Patrzące na nas oczy

ENTOMOLOGIA
Samica grabówki
Patrzące na nas oczy
Moją ulubioną grupą motyli – do której często wracam w fotografii, filmie
czy ilustracji – są motyle nocne, potocznie nazywane ćmami.
Rafał Nikiel
W
ielu ludziom ta potoczna ćma kojarzy się z małym szarym czymś,
co często wpada do naszych mieszkań czy domów zwabiona blaskiem światła. Ze względu na najczęściej nocny tryb życia ćmy owiane były różnorodnymi legendami, nawet zabobonami. Może ktoś czasem
pomyśli o nich pozytywnie patrząc na fotografie, które były zrobione gdzieś w dalekiej
Azji. Stąd zresztą bierze się podejście do ludzi
we wszystkim, bo gdzieś jest ładniej, są ładne
ćmy, a u nas jest wszystko szare. Nie mogąc
się z tym pogodzić postanowiłem opowiedzieć
tym razem o dość ciekawej ćmie.
Pod koniec kwietnia, a właściwie w połowie, kiedy rozbudzona przyroda budzi się
ze snu, pękają twarde niczym skała jedwab-
44
ne kokony. Mówiąc o nich twarde mam na
myśli faktycznie twarde, ale o tym później.
Z nich wychodzą na świat małe nocne motyle. Ich barwa jest niepowtarzalna, cała gama
brązu i pomarańczu. Siadają nad swym kokonem i pompują swe maleńkie skrzydła. Kiedy już płynie w nich gorąca krew otwierają
się, aby pokazać nam swe odstraszające oczy,
oraz antenkowate czułki. Na świat przyszły
pierwsze samce pawic grabówek.
Podgrzewając swoją krew w popołudniowym słońcu przygotowują się do godowego
maratonu. Pewnie zarzucicie mi teraz, że coś
chyba mi się pomylilo z tą ćmą za dnia. Otóż
większość pawic i innych motyli nocny prowadzi zmienny tryb życia, a jest to uwarunkowane najczęściej płcią. Samce latają za dnia,
a samice nocą. Najczęściej możemy je spotkać w dni słoneczne.
Bardzo lubię je hodować, a później obserwować jak się wykluwają. Kiedyś wpadłem na świetny pomysł, podczas corocznych
obserwacji motyli. Chciałem sprawdzić, jaka
jest ilość stanowisk pawicy grabówki w Bielsku-Białej. Był mały problem ponieważ akurat tegoroczne gąsienice zaatakował jakiś wirus i praktycznie wszystkie popadały, wtedy
to z odsieczą ruszyli moi towarzysze entomologicznych wypraw Jacek Płocica z Jarosławia oraz Krzysztof Czader wraz z synem
Bartkiem z Jaworza, którzy podobnie jak ja
podzielają zainteresowanie hodowlą motyli.
Dostarczyli mi kilkanaście kokonów grabówek, kilka nawet było przeleżakowanych.
Motyle te maja zdolność nawet kilkokrotnego zimowania zanim powstaną z nich motyle. Przygotowałem hodowlarkę, a następnie
czekałem na wiosnę. W tym czasie kokony zimowały pod śniegową kołdrą. Kiedy przyszła
wiosna – a z nią pierwsze promienie słoneczne
– jak na złość zaczęły wykluwać się same sami-
ENTOMOLOGIA
Odpoczywająca samica przed ostatnim
nocnym lotem swojego życia
Kopulująca para
Motyle zbierające siły po wylęgu – samica (z lewej) i samiec (z prawej)
ce. Stwierdziłem, że już po hodowli i po obserwacjach, ale pewnego dnia zaobserwowałem maleńkiego brunatnego latającego zygzakiem motylka, który kręcił się koło hodowlarki. Kiedy podszedłem bliżej moim oczom
ukazał się pierwszy samiec. Otworzyłem hodowlarkę powyciągałem samice i posadziłem
na gałęziach jabłoni. Było pięć samic. Pilnując z daleka ciem żeby ciekawskie sikory się do
nich nie podobierały, siedziałem i obserwowałem co przyroda dzisiejszego dnia przyniesie.
Nie minęła godzina, a czarna chmura samców
zawisła nad gałęziami, odganiając się od siebie i od potencjalnych partnerek.
Kiedy nadchodził zmierzch olbrzymie,
szare i zarazem ociężałe samice zaczęły się
niespokojnie zachowywać. Nadszedł czas
składania jajek. Głośno furkocząc i wspinając się po gałązkach składały jaja. Z nich wykluje się olbrzymia rzesza małych czarnych
gąsieniczek, które w miarę wzrostu będą zieleniały, a później w oprzędach między ga-
Samiec prezentujący pawie oka
45
ENTOMOLOGIA
łęziami otoczą się twardym kokonem. Kiedy poczwarki w kokonach zimują kilkakrotnie należy sprawdzić czy są żywe. Chcąc się
tam dostać musiałem kokon ciąć piłką. Pokarmem gąsienic są liście różnego gatunku
drzew liściastych i krzewów. Dorosłe motyle nie pobierają pokarmu gdyż aparat gębowy mają uwsteczniony.
Na koniec chciałbym zaprezentować gatunki polsko-amerykańskie, a dzięki Karelowi Duchkowi z Teplic mogę także zaprezentować gatunki występujące na terenie Republiki Czeskiej.
1. Pawica gruszówka (Saturnia pyri – Great Peacock Moth). Jest to największy Europejski gatunek pawicy z rodzaju Saturnia.
Rozpiętości skrzydeł osiąga około 15 cm.
W Polsce prawdopodobnie wymarł. Występuje jeszcze miedzy innymi na terenie Republiki Czeskiej, południu Europy aż po Bliski
Wschód. Gatunek przez okres wzmożonego
użycia pestycydów na terenach sadów gwałtownie zanikał. Obecne zauważa się jego odrodzenie.
2. Pawica grabówka (Saturnia Pavonia
– Small Emperor Moth), gatunek stwierdzo-
Lot samca
Gatunki występujące w Ameryce Północnej, w Polsce i na terenie Republiki Czeskiej
46
ny w Republice Czeskiej – nie występuje na
terenie Polski.
3. Saturnia pavoniella
4. Saturnia spini – Sloe Emperor Moth.
Gatunki występujące na terenie Ameryki Północnej to:
5. Saturnia albofasciata – White-streaked saturnia moth.
6. Saturnia mendocino – Mendocino saturnia moth
7. Saturnia walterorum – Walters’ saturnia moth).
REKLAMA
2007 HUNTER EDUCATION
Magazyn „Zew Natury” w porozumieniu ze sklepem myśliwskim
„DICK’S SPORTING GOODS” w Schaumburgu (Illinois) organizuje (po polsku)
KURS BEZPIECZNEGO OBCHODZENIA SIĘ Z BRONIĄ NA POLOWANIACH
tzw. HUNTER EDUCATION COURSE.
Wszystkich zainteresowanych prosimy o kontakt
z redakcją magazynu „Zew Natury”, tel. 708-344-3518.
Przewidywany termin kursu to:
PIĄTEK, 27 KWIECIEŃ 6 PM – 10 PM i SOBOTA, 28 KWIECIEŃ 8:30 AM – 5 PM
Należy uczestniczyć w obydwu spotkaniach i zdać egzamin końcowy, aby uzyskać
tzw. HUNTER
SAFETY EDUCATION STUDENT CARD
bez której, jak wiadomo, w niektórych stanach nie można uzyskać licencji
na polowanie, niezależnie od tego, ile mamy lat.
W STANIE ILLINOIS
– wszyscy urodzeni 1-go i po 1 stycznia 1980 r.
zobowiązani są posiadać ten dokument.
W STANIE WISCONSIN – wszyscy urodzeni 1-go i po 1-szym stycznia
1973 r., ale np. w stanie COLORADO,
jest to data 1 stycznia 1949 r.
Proszę dzwonić i rejestrować się, podając imię, nazwisko i numer telefonu.
47