żywnościowa

Suwerenność
żywnościowa
Projekt rolniczy PAH – zakładanie ogrodów, gdzie uprawiane były warzywa. Miejscowość Maper w
Sudanie Południowym. Listopad 2007. Fot. Justyna Stępień / PAH
– żyj zdrowo i daj żyć innym
Chcemy żyć dobrze i zdrowo.
Dlatego coraz częściej zadajemy
sobie pytanie: czy żywność, którą
spożywamy, jest zdrowa?
Dużo zależy od tego, czy nasze
potrawy przygotowywane są
z produktów pochodzących
z wielkoobszarowego rolnictwa
przemysłowego, czy też z małych,
rodzinnych gospodarstw. Warto
wiedzieć, że wspierając rolnictwo
rodzinne w Polsce, wybieramy to
samo rozwiązanie, które pozwala
zapobiegać głodowi w najuboższych
krajach na świecie. Małe
gospodarstwa w państwach Afryki
czy Azji są bowiem podstawowym
źródłem wyżywienia dla ich
mieszkańców.
Rozwiązanie, o którym mówimy, to suwerenność żywnościowa. Zapoznaj się z nim
i dowiedz się, co możesz zrobić, aby zapewnić sobie dostęp do zdrowej żywności
teraz i w przyszłości, a jednocześnie pomóc w trwałym rozwiązywaniu problemu
głodu na świecie.
Suwerenność żywnościowa to prawo ludności i poszczególnych krajów do samodzielnego definiowania własnej polityki
rolnej i żywnościowej, która umożliwia
zaspokojenie potrzeb i oczekiwań ludności oraz osiągnięcie zrównoważonego
rozwoju, a jednocześnie nie szkodzi innym
krajom.
Suwerenność żywnościowa w Europie
W ostatnich kilkudziesięciu latach obserwujemy rozwój rolnictwa wielkoobszarowego, posługującego się metodami
przemysłowymi. Pozytywnym skutkiem
tej zmiany było obniżenie cen żywno-
ści dla konsumentów w krajach takich
jak Polska. Jednak z drugiej strony, jej
negatywną konsekwencją jest znacznie
większe zużycie środków chemicznych
w rolnictwie i ograniczenie różnorodności biologicznej. Produkty rolne kupowane w supermarketach smakują zupełnie
inaczej niż żywność z małych, tradycyjnych gospodarstw. Oczywiście jeszcze
zdrowsze są produkty ekologiczne, posiadające odpowiedni certyfikat. Są one
jednak droższe, ponieważ muszą spełniać
wyższe standardy.
Europie nie grozi brak żywności. Wśród
celów wspólnej polityki rolnej UE jest
zapewnienie ciągłości dostaw żywności
i odpowiednich cen dla konsumentów.
Dotacje dla rolnictwa zapewniają stały
rozwój produkcji rolnej w Europie i pomagają w utrzymaniu odpowiedniego
poziomu życia na wsi. Mają też znaczenie dla konsumentów: nikt z nas nie musi
obawiać się, że w Europie nagle zabraknie
żywności. Wytwarzamy jej wystarczająco
dużo, by każdy miał do niej dostęp.
UE samodzielnie definiuje własną politykę
rolną i żywnościową. Coraz więcej konsumentów nie chce jednak podporządkować
się dominującemu modelowi żywienia –
szybko, tanio i byle jak. Konsumenci szukają żywności zdrowej, bardziej krytycznie
patrzą na konsekwencje uprzemysłowienia rolnictwa, na przykład na promocję
żywności modyfikowanej genetycznie
(GMO). Szukają potraw bez konserwantów i coraz częściej tęsknią za smakiem
domowych, tradycyjnych potraw. Wiadomościom o nieuczciwych praktykach
niektórych producentów żywności, którzy
starają się obniżyć cenę za wszelką cenę,
towarzyszy wzburzenie społeczne. Wiele
osób sprzeciwia się GMO i wymaga od
państwa, aby lepiej chroniło konsumentów. Uregulowania prawne w UE i Polsce
nie zawsze realizują potrzeby i oczekiwania ludności – zarówno konsumentów,
jak i rolników. Uprzemysłowienie rolnictwa prowadzi do degradacji środowiska,
a eksport nadwyżek żywności często
szkodzi krajom najuboższym, na przykład
w Afryce. Dlatego Europie daleko jeszcze
do realizacji zasad suwerenności żywnościowej.
Dramatyczny apel rolników z krajów
Południa
Suwerenność żywnościowa jest jeszcze
bardziej potrzebna miliardom drobnych
rolników w krajach globalnego Południa,
w Afryce, Ameryce Łacińskiej i Azji. Ponad
miliard ludzi na świecie wciąż żyje w skrajnym ubóstwie i cierpi głód. Znaczna część
tych osób to rolnicy lub ludzie, którzy
porzucili rolnictwo, bo nie mogli z niego
utrzymać siebie i swoich rodzin.
Aby trwale wyeliminować głód w tych
krajach, potrzebne jest rozwiązanie, które
umożliwi drobnym rolnikom utrzymanie
się ze swojej pracy. Obecnie ich sytuacja
jest znacznie gorsza niż sytuacja rolników w Unii Europejskiej. W większości
tych krajów nie ma sprawnych systemów
wsparcia dla rolnictwa, a umowy handlowe podpisywane z krajami bogatszymi są
często niekorzystne dla małych, rodzinnych gospodarstw. Muszą one konkurować na swoim rynku z żywnością importowaną, m.in. z Europy. Z powodu efektu
skali w rolnictwie wielkoobszarowym,
dotacji i innych form wsparcia, żywność
sprowadzana tysiące kilometrów z UE
jest i tak tańsza niż lokalna, produkowana
przez ubogich rolników w krajach Południa (tzw. krajach rozwijających się).
Rozwiązaniem tych problemów jest suwerenność żywnościowa. Pozwoli ona rządom
krajów Południa kształtować swoją politykę
rolną zgodnie z potrzebami i oczekiwaniami
swoich obywateli. Aby osiągnąć suwerenność żywnościową, rządy tych krajów muszą znacznie lepiej niż dotychczas wspierać
swoje rolnictwo rodzinne i skutecznie reprezentować interesy swojej ludności w negocjacjach handlowych z krajami bogatszymi – na forum Światowej Organizacji Handlu i w umowach dwustronnych, np. z Unią
Europejską. Gdy kraje Południa – dzięki
produkcji żywności w gospodarstwach rodzinnych – będą mogły samodzielnie się
wyżywić, problem głodu we współczesnym
świecie zostanie trwale wyeliminowany.
Protest zorganizowany przez Greenpeace przed budynkiem parlamentu w Sztokholmie. 150 osobom protestującym, w tym
przedstawicielom przemysłu rolniczego i żywnościowego, podano zupę z ziemniaków nie pochodzących z uprawy GMO przy
stołach, które ustawiono w kształt słowa ‘NEJ” („NIE” po szwedzku”). Listopad 2010. © Christian Åslund / Greenpeace
Autor: Marcin Wojtalik
Współpraca: Anna Okińczyc
Korekta i redakcja: Dawid Dziwosz
Polska Akcja Humanitarna
ul. Szpitalna 5/3, 00-031 Warszawa
tel. 22 828 88 82
www.pah.org.pl
KRS 0000136833
ISBN: 978-83-63069-26-1
Publikacja ta powstała przy finansowym
wsparciu Unii Europejskiej. Poglądy i opinie
w niej wyrażone są wyłącznie poglądami Polskiej Akcji
Humanitarnej i w żadnym wypadku nie odzwierciedlają
oficjalnego stanowiska Unii Europejskiej.
Kopiowanie i wykorzystanie fragmentów tej publikacji
nie wymaga odrębnej zgody wydawcy, pod warunkiem,
że odbywa się to w ramach działalności edukacyjnej nie
nastawionej na zysk, a materiały nie będą sprzedawane, ani w inny sposób udostępniane osobom trzecim, ani
wykorzystane w innych publikacjach.
Suwerenność żywnościowa
Pojęcie suwerenności żywnościowej
zostało stworzone przez sieć organizacji rolniczych Via Campesina podczas
Światowego Szczytu Żywności FAO
w 1996 roku. Idea ta kładzie nacisk na
ważną rolę rolnictwa rodzinnego, ekologicznych metod produkcji i sprawiedliwego podziału środków produkcji.
W przeciwieństwie do pojęcia bezpieczeństwa żywnościowego, suwerenność żywnościowa nie skupia się na samym dostępie do żywności, a raczej na
sposobach jego osiągnięcia.
Co możesz zrobić?
Zastanów się, jak możemy zapewnić sobie i naszym dzieciom dostęp do zdrowej
i smacznej żywności. Jeśli Twoją odpowiedzią jest rolnictwo rodzinne, staraj się
wspierać je w swojej okolicy.
Dowiedz się więcej o przyczynach głodu
na świecie. Skorzystaj ze strony internetowej Polskiej Akcji Humanitarnej i literatury wymienionej poniżej. Weź udział
w kampaniach inicjowanych przez PAH
i inne organizacje.
Kupuj produkty z certyfikatem Sprawiedliwego Handlu. W ten sposób pomożesz
rolnikom w krajach Południa, a sobie zapewnisz dostęp do smacznej, zdrowej żywności.
Więcej informacji:
eEuropa eksportuje. Afryka cierpi. Film wydany przez Francuski Komitet Solidarności
Międzynarodowej w 2007
eJak uniknąć globalnego kryzysu żywnościowego jutra. Rola Unii Europejskiej
w niesieniu sprawiedliwości żywnościowej
w świecie ograniczonych zasobów, Oxfam/
PAH, 2011
eMarcin Gerwin, Żywność i demokracja.
Wprowadzenie do suwerenności żywnościowej, Polska Zielona Sieć, 2011
eNajbardziej strzeżona tajemnica na świecie. Zestaw zdjęć na temat przyczyn głodu
w krajach globalnego Południa, Instytut
Globalnej Odpowiedzialności, 2011
eStwórzmy lepszą przyszłość. Sprawiedliwość żywnościowa w świecie ograniczonych zasobów, Oxfam/PAH, 2011
eTony Weis, Światowa gospodarka żywnościowa. Batalia o przyszłość rolnictwa,
Polska Akcja Humanitarna, Warszawa 2011
eWalden Bello, Wojny żywnościowe, Książka
i Prasa, Warszawa 2011
Możesz wesprzeć działania edukacyjne PAH 1% swojego podatku. Dzięki temu powstanie więcej bezpłatnych
publikacji skierowanych do szkół na temat współzależności globalnych oraz krajów globalnego Południa. KRS
0000136833, z dopiskiem „Edukacja”
Opracowanie graficzne: rzeczyobrazkowe.pl