Grupa G6 - Centrum Europejskie Natolin

Grupa G6
Artur Gruszczak1
© wszelkie prawa zastrzeżone
1
Koordynator Forum “Wymiar sprawiedliwości i sprawy wewnętrzne UE” w Centrum Europejskim –
Natolin w Warszawie; e-mail: [email protected]
Wprowadzenie
Debata polityczna o integracji europejskiej, która nabrała rumieńców po referendach w
sprawie
Traktatu
Konstytucyjnego
we
Francji
i
Holandii
w
maju
i czerwcu 2005 r., koncentrowała się nie tylko na kwestii reformy systemu prawno
-instytucjonalnego Unii Europejskiej, ale także – być może w najwyższym stopniu – na
sprawie usprawnienia modelu integracyjnego funkcjonującego w ramach Unii.
Problematyka współpracy w dziedzinie wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych
w ramach Unii Europejskiej często pojawiała się w tej debacie, zwykle stając się
przedmiotem sporu o efektywność metody wspólnotowej zaprojektowanej dla tej
współpracy w Traktacie ustanawiającym Konstytucję dla Europy (TKE) oraz
przewidywane rezultaty reformy traktatowej. Ważnym tematem był rozwój współpracy w
zakresie bezpieczeństwa wewnętrznego Unii Europejskiej poza ramami prawnymi
i instytucjonalnymi UE.
Nim doszło do podpisania TKE, a następnie odrzucenia go przez obywateli Francji
i Holandii we wspomnianych referendach, w stosunkach między niektórymi państwami
członkowskimi UE dał się zauważyć wzrost aktywności w zakresie transgranicznej
współpracy dotyczącej bezpieczeństwa i walki z przestępczością międzynarodową, który
zaowocował porozumieniami o wprowadzeniu nowych, bardziej zaawansowanych
i lepiej zorganizowanych form współpracy transgranicznej organów ścigania, a także
władz sądowych i politycznych. Nieprzypadkiem w tym okresie postępy współpracy w
dziedzinie wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych UE były niezadowalające,
wiele projektów nowych środków prawnych utknęło na unijnych ścieżkach
legislacyjnych, zaś wdrażanie przez państwa członkowskie już przyjętych instrumentów
następowało z opóźnieniem i różnymi problemami.
W maju 2003 r doszło do spotkania ministrów spraw wewnętrznych Hiszpanii, Francji,
Wielkiej Brytanii, Niemiec i Włoch w hiszpańskiej miejscowości Jérez de la Frontera.
Inicjatorem powołania międzyrządowego forum konsultacji w sprawach bezpieczeństwa
wewnętrznego państw europejskich był ówczesny minister spraw wewnętrznych Francji
Nicolas Sarkozy. Pojawienie się na początku 2003 r. inicjatywy koordynowania
stanowisk pięciu największych państw członkowskich UE w dziedzinie bezpieczeństwa
wewnętrznego UE nie tylko nie wzbudziło większego zainteresowania, ale również
zostało potraktowane przez nielicznych obserwatorów jako anachroniczna próba
wskrzeszania luźnych form współpracy poza ramami unijnymi, „uelastycznienia” Unii
wbrew istniejącym traktatowym mechanizmom wzmocnionej współpracy, rozszerzonym
w Traktacie Nicejskim, oraz otwartej metodzie koordynacji zarysowanej w strategii
lizbońskiej w marcu 2000 r. Jednak determinacja Francji, której zależało na skutecznej
polityce w odniesieniu do imigrantów, a następnie potrzeba lepszej koordynacji strategii
antyterrorystycznej, szczególnie odczuwana po zamachu bombowym w Madrycie w
marcu 2004 r., nadały konsultacjom ministerialnym politycznej wagi i dały się odczuć na
posiedzeniach Rady UE, na których kraje G5 prezentowały uzgodnione zawczasu
wspólne stanowisko. Poszerzenie składu G5 o Polskę, uzgodnione jesienią 2005 r.
i sformalizowane podczas spotkania ministerialnego w Heiligendamm w marcu 2006 r.,
zwiększyło zainteresowanie funkcjonowaniem grupy postrzeganej nie tylko jako forum
politycznej koordynacji w sprawach bezpieczeństwa wewnętrznego UE, ale także jako
ulokowana poza ramami prawno-instytucjonalnymi Unii płaszczyzna nieformalnych
działań sześciu największych państw członkowskich.
Cele Grupy G6
Głównym celem grupy miało być nieformalne przygotowywanie inicjatyw
przedstawianych Radzie UE w zakresie skuteczniejszej walki z terroryzmem oraz
groźnymi formami przestępczości zorganizowanej, a także z nielegalną imigracją. Grupa
G5 (a później G6) miała być unijnym „dyrektoriatem”, w ramach którego największe,
najsilniejsze państwa członkowskie proponowałyby nowe rozwiązania polityczne, które
następnie byłyby kierowane na ścieżkę legislacyjną według procedur obowiązujących we
współpracy w dziedzinie wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych UE. Jednakże
wiele propozycji wysuwanych przez ministrów spraw wewnętrznych państw tworzących
G5/G6 na posiedzeniach Rady UE bądź konsultowanych uprzednio z ministrami
pozostałych państw członkowskich UE trafiało w próżnię lub nie spotykało się ze
zrozumieniem, albo też było obwarowywane dodatkowymi warunkami lub wymogami,
co i tak blokowało ścieżkę legislacyjną w ramach instytucji wspólnotowych. Skutkiem
tego było inicjowanie wspólnych działań wyłącznie w gronie krajów należących do
G5/G6, przykładem czego mogą być wspólne loty deportacyjne w celu repatriacji
nielegalnych cudzoziemców, wprowadzenie instytucji funkcjonariuszy ochrony
powietrznej w lotnictwie pasażerskim, lub też powołanie wspólnej grupy roboczej
zajmującej się analizą materiałów wybuchowych stosowanych przez przestępców
i terrorystów.
Grupa G5/G6 była również reakcją na zatory decyzyjne w Radzie UE i grupach
roboczych, a jednocześnie stanowiła bodziec do stawiania na forum politycznym spraw,
które albo nie miały szans na poddanie ich regulacjom unijnych instrumentów prawa
wykonawczego, albo też nie były ujęte w prawie pierwotnym (traktatowym) i wtórnym
UE.
Od czasu pierwszych konsultacji ministrów w Jerez de la Frontera miało miejsce 12
spotkań ministerialnych grupy G5/G6. Ich tematyka była zróżnicowana, poruszano nań
wiele zagadnień dotyczących zarówno inicjatyw podejmowanych na forum Unii
Europejskiej, jak też zgłaszano projekty współpracy w wąskim gronie państw G5/G6.
Ustalenia spotkań ministerialnych dotyczyły przede wszystkim:
- przeciwdziałania i zwalczania międzynarodowego terroryzmu,
- walki z przemytem i handlem ludźmi,
- współpracy w zakresie odsyłania nielegalnych imigrantów,
- wzmocnienia bezpieczeństwa granic,
- wprowadzenia funkcjonariuszy ochrony powietrznej w celu zapewnienia
bezpieczeństwa pasażerów ruchu lotniczego,
- wprowadzenia identyfikatorów biometrycznych (odciski palców, cyfrowe zdjęcie
twarzy) do dokumentów podróży oraz dowodów osobistych,
- kontroli produkcji, transportu i użycia materiałów wybuchowych, rozszczepialnych,
radioaktywnych lub substancjami podwójnego przeznaczenia wykorzystywanych do
produkcji broni biologicznej lub chemicznej,
- zwalczania przemytu narkotyków poprzez takie działania jak utworzenie morskiego
centrum operacyjno-wywiadowczego na Atlantyku,
- walki z międzynarodowymi przestępstwami podatkowymi,
- gromadzenia i wymiany ważnych informacji z punktu widzenia bezpieczeństwa
krajów UE
- monitorowania Internetu pod kątem wykorzystywania go przez grupy terrorystyczne
albo zorganizowane grupy przestępcze (tzw. „Check-the-Web”),
- przekazywania danych osobowych pasażerów narodowym służbom bezpieczeństwa
deportacji nielegalnych imigrantów,
- reformy Europejskiego Urzędu Policji (Europolu).
Polska w G6
Polska uczestniczy we współpracy największych państw członkowskich UE od spotkania
w Heiligendamm w 2006 r. Uczestniczył w nim ówczesny minister spraw wewnętrznych
Ludwik Dorn, który podkreślił, że Polska chce aktywnie uczestniczyć we współpracy,
szczególnie w takich dziedzinach jak ochrona granic zewnętrznych, walka z
terroryzmem, przemytem narkotyków oraz nielegalną imigracją.
Polska była inicjatorem powstania grupy roboczej, zajmującej się zapobieganiem
i zwalczaniem handlu ludźmi. Pierwsze spotkanie tej grupy odbyło się 8 listopada 2006 r.
w Warszawie. Przedmiotem dyskusji było m.in. wzmocnienie współpracy
międzynarodowej w ściganiu przestępstwa handlu ludźmi oraz powołanie wspólnych
zespołów śledczych do zwalczania przemytu i handlu ludźmi. Od września 2007 r. Polska
przewodniczy pracom G6
Podsumowanie
Grupa G6 pojawiła się w złożonej strukturze wzajemnie powiązanych form europejskiej
współpracy w zakresie bezpieczeństwa wewnętrznego jako zgłoszony przez Francję
polityczny projekt „unijnego dyrektoriatu”, ale praktycznie już od pierwszego spotkania
ministrów w Jérez de la Frontera stała się forum konsultacji i uzgodnień w bieżących
sprawach bezpieczeństwa wewnętrznego UE.
W sytuacji, gdy Unia Europejska miała poważne trudności w wypracowywaniu
i przyjmowaniu prawnych instrumentów współpracy w zakresie wymiaru
sprawiedliwości i spraw wewnętrznych, pojawiła się grupa państw promujących nowe,
bardziej zaawansowane formy i mechanizmy współpracy. Rozszerzenie Unii
Europejskiej dostarczyło tym krajom kolejnego argumentu uzasadniającego przenoszenie
współpracy poza ramy prawno-instytucjonalne
Unii.
G6 funkcjonowała jako „mini-Rada” oraz – tak jak Rada UE – była areną nie tylko
konsensualnych uzgodnień, ale także sporów i różnic stanowisk między poszczególnymi
państwami. Podobnie jak w przypadku działalności Rady UE ds. wymiaru
sprawiedliwości i spraw wewnętrznych, spotkania ministerialne G6 poprzedzone były
konsultacjami w gronie wysokich urzędników ministerstw spraw wewnętrznych, a także
spotkaniami ekspertów. W obliczu trudności w rozwoju współpracy w dziedzinie
bezpieczeństwa wewnętrznego w ramach UE, G6 stała się formułą umożliwiającą
powiązanie działań na poziomie krajowym, regionalnym i międzynarodowym służących
osiągnięciu wzmocnieniu bezpieczeństwa i skutecznej walce z zagrożeniami ładu
publicznego.