D - Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Białymstoku

Sygn.akt III AUa 1800/14
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 12 sierpnia 2015r.
Sąd Apelacyjny w Białymstoku, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
w składzie:
Przewodniczący: SSA Bożena Szponar - Jarocka (spr.)
Sędziowie: SA Dorota Elżbieta Zarzecka
SA Barbara Orechwa-Zawadzka
Protokolant: Agnieszka Charkiewicz
po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 12 sierpnia 2015 r. w B.
sprawy z odwołania S. S.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.
o prawo do wcześniejszej emerytury
na skutek apelacji wnioskodawcy S. S.
od wyroku Sądu Okręgowego w Suwałkach III Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 16 października 2014
r. sygn. akt III U 358/14
I. zmienia zaskarżony wyrok i poprzedzającą go decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział
w B. z dnia 8 maja 2013r. w ten sposób, że przyznaje S. S. prawo do emerytury poczynając od 1
lutego 2013r.,
II. ustala, że organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności
niezbędnej do wydania decyzji,
III. zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. na rzecz S. S. kwotę 150 zł (sto
pięćdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym 120 zł (sto dwadzieścia złotych)
tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego za II instancję.
Sygn. akt III AUa 1800/14
UZASADNIENIE
Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. decyzją z dnia 8 maja 2013 roku, wydaną na podstawie przepisów
ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 roku,
Nr 153, poz. 1227 ze zm.) oraz rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego
pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 roku, Nr 8, poz.
43 ze zm.) odmówił S. S. prawa do emerytury. Organ rentowy stwierdził, że nie legitymuje się on co najmniej 15-letnim
okresem zatrudnienia w szczególnych warunkach. Przyjął, że wnioskodawca w szczególnych warunkach pracował 14
lat, 3 miesiące oraz 2 dni. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. do stażu pracy w szczególnych warunkach
nie zaliczył wnioskodawcy okresu zatrudnienia od dnia 14 kwietnia 1998 roku do dnia 31 grudnia 1998 roku w (...)
Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w R.
S. S. w odwołaniu od powyższej decyzji domagał się przyznania prawa do emerytury po uprzednim zaliczeniu do
stażu pracy wykonywanej w warunkach szczególnych zakwestionowanego przez ZUS okresu zatrudnienia oraz okresu
odbywania zasadniczej służby wojskowej w Jednostce Wojskowej w H. od dnia 6 października 1975 roku do dnia 8
października 1976 roku.
Sąd Okręgowy w Suwałkach po rozpoznaniu powyższego odwołania, wyrokiem z dnia 2 października 2013 roku
odwołanie oddalił. Sąd I instancji wskazał, że bezsporny staż pracy wnioskodawcy uznany przez organ rentowy wynosi
14 lat, 3 miesiące oraz 2 dni. Na okres ten składają się: okres zatrudnienia od dnia 18 października 1976 roku do dnia 19
stycznia 1981 roku w Spółdzielni Kółek Rolniczych w W., Zakładzie Usług (...) w R.na stanowisku traktorzysty oraz od
dnia 3 sierpnia 1981 roku do dnia 31 lipca 1991 roku w Przedsiębiorstwie (...) w W. w charakterze kierowcy samochodu
ciężarowego. Przedmiotem sporu było ustalenie, czy wnioskodawca legitymuje się wymaganym do nabycia prawa do
emerytury 15-letnim okresem zatrudnienia w warunkach szczególnych. Po dopuszczeniu dowodu z zeznań świadka
B. A. oraz informacyjnym wysłuchaniu wnioskodawcy Sąd Okręgowy stwierdził, że sporny okres zatrudnienia od
dnia 14 kwietnia 1998 roku do dnia 31 grudnia 1998 roku w (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w R.na
stanowisku ostrzacz-mechanik nie podlega uwzględnieniu do stażu pracy w szczególnych warunkach. Sąd I instancji
odmówił także uznania za okres pracy w szczególnych warunkach okresu odbywania przez wnioskodawcę zasadniczej
służby wojskowej od dnia 6 października 1975 roku do dnia 8 października 1976 roku (podczas której pracował on na
stanowisku murarz-betoniarz), wskazując, że okres zatrudnienia w wojsku nie jest zaliczany do pracy w warunkach
szczególnych. Sąd Okręgowy, opierając się na świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, uznał
natomiast, że okres zatrudnienia S. S. od dnia 20 maja 1996 roku do dnia 16 lipca 1996 roku w Przedsiębiorstwie
(...) w charakterze kierowcy samochodu ciężarowego o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony podlega
zaliczeniu do stażu pracy w warunkach szczególnych (jako praca, o której mowa w dziale VIII, poz. 2, pkt. 2 wykazu
A załącznika nr 1 do zarządzenia Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych nr 9 z dnia 1 sierpnia
1983 roku w sprawie wykazu stanowisk pracy w zakładach pracy nadzorowanych przez Ministra Budownictwa i
Przemysłu Materiałów Budowlanych, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach uprawniające do
wcześniejszego przejścia na emeryturę oraz do wzrostu emerytury lub renty - Dz. Urz. M B z 1983 roku, Nr 3, poz.
6). Uwzględnienie jednak tego okresu nie spowodowało, aby wnioskodawca legitymował się wymaganym 15-letnim
stażem pracy w szczególnych warunkach. Sąd I instancji stwierdził więc, że wnioskodawca nie spełnia wszystkich
wymaganych przepisami art. 184 oraz art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu
Ubezpieczeń Społecznych w zw. z § 3, 4 i § 2 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie
wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze warunków
do przyznania prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym z tytułu pracy w szczególnych warunkach. Mając
powyższe na uwadze Sąd Okręgowy jak w sentencji wyroku orzekł na podstawie art. 477( 14) § 1 k.p.c.
Wskutek rozpoznania apelacji S. S. od powyższego orzeczenia Sąd Apelacyjny w Białymstoku wyrokiem z dnia
13 maja 2014 roku uchylił zaskarżony wyrok Sądu I instancji i przekazał sprawę temu Sądowi do ponownego
rozpoznania. Sąd II instancji stwierdził, że Sąd Okręgowy nie odniósł się do zgłoszonych w odwołaniu wniosków o
przesłuchanie A. C. i M. C. (1) na okoliczność ustalenia charakteru pracy wnioskodawcy w Jednostce Wojskowej w
H. w okresie od dnia 6 października 1975 roku do dnia 8 października 1976 roku, stwierdzając jedynie, że zgodnie z
obowiązującymi przepisami oraz orzecznictwem Sądu Najwyższego, okres zatrudnienia w wojsku nie jest zaliczany
do stażu pracy w szczególnych warunkach. Sąd Apelacyjny podniósł, iż taki powód odmowy uwzględnienia do stażu
pracy w szczególnych warunkach okresu pracy w Jednostce Wojskowej w H. jest zdecydowanie niewystarczający.
Odnosząc się natomiast do dokonanej przez Sąd Okręgowy oceny charakteru pracy wnioskodawcy w (...) Spółce z
ograniczoną odpowiedzialnością w R.w okresie od dnia 14 kwietnia 1998 roku do dnia 31 grudnia 1998 roku stwierdził,
iż Sąd niezasadnie oddalił wniosek o dopuszczenie dowodu z zeznań świadka B. G. (1). Oddalenie to nastąpiło na
podstawie art. 217 § 3 k.p.c., zgodnie z którym Sąd pomija twierdzenia i dowody, jeżeli są powoływane jedynie dla
zwłoki lub okoliczności sporne zostały już dostatecznie wyjaśnione. Sąd Apelacyjny stwierdził, iż niedopuszczalne jest
pominięcie wniosku dowodowego w sytuacji, gdy Sąd stoi na stanowisku, że dotychczas przeprowadzone dowody
nie przemawiają za wykazaniem przez stronę swoich racji, tj. za uznaniem, że w spornym okresie wnioskodawca
pracował w warunkach szczególnych. Wskazał zatem, że Sąd I instancji przy ponownym rozpoznaniu sprawy
winien przesłuchać zawnioskowanych przez S. S. świadków na okoliczność ustalenia charakteru pracy świadczonej
przez niego w Jednostce Wojskowej, w szczególności czy świadczona podczas służby wojskowej praca odbywała
się w ramach stosunku pracy i czy była to praca, o jakiej mowa w wykazie A, stanowiącym załącznik do w/w
rozporządzenia. W ocenie Sądu Apelacyjnego, celowe również jest przesłuchanie wskazanego w odwołaniu świadka
na okoliczność ustalenia charakteru pracy świadczonej przez wnioskodawcę w (...) Sp. z o.o.R.. Po przeprowadzeniu
powyższych dowodów Sąd Okręgowy winien ocenić czy wnioskodawca legitymuje się 15-letnim stażem pracy w
warunkach szczególnych. Sąd Apelacyjny wskazał również, iż Sąd Okręgowy powinien wszechstronnie ocenić, czy
wnioskodawca w wyżej wymienionych okresach pracował stale i w pełnym wymiarze czasu w warunkach szczególnych
na stanowisku wymienionym w wykazie A, stanowiącym załącznik do w/w rozporządzenia, mając na uwadze, iż
zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego dla oceny, czy pracownik pracował w szczególnych warunkach nie
ma istotnego znaczenia nazwa zajmowanego przez niego stanowiska, tylko rodzaj powierzonej mu pracy. Praca w
szczególnych warunkach to praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (przez 8 godzin
dziennie, jeżeli pracownika obowiązuje taki wymiar czasu pracy) w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z
rodzajów pracy wymienionych w wykazie A, stanowiącym załącznik do w/w rozporządzenia (wyrok Sądu Najwyższego
z dnia 1 czerwca 2010 roku w sprawie o sygn. akt II UK 21/10, lex numer 619638). W konsekwencji ustalenia stażu
pracy wnioskodawcy w szczególnych warunkach Sąd I instancji zweryfikuje, czy wnioskodawca spełnia przesłanki do
przyznania mu prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych na podstawie art. 184
ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz na
podstawie § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników
zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze. Mając powyższe na uwadze Sąd Apelacyjny
jak w sentencji wyroku orzekł na podstawie art. 386 § 4 k.p.c.
Po ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Okręgowy w Suwałkach wyrokiem z dnia 16 października 2014 roku oddalił
odwołanie. Sąd I instancji stwierdził, że przedmiotem sporu było to czy wnioskodawca pracował w szczególnych
warunkach w dwóch okresach.
Pierwszy z nich dotyczył odbywania przez wnioskodawcę zasadniczej służby wojskowej od dnia 31 października 1974
roku do dnia 8 października 1976 roku. S. S. przedłożył świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach, z
którego wynikało, że w okresie od dnia 8 października 1975 roku do dnia 8 października 1976 roku był zatrudniony w
Jednostce Wojskowej (...) w H. na stanowisku murarz betoniarz, za stawkę godzinową. W celu ustalenia charakteru
pracy wnioskodawcy w powyższym okresie, w szczególności zaś tego, czy była to praca w szczególnych warunkach, Sąd
Okręgowy dopuścił dowód z zeznań świadków M. C. (1) i A. C., którzy w spornym okresie odbywali z wnioskodawcą
zasadniczą służbę wojskową. Świadkowie wskazali, iż w powyższym okresie wnioskodawca pracował przede wszystkim
przy zalewaniu posadzek oraz przy innych pracach budowlanych, jak murowanie czy tynkowanie. Opisali, że pracował
on minimum 8 godzin dziennie, zdarzało się, że pracował również w niedziele. Sąd I instancji nie uwzględnił
powyższego spornego okresu zatrudnienia do stażu pracy w szczególnych warunkach. Podniósł, że przepisy regulujące
kwestie związane z pracą w warunkach szczególnych wyraźnie wskazują, iż odnoszą się tylko do pracowników. Sąd I
instancji powołał się na wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 kwietnia 2006 roku w sprawie o sygn. akt III UK 5/06, OSNP
2007/7-8/108), w którym stwierdzono, że tylko okres zasadniczej służby wojskowej odbytej w czasie trwania stosunku
pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze zalicza się do stażu pracy wymaganego do nabycia
prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym (art. 32 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach
i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych), jeżeli pracownik w ustawowym terminie zgłosił swój powrót do tego
zatrudnienia. Sąd I instancji przywołał także treść uchwały składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 16 października
2013 roku w sprawie o sygn. akt II UZP 6/13, OSNP 2014/3/42, zgodnie z którą czas zasadniczej służby wojskowej
odbytej w okresie obowiązywania art. 108 ust. 1 ustawy z dnia 21 listopada 1967 roku o powszechnym obowiązku
obrony Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (Dz. U. Nr 44, poz. 220, w brzmieniu obowiązującym do dnia 31 grudnia
1974 roku) zalicza się - na warunkach wynikających z tego przepisu - do okresu pracy wymaganego do nabycia prawa
do emerytury w niższym wieku emerytalnym (art. 184 w związku z art. 32 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku
o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych). Sąd Okręgowy stwierdził, iż fakt odbywania przez
wnioskodawcę zasadniczej służby wojskowej w okresie od dnia 31 października 1974 roku do dnia 8 października 1976
roku – w świetle zeznań świadków M. C. (2) i A. C., zapisu w książeczce wojskowej wnioskodawcy oraz informacji
udzielonej przez archiwum wojskowe - jest niewątpliwy. Podniósł jednak, że wnioskodawca bezpośrednio przed
odbywaniem zasadniczej służby wojskowej nie pracował w szczególnych warunkach. Wskazał, iż archiwum wojskowe
nie posiada żadnej dokumentacji pracowniczej wnioskodawcy.
Drugi sporny okres dotyczył zatrudnienia wnioskodawcy w (...) Spółce z o.o. w(...)w okresie od dnia 14 kwietnia
1998 roku do dnia 15 lutego 1999 roku na stanowisku mechanika – ostrzacza, przy czym Sąd I instancji zaznaczył, iż
rozważeniu podlegał okres do dnia 31 grudnia 1998 roku. Z ustaleń Sądu Okręgowego wynikało, że zakład zajmował się
przeróbką drewna. Na podstawie zeznań świadków B. A. i B. G. (2) ustalił, że wnioskodawca pracował jako mechanik,
naprawiał urządzenia, maszyny używane w trakcie przeróbki oraz ostrzył narzędzia (noże). Za powyższy okres
wnioskodawca nie przedłożył świadectwa wykonywania pracy w warunkach szczególnych. Sąd I instancji podkreślił,
że praca ostrzacza podlegała rozważeniu z uwzględnieniem faktu, iż wnioskodawca wykonywał ją w przemyśle
drzewnym. Stwierdził, iż prace związane z ostrzeniem ujęto w dziale III (prace w hutnictwie i przemyśle metalowym),
poz. 78 (szlifowanie lub ostrzenie wyrobów i narzędzi metalowych oraz polerowanie mechaniczne) i w dziale VII
(prace w przemyśle lekkim), poz. 2 (oczyszczanie i ostrzenie walców zgrzeblarek) wykazu A, stanowiącego załącznik
do w/w rozporządzenia. Natomiast w działach obejmujących prace w przemyśle drzewnym nie wyszczególniono pracy
polegającej na ostrzeniu. Sąd Okręgowy stwierdził, że wykonywanie pracy na stanowisku określonym w zarządzeniu
resortowym, której nie wymieniono w wykazach A i B, stanowiących załącznik do w/w rozporządzenia nie uprawnia
do uzyskania emerytury na podstawie art. 32 ust. 1 w związku z art. 32 ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku
o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, co ma odpowiednie zastosowanie do uprawnienia
do emerytury na podstawie art. 184 w/w ustawy. Dodatkowo Sąd Okręgowy podniósł, że nawet gdyby uznać,
iż praca wnioskodawcy polegająca na wykonywaniu czynności ostrzacza w (...) Spółce z o.o. w R.była pracą w
szczególnych warunkach, to istotne znaczenie dla możliwości uwzględnienia spornego okresu zatrudnienia do stażu
pracy wykonywanej w szczególnych warunkach ma również okoliczność, iż wnioskodawca nie wykonywał tyko pracy
polegającej na ostrzeniu narzędzi ale również czynności związane z naprawą maszyn i urządzeń służących do obróbki
drewna, co jednoznacznie wynika z zeznań świadków oraz dokumentacji pracowniczej. S. S. nie mógł zatem stale i w
pełnym wymiarze czasu pracy wykonywać jednego rodzaju czynności, co stanowi jeden z podstawowych warunków
zaliczenia danej pracy do wykonywanej w warunkach szczególnych. Zwykła praca mechanika nie jest bowiem zaliczana
do pracy w szczególnych warunkach, a tylko praca mechanika w kanałach remontowych.
Z tych względów Sąd Okręgowy nie zaliczył wnioskodawcy do stażu pracy w szczególnych warunkach żadnego z dwóch
spornych okresów pracy. Reasumując, Sąd I instancji stwierdził, że wnioskodawca nie legitymuje się 15-letnim stażem
pracy w szczególnych warunkach i tym samym nie spełnił wszystkich warunków do otrzymania emerytury na postawie
art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.
Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy jak w sentencji wyroku orzekł na podstawie art. 47714 § 1 k.p.c.
S. S. zaskarżył powyższy wyrok w całości, zarzucając mu
- naruszenie przepisu art. 108 ustawy z dnia 21 listopada 1967 roku o powszechnym obowiązku obrony Polskiej
Rzeczypospolitej Ludowej (Dz. U. Nr 44, poz. 220 ze zm.) i przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 22
listopada 1968 roku w sprawie szczególnych uprawnień żołnierzy i ich rodzin (Dz. U. Nr 44, poz. 318), a w szczególności
§ 6, zgodnie z którym do okresu pracy zalicza się okres służby wojskowej,
- niedokonanie właściwej oceny charakteru pracy wnioskodawcy w (...) Spółce z o.o. w (...)na podstawie
zgromadzonego materiału dowodowego i nieuznanie tego okresu pracy do stażu pracy w szczególnych warunkach.
Wskazując na powyższe zarzuty skarżący domagał się zmiany zaskarżonego wyroku oraz poprzedzającej go decyzji i
przyznania prawa do emerytury po wcześniejszym ustaleniu, iż legitymuje się on wymaganym 15-letnim stażem pracy
w szczególnych warunkach.
Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:
Apelacja jest zasadna.
Kwestią sporną w niniejszej sprawie było ustalenie, czy na dzień 1 stycznia 1999 roku S. S. legitymował się wymaganym
co najmniej 15-letnim okresem pracy w szczególnych warunkach i czy w związku z tym spełnił przesłanki do przyznania
prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym na podstawie art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o
emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.
Przepis ten w sposób odrębny i szczególny uregulował sytuację prawną ubezpieczonych urodzonych po dniu 31
grudnia 1948 r., którzy w dniu wejścia w życie ustawy - 1 stycznia 1999 r., legitymowali się okresem zatrudnienia
w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia
prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz okresem składkowym i
nieskładkowym, o którym mowa w art. 27 ustawy, gwarantując im prawo do nabycia emerytury po osiągnięciu wieku
przewidzianego w art. 32 ustawy emerytalnej. Przepis art. 32 tej ustawy zawiera definicję pracownika zatrudnionego
w szczególnych warunkach. Jest nim pracownik zatrudniony przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o
znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo
własne bądź otoczenia. Ponadto art. 32 ust. 4 ustawy odsyła w tej materii do dotychczasowych przepisów, którymi są
przepisy rangi ustawy lub wydane na mocy delegacji ustawowej (uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego
z dnia 13 lutego 2002 r., III ZP 30/01, OSNP 2002/10/243).
Ustalenie, czy wykonywane obowiązki pracownicze były realizowane w szczególnych warunkach lub szczególnym
charakterze podlega ocenie na podstawie przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie
wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. W
myśl § 2 ust. 1 powołanego aktu, okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych
w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest
wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. Z kolei § 4 ust. 1
pkt 1 i 3 rozporządzenia określa przesłanki, których łączne spełnienie przez pracownika warunkuje nabycie prawa do
emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach tj. osiągnięcie wieku emerytalnego wynoszącego: 55 lat dla kobiet
i 60 lat dla mężczyzn oraz wykazanie wymaganego okresu zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych
warunkach.
Organ rentowy uznał za udowodniony okres pracy wnioskodawcy w warunkach szczególnych w łącznym wymiarze
14 lat, 3 miesięcy i 2 dni, oceniając jako wiarygodne świadectwo pracy w szczególnych warunkach w okresie od 18
października 1976 r. do 19 stycznia 1981 r. w Spółdzielni Kółek Rolniczych w W., Zakładzie Usług (...) w (...)na
stanowisku traktorzysty (k. 22 akt ZUS) oraz świadectwo pracy w szczególnych warunkach w okresie od 3 sierpnia
1981 r. do 31 sierpnia 1991 r. w Przedsiębiorstwie (...) Sp. z o.o. w W. (k. 24 akt ZUS).
Oprócz powyższych okresów S. S. domagał się zaliczenia do pracy w szczególnych warunkach również okresu jego
pracy w (...) Sp. z o.o. w R.od dnia 14 kwietnia 1998 r. do 31 grudnia 1998 r. (łącznie 8 miesięcy i 17 dni) oraz okresu
odbywania zasadniczej służby wojskowej w Jednostce Wojskowej w H. od 9 października 1975 r. do 8 października
1976 r. Świadectwo pracy z pierwszego z tych okresów świadczy o tym, że wnioskodawca pracował wówczas na
stanowisku mechanika – ostrzacza (koperta k. 4). Ponadto, z całości materiału dowodowego sprawy, w tym z zeznań
świadków B. A. i B. G. (1) wynika, że wnioskodawca w okresie tym zajmował się naprawianiem urządzeń i maszyn
używanych w trakcie przeróbki drewna oraz ostrzeniem narzędzi – pił do cięcia drewna i noży. Sąd Okręgowy słusznie
uznał, że nie była to praca w warunkach szczególnych. Zgodnie z wykazem A działem III, poz. 78 załącznika nr 1 do
rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych
w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, pracą w szczególnych warunkach jest szlifowanie lub
ostrzenie wyrobów i narzędzi metalowych oraz polerowanie mechaniczne. Czynności wykonywane na stanowisku
ostrzacza polegające na ostrzeniu pił i noży mogłyby być zatem zaliczone do pracy w szczególnych warunkach,
gdyby były wykonywane w pełnym wymiarze czasu pracy. Należy bowiem pamiętać, że praca w szczególnych
warunkach to praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (przez 8 godzin dziennie, jeżeli
pracownika obowiązuje taki wymiar czasu pracy) w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów
pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r.
(por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 14 września 2007 r., III UK 27/07, OSNP 2008/21-22/325; z dnia 19 września
2007 r., III UK 38/07, OSNP 2008/21-22/329; z dnia 6 grudnia 2007 r., III UK 66/07, LEX nr 483283; z dnia
22 stycznia 2008 r., I UK 210/07, OSNP 2009/5-6/75). Tymczasem wnioskodawca w spornym okresie pracował
na łączonym stanowisku mechanika – ostrzacza i oprócz prac polegających na ostrzeniu wykonywał również szereg
czynności związanych z naprawą maszyn i urządzeń służących do obróbki drewna. Jak słusznie wskazał Sąd pierwszej
instancji, zwykła praca mechanika nie jest zaliczana do pracy w szczególnych warunkach, a tylko praca mechanika w
kanałach remontowych, takiej zaś pracy wnioskodawca nie wykonywał. Z powyższego wynika zatem, iż S. S. w okresie
od dnia 14 kwietnia 1998 r. do 31 grudnia 1998 r. nie pracował stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w warunkach
szczególnych. Słusznie zatem Sąd Okręgowy uznał, że nie można tego okresu zaliczyć do stażu pracy wymaganego do
uzyskania wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych.
Odnośnie zaś drugiego ze spornych okresów, zasadny okazał się zarzut zawarty w apelacji dotyczący naruszenia
przepisu art. 108 ustawy z dnia 21 listopada 1967 roku o powszechnym obowiązku obrony Polskiej Rzeczypospolitej
Ludowej i przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 22 listopada 1968 roku w sprawie szczególnych uprawnień
żołnierzy i ich rodzin. Odwołujący zasadniczą służbę wojskową odbywał w okresie od 31 października 1974 r. do 8
października 1976 r. Przed tym okresem nie pracował, zaś po ukończeniu służby wojskowej – w dniu 18 października
1976 r. podjął zatrudnienie w charakterze traktorzysty w Spółdzielni Kółek Rolniczych w W., Zakładzie Usług (...)
w (...)i okres ten został uwzględniony przez organ rentowy do pracy w warunkach szczególnych. Sąd Okręgowy w
uzasadnieniu zaskarżonego wyroku stanął na stanowisku, że okres odbywania zasadniczej służby wojskowej zalicza
się do stażu pracy wymaganego do nabycia prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym jedynie wówczas, gdy
służba ta odbywana była w czasie trwania stosunku pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze,
a pracownik w ustawowym terminie po zakończeniu tej służby zgłosił swój powrót do tego zatrudnienia. Sąd pierwszej
instancji uznał zatem, że skoro wnioskodawca przed rozpoczęciem służby wojskowej nie pracował w szczególnych
warunkach, to nie ma możliwości zaliczenia okresu odbywania służby wojskowej do stażu pracy w warunkach
szczególnych. Sąd Apelacyjny prezentuje w tym zakresie stanowisko odmienne.
Zgodnie z poglądem wyrażonym w uchwale 7 sędziów Sądu Najwyższego z 16 października 2013 r. w sprawie II UZP
6/13 – czas zasadniczej służby wojskowej odbytej w okresie obowiązywania art. 108 ust. 1 ustawy z 21 listopada 1967
r. o powszechnym obowiązku obrony Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w brzmieniu obowiązującym do 31 grudnia
1974 r., zalicza się na warunkach wynikających z tego przepisu – do okresu pracy wymaganego do nabycia prawa do
emerytury w niższym wieku emerytalnym (art.184 w związku z art.32 ust.1 ustawy z 17 grudnia 1998r. o emeryturach
i rentach z FUS). Uchwała SN odnosi się co prawda do okresu przypadającego do końca 1974 r., należy jednak mieć
na uwadze, iż wskazany w niej zakres czasowy wynika jedynie z zaistniałego wówczas stanu faktycznego. Późniejsze
orzecznictwo Sądu Najwyższego wyjaśnia, iż zmiana tej ustawy nie miała wpływu na istotę ustaleń z niej wynikających,
dotyczących omawianego zagadnienia. Jak wskazał Sąd Najwyższy, zmiana wprowadzona ustawą z 26 czerwca 1974
r. przepisy wprowadzające Kodeks pracy – (Dz. U. Nr 24, poz. 142 z późn. zm.) nie była na tyle radykalna, aby zmienić
obowiązujące poprzednio zasady zaliczana służby wojskowej do okresu pracy w warunkach szczególnych (por. wyrok
Sądu Najwyższego z dnia 11 lutego 2014 r., sygn. II UK 293/13).
W myśl przepisu art. 108 ust. 1 powoływanej ustawy okres odbytej zasadniczej lub okresowej służby wojskowej
zalicza się do okresu zatrudnienia, w zakresie wszelkich uprawnień związanych z zatrudnieniem, pracownikom,
którzy po odbyciu tej służby podjęli zatrudnienie w tym samym zakładzie pracy, w którym byli zatrudnieni przed
powołaniem do służby, albo w tej samej gałęzi pracy. Ponadto w myśl ust. 2 w/w przepisu, okres odbytej zasadniczej
lub okresowej służby wojskowej zalicza się do okresu zatrudnienia również żołnierzom podejmującym zatrudnienie,
którzy przed powołaniem do tej służby nie byli zatrudnieni albo po jej odbyciu podjęli zatrudnienie w innym zakładzie
pracy lub w innej gałęzi pracy. Ust. 4 omawianego przepisu odsyła zaś w zakresie szczegółowych zasad zaliczania
zasadniczej lub okresowej służby wojskowej do okresu zatrudnienia oraz zakresu i warunków zaliczania tej służby
żołnierzom - do przepisów wykonawczych, jakie stanowi rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 22 listopada 1968
r. w sprawie szczególnych uprawnień żołnierzy i ich rodzin (Dz.U.1968.44.318). Rozporządzenie to obowiązywało w
okresie od 10 grudnia 1968 r. do 1 września 1979 r., zatem w okresie odbywania przez wnioskodawcę zasadniczej służby
wojskowej. Zgodnie z § 5 ust. 1 tego rozporządzenia w brzmieniu obowiązującym od 1 stycznia 1975 r., żołnierzowi,
który podjął zatrudnienie stosownie do zasad określonych w § 2-4, wlicza się czas odbywania służby wojskowej do
okresu zatrudnienia w zakładzie pracy, w którym podjął zatrudnienie, w zakresie wszelkich uprawnień związanych
z zatrudnieniem w tym zakładzie oraz w zakresie szczególnych uprawnień uzależnionych od wykonywania pracy na
określonym stanowisku lub w określonym zawodzie. W myśl zaś § 7 ust. 1, żołnierzowi, który z ważnych przyczyn nie
podjął poprzedniego zatrudnienia albo przed powołaniem do służby nie był zatrudniony, wlicza się czas odbywania
służby wojskowej do okresu zatrudnienia w zakresie uprawnień określonych w § 5 ust. 1, jeżeli w ciągu 30 dni od
dnia zwolnienia ze służby wojskowej zgłosił do urzędu właściwego terenowego organu administracji państwowej
wniosek o skierowanie do pracy i na podstawie tego skierowania podjął pracę albo podjął pracę w tym terminie
bez skierowania tego urzędu. Z przepisów tych jednoznacznie wynika, że czas odbywania służby wojskowej zalicza
się do okresu zatrudnienia w zakresie szczególnych uprawnień związanych z zatrudnieniem na danym stanowisku
również wówczas, jeżeli w okresie poprzedzającym służbę wojskową ubezpieczony nie był zatrudniony. Sytuacja taka
ma miejsce w przypadku wnioskodawcy, który w ciągu mniej niż 30 dni od zakończenia służby wojskowej, podjął
zatrudnienie w warunkach szczególnych w Spółdzielni Kółek Rolniczych w W., Zakładzie Usług (...) w R.
Tożsame stanowisko zajął Sąd Najwyższy w uzasadnieniu do wyroku z dnia 5 sierpnia 2014 r. w sprawie I UK 442/13.
Sąd Najwyższy rozważał w tej sprawie, czy ubezpieczony ma prawo do zaliczenia służby wojskowej do okresu pracy
w szczególnych warunkach w sytuacji, gdy przed tą służbą nie był zatrudniony. SN stwierdził, że łącznikiem takiej
sytuacji z okolicznością, gdy żołnierz pracuje w warunkach szczególnych zarówno przed służbą jak i po niej jest to,
że po służbie wojskowej żołnierze podejmują pracę w szczególnych warunkach w krótkim czasie (według regulacji
wykonawczych w ciągu 30 dni). Po wtóre, służba wojskowa jest tak samo obciążająca dla tego ubezpieczonego, który
przed służbą był zatrudniony w szczególnych warunkach, jaki i dla tego, który nie był zatrudniony przed służbą
wojskową. Sąd Najwyższy uznał zatem, iż czas zasadniczej służby wojskowej zalicza się do okresu pracy wymaganego
do nabycia emerytury w niższym wieku emerytalnym także wtedy, gdy żołnierz przed powołaniem do zasadniczej
służby wojskowej nie był zatrudniony, ale po zwolnieniu z tej służby w ciągu 30 dni podjął zatrudnienie i pracował
w szczególnych warunkach.
Wnioskodawca starał się ponadto wykazać w toku postępowania, że w okresie odbywania służby wojskowej świadczył
pracę w warunkach szczególnych na stanowisku murarza – betoniarza, przedstawiając na tę okoliczność świadectwo
pracy (k. 19 akt ZUS). W ocenie Sądu Apelacyjnego nie jest to jednak wiarygodny dowód w sprawie, bowiem żołnierz
odbywający zasadniczą służbę wojskową nie jest zatrudniony w ramach reżimu pracowniczego (art. 22 k.p.). Jak
wynikało z zeznań samego wnioskodawcy oraz świadków, za pracę tą nie otrzymywał on wynagrodzenia. Skoro jednak
niepodważalnie S. S. po odbyciu zasadniczej służby wojskowej, którą zakończył w dniu 8 października 1976 r. w
okresie krótszym niż 30 dni (18 października1976 r.) podjął zatrudnienie w szczególnych warunkach, to należy uznać,
iż okres odbywania przez niego służby wojskowej winien być uwzględniony do okresu pracy w tych warunkach. Po
uwzględnieniu tego okresu wnioskodawca legitymuje się wymaganym ponad 15 – letnim okresem pracy w warunkach
szczególnych. S. S. ukończył także wymagany wiek 60 lat, nie przystąpił do otwartego funduszu emerytalnego, a
także posiada wymagany okres składkowy i nieskładkowy w wymiarze 25 lat, spełnia zatem wszystkie przesłanki do
przyznania prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych (art. 184 w zw. z art. 32 ustawy
o emeryturach i rentach z FUS oraz § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku
emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze).
Mając na uwadze powyższe, Sąd Apelacyjny orzekł jak w pkt I wyroku, na podstawie art. 386 § 1 k.p.c.
W ocenie Sądu Apelacyjnego organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności w
sprawie niezbędnej do przyznania świadczenia. Niniejszy spór wymagał bowiem dokonania oceny prawnej co do
zastosowania przepisów prawa oraz przeprowadzenia postępowania dowodowego, w tym przesłuchania świadków.
Sąd niewątpliwie dysponuje większymi możliwościami dowodowymi niż organ rentowy. Ponadto wyrok Sądu
Najwyższego, na który powoływał się Sąd w niniejszym uzasadnieniu (sygn. I UK 442/13) nie mógł być znany organowi
rentowemu z uwagi na to, iż został wydany po dacie podjęcia decyzji przez ZUS. Mając na uwadze powyższe, Sąd
Apelacyjny orzekł jak w pkt II sentencji wyroku na podstawie art. 118 ust. 1a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o
emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.
O kosztach orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c. w zw. z § 12 ust. 2 i § 13 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra
Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb
Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz.U.2013.490 j.t.) – pkt III sentencji wyroku.