Bilans - ii-lo.tarnow.pl

Bilans
Bilans jest podstawowym sprawozdaniem finansowym firmy, przedstawiającym jej sytuację na określony dzień,
najczęściej na koniec roku. Zawiera on
informacje o poszczególnych składnikach majątku przedsiębiorstwa oraz
źródłach jego finansowania.
Składniki majątkowe przedsiębiorstwa
w ujęciu wartościowym nazywane są
aktywami. Aktywa są to zasoby, którymi dysponuje przedsiębiorstwo realizując operacje gospodarcze związane
z jego działalnością. Poszczególne elementy aktywów uporządkowane są
w bilansie według stopnia płynności,
a więc łatwości ich zamiany na środki
pieniężne. W pierwszej kolejności
wykazywane są te aktywa, których
zamiana na pieniądz jest trudna
(wymaga czasu) – dlatego nazywane
są one aktywami trwałymi (majątkiem
trwałym). Następną pozycję aktywów
tworzą zasoby o relatywnie dużej
płynności, nazywane aktywami
bieżącymi lub majątkiem obrotowym.
Źródła finansowania zasobów (majątku) firmy nazywane są pasywami. Ich
analiza pozwala odpowiedzieć na pytanie, w jaki sposób przedsiębiorstwo
finansuje swoje aktywa: czy ze
środków własnych, czy może
wykorzystując kapitały obce (spoza
przedsiębiorstwa). Poszczególne
elementy pasywów w bilansie są
uszeregowane według zasady
rosnącego stopnia wymagalności, a
więc pilności ich zwrotu.
W pierwszej kolejności podaje się więc
kapitały własne. Następną pozycję
w pasywach bilansu zajmują zobowią-
zania długoterminowe, których termin
płatności jest dłuższy niż rok.
Stanowią więc one również stabilne
źródło finansowania firmy. Łącznie
z kapitałami własnymi firmy stanowią
one tzw. kapitał stały przedsiębiorstwa, który powinien zapewnić
pokrycie najmniej płynnych aktywów,
a więc majątku trwałego. Kolejna
grupa pasywów to zobowiązania
krótkoterminowe, a więc płatności o
terminie nie przekraczającym roku.
Część aktywów przedsiębiorstwa
występuje w postaci rzeczowej (np.
budynki, maszyny, grunty, zapasy),
natomiast inne można ująć tylko
wartościowo (należności, papiery
wartościowe, gotówka). Różnorodność
aktywów posiadanych przez przedsiębiorstwo uniemożliwia wyrażenie
ich w jednostkach naturalnych. Jedyną
miarą pozwalającą na ich przedstawienie jest miara pieniężna. W przeciwieństwie do aktywów, źródła finansowania majątku przedsiębiorstwa
(kapitały własne, kredyty krótkoi długoterminowe itp.) mogą
występować tylko w ujęciu wartościowym.
Bilans, jak sugeruje nazwa, oznacza
równowagę stron. Wszystkie aktywa
przedsiębiorstwa muszą znaleźć pokrycie w jego pasywach. Wynika
to stąd, że każdy składnik majątku
przedsiębiorstwa (aktywów) musi być
sfinansowany z określonego źródła
(własnego lub obcego). Dlatego suma
aktywów jest w bilansie równa sumie
pasywów. Także wszystkie zmiany po
stronie aktywów muszą się kwotowo
równać zmianom po stronie pasywów.
Sprawozdania finansowe
1
ZARZĄDZANIE FIRMĄ
AKTYWA
Do majątku trwałego zalicza się:
▲ wartości niematerialne i prawne,
a więc np. prawa autorskie, prawa
do wynalazków i patentów, licencje,
koncesje, logo, znaki firmowe,
a także wartość firmy, którą ustala
się jako różnicę między ceną jej
zakupu a wartością rynkową jej
składników majątkowych;
▲ rzeczowy majątek trwały firmy,
np. posiadane przez nią grunty,
budynki, maszyny i urządzenia,
środki transportu;
▲ finansowy majątek trwały to posiadane przez firmę udziały i akcje
innych przedsiębiorstw,
długoterminowe papiery
wartościowe oraz długoterminowe
pożyczki udzielone innym
podmiotom.
W skład majątku obrotowego
wchodzą:
▲ zapasy, na które składają się przede
wszystkim surowce, półfabrykaty
i wyroby gotowe;
▲ należności i roszczenia – są to np.
należności od odbiorców za
dostarczone produkty oraz
świadczone usługi, należności z
tytułu nadpłaconych przez firmę
podatków lub też należności od
pracowników związane z
pożyczkami udzielonymi im przez
firmę;
▲ papiery wartościowe przeznaczone
do obrotu – udziały lub akcje
własne przeznaczone do sprzedaży
lub zakupione akcje (udziały)
innych firm w celu ich późniejszej
odsprzedaży w terminie krótszym
niż rok;
▲ środki pieniężne – są to środki
pieniężne w kasie firmy, ulokowane na rachunkach bankowych,
oraz czeki i weksle obce o terminie
płatności do trzech miesięcy.
2
Sprawozdania finansowe
PASYWA
Do najważniejszych pozycji kapitałów
własnych przedsiębiorstwa zalicza się:
▲ kapitał podstawowy – tj. wkład
finansowy właściciela/li
przedsiębiorstwa (np.
akcjonariuszy
w przypadku spółki akcyjnej,
państwa w przypadku
przedsiębiorstwa państwowego);
▲ kapitał zapasowy – pochodzący np.
z dopłat wspólników
(akcjonariuszy) lub z wpływów ze
sprzedaży akcji (udziałów)
powyżej ich wartości nominalnej;
▲ wynik finansowy netto – a więc
zysk albo stratę netto w roku
obrotowym, a także nie podzielony
wynik finansowy z lat ubiegłych.
W skład zobowiązań
długoterminowych wchodzą:
▲ długoterminowe kredyty bankowe
wraz z odsetkami o terminie
płatności powyżej jednego roku;
▲ długoterminowe pożyczki, obligacje i inne papiery wartościowe.
Do zobowiązań krótkoterminowych
zalicza się:
▲ kredyty bankowe wraz z odsetkami
o terminie płatności poniżej
jednego roku;
▲ zobowiązania z tytułu dostaw
i usług – zobowiązania firmy
wobec innych podmiotów za
dostarczone materiały (np.
surowce) lub wyświadczone usługi;
▲ zobowiązania z tytułu
wynagrodzeń – zobowiązania
firmy w stosunku do jej
pracowników wynikające z
konieczności wypłacenia im
wynagrodzeń za pracę;
▲ zobowiązania z tytułu podatków,
ceł i ubezpieczeń społecznych – nie
zapłacone przez firmę kwoty
podatków, ceł i składek na ubezpieczenia społeczne.
Rachunek zysków i strat
W grupie przychodów
przedsiębiorstwa wyodrębnia się:
Drugim podstawowym – obok bilansu
– sprawozdaniem finansowym przedsiębiorstwa jest rachunek zysków
i strat (często nazywany rachunkiem
wyników) za dany okres. Jego zadaniem jest przedstawienie poszczególnych rodzajów przychodów
uzyskiwanych przez przedsiębiorstwo,
a także wszystkich kosztów przez nie
ponoszonych. Przedsiębiorstwo osiąga
zysk, gdy jego przychody są wyższe
od kosztów, a ponosi stratę, gdy przychody nie wystarczają na pokrycie
kosztów. Rezultatem końcowym
rachunku jest więc określenie wartości
wyniku finansowego netto, wypracowanego przez firmę. Rachunek zysków
i strat pozwala odpowiedzieć na
pytanie, czy działalność przedsiębiorstwa w analizowanym okresie była
rentowna.
W rachunku zysków i strat następuje
oddzielenie podstawowej działalności
operacyjnej przedsiębiorstwa, dla której prowadzenia zostało ono stworzone, od pozostałych rodzajów działalności, występujących okazjonalnie.
Osiąganie dodatniej marży operacyjnej
oznacza, że przedsiębiorstwo jest
rentowne na poziomie podstawowej
działalności operacyjnej. Natomiast
wypracowanie przez firmę zysku netto
oznacza, że jest ona rentowna po
uwzględnieniu innych, niż
podstawowa działalność operacyjna,
czynników wpływających na wyniki
finansowe (np. przychody i koszty
finansowe, podatek dochodowy). Jest
to informacja ważna dla właścicieli,
a także dla potencjalnych inwestorów.
▲ przychody ze sprzedaży
(przychody operacyjne) – są to kwoty
uzyskane ze sprzedaży przede
wszystkim wyrobów gotowych, ale
także robót, usług i materiałów;
▲ pozostałe przychody operacyjne –
do grupy tej zalicza się przychody
nie związane bezpośrednio z
podstawową działalnością
przedsiębiorstwa, np. przychody ze
sprzedaży majątku trwałego,
otrzymane odszkodowania,
wyegzekwowane kary i grzywny,
przychody z czynszów i dzierżawy
własnych obiektów;
▲ przychody finansowe – wpływy
z tytułu przeprowadzonych operacji finansowych, np. wpływy ze
sprzedaży papierów wartościowych, odsetki od lokat środków
pieniężnych, które
przedsiębiorstwo zgromadziło w
bankach, odsetki od udzielonych
przez przedsiębiorstwo pożyczek.
Do grupy kosztów natomiast można
zaliczyć:
▲ koszty działalności operacyjnej –
wszystkie koszty ponoszone
w związku z prowadzeniem działalności produkcyjnej, usługowej
i handlowej, np. koszty surowców,
energii, robocizny bezpośredniej
i amortyzacji maszyn i urządzeń (są
to zmienne koszty operacyjne) oraz
koszty dystrybucji, handlowe
i marketingu, a także koszty
ogólnego zarządu (są to stałe
koszty operacyjne);
Sprawozdania finansowe
3
ZARZĄDZANIE FIRMĄ
▲ pozostałe koszty operacyjne – np.
zapłacone odszkodowania, kary
i grzywny, przekazane darowizny,
koszty utrzymania własnych
obiektów socjalnych;
▲ koszty finansowe – np. odsetki od
zaciągniętych kredytów i pożyczek,
odsetki od emitowanych przez
przedsiębiorstwo obligacji.
Do rachunku zysków i strat, oprócz
wyżej wymienionych przychodów
i kosztów, należą także tzw. zyski
i straty nadzwyczajne (nie są one
uwzględnione w przedstawionym
tutaj uproszczonym rachunku). Są to
pieniężne skutki zdarzeń losowych, a
więc powstających incydentalnie, poza
zwykłą działalnością przedsiębiorstwa.
Można do nich zaliczyć np. koszty
zaniechanej produkcji, remontów,
niezawinione szkody, a także nadwyżki środków pieniężnych, np. kary i
odszkodowania otrzymane przez
przedsiębiorstwo. Ważną pozycję
4
Sprawozdania finansowe
w rachunku zajmuje podatek
dochodowy jako obowiązkowe
obciążenie zysku brutto wypracowanego przez przedsiębiorstwo.
Marża operacyjna stanowi różnicę
między przychodami ze sprzedaży a
zmiennymi kosztami operacyjnymi.
Wynik operacyjny brutto oblicza się
poprzez odjęcie od marży operacyjnej
stałych przychodów operacyjnych.
Obliczając wynik operacyjny netto,
pomniejszamy wynik operacyjny
brutto o odpis amortyzacyjny. Aby
obliczyć wynik przed
opodatkowaniem, należy pomniejszyć
wynik operacyjny netto o koszty
finansowe (odsetki). W celu określenia
wartości wyniku finansowego netto,
od wyniku finansowego brutto należy
odjąć podatek dochodowy. W
przypadku poniesionej przez
przedsiębiorstwo straty brutto nie płaci
ono podatku dochodowego. W takiej
sytuacji wynik (strata) netto jest
równa wynikowi (stracie) brutto.
Sprawozdanie z przep³ywu
œrodków pieniê¿nych
Bilans i rachunek zysków i strat
stanowią podstawę do konstrukcji
różnorodnych wskaźników
oceniających sytuację finansową firmy.
Jednak do pełnej, kompleksowej
analizy nie wystarczą informacje
zawarte w tych dokumentach.
Sprawozdania te nie uwzględniają
wszystkich strumieni finansowych
występujących w przedsiębiorstwie.
Sprawozdanie z przepływu środków
pieniężnych pokazuje przyczyny
zmian sytuacji finansowej
przedsiębiorstwa dzięki
przedstawieniu przepływów środków
pieniężnych, które miały miejsce w
całym analizowanym okresie. W
sprawozdaniu tym pokazane są źródła
pochodzenia zasobów gotówki
(wpływy gotówkowe) oraz sposoby ich
wykorzystania (wydatki gotówkowe).
Różnica między wpływami a
wydatkami stanowi zmianę stanu
gotówki (środków pieniężnych).
W sprawozdaniu z przepływu
środków pieniężnych wyróżnia się
trzy rodzaje przepływów
gotówkowych:
▲ przepływy z działalności
operacyjnej,
▲ przepływy z działalności
inwestycyjnej,
▲ przepływy z działalności
finansowej.
Przepływy pieniężne z działalności
operacyjnej mają swoje źródło w
podstawowej działalności firmy.
Należą do nich np. wpływy
gotówkowe ze sprzedaży produktów,
wpłaty odszkodowań sądowych lub
ubezpieczeniowych. Po stronie
wydatków zapisuje się kwoty
wypłacone dostawcom, np. za
dostarczone surowce, zapłaty
podatków, wypłaty wynagrodzeń.
Przepływy pieniężne z działalności
inwestycyjnej pokazują wydatki, które
poniosła firma w celu powiększenia jej
zasobów. Należą do nich głównie
wydatki związane z zakupem majątku
trwałego, a także wpływy gotówkowe
ze sprzedaży składników majątku
trwałego.
Do przepływów z działalności
finansowej zaliczyć można natomiast
wpływy z emisji własnych akcji lub
obligacji oraz z zaciągniętych
kredytów, a po stronie wydatków
spłaty odsetek od uzyskanych
kredytów, wypłaty dywidend dla
właścicieli firmy oraz wypłaty
związane z wykupem własnych
papierów wartościowych.
Można zadać sobie pytanie, jaki jest cel
sporządzania tego sprawozdania,
skoro z bilansu przedsiębiorstwa
widać, jaki był przepływ netto gotówki
w ciągu analizowanego okresu (jeżeli
porównamy pozycję bilansu „środki
pieniężne” w danym roku ze stanem
tej pozycji w roku poprzednim).
Sprawozdanie to ma jednak pokazać,
jakie były wpływy (wydatki) firmy
w poszczególnych rodzajach działalności, dzięki czemu można określić, jak
rzutuje na ogólną sytuację przedsiębiorstwa jego działalność operacyjna, inwestycyjna i finansowa.
Sprawozdania finansowe
5
ZARZĄDZANIE FIRMĄ
Najbardziej istotny jest przyrost
gotówki z działalności operacyjnej,
gdyż określa on wyniki
przedsiębiorstwa w zakresie jego
podstawowego obszaru działalności.
Przyrost gotówki z pozostałych
rodzajów działalności może być
6
Sprawozdania finansowe
rezultatem dokonania jednej
transakcji, np. sprzedaży środka
trwałego (przepływ z działalności
inwestycyjnej), lub zaciągnięcia
kredytu (przepływ z działalności
finansowej).