Powiat Dąbrowski - Dąbrowa Tarnowska

Antykomunistyczny ruch oporu na terenie Powiatu Dąbrowskiego
W marcu i kwietniu 1945r.
na terenie powiatu
przeprowadzono
masowe aresztowania.
Współpracujący
z podziemiem jeden
z funkcjonariuszy
Powiatowego Urzędu
Bezpieczeństwa
Publicznego przekazał
informację o planowanym
wywiezieniu na wschód
AK-owców
przetrzymywanych
w więzieniu.
W nocy 8/9 maja 1945 oddział AK pod dowództwem
Tadeusza Musiała ps. „Zarys”
dokonuje brawurowego ataku na dąbrowski PUBP.
Wolność odzyskuje 80 osadzonych w nim żołnierzy AK,
w tym dowódca placówki AK Dąbrowa Tarnowska krypt.
"Danuta", "Drewniaki" - por. Stanisław Węgiel.
Kierownictwo Wojewódzkiego Urzędu Bezpieczeństwa
Publicznego uznało powiat dąbrowski za teren szczególnie
zagrożony i skierowano do Dąbrowy Tarnowskiej batalion
żołnierzy celem jak to ujęto przeprowadzenia akcji
„oczyszczania terenu”.
”.
Do dziś żyje w Smęgorzowie
jeden z uczestników akcji: urodzony w 1925 roku porucznik
Władysław Ryczek „Rafał”
Dziś prezes Koła Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej w Smęgorzowie.
W 1945 r. władze powiatowego PPR w Dąbrowie Tarnowskiej
w sprawozdaniach do Krakowa raportowały m.in. że:
„… praca partyjna jest utrudniona z powodu wystąpień reakcji
w postaci gróźb, ulotek podrzucania listów ostrzegawczych
naszym słabym towarzyszom …”
Każdego żołnierza antykomunistycznego ruchu oporu,
który czymkolwiek się odznaczył, ścigano bezlitośnie.
Pierwszy komendant obwodu AK w Dąbrowie Tarnowskiej
Władysław Kabat „Brzechwa”
po aresztowaniu przez UB przeszedł „golgotę wrocławską”.
(…) stoję w postawie na baczność. Co 8 h dwóch oprawców zmienia się
i przesłuchują mnie bez przerwy. W przypadku, gdy się poruszę, biją
moją głową o ścianę, kopią po kostkach i w golenie.(…) nakreślają
kredą trójkąt wokół moich stóp i mówią: ”uważaj i stój spokojnie, bo jeśli
nadepniesz na krechę to cię tu zaraz szlag trafi”. (…) I tak 6 dób
bez snu, jedzenia, bez picia, wśród ustawicznych obelg i drwin. Mimo
próśb i błagań, nie pozwolą pójść do ubikacji…
Eugeniusz Kotra „Leszek” –
po aresztowaniu przez UB
znaleziono po kilku dniach jego
zmasakrowane ciało w stogu siana w
Luszowicach.
Zdzisław Baszak „Pirat” –
wyrok 6 lat pozbawienia wolności,
z czego był więziony przez okres 3 lat.
W 1990 r. tworzy w Dąbrowie
Tarnowskiej „Muzeum AK”.
30 maja 1945 UB podjęło akcję ścigania partyzanta w rejonie
Szczucina - w trakcie akcji we wsi Załuże zginął jeden
funkcjonariusz PUBP w Dąbrowie Tarnowskiej,
doświadczony komunista - Jan Kołodziej.
Na początku czerwca 1945 roku partyzanci z Mędrzechowa
uprowadzili i zastrzelili funkcjonariusza UB,
członka PPR Rafała Tondryka
Za ten czyn w 1948 r. Edward Chwałek i Turczyn Antoni zostali
skazani na karę śmierci, którą następnie zamieniono na 15 lat
więzienia, utratę praw publicznych i przepadek mienia.
Z więzienia wyszli w październiku 1954r.
W 1996 r. Turczyn Antoni został zrehabilitowany
14 sierpnia 1945 r. inny oddział leśny - Romana Horodyńskiego
„Jastrzębia”, używający nazwy Dywersja Krajowa
zastrzelił działacza PPR w Żabnie (Kazimierza Podoska)
27 lutego 1946 roku ten sam oddział dowodzony od 1946
przez Władysława Pudełka „Zbroję” wykonał wyrok
na funkcjonariuszu UB w Jadownikach Mokrych (Władysław Dryła),
4 kwietnia zastrzelono w Odporyszowie Konstantego Wierciaka,
funkcjonariusza UB
24 października śmierć poniósł funkcjonariusz MO z Wietrzychowic Marian Kowalik.
Oddział dowodzony był do 1947 r. przez Józefa Jachimka ”Stalina”,
a swoją bazę miał w lasach radłowskich
Działał od wiosny 1945 do grudnia 1948 na terenie powiatu brzeskiego,
tarnowskiego i części dąbrowskiego (Żabno i Wietrzychowice).
Jednym z żołnierzy tego oddziału był Kmieć Jan, urodzony w Radgoszczy,
został skazany za przynależność do oddziału na karę śmierci.
Wyrok wykonano 12 maja 1948 r.
Na terenie powiatu dąbrowskiego od marca 1945 do połowy 1946 r. działał
również, powiązany z NOW
Oddział Partyzancki im. Romana Dmowskiego
dowodzony przez Władysława Pilcha „Szarego”.
Temu oddziałowi przypisuje się zastrzelenie na jarmarku w Żabnie
miejscowego funkcjonariusz UB Michała Boberka (Bobrka).
Polska Straż Przednia
Konspiracyjny Związek Harcerstwa Polskiego
W Dąbrowie Tarnowskiej w 1945 roku
powstała również organizacja młodzieżowa.
Był to Konspiracyjny Związek Harcerstwa Polskiego będący
odpowiednikiem istniejącego podczas okupacji hitlerowskiej
Konspiracyjnego Hufca Harcerskiego „Drewniaki”.
Wiosną 1945 roku po pierwszej fali aresztowań oficerów
i żołnierzy AK przez służby sowieckie
i podległe im władze rządu lubelskiego,
komendant KHH "Drewniaki" Roman Szpak ps. "Szczery„
zaakceptował propozycję swojego Zastępcy Władysława Zawiślaka
ps. "Wrzos" oraz członka komendy Bronisława Fido ps. "Mściciel",
aby w tej sytuacji nie ujawniać organizacji,
ale przystosować ją do prowadzenia działań w warunkach komunistycznej
okupacji na rzecz pełnej suwerenności i niepodległości Polski.
18 sierpnia 1946 został aresztowany w swoim mieszkaniu
i przewieziony po złamaniu nogi (w czasie próby ucieczki) do szpitala
w Krakowie Władysław Zawiślak ps. „Wierny Boj”, komendant PSP.
W ciągu następnych dni aresztowano dwóch członków
Zastępu Specjalnego: Jana Dorosza ps. "Bohun", "Mruk„
i Józefa Pytkę ps. "Babinicz", "Podstępny Jun".
21 sierpnia rozpoczęły się aresztowania i rewizje w Dąbrowie Tarnowskiej.
Po wielomiesięcznym śledztwie stanęło przed sądem w Krakowie
10 ludzi, z których trzech sąd uniewinnił, czterech skazał na dwa
lata z zawieszeniem a dwóch głównych oskarżonych Władysława
Zawiślaka i Romana Szpaka skazał na 6 lat więzienia.
Ubowcom nie udało się aresztować większej części członków ruchu oporu:
"Mściwoja", "Wesołego Chłopaka", "Justyny"
oraz Komendanta Rejonu Eugeniusza Jaworskiego ps. "Gwiazda,
jak również nikogo z zastępu terenowego w Mędrzechowie i Żabnie;
nie przejęto zakonspirowanej broni, bazy magazynowej
w Oleśnicy i archiwum PSP.
W Dąbrowie Tarnowskiej działała drużyna,
około 18 osób,
Zastęp Specjalny dla przechowywania broni
i pozostający do dyspozycji komendanta
PSP - 5 osób oraz zastępy kontaktowe
w Mędrzechowie, w Żabnie
i Kupieninie - razem około 12 osób.
Równocześnie "Gwiazda" był Drużynowym
gimnazjalnej drużyny ZHP im. Zawiszy
Czarnego w Dąbrowie Tarnowskiej.
"...Nie jesteśmy żadną bandą, tak jak nas nazywają zdrajcy
i wyrodni synowie naszej Ojczyzny.
My jesteśmy z miast i wiosek polskich (...) My chcemy, by Polska była
rządzona przez Polaków oddanych sprawie i wybranych przez cały Naród,
a ludzi takich mamy, którzy i słowa głośno nie mogą powiedzieć, bo UB
wraz z kliką oficerów sowieckich czuwa.
Dlatego też wypowiedzieliśmy walkę na śmierć lub życie tym, którzy za
pieniądze, ordery lub stanowiska z rąk sowieckich, mordują najlepszych
Polaków domagających się wolności i sprawiedliwości".
Zygmunt Szendzielarz
Sławomir Bator
Dąbrowa Tarnowska, 1 marca 2015 r