EKOBIZNES SOCJALNY Współpraca na rzecz ochrony

EKOBIZNES SOCJALNY
Współpraca na rzecz ochrony środowiska sposobem na rozwiązywania
problemów społecznych - przykład włoskich spółdzielni socjalnych
Środowisko naturalne jest płaszczyzną na której spotykają się aktywności wszystkich uczestników życia
społeczno-gospodarczego: przedsiębiorstw, samorządów, organizacji pozarządowych, instytucji
państwowych i społeczności lokalnych. Stan środowiska naturalnego stale pogarsza się co przy
rosnącej świadomości społecznej składnia różnorodne podmioty do współdziałania na rzecz ochrony
jego zasobów.
Zarówno organizacje pozarządowe, przedsiębiorcy jak i samorządowcy przekonują się, że pro
ekologiczne inwestycje nie tylko zmniejszają presję negatywnych czynników na środowisko, ale
pozwalają także osiągnąć w dłuższym okresie pozytywny efekt ekonomiczny i społeczny. Przykład
Włoch pokazuje też, że działania na rzecz ochrony środowiska pozwalają redukować
obszary wykluczenia.
Spółdzielczość socjalna we Włoszech jako przykład partnerstwa międzysektorowego i
socjalnego ekobiznesu
We Włoszech zarejestrowanych jest ponad 8 tysięcy spółdzielni socjalnych. Zatrudnienie w tym
sektorze wynosi ponad 250 tys. osób. Z jego usług korzysta 3,3 mln Włochów (co osiemnasty
mieszkaniec Półwyspu).
Spółdzielnie socjalne uczestniczą w wielu partnerstwach międzysektorowych, dzięki czemu z jednej
strony zwiększają własne możliwości działania, ale z drugiej strony dają szansę firmom profit na
„uetycznienie” i „uspołecznienie” swojej działalności, a administracji publicznej na zmniejszenie
wydatków.
Spółdzielnia socjalna pozyskuje w ten sposób know-how biznesu oraz wsparcie administracji, a
partnerska firma zdobywa „wartość społeczną”, która przysparza jej dobrej opinii i prestiżu. Dla firm
wchodzących w tego typu partnerstwa aspekt społeczny sam w sobie (wspieranie zatrudnienia osób
wykluczonych) jest równie istotny jak reklama względem potencjalnych klientów (social is social but
business is business). Partnerstwa te wpisują się więc w społeczną odpowiedzialność biznesu
(Corporate Social Responsibility, CSR). Efekty makroekonomiczne tego typu partnerstw to przede
wszystkim:
 efekt domina – zarażanie innych firm pozytywnym przykładem przedsiębiorstwa społecznego,
jako przykładu firmy „dwutorowej” (łączącej aspekty non profit i profit)
 zmiana postrzegania osób wykluczonych jako niezdolnych do podjęcia pracy i bycia godnymi
zaufania.
 odciążenie administracji publicznej z całego szeregu kosztów, poprzez usamodzielnienie osób
wykluczonych od opieki państwa, co w przeciwnym wypadku generowałoby koszty społeczne
w postaci bezrobocia, zasiłków, opieki społecznej, marginalizacji społecznej.
Przykłady ekobiznesu socjalnego
Platformy ekologiczne
Najbardziej rozpowszechnionym typem działalności spółdzielni socjalnej we Włoszech jest
zarządzanie platformami ekologicznymi - miejscami, gdzie mieszkańcy mogą przywozić
wielkogabarytowe i niebezpieczne dla środowiska surowce wtórne (lodówki, akumulatory, świetlówki
neonowe, kafelki, zużyty olej itp.). Często działalność ta wzbogacana jest o dodatkowe usługi jak:
patrolowanie terenu czy akcje edukacyjne dla szkół Platformy są zarządzane we współpracy z
samorządami.
Zarządzanie zielenią miejską
Wiele spółdzielni wyspecjalizowało się w projektowaniu terenów zielonych i opiece nad zielenią
miejską. Podobnie jak w innych sektorach prowadzonych przez spółdzielnie socjalne, także i tu,
preferuje się inwestycje w kapitał ludzki oraz wykonywanie czynności w miarę możliwości „ręcznie”,
zamiast inwestycji w drogie maszyny które pozwoliłyby na oszczędność w zatrudnionych (spalinowe, a
więc zanieczyszczające powietrze, dmuchawy do zbierania liści, dźwigi i wyciągniki do przycinania
itp.). Przy zbliżonych kosztach daje to więcej pracy dla wykluczonych i ograniczenie zanieczyszczenia
środowiska. Dziś w dziesiątkach włoskich miast, przycinanie drzew w miejskich parkach, ścinanie
trawy, grabienie liści itp. jest wykonywane przez spółdzielnie socjalne z wykorzystaniem personelu
wcześniej wykluczonego z rynku pracy.
„Rowerostacje”
Dynamiczny rozwój ruchu rowerowego i promocja roweru jako środka transportu miejskiego pozwolił
spółdzielniom socjalnym zagospodarować kolejną niszę rynkową. We współpracy z samorządami
lokalnymi w wielu miastach uruchamiane są tzw. „Rowerostacje” (połączenie parkingu rowerowego,
warsztatu, wypożyczalni, sklepu rowerowego i punktu informacyjnego). Ich budową zajmuje się
samorząd, a zarządzanie przekazywane jest w ręce spółdzielni socjalnych. Stacje tego typu powstają
nie tylko tam gdzie jest zapotrzebowanie na tego typu usługę lecz także tam gdzie pożądana jest
zmiana przyzwyczajeń mieszkańców jeśli chodzi o sposób przemieszczania się. Otwarciu towarzyszy
zwykle kampania reklamowa na szeroką skalę finansowana ze środków samorządu.
Społeczne warsztaty rowerowe
Obok „Rowerostacji” istnieją także sklepy/warsztaty rowerowe zarządzane przez spółdzielnie socjalne
i usytuowane w miejscach gdzie istnieje niezaspokojony popyt na tego typu usługi. Warsztaty
nastawione są w pierwszym rzędzie na sprzedaż i reparacje rowerów. Powstają zazwyczaj w lokalach
komunalnych ofiarowanych za przysłowiowe euro i oprócz integracji zawodowej osób wykluczonych
dają szansę na prowadzenie „roweroterapii” pacjentów z problemami psychiatrycznymi, niezdolnych
do samodzielnej pracy.
Spiżarnia socjalna
Wiele spółdzielni wchodzi w partnerstwa z sieciami supermarketów, których przedmiotem jest
zrównoważone zarządzanie towarami niesprzedawalnymi (w wyniku bliskiej daty przydatności do
spożycia, drobnego uszkodzenia lub otwartego opakowania). Sklepy pozbawiają się w ten sposób
kłopotu z utylizacją, dobra jeszcze żywność zamiast kończyć swój żywot na wysypisku śmieci zostaje
wykorzystana, a spółdzielnie socjalne mają szansę na rozwijanie swojej misji pomocy wykluczonym,
oraz pozwala im na oszczędności przy zarządzaniu domem opieki czy przedszkolem. W niektórych
przypadkach spółdzielnie tworzą własne mikrosklepy zarezerwowane dla swoich członków, gdzie raz
w tygodniu można zaopatrzyć się w towary codziennego użytku, optymalizując przy okazji
konieczność przemieszczania w celu wykonania zakupów (zakupy robi się w miejscu pracy).
Sklepy z rzeczami używanymi
To odmiana Spiżarni, gdzie przedmioty stare lub uszkodzone (ubrania, książki itp.), darowane przez
osoby prywatne, przedsiębiorstwa, biblioteki lub odzyskane z platform ekologicznych, mają szansę na
drugie życie. Podobnie jak w przypadku redystrybucji żywności z supermarketów, także i tu głównym
celem jest minimalizacja marnotrawstwa i odciążanie wysypisk śmieci, dając jednocześnie osobom
niezamożnym szansę na nabycie jeszcze funkcjonujących przedmiotów w niskiej cenie.
Transport surowców wtórnych
Usługa polegająca na odbiorze surowców wtórnych (stare komputery, świetlówki neonowe, zużyty
toner, butelki plastikowe, papier...) od prywatnych firm, lub bezpośrednio od obywateli, ma prawie
zawsze u swoich podstaw ścisłą współpracę z przedsiębiorstwem utylizacji surowców wtórnych, które
podzleca usługę transportowa spółdzielni socjalnej.
Ogrodnictwo i sadownictwo
Spółdzielnie socjalne wyspecjalizowały się również w produkcji i sprzedaży kwiatów, sadzonek i
żywności ekologicznej. Współpraca z firmami przetwórstwa i produkcji żywności polega zazwyczaj na
wykorzystaniu siły roboczej spółdzielni do zbioru i obróbki.
Catering wegetariański i Fair Trade
Częstym przykładem ekobiznesu jest zarządzanie usługami gastronomicznymi w partnerstwach z
producentami żywności i firmami restauracyjnymi, gdzie element społeczny jest łączony z ekologią
(wegetarianizm, weganizm) i etyką (Sprawiedliwy Handel). Personel spółdzielni socjalnej okazuje się
być świetnie nadający się do obsługi gości weselnych, firmy profit biorą na swoje barki dbanie o
jakość potraw. Także i w tym przypadku, intuicja i zmysł przedsiębiorczości fundatorów spółdzielni, w
połączeniu z pracą fizyczną pracowników po wykluczeniu daje produkt wysokiej jakości (społecznej i
ekologicznej).
Zbiórka używanej odzieży
Wiele spółdzielni socjalnych we współpracy z przedsiębiorstwami utylizacji/przeróbki, zajmuje się
zbiórką odzieży z pojemników rozstawionych na ulicach lub bezpośrednio z domów organizując akcje
zbiórkowe. Ubrania są następnie sortowane i częściowo wysyłane do krajów biednych, a częściowo
przetwarzane na inne tworzywa. Spółdzielnie otrzymują omówioną kwotę za każdy kilogram zebranej
odzieży.
Sklepy z produktami Fair Trade
Spółdzielnie socjalne często łączą działalność społeczną z etyczną, tworząc ponadnarodowe
partnerstwa z producentami w krajach rozwijających się. W sklepach prowadzonych przez spółdzielnie
można nabyć produkty wytworzone z poszanowaniem praw pracowników oraz zapewniających
uczciwy zarobek. Gama produktów rozszerza się z każdym rokiem i obejmuje od produktów
spożywczych (jak kawa, herbata, czekolada, orzechy, słodycze itp.) do ceramiki, książek oraz ubrań.
Car sharing
Spółdzielnia socjalna współpracując z prywatnymi firmami (lub jak w przypadku Mediolanu, z
lokalnym Przedsiębiorstwem Komunikacji), zajmują się cykliczną kontrolą pojazdów znajdujących się
w systemie carsharing (system krótkoterminowego wynajmu samochodów promujący rezygnacje z
posiadania własnego pojazdu). Spółdzielnie zajmują się uzupełnianiem płynów i paliwa, myciem aut,
zaprowadzeniem do warsztatu itp.
Czysta energia
W dobie rosnących zagrożeń klimatycznych, spółdzielnie socjalne we współpracy z producentami,
szybko znalazły niszę rynkową usług energetycznych specjalizując się w montażu paneli
fotowoltaicznych i słonecznych oraz pomp ciepła. Przy tej okazji często oferowana jest także
ekologiczna certyfikacja budynków wraz z ew. usługami remontowo-budowlanymi (ocieplanie,
wymiana okien).
Ecobiznes socjalny na Lubelszczyźnie – czy mamy podobne przykłady?
Na terenie Lubelszczyzny działalność podobną do zaprezentowanych wyżej prowadzi
międzynarodowa organizacja Emaus. Organizacja działa u nas w formie stowarzyszenia, a prowadzona
przez nie wspólnota, zajmuje się zbieraniem, naprawianiem i sprzedażą używanych rzeczy.
Stowarzyszenie jest członkiem założycielem Forum Lubelskich Organizacji Pozarządowych (FLOP) z
Lublina, skupiającym ponad trzydzieści organizacji pozarządowych, współpracuje z Regionalnym
Centrum Ekonomii Społecznej. Codzienna współpraca wiąże Stowarzyszenie z wieloma instytucjami
publicznymi: PCPR, MOPR, GOPS, PUP, MUP Lublin, ROPS i innymi.