Biblioterapia – terapia Biblioterapia – terapia

pedagogiczne inspiracje
Biblioterapia – terapia
Fot. Fotolia
i wychowanie przez czytanie
Biblioterapia służy przede wszystkim kompensacji, która jest możliwa dzięki książkowym
bohaterom przeżywającym trudności podobne do tych, które my napotykamy. Pełni także ważną
funkcję profilaktyczną dzięki temu, że pokazuje, jak można wartościowo spędzać czas wolny,
pomaga kształtować postawy adekwatne do danej sytuacji oraz uczy umiejętności dokonywania
słusznych wyborów.
Sylwia Gallos
Prywatna Szkoła Podstawowa o Profilu Artystycznym w Gorzowie Wielkopolskim
W
spółcześnie książka została zauważona i doceniona jako doskonały środek terapeutyczny, dobrze dobrany
tekst literacki bywa bowiem skuteczniejszy niż niejedna
metoda wychowawcza. Prowadzimy dziś bardzo szybki
tryb życia, w którym nie ma czasu na odpoczynek czy relaks, a życie staje się coraz bardziej stresujące. Obcowanie
z książką sprawia, że człowiek na chwilę się zatrzymuje,
staje się bardziej refleksyjny i tolerancyjny dla innych.
Książka to przekaźnik uniwersalnych postaw moralnych,
dzięki którym stajemy się bardziej ludzcy, uczymy się rozumieć samych siebie i innych. Dzięki czytaniu człowiek uczy
się, jak żyć i radzić sobie w kryzysowych sytuacjach, a biblioterapia jako metoda terapeutyczna znana jest od momentu powstania pierwszego spisanego tekstu.
Cel, zadania i funkcje biblioterapii
Termin biblioterapia pochodzi od wyrazów biblion
– książka i therapeuo – leczę1.
1
2
Za główny i najważniejszy cel biblioterapii uważa się terapeutyczny wpływ książki na postępowanie człowieka.
Warto wymienić ponadto cele: instytucjonalny, kliniczny
i wychowawczy. Biorąc pod uwagę fakt, iż terapia ma
na celu wykształcenie postaw, które są społecznie pożądane i akceptowane, warto wskazać także na jej inne ważne
funkcje: kompensacyjną, profilaktyczną, wychowawczą,
utylitarną, informacyjną, kształcącą, uwrażliwiającą, ideologiczną, emocjonalną i katartyczną.
Dobrze dobrana literatura umożliwia czytającemu przejście następujących etapów:
1. Identyfikacja z bohaterem książki – ma na celu wytworzenie sytuacji, w której osoba nie czuje się osamotniona ze swoim problemem oraz zauważa, że jej problem
dotyczy również innych osób, dzięki czemu może o tym
głośno mówić i zostanie zrozumiana.
2. Katharsis – oczyszczenie, poczucie ulgi, odreagowanie
napięć psychicznych poprzez różne formy ekspresji.
3. Wgląd – uczestnik biblioterapii dostrzega nowe oblicza
problemu, zaczyna nabierać przekonania, że przeciwności da się pokonać, otrzymuje wskazówki pomocne
w rozwiązaniu danego problemu2.
M. Molicka, Bajkoterapia. O lękach dzieci i nowej metodzie terapii, Poznań 2002.
Por. S.L. Chonów, Biblioterapia w pracy domu dziecka, „Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze” 2005, nr 8.
8
Ż y c i e S z ko ły n r 2 / 2 0 1 3
pedagogiczne inspiracje
Bajka o pajączku*
Mały pajączek ciężko zachorował. Wiele dni przeleżał w szpitalu. Często myślał o swoich kolegach, tęsknił za nimi. Marzył o wspólnych zabawach, rozmowach, nie mógł się doczekać, kiedy wróci do domu i wreszcie pójdzie do szkoły.
– No, jesteś prawie wyleczony – powiedział pewnego dnia doktor. – Musisz się tylko jak najszybciej nauczyć chodzić o kulach, bo twoje nóżki jeszcze są bardzo, ale to bardzo słabe.
– E – pomyślał sobie pajączek. – To nic wielkiego, nauczę się tego, a potem wrócę do domu,
do szkoły i będę już zawsze z moimi kolegami.
Wszystkie ćwiczenia wykonywał z wielką chęcią i energią, nieraz ścierał pot z czoła, przezwyciężał ból, ale się nie poddawał. Marzył o dniu, kiedy koledzy przyjmą go z powrotem
do grupy. Opanował doskonale sztukę chodzenia o kulach, potrafił nawet chodzić sam, podpierając się jedną kulą. To był wielki sukces, cieszył się i lekarz, i pielęgniarki, i rodzice, a pajączek był wprost szczęśliwy, nie mógł się tylko doczekać, kiedy pójdzie do szkoły.
Nareszcie nastąpił ten długo oczekiwany dzień. Rodzice podwieźli go pod budynek, a dalej
szedł sam, podpierając się kulą. Serce rozpierała mu radość, że już za chwilę będzie razem
z kolegami. Wszedł do klasy i...
Najpierw zaległa cisza, a potem posypały się wyzwiska: kulas, kuternoga, niezgrabek
– i śmiech, wytykanie palcami. Pajączek zagryzł zęby z bólu, płakał w środku, ale na twarzy nie
pojawiła się żadna łza. Doszedł do ławki, usiadł. Jeszcze nigdy nie czuł się taki smutny, bez sił,
zmęczony.
Od tej pory w szkole stał zawsze na uboczu, nie bawił się z innymi. Po szkole spędzał czas
w mieszkaniu, nie wychodził na podwórko.
Minęło kilka tygodni. Nauczycielka – pani Pajęczyca – poinformowała uczniów, że odbędzie
się w szkole wielki konkurs, rywalizacja między klasami na najpiękniejszą pracę, jaką tylko
potrafią wykonać pajączki.
– Co to za konkurs, co to za zadanie? – pytały bardzo zaciekawione.
– A co pajączki potrafią robić najlepiej? – spytała pani.
– Oczywiście pajęczynę! – chórem odkrzyknęła klasa.
– Tak, zgadłyście – potwierdziła nauczycielka.
– Jest to bardzo ważny konkurs dla pajączków, bardzo – powtórzyła. – Brać się do pracy, bo
za tydzień rozstrzygnięcie – dodała.
Przez cały tydzień pajączki zbierały się w grupki, dyskutowały, chwytały się za główki, bo każdy
chciał zwyciężyć. Ostatniego dnia przyniosły swe prace i trwało niekończące się porównywanie.
Tylko pracy naszego pajączka nikt nie oglądał. Miał ją zawiniętą w papier i tak ją oddał pani.
Po godzinie pani Pajęczyca wpadła do klasy jak bomba i z radością obwieściła:
– Praca ucznia z naszej klasy zwyciężyła!
– Kto, kto jest tym szczęśliwcem? – poruszeni pytają jedni przez drugich.
Pani rozwinęła rulon i przed ich oczyma ukazała się cała utkana z promieni słońca sieć, mieniąca się wszystkimi kolorami tęczy.
– Jaka piękna, cudowna – szepcą. – Ale, ale, proszę pani, to nie jest praca żadnego z nas – powiedzieli uczniowie, zawiedzeni.
– To jest pajęczynowa sieć naszego pajączka – powiedziała pani i podeszła do niego, całując
go serdecznie.
– On, ten kuter... to niemożliwe – kiwały główkami.
– Tak pięknie tkać nie potrafi nikt – powiedziała pani. – Dzięki niemu nasza klasa wygrała
konkurs i w nagrodę pojedziemy do grot zobaczyć najstarsze sieci pajęcze.
– Hurra, hurra! – rozległy się gromkie krzyki. Rzucili się wszyscy na pajączka, gratulując mu
i ściskając go. Od tej pory już nikt go nie przezywał, przeciwnie – wszyscy chcieli się z nim bawić i uczyć, byli dumni z jego umiejętności.
*
M. Molicka, Bajkoterapia. O lękach dzieci i nowej metodzie terapii, Poznań 2002.
9
Ż y c i e S z ko ły n r 2 / 2 0 1 3
pedagogiczne inspiracje
Biblioterapia jest stosunkowo młodą formą terapii, jednak znajduje duże zastosowanie w pomocy różnym grupom osób, m.in. dzieciom. Biblioterapia jako metoda terapeutyczna jest bardzo pomocna w terapii dzieci, które
mają różnego rodzaju problemy, począwszy od braku akceptacji ze strony rówieśników, a skończywszy na lękach
i różnych obawach.
Dzięki wykorzystaniu literatury człowiek uczy się i rozwija swoją wyobraźnię. Dzięki legendom, baśniom, mitom
czy przypowieściom ludzie uświadamiają sobie, skąd pochodzą, kim są i dokąd zmierzają3.
Uczymy się akceptować siebie w grupie
– scenariusz zajęć świetlicowych dla klasy III
Cele: uświadomienie uczniom, że wyśmiewanie, przezywanie oraz poniżanie innych jest złe; uświadomienie wpływu uczuć, jakie nam towarzyszą, na nasze zachowanie;
ćwiczenie umiejętności rozpoznawania uczuć drugiej osoby; budowanie empatii; kształtowanie poczucia włas-nej
wartości.
Formy pracy: zbiorowa, indywidualna.
Środki dydaktyczne: Bajka o pajączku Marii Molickiej,
kartki, kredki, pastele.
Przebieg zajęć:
1. Powitanie uczniów przez prowadzącego i zajęcie miejsca na dywanie.
2. Odczytanie przez wychowawcę Bajki o pajączku.
3. Pogadanka na temat odczytanej bajki i emocji, jakie
towarzyszyły dzieciom podczas słuchania tekstu, oraz
uczuć głównego bohatera.
4. Wychowawca rozdaje dzieciom kartki i prosi o zapisanie na nich przykrości, jakich kiedykolwiek doświadczyły ze strony kolegów lub koleżanek.
5. Po zapisaniu dzieci robią z kartek samoloty i puszczają je
na cztery strony świata, aby odpędzić negatywne emocje.
6. Dyskusja na temat uczuć, jakie towarzyszyły głównemu
bohaterowi, oraz przykrości, jakie go spotkały. Zapisanie
wymienionych przykładów na tablicy przez wychowawcę.
7. Rozmowa na temat braku akceptacji w grupie i tego, jak
czuje się osoba odpychana przez innych. Wychowawca
uświadamia uczniom, jak czuje się dziecko odseparowane przez grupę, jakie emocje mu towarzyszą oraz jaki ma
to wpływ na jego zachowanie i zachowanie kolegów.
8. Praca plastyczna „Wszyscy jesteśmy równi”. Uczniowie
indywidualnie tworzą pracę według własnego pomysłu na dany temat.
9. Omówienie prac na forum grupy.
10. List do przyjaciela – każdy uczeń na kartce pisze kilka miłych słów, które chciałby powiedzieć komuś bliskiemu.
11. Podziękowanie za udział w zajęciach.
Por. O. Chmielewska, Biblioterapia, „Życie Szkoły” 2005, nr 10.
Fot. Fotolia
3
Biblioterapię lub jej elementy warto wykorzystywać
w wychowawczej pracy z dziećmi, gdyż korzystanie z tej
metody przynosi wiele korzyści:
l wpływa na zmianę postaw;
l przygotowuje do odgrywania różnych ról;
l integruje;
l łagodzi przejawy agresji;
l uczy pokonywania trudności życiowych;
l uczy akceptacji samego siebie.
10
Ż y c i e S z ko ły n r 2 / 2 0 1 3