ceniem ustawicznym. Ogromne zainteresowanie uczestników konferencji wzbudzi³y te¿ liczne prezentacje posterowe, wœród których nie zabrak³o prac przygotowanych przez Polaków: prof. dr. hab. Franciszka G³ówki z poznañskiego UM, prof. dr. hab. Kazimierza G³owniaka z lubelskiego UM (dwa postery) oraz Katarzyny Komosiñskiej-Vassev, Paw³a Olczyka i prof. dr hab. Krystyny Olczyk z Wydzia³u Farmaceutycznego ŒUM. Owocem konferencji EAFP w Oslo jest wspólne stanowisko w sprawie przygotowania farmaceuty do zapewniania opieki farmaceutycznej, zatytu³owane: „Przygotowuj¹c farmaceutê dla przysz³oœci w zapewnianiu opieki farmaceutycznej”. Wœród zaproszonych goœci obecny by³ Wiktor Szukiel, wydawca i redaktor naczelny „Czasopisma Aptekarskiego”, które jest zaliczane do liderów we wzajemnej wspó³pracy z wydzia³ami farmaceutycznymi uniwersytetów medycznych w Polsce. S³owa kluczowe: do¿ywotnie uczenie siê, farmacja kliniczna, farmacja przemys³owa, magister ds. leków, opieka farmaceutyczna, ustawiczny rozwój zawodowy. Summary. From the 18-20th of June this year, on the grounds of Oslo University, the annual conference of the European Association of Faculties of Pharmacy took place, and it was dedicated to new challenges in postgraduate/post-registration pharmacy education. Polish pharmacy faculties were represented there by: Professor Marek Ceg³a from the Department of Organic Chemistry of the Faculty of Pharmacy at Jagiellonian University in Cracow, Professor Franciszek G³ówka from the Department of Physical Pharmacology and Pharmacokinetics at Poznan University of Medical Sciences, Professor Kazimierz G³owniak, Vice Rector at Medical University in Lublin, Professor Renata Jachowicz from the Department of Pharmaceutical Technology and Biopharmacy at Collegium Medicum of Jagiellonian University and Professor Krystyna Olczyk Vice Rector at Medical University in Silesia. The opening ceremony of the conference was hosted by President of the EAFP Jeffrey Atkinson, the head of the Local Organizing Committee Karen Ulshagen, and Vice Rector of the School of Pharmacy at Oslo University Inga Bostad. Lectures at the conference were given by: Maria Linetti from the Italian Ministry of Health („Continuing education for pharmacists – from a health authority perspective”), Associate Professor Birthe Soendergaard from the Faculty of Pharmaceutical Sciences at the University of Copenhagen (Danish solutions in the system of postgraduate education of community pharmacists), Mike Rouse, Assistant Executive Director from the US Accreditation Council for Pharmacy Education (American experience in the field of continuing professional education), Daan Crommelin, Scientific Director of Dutch Top Institute Pharma (about common, academic-industrial enterprises to be set up to break the barrier between discovery and pharmaceutical industry, in order to make marketing of a novel drug faster), Inger Naesman, director of LIF (about the new role for industrial pharmacists within the economic framework of health care), Jane Nicholson,Great Britain, Executive Director of the European Industrial Pharmacists Group („Future specialisation for pharmacists in industry”), Frank Joergensen from the hospital pharmacy at Haukeland Hospital in Norway, President of The European Society of Clinical Pharmacy, on new trends in clinical pharmacy and future specialisation in this area. Professor Espen Molden from the School of Pharmacy at Oslo University dedicated a lecture to postgraduate education in clinical pharmacy within the Bologna framework. MPh Alena Petrikova from Department of Applied Pharmacy at the University of Veterinary and Pharmaceutical Sciences in Brno (Czech Republic) – basing upon the EPSA member countries’ online questionnaire – presented the differences and similarities in the Continuing Professional Development schemes for students and pharmacists in those countries. Dr Catherine Duggan, Associate Director of Clinical Pharmacy, Development and Evaluation, East &South England Specialist Services NHS introduced the Birtish collaborative model between the universities and professional practice. Jurate Svarcaite, student of the School of Pharmacy at the University of London (London 38 CZASOPISMO APTEKARSKIE Nr 10 (190) 2009 DEBATY KONFERENCJE KONGRESY International Development Centre) was talking about the growing role of via Internet education, while Ian Bates from the School of Pharmacy at the University of London focused on global issuses in practitioner education. The lecture sessions were accompanied by discussion panels on various subjects related to continuing education. There were also poster presentations, which were met with great interest from the participants. Polish contributions to these included: posters prepared by Professor Franciszek G³ówka from Poznan, Professor Kazimierz G³owniak from Lublin (two posters) and posters prepared by Katarzyna Komosiñska-Vassev, Pawe³ Olczyk and Professor Krystyna Olczyk (present at the conference) from the Faculty of Pharmacy at the Medical University of Silesia. As a result of the conference, a common statement on preparing pharmacists in delivering pharmaceutical care was issued, entitled: „Preparring the Pharmacists for a Future in the delivery of Pharmaceutical Care”. Among the invited guests was Wiktor Szukiel, the publisher and editor of „Czasopismo Aptekarskie” – a magazine considered one of the leaders in co-operation between faculties of pharmacy and medical universities in Poland. Keywords: Life Long Learning – LLL, clinical pharmacy, industrial pharmacy, Master of Drug Management – MDM, Pharmaceutical Care, Continuing Professional Development – CPD. W dniach od 18 do 20 czerwca br. na terenie za³o¿onego w 1811 roku, ciesz¹cego siê opini¹ wiod¹cej norweskiej uczelni i uznawanego za jeden z najwiêkszych w Skandynawii, Uniwersytetu w Oslo odby³a siê doroczna konferencja Europejskiego Stowarzyszenia Wydzia³ów Farmacji, poœwiêcona nowym wyzwaniom w kszta³ceniu podyplomowym po uzyskaniu prawa wykonywania zawodu farmaceuty. Wczeœniejsza konferencja, która odbywa³a siê w Bolonii, koncentrowa³a siê g³ównie na ró¿nych aspektach zwi¹zanych z tytu³em magistra farmacji, który to tytu³ w trzecim cyklu boloñskiej konferencji uznano jedynie za podstawê dla edukacji podyplomowej. Polskê na konferencji ESWF w Oslo reprezentowali prof. dr hab. Marek Ceg³a – kierownik Katedry Chemii Organicznej Wydzia³u Farmaceutycznego UJ Collegium Medicum w Krakowie, prof. dr hab. Franciszek G³ówka – kierownik Zak³adu Farmacji Fizycznej i Farmakokinetyki Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu, prof. dr hab. Kazimierz G³owniak – prorektor ds. wspó³pracy z zagranic¹ i szkolenia podyplomowego Uniwersytetu Medycznego w Lublinie, prof. dr hab. Renata Jachowicz – kierownik Katedry Biotechnologii Postaci Leku i Biofarmacji UJ Collegium Medicum oraz prof. dr hab. Krystyna Olczyk – prorektor ds. szkolenia podyplomowego Œl¹skiego Uniwersytetu CZASOPISMO APTEKARSKIE Nr 10 (190) 2009 Strona tytu³owa specjalnego wydania biuletynu konferencji zawieraj¹cego program i treœæ prezentowanych posterów 39 DEBATY KONFERENCJE KONGRESY ➤ Medycznego w Katowicach. Wœród zaproszonych goœci obecny by³ Wiktor Szukiel, wydawca i redaktor naczelny „Czasopisma Aptekarskiego”, które zaliczane jest do liderów we wzajemnej wspó³pracy z wydzia³ami farmaceutycznymi uniwersytetów medycznych w Polsce. Uniwersytet w Oslo (Universitetet i Oslo – UiO) to najstarsza, najwiêksza i najbardziej presti¿owa uczelnia nie tylko w samej Norwegii, ale i w ca³ej Skandynawii. Od 1397 roku Norwegia by³a zwi¹zana uni¹ i ca³kowicie uzale¿niona od Danii, której w³adcy obawiali siê, ¿e za³o¿enie w Norwegii wy¿szej uczelni mog³oby doprowadziæ do rozwi¹zania unii. Dopiero pod naciskiem Norwegów król Fryderyk VI Oldenburg zdecydowa³ siê w 1811 roku na ufundowanie wy¿szej uczelni w Norwegii. Pierwotnie planowano utworzenie uniwersytetu w Kongsberg, niewielkiej miejscowoœci le¿¹cej oko³o 80 kilometrów na zachód od Oslo. Ostatecznie w 1812 roku zapad³a decyzja o za³o¿eniu w Christianii (tak wówczas nazywa³o siê Oslo) Królewskiego Uniwersytetu Fryderyka, wzorowanego na wczeœniej powsta³ym w Berlinie Friedrich-Wilhelms-Universität i pierwotnie nosz¹cym nazwê od imienia swojego fundatora – króla i Norwegii i Danii, Fryderyka VI Oldenburga. Obecnie Uniwersytet w Oslo tworz¹: Wydzia³ Teologiczny, Wydzia³ Prawa, Wydzia³ Medycyny, Wydzia³ Humanistyczny, Wydzia³ Nauk Matematyczno-Przyrodniczych, Wydzia³ Stomatologiczny, Wydzia³ Nauk Spo³ecznych, Wydzia³ Pedagogiczny. Wydzia³ Prawa wci¹¿ znajduje siê w starym kampusie na Karl Johans gate, niedaleko Teatru Narodowego, Pa³acu Królewskiego i Parlamentu, podczas gdy wiêkszoœæ pozosta³ych wydzia³ów w nowoczesnym kampusie Blindern, wzniesionym w 1930 roku. Uniwersytet w Oslo kszta³ci prawie 32.000 studentów i zatrudnia oko³o 4600 osób kadry naukowej oraz administracyjnej. Jest uznawany za jeden z czo³owych uniwersytetów w Skandynawii. Od lat zaj- 40 © Wiktor Szukiel W SKANDYNAWSKIEJ ALMA MATER Konferencjê otworzy³ prof. dr Jeffrey Atkinson – prezydent Europejskiego Stowarzyszenia Wydzia³ów Farmacji muje wysokie lokaty w rankingach najlepszych uczelni norweskich, europejskich i uniwersytetów œwiata. Uczelnia szczyci siê piêcioma laureatami Nagrody Nobla, w tym jeden z nich otrzyma³ Pokojow¹ Nagrodê Nobla. Podobnie jak we wszystkich publicznych instytucjach szkolnictwa wy¿szego w Norwegii studenci Uniwersytetu w Oslo nie p³ac¹ czesnego, ponosz¹ jedynie niewielk¹ op³atê (ok. 65 USD) na dzia³alnoœæ Studentsamskipnaden Oslo, dop³aty do przedszkoli, s³u¿by zdrowia, mieszkalnictwa i na dzia³alnoœæ tygodnika „Universitas” oraz uczelnianej stacji radiowej. Wydzia³ Medycyny, trzeci z pierwszych wydzia³ów uniwersytetu, sk³ada siê z takich jednostek i instytutów, jak: Szpital Uniwersytecki Akershus, Norweski Szpital Radiologiczny, Szpital Uniwersytecki Ullevål, Szpital Królewski, Instytut Medycyny Ogólnej i Spo³ecznej, Instytut Zarz¹dzania i Ekonomiki S³u¿by Zdrowia, Instytut Podstawowych Nauk Medycznych, Instytut Psychiatrii, Instytut Pielêgniarstwa i Nauk o S³u¿bie Zdrowia. Wydzia³ przyjmuje rocznie ponad 300 nowych studentów. Œrednio rocznie studiuje tu oko³o 2000 osób. Wydzia³ zatrudnia prawie 700 pracowników naukowych. Jednostk¹ Uniwersytetu w Oslo jest tak¿e Instytut Farmacji, nosz¹cy nazwê Szko³y Farmacji Uniwersytetu w Oslo. Placówka CZASOPISMO APTEKARSKIE Nr 10 (190) 2009 DEBATY KONFERENCJE KONGRESY powsta³a w 1932 roku w kampusie uniwersyteckim w Blindern i do 1994 roku by³a jedyn¹ w Norwegii instytucj¹ kszta³c¹c¹ farmaceutów na poziomie wy¿szym. Obecnie posiada ona 5 wydzia³ów i kszta³ci na poziomie magisterskim (stopieñ Cand.Pharm.) oraz doktoranckim. Pierwszego dnia po ceremonii otwarcia, podczas której uczestników powitali Jeffrey Atkinson, prezydent Europejskiego Stowarzyszenia Wydzia³ów Farmaceutycznych, Karen Ulshagen, przewodnicz¹ca lokalnego Komitetu Organizacyjnego konferencji i dyrektor Szko³y Farmacji przy Uniwersytecie w Oslo oraz prorektor Uniwersytetu Inga Bostad, prezentacji nowoœci na temat Pharmine (J. Atkinson), konsorcjum czterech europejskich uniwersytetów (Bruksela, Nancy, Londyn, Lizbona), cz³onków Europejskiego Stowarzyszenia Wydzia³ów Farmaceutycznych, które powsta³o jako wspierany finansowo przez Komisjê Europejsk¹ projekt zwi¹zany z programami edukacji farmaceutycznej w krajach Unii, pierwszy na tegorocznej konferencji wyk³ad na temat: „Kszta³cenie ustawiczne farmaceutów – punkt widzenia w³adz opieki zdrowotnej” wyg³osi³a Maria Linetti z w³oskiego ministerstwa zdrowia. Wyk³ad ten poprzedzi³ panel dyskusyjny pod has³em: „Kszta³cenie ustawiczne, ustawiczny rozwój zawodowy (Continuing Professional Development – CPD) i do¿ywotnie uczenie siê (Life Long Learning – LLL)”, którego moderatorami byli Mette Sollihagen Hauge z Departamentu Kszta³cenia Podyplomowego i Ustawicznego Szko³y Farmacji przy Uniwersytecie w Olso oraz Giuseppe Ronsisvalle z Wydzia³u Farmacji Uniwersytetu Katanii. Kolejny wyk³ad, poœwiêcony kszta³ceniu podyplomowemu farmaceuty tzw. komunalnego (zatrudnionego w aptece ogólnodostêpnej), wyg³osi³a dr hab. Birthe Soendergaard z Wydzia³u Nauk Farmaceutycznych Uniwersytetu Kopenhaskiego, powo- CZASOPISMO APTEKARSKIE Nr 10 (190) 2009 © Wiktor Szukiel KSZTA£CENIE USTAWICZNE FARMACEUTÓW W XXI WIEKU Goœciem specjalnym konferencji by³ prof. dr Mike Rouse – asystent wykonawczy dyrektora International an Professional Affairs ACPE z Chicago, na zdjêciu przy posterze Wydzia³u Farmaceutycznego UM w Poznaniu wraz z prof. dr. Franciszkiem G³ówk¹ ³uj¹c siê na duñskie rozwi¹zanie – tytu³ magistra ds. leków (Master of Drug Management – MDM), który uzyskuje siê po ukoñczeniu 3- do 6-letniego licencjatu, w trakcie którego studentowi jest przekazywana zintegrowana wiedza na temat stosowania leków i zarz¹dzania zdobyt¹ wiedz¹ w praktyce zawodowej. W popo³udniowych godzinach pierwszego dnia konferencji amerykañskimi doœwiadczeniami w dziedzinie ustawicznego kszta³cenia zawodowego podzieli³ siê Mike Rouse, zastêpca dyrektora amerykañskiej Rady Akredytacyjnej dla Kszta³cenia Farmaceutycznego. Od amerykañskiego lektora mo¿na by³o dowiedzieæ siê, ¿e mimo ró¿nic miêdzy stanami co do wymagañ niezbêdnych do uzyskania licencji farmaceuty jak i dla podtrzymywania jej wa¿noœci w ca³ym kraju, istnieje jednak wymóg zaliczenia okreœlonej przez kompetentne w³adze danego stanu liczby godzin zatwierdzonego wymogu kszta³cenia ustawicznego. Na ogó³ jest to minimum 15 godzin rocznie, a wymóg taki pojawi³ siê po raz pierwszy w USA ju¿ w 1965 roku na Florydzie, by w po³owie lat 70. przybraæ kszta³t rezolucji Narodowego Stowarzyszenia Rad Aptekarskich na temat obowi¹zku ustawicznej edukacji. ➤ 41 © Wiktor Szukiel DEBATY KONFERENCJE KONGRESY Na zdj. od lewej: prof. dr hab. Marek Ceg³a, prof. dr hab. Franciszek G³ówka, prof. dr hab. Renata Jachowicz, prof. dr Benito del Castillo Garcia z Narodowej Akademii Farmaceutycznej w Madrycie (cz³onek Rady Naukowej „Czasopisma Aptekarskiego”) i prof. dr hab. Krystyna Olczyk przy posterze wykonanym przez pracowników naukowych Wydzia³u Farmaceutycznego Œl¹skiego Uniwersystetu Medycznego w Katowicach ➤ 42 Kolejne punkty konferencji wype³ni³y dwie krótkie prezentacje: pierwsza poœwiêcona doœwiadczeniom w zakresie kszta³cenia ustawicznego w formie kursów z farmakologii „na odleg³oœæ”, za poœrednictwem internetu, druga dotycz¹ca doœwiadczeñ Turcji od 1986 r. w zakresie programów ustawicznego rozwoju zawodowego w farmacji. Drugi dzieñ konferencji rozpocz¹³ panel dyskusyjny na temat ramowych wymogów kwalifikacyjnych w kszta³ceniu podyplomowym w Europie w kontekœcie napiêæ miêdzy globaln¹ standaryzacj¹ a potrzeb¹ istnienia obszarów zawodowych, prowadzona przez profesorów nauk spo³ecznych. Pierwszym dyskutowanym problemem by³a poruszona przez Berit Karseth z Uniwersytetu w Oslo potencjalna trywializacja czy powierzchownoœæ wiedzy przekazywanej w instytucjonalnie i „globalnie” ustanowionych ramach. Nastêpnie dyskusja, której gospodarzami byli Bart Rombaut i dyrektor Europejskiej Grupy Farmaceutów Przemys³owych Jane Nicholson z Wielkiej Brytanii, skoncentrowa³a siê na kszta³ceniu podyplomowym dla potrzeb farmacji przemys³owej. J. Nichol- son w swoim wyst¹pieniu zatytu³owanym „Przysz³a specjalizacja dla farmaceutów w przemyœle” mówi³a o kursach podyplomowych daj¹cych certyfikat lub tytu³ mistrza, przygotowuj¹cych farmaceutê do pracy m.in. w organach inspekcji farmaceutycznej, audytorskich dla kontroli jakoœci czy pozwalaj¹cych wrêcz na udzia³ w odkrywaniu nowych leków. Interesuj¹cy wyk³ad na temat inicjatywy na rzecz leków innowacyjnych i innych rodzajów partnerstwa publiczno-prywatnego wyg³osi³ dyrektor naukowy holenderskiego Dutch Top Institute Pharma, Daan Crommelin, który mówi³ o wspólnych, akademicko-industrialnych przedsiêwziêciach na rzecz szybszego pokonywania barier w poszukiwaniach naukowych na uczelniach a w przemyœle farmaceutycznym na rzecz szybszego wprowadzania nowych leków na rynek, czego dobrym przyk³adem jest w³aœnie Dutch Top Institute Pharma – publiczno-prywatne partnerstwo z przemys³owym wk³adem wszystkich globalnych kompanii farmaceutycznych, holenderskiego ma³ego i œredniego biznesu oraz holenderskich biomedycznych i farmaceutycznych spo³ecznoœci akademickich, stanowi¹ce wirtualny instytut dla uczenia i trenowania nowego pokolenia naukowców w dziedzinie farmacji. Po krótkiej przerwie uczestnicy konferencji wys³uchali wyk³adu Ingera Naesmana, dyrektora LIF (szwedzkiego stowarzyszenia bazuj¹cego na badanich naukowych przemys³u farmaceutycznego), o nowej roli farmaceuty przemys³owego w ramach ekonomiki s³u¿by zdrowia, a tak¿e obejrzeli prezentacjê programów kszta³cenia w zakresie farmacji przemys³owej w Szkole Farmacji przy Uniwersytecie w Atenach. KSZTA£CENIE USTAWICZNE A POTRZEBY FARMACJI KLINICZNEJ Kolejna, czwarta ju¿ dyskusja pod nieco tajemniczym has³em „Medine spotyka Pharmine” (gospodarzem panelu by³ Jeffrey Atkinson) poœwiêcona by³a inicjatywie tematycznej sieci internetowej Medine, CZASOPISMO APTEKARSKIE Nr 10 (190) 2009 DEBATY KONFERENCJE KONGRESY nicznego, w którym mówi¹c o mnogoœci zadañ w tym zawodzie (zgodnie z definicj¹ farmacji szpitalnej zatwierdzon¹ przez Europejskie Stowarzyszenie Farmaceutów Szpitalnych), zwróci³ uwagê na zmiany zwi¹zane z przesuwaniem siê punktu ciê¿koœci z leku na pacjenta, a wiêc i na koniecznoœæ wiêkszego zaanga¿owania siê farmaceuty w zespole z³o¿onym ju¿ z lekarzy i pielêgniarek. Podstawowa edukacja, daj¹ca tytu³ magistra farmacji, nie wydaje siê tu wystarczaj¹ca dla profesji farmaceuty szpitalnego, która wymaga formalnego stopnia specjalizacji, nadawanego w trakcie studiów uniwersyteckich przez stowarzyszenia zawodowe lub przez pañstwo. O przysz³ej specjalizacji w farmacji klinicznej mówi³ tak¿e prezydent Europejskiego Towarzystwa Farmacji Klinicznej Frank ➤ © Wiktor Szukiel edukacyjnym, instytucjonalnym i jakoœciowym zagadnieniom w europejskim kszta³ceniu medycznym w ramach innych europejskich inicjatyw i jej roli w LLL oraz internacjonalizacji procesu kszta³cenia. Godziny popo³udniowe tego dnia konferencji rozpocz¹³ panel dyskusyjny (jego moderatorzy to Ian Bates ze Szko³y Farmacji Uniwersytetu w Londynie oraz Antonio Melo Gouveia z Narodowego Instytutu Onkologii w Lizbonie) pod has³em: »Podyplomowe kszta³cenie wychodzi naprzeciw potrzebom farmacji klinicznej i spo³ecznej – po³¹czone sympozjum z Pharmine: „Kompetycyjny program nauczania dla klinicznej i szpitalnej farmacji”«. Portugalski gospodarz panelu wyg³osi³ nastêpnie wyk³ad na temat obecnej oraz przysz³ej roli farmaceuty szpitalnego i kli- Na zdj. od lewej: prof. dr Benito del Castillo Garcia z Hiszpanii, prof. dr Vesna Kuntiæ i prof. dr. Mira Zeceviæ – prodziekani Wydzia³u Farmacji Uniwersytetu w Belgradzie, prof. dr. Karmela Barisiæ – prodziekan Wydzia³u Farmacji Uniwersytetu w Zagrzebiu, prof. dr. Carmen Vargas Macias – prodziekan Wydzia³u Farmacji Uniwersystetu w Sewilli w Hiszpanii, prof. dr Julio Alvarez-Builla Gomez z Hiszpanii, prof. dr Maria Guinea López – prodziekan Wydzia³u Farmacji Universidad de Alcala, prof. Alex F. Piminov – dyrektor Instytutu Ci¹g³ego Szkolenia Farmaceutów Narodowego Uniwersytetu Farmaceutycznego w Charkowie, prof. dr Victoriya Georgiyants z Narodowego Uniwersytetu Farmaceutycznego w Charkowie i prof. dr hab. Kazimierz G³owniak przy posterze poœwiêconym wzajemnej wspó³pracy wydzia³ów farmaceutycznych uniwersystetów medycznych w Polsce z czasopismami wydawanymi przez Wydawnictwo Farmapress CZASOPISMO APTEKARSKIE Nr 10 (190) 2009 43 DEBATY KONFERENCJE KONGRESY – byæ dostosowana do potrzeb pacjenta, – braæ pod uwagê ca³¹ drogê pacjenta od opieki ambulatoryjnej do szpitala i z powrotem, a zatem zarz¹dzaæ tym procesem w sposób p³ynny i ci¹g³y, – byæ multidyscyplinarn¹ (równie¿ w odniesieniu do pacjenta) i pozwalaæ na sprawowanie prawdziwej opieki multidyscyplinarnej, – bazowaæ na tym, czego studenci ucz¹ siê w trakcie studiów. Najlepszym sposobem uzyskania podstawowej specjalizacji z farmacji klinicznej mog³oby byæ uzyskiwanie dyplomu lub tytu³u magistra na poziomie uniwersyteckim, co nie zmienia faktu, ¿e konieczna jest tak¿e aktualizacja posiadanej wiedzy poprzez sformalizowany rozwój zawodowy (CPD). Temat ten rozwin¹³ prof. Espen Molden ze Szko³y Farmacji Uniwersytetu w Oslo w wyk³adzie poœwiêconym podyplomowej edukacji w farmacji klinicznej – od specjalizacji prowadzonej przez organizacje zawodowe do stopnia akademickiego – w ramach Procesu Boloñskiego. W Norwegii w latach 90. specjalizacja z farmacji szpitalnej pozostawa³a pod opiek¹ Norweskiej Federacji Farmaceutycznej, ale od 2000 roku odpowiedzialnoœæ zosta³a przesuniêta na Szko³ê Farmacji Uniwersytetu w Oslo, co wi¹za³o siê z rewizj¹ jej struktury i programu kszta³cenia (nadawane poprzednio kwalifikacje nie cieszy³y siê zbytnim zaufaniem pracodawców i nie przek³ada³y siê na wynagrodzenia farmaceutów). Owocem kompromisu jest bazuj¹ce na doœwiadczeniu i adresowane do farmaceutów zarówno szpitalnych jak i komunalnych podyplomowe kszta³cenie, czêœciowo finansowane przez studenta lub jego pracodawcê i czêœciowo fundowane przez rz¹d. Pierwszy nabór na takie studia odbêdzie siê jesieni¹ bie¿¹cego roku. Joergensen z apteki szpitalnej Szpitala Uniwersyteckiego Haukeland w Norwegii. W swoim wyk³adzie wy³oni³ on piêæ najwa¿niejszych trendów, które okreœlaj¹ przysz³e potrzeby w dziedzinie farmacji klinicznej: 1. Wzrastaj¹ca zarówno iloœæ jak i si³a dzia³ania oraz z³o¿onoœæ leków i w zwi¹zku z tym du¿e prawdopodobieñstwo zaistnienia powa¿nych zwi¹zanych z lekami problemów (MRPs), wed³ug licznych badañ s¹ g³ówn¹ przyczyn¹ œmiertelnoœci i ciê¿kiej zachorowalnoœci, nie licz¹c wysokich kosztów tego zjawiska. 2. Nowe leki maj¹ tendencjê do bycia coraz dro¿szymi. 3. Pacjenci chc¹ braæ aktywny udzia³ w procesie leczenia, co oznacza, ¿e roœnie potrzeba ich edukowania, aby czuli siê bezpiecznie ze swoimi lekami i mogli stosowaæ je w³aœciwie. 4. Starzenie siê spo³eczeñstw oznacza wzrastaj¹c¹ liczbê pacjentów, z których wielu bêdzie leczonych z jednej lub wiêcej chorób przewlek³ych. 5. Silna jest tendencja do przesuwania siê leczenia z opieki specjalistycznej do podstawowej. Bior¹c pod uwagê powy¿sze tendencje, specjalizacja w farmacji klinicznej powinna przede wszystkim: © Wiktor Szukiel ➤ W sali bankietowej Rady Miasta Oslo odby³o siê wspólne spotkanie wszystkich uczestników konferencji z 28 pañstw Europy i USA 44 ROLA EPSA W ZAKRESIE KSZTA£CENIA USTAWICZNEGO Krótka prezentacja na temat dzia³alnoœci i celów EPSA – Europejskiego Stowarzyszenia Studentów Farmacji, niezale¿nej CZASOPISMO APTEKARSKIE Nr 10 (190) 2009 DEBATY KONFERENCJE KONGRESY europejskiej organizacji non-profit – oraz podobieñstw i ró¿nic w schemacie ustawicznego rozwoju zawodowego (CPD) dla studentów farmacji i farmaceutów w krajach cz³onkowskich EPSA (Bu³garia, Chorwacja, Czechy, Dania, Francja, Niemcy, Wêgry, Macedonia, Malta, Holandia, Portugalia, Rumunia, Serbia, S³owacja, S³owenia, Hiszpania i Wielka Brytania) na podstawie wyników uzyskanych w przeprowadzonej w tych krajach ankiecie online, autorstwa m.in. mgr farm. Aleny Petrikovej z Zak³adu Farmacji Stosowanej Uniwersytetu Weterynarii i Nauk Farmaceutycznych w Brnie, stanowi³a kolejny temat drugiego dnia konferencji. Trzy ostatnie przed oficjalnym zakoñczeniem konferencji prezentacje poœwiêcone by³y kolejno: – wspó³pracy miêdzy uniwersytetami a praktykami zawodu (dr Catherine Duggan ze Szko³y Farmacji Uniwersytetu w Londynie, zastêpca dyrektora w sekcji farmacji klinicznej, rozwoju i oceny Narodowej S³u¿by Zdrowia dla wschodniej i po³udniowej Anglii) na przyk³adzie brytyjskim, gdzie ten model kooperacji funkcjonuje – zdaniem autorki – doœæ dobrze, a uczelnie staraj¹ siê obecnie zdefiniowaæ na poziomie krajowym stopieñ zdobytych umiejêtnoœci oraz wiedzê studentów i praktyków; – nowemu stosunkowi do nauki przez internet (Jurate Svarcaite, student ze Szko³y Farmacji Uniwersytetu w Londynie, Londyñskie Centrum Rozwoju Miêdzynarodowego), wzrastaj¹cej roli tej formy kszta³cenia a tak¿e konsorcjum, z³o¿onemu z EPSA, AESGP (europejskie stowarzyszenie przemys³u produkuj¹cego preparaty stosowane w samoleczeniu), Europejskiego Stowarzyszenia Wydzia³ów Farmaceutycznych (EAFP) i Po³¹czonej Rady Programowej z Wielkiej Brytanii w celu stworzenia projektu dla samoleczenia i zwi¹zanych z tym kompetencji. Projekt ten by³by nowym sposobem dla praktyków i studentów na samodzielny dostêp do potrzebnej wiedzy, a jednoczeœnie CZASOPISMO APTEKARSKIE Nr 10 (190) 2009 identyfikowa³by nowe potrzeby kszta³cenia siê w dziedzinie samolecznictwa; – globalnym zagadnieniom w edukacji praktyków (ponownie Ian Bates). POLSKIE PREZENTACJE NA KONFERENCJI W OSLO Wœród prezentacji posterowych nie zabrak³o prac Polaków. Prof. dr hab. Franciszek G³ówka przedstawi³ nowy, prowadzony po raz pierwszy w roku akademickim 2009/10 nabór na Uniwersytet Medyczny w Poznaniu i pierwszy tego typu w Polsce, przeznaczony dla angielskojêzycznych studentów 6-letni program studiów doktoranckich daj¹cy tytu³ doktora farmacji, z³o¿ony z dwuletniego kursu przedzawodowego i czteroletniego kursu zawodowego. Celem programu jest rozwiniêcie zakresu bazuj¹cych na badaniach naukowych umiejêtnoœci ze skupieniem siê na poprawie przekazywania pacjentowi wiedzy o farmacji klinicznej. W ramach studiów wprowadzono nowe przedmioty, takie jak zaawansowana farmakoterapia, laboratorium opieki farmaceutycznej nad pacjentem, ¿ywienie kliniczne i promocja zdrowia, komunikacja i etyka w praktyce farmaceutycznej. Czwarty rok realizacji tego programu obejmuje tak¿e osiem tygodni zaawansowanej praktyki, gdzie wymagane bêd¹ przedmioty takie jak farmacja spo³eczna, medycyna chorób wewnêtrznych, pediatria, opieka tzw. krytyczna (kardiologia lub opieka intensywna) i do wyboru inne dziedziny medycyny, jak endokrynologia, psychiatria, a tak¿e farmakokinetyka (obowi¹zkowy wybór co najmniej dwudziestu tematów). Program bêdzie realizowany przy udziale lekarzy z klinicznych wydzia³ów uczelni i jest zgodny zarówno z unijn¹ dyrektyw¹ jak i posiada akredytacjê Rady Akredytacyjnej dla Edukacji Farmaceutycznej, jest te¿ akceptowany przez Departament Nauki i Szkolnictwa Wy¿szego Ministerstwa Zdrowia RP. Wielk¹ nadziej¹ pok³adan¹ w programie jest wykszta³cenie kadry farmaceutów klinicznych, którzy byliby znacznie lepszymi partnerami dla lekarzy. ➤ 45 DEBATY KONFERENCJE KONGRESY Prof. dr hab. Kazimierz G³owniak zaprezentowa³ dwa postery. Pierwszy z nich o podyplomowym kszta³ceniu farmaceutów na Uniwersytecie Medycznym w Lublinie, które pozostaje w zgodzie z wytycznymi (uczelnia posiada stosowny certyfikat) Centrum Medycznego Kszta³cenia Podyplomowego. Œrednio 40 osób ka¿dego roku rozpoczyna studia podyplomowe na lubelskim UM, a oko³o 250 corocznie uczestniczy w organizowanych przez uczelniê kursach, odbywaj¹cych siê w ramach ustawicznego kszta³cenia podyplomowego, gromadz¹c tzw. punkty twarde, zaœ œrednio rocznie 500 osób w ramach tzw. punktów miêkkich uczestniczy w organizowanych na uczelni wyk³adach i spotkaniach naukowych. Drugi z zaprezentowanych przez prof. dr. hab. K. G³owniaka (przewodnicz¹cego Ra- © Wiktor Szukiel ➤ Po zakoñczeniu konferencji prof. dr hab. Kazimierz G³owniak spotka³ siê w Królewskim Parku Botanicznym w Oslo z prof. dr. Janem Karlsenem z Wydzia³u Farmacji Uniwersytetu w Oslo, cz³onkiem Rady Naukowej kwartanika „Roœliny Lecznicze w Polsce i na Œwiecie” wydawanym przez Wydawnicto Farmapress 46 ny Naukowej „Czasopisma Aptekarskiego” – przyp. red.) posterów poœwiêcony by³ wspó³pracy miêdzy wydzia³ami farmaceutycznymi i czasopismami naukowymi w Polsce w oparciu o magazyny wydawane przez Wydawnictwo Farmapress. Profesor podkreœla³ zas³ugi, jakie od pocz¹tku swego istnienia, tj. od roku 1992, wydawnictwo to odda³o na polu kszta³cenia farmaceutów – od publikacji naukowych (w tym zagranicznych z ca³ego œwiata) zamieszczanych w wydawnictwach Farmapressu, przez organizowanie wspólnie z uczelniami medycznymi miêdzynarodowych sympozjów, spotkañ z dziekanami wydzia³ów farmaceutycznych i poprzez spotkania w ramach kszta³cenia podyplomowego, do patronowania ró¿nym przedsiêwziêciom organizowanym przez szko³y farmacji i izby aptekarskie, takim jak seminaria, konferencje, konkursy prac naukowych i magisterskich. Najwa¿niejszym tytu³em wydawnictwa jest „Czasopismo Aptekarskie”. Farmapress jest te¿ wydawc¹ m.in. kwartalników: „Farmacja Szpitalna, Kliniczna i Onkologiczna w Polsce i na Œwiecie”, „Roœliny Lecznicze w Polsce i na Œwiecie”. Ka¿dy prenumerator „CzA” otrzymuje co roku „Farmaceutyczny Kalendarz” (wydanie ksi¹¿kowe) i ma mo¿liwoœæ korzystania z Biblioteki Naukowej „Czasopisma Aptekarskiego”, w ramach której ukazuj¹ siê opracowania naukowe oraz poradniki s³u¿¹ce prowadzeniu opieki farmaceutycznej. Od 1996 r. Farmapress organizuje doroczne konferencje naukowo-szkoleniowe gromadz¹ce ka¿dorazowo od 200 do 400 farmaceutów z ca³ej Polski. Podyplomowej edukacji farmaceutów w Polsce dotyczy³ te¿ poster przygotowany przez pracowników Wydzia³u Farmaceutycznego Œl¹skiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach, dr Katarzynê Komosiñsk¹-Vassev, dr. Paw³a Olczyka i prof. dr hab. Krystynê Olczyk, zaprezentowany przez profesor K. Olczyk, która przybli¿y³a problem na przyk³adzie macierzystej uczelni posiadaj¹cej akredytacjê na organizowanie kursów dla praktyków zawodu w ramach specjalizacji z farmacji aptecznej. CZASOPISMO APTEKARSKIE Nr 10 (190) 2009 DEBATY KONFERENCJE KONGRESY Ka¿dego roku 165 farmaceutów mo¿e na uczelni rozpoczynaæ 3-letni¹ specjalizacjê z farmacji aptecznej, obejmuj¹c¹ kursy teoretyczne lub warsztaty, podzielone na siedem modu³ów tematycznych: postêpy nauk farmaceutycznych, problemy wspó³czesnej receptury, farmakokinetyka stosowana, biofarmaceutyczna ocena jakoœci leku, opieka farmaceutyczna, komunikacja interpersonalna oraz prawne i etyczne aspekty pracy farmaceuty. W czasie kursów specjalizacyjnych farmaceuci musz¹ przedstawiæ publikacjê ocenian¹ przez kierownika specjalizacji. Egzamin pañstwowy na koniec specjalizacji sk³ada siê zarówno z testu praktycznego jak i ze sprawdzianu teoretycznego. Specjaliœci farmacji aptecznej zdobywaj¹ specyficzne kwalifikacje i umiejêtnoœci praktyczne, które pozwalaj¹ im funkcjonowaæ jako niezale¿nym doradcom zapewniaj¹cym bezpieczeñstwo i odpowiedzialn¹ farmakoterapiê pacjentom. Tacy specjaliœci mog¹ te¿ uczestniczyæ w organizowaniu i nadzorowaniu szkoleñ dla personelu aptek i studentów farmacji. WSPÓLNE STANOWISKO EAFP I EPSA Owocem tegorocznej konferencji Europejskiego Stowarzyszenia Wydzia³ów Farmaceutycznych w Oslo jest nastêpuj¹ce wspólne stanowisko: Przygotowuj¹c farmaceutê dla przysz³oœci w zapewnianiu opieki farmaceutycznej 1. Opieka farmaceutyczna jest wynikiem us³ugi farmaceutycznej, która zapewnia odpowiedni¹ jakoœæ stosowania leków. Opieka farmaceutyczna dodaje definicjê wiedzy farmaceutycznej stosowanej przez farmaceutê do jakoœci leków stosowanych i u¿ywanych w spo³eczeñstwie. Opieka farmaceutyczna (jakoœæ stosowania leku) jest tym, czego pacjenci XXI w. oczekuj¹ od systemu opieki zdrowotnej. Farmacja kliniczna jest przedmiotem nauczania zaopatruj¹cym farmaceutê w specjalistyczn¹ wiedzê niezbêdn¹ do rozwijania i podtrzymywania standardów opieki farmaceutycznej w stosowa- CZASOPISMO APTEKARSKIE Nr 10 (190) 2009 niu leków w ramach multidyscyplinarnego œrodowiska opieki medycznej. 2. Ci¹g³a poprawa, doskonalenie us³ug dostarczanych przez farmaceutê spo³eczeñstwu zale¿y od przed- i podyplomowych programów edukacyjnych dostarczaj¹cych wiedzy i spe³niaj¹cych potrzeby edukacyjne tej postêpowej profesji. EAFP i EPSA s³u¿¹ ci¹g³emu definiowaniu opieki farmaceutycznej i uczynieniu tej definicji globaln¹ misj¹ faramceutów. 3. Programy studiów musz¹ odzwierciedlaæ to d¹¿enie przed wkroczeniem do zawodu, a ci¹g³e kszta³cenie farmaceutów musi wspomagaæ zapewnianie opieki farmaceutycznej. Opieka farmaceutyczna odzwierciedla umiejêtnoœci i postawy, w jakie studenci zostali wyposa¿eni, poczynaj¹c od zwiêkszonej ekspozycji na rozwi¹zywanie realnych problemów ¿yciowych pacjenta. Ta wiedza fachowa mo¿e byæ zdobywana przez ³¹czenie doœwiadczenia klinicznego z naukowym pojmowaniem. 4. Programy kszta³cenia w szko³ach farmacji wymagaj¹ wiêcej doœwiadczeñ klinicznych w edukacji farmaceuty i wiedzy naukowej, obrazuj¹cej najlepsze osi¹gniêcia. Koñcz¹cy naukê i zdobywaj¹cy dyplom studenci powinni byæ odpowiednio przygotowani do partycypowania w praktyce, nauczaniu i badaniach naukowych, aby dostarczaæ nowoczesnych us³ug, ci¹gle udoskonalanych w odniesieniu do stosowania leków. Podyplomowy rozwój zawodowy powinien uwzglêdniaæ potrzeby pacjenta, potrzebna jest wiêc do tego wiêksza aktywnoœæ naukowa. Proces do¿ywotniego kszta³cenia praktyków powinien mieæ strukturê umo¿liwiaj¹c¹ zawodowy rozwój, nastawiony na spe³nianie potrzeb pacjentów. Adres do korespondencji: prof. dr hab. Kazimierz G³owniak prorektor ds. wspó³pracy z zagranic¹ i szkolenia podyplomowego Uniwersystetu Medycznego w Lublinie al. Rac³awickie 1 20-059 Lublin tel. 081 528 84 00 47
