Wymagania na poszczególne oceny z chemii w klasie III VII. Węgiel i

1
Wymagania na poszczególne oceny z chemii w klasie III
VII. Węgiel i jego związki z wodorem
Uczeń:
wyjaśnia, czym zajmuje się chemiaorganiczna (2)
definiuje pojęcie „węglowodory” (2)
wymienia naturalne źródła węglowodorów (2)
podaje zasady bezpiecznego obchodzenia się z gazem ziemnym, ropą naftową i produktami jej przeróbki (2)
wyjaśnia, czym zajmuje się chemiaorganiczna (3)
opisuje skład gazu ziemnego (3)
wymienia najważniejsze zastosowania gazu ziemnego oraz ropy naftowej i produktów jej przeróbki (4)
opisuje niektóre zastosowania produktów destylacji ropy naftowej (4)
omawia skutki wydobywania i wykorzystywania ropy naftowej (5)
planuje i wykonuje doświadczenie chemiczne umożliwiające wykrycie obecności węgla i wodoru w związkach
organicznych (5)
definiuje pojęcie „szereg homologiczny” (2)
definiuje pojęcie „węglowodory nasycone” (2)
podaje wzór ogólny szeregu homologicznego alkanów (2)
odróżnia wzór sumaryczny od wzorówstrukturalnego i półstrukturalnego (2)
zapisuje wzór sumaryczny i podaje nazwę alkanuo określonej liczbieatomów węglaw cząsteczce (do pięciu atomów
węgla) (2)
zapisuje wzory strukturalne i półstrukturalne alkanów (do pięciu atomów węgla w cząsteczce) (2)
wyjaśnia pojęcie „szereg homologiczny” (3)
buduje model cząsteczek metanu i etanu (3)
układa wzory sumaryczne alkanu o podanej liczbie atomów węgla (3)
rysuje wzory strukturalne i półstrukturalne alkanów o podanej liczbie atomów węgla (3)
tworzy wzór ogólny szeregu homologicznego alkanów (na podstawie wzorów trzech kolejnych alkanów) (4)
sprawnie posługuje się wzorami sumarycznymi, strukturalnymi i półstrukturalnymi oraz nazewnictwem alkanów (5)
wyjaśnia, czym jest metan i wymienia miejsca jego występowania (2)
zapisuje wzór sumarycznyi strukturalny metanu i etanu (2)
wymienia właściwości fizyczne i chemiczne (np. reakcje spalania) metanu i etanu (3)
widzi zależność między dostępem tlenu a produktami spalania alkanów (3)
zapisuje i odczytuje równania reakcji spalania całkowitego oraz niecałkowitego metanu i etanu (3)
wskazuje warunki, od których zależąwłaściwości węglowodorów (3)
wymienia zastosowania metanu i etanu (4)
zapisuje i odczytuje równania reakcji spalania całkowitego oraz niecałkowitego metanu i etanu (4)
2
wyjaśnia zależność między długością łańcucha węglowego a właściwościami alkanów (np. stanem skupienia,
lotnością, palnością) alkanów (4)
projektuje doświadczenie chemiczne – identyfikacja rodzajów produktów spalaniawęglowodorów (5)
analizuje i wyjaśnia różnice między spalaniem całkowitym a spalaniem niecałkowitym (5)
definiuje pojęcie „węglowodory nienasycone” (2)
wymienia zasady tworzenia nazw alkenów i alkinów na podstawie nazw alkanów (2)
zapisuje wzory ogólne szeregów homologicznych alkenów i alkinów (2)
przyporządkowuje dany węglowodór do odpowiedniegoszeregu homologicznego (3)
zapisuje wzory sumaryczne i strukturalne oraz nazwyalkenu ialkinuo określonej liczbieatomów węglaw cząsteczce
(do sześciuatomów węgla) (3)
zapisuje wzory sumaryczne, strukturalne i półstrukturalne oraz podaje nazwyalkenów i alkinówz wykorzystaniem
wzorówogólnych (4)
wykonuje obliczenia dotyczącealkenów i alkinów (5)
podaje wzory sumarycznei strukturalne etenu i etynu (2)
porównuje budowę etenu i etynu (2)
opisuje właściwości fizyczne oraz chemiczne (reakcje spalania, przyłączania bromu i wodoru) etenu i etynu (3)
buduje model cząsteczki etenu i etynu (3)
opisuje najważniejszezastosowania etenu i etynu (3)
wie, że alkeny i alkiny odbarwiają wodę bromową (3)
zapisuje równania reakcji całkowitego i niecałkowitego spalania etenu i etynu (3)
wyjaśnia, na czym polegająreakcje przyłączania bromu i wodoru do alkenów i alkinów (4)
zapisuje równania reakcji całkowitego i niecałkowitego spalania dowolnego węglowodoru nienasyconego (4)
podaje interpretacje słowne równań reakcji chemicznych (reakcje spalania, przyłączania bromu i wodoru) (5)
zapisuje równania reakcjietenui etynuz bromem i wodorem (5)
wyjaśnia, na czym polegająreakcje polimeryzacji (2)
odróżnia „monomer” od „polimeru” w reakcji polimeryzacji (2)
opisuje właściwości i zastosowania polietylenu (3)
wyjaśnia, jakie związki mogąulegać reakcji polimeryzacji (3)
zapisuje równanie reakcji polimeryzacji etenu (4)
pisze równania reakcji polimeryzacji (5)
zalicza alkany do węglowodorów nasyconych (2)
zalicza alkeny i alkiny do węglowodorów nienasyconych (2)
porównuje budowę węglowodorów nasyconych i nienasyconych (2)
porównuje właściwości węglowodorów nasyconych i nienasyconych (3)
przewiduje zachowanie wodybromowej (lub rozcieńczonegoroztworu manganianu(VII) potasu)wobec
węglowodorunasyconego i nienasyconego (3)
odróżnia doświadczalniewęglowodory nasycone od węglowodorów nienasyconych (4)
3
wyjaśnia przyczynywiększej aktywności chemicznejwęglowodorów nienasyconychw porównaniu z
węglowodoraminasyconymi (4)
analizuje właściwościwęglowodorów (4)
wyjaśnia wpływ wiązaniawielokrotnego w cząsteczcewęglowodoru na jegoreaktywność chemiczną (5)
projektuje doświadczenie chemiczne umożliwiające odróżnienie węglowodorów nasyconych od węglowodorów
nienasyconych (5)
VIII. Pochodne węglowodorów
Uczeń:
opisuje budowę pochodnych węglowodorów (grupa alkilowa + grupa funkcyjna) (2)
wymienia pierwiastki chemiczne wchodzące w skład pochodnych węglowodorów (2)
definiuje alkohole jako pochodnewęglowodorów (2)
zaznacza i nazywa grupęfunkcyjną w alkoholach (2)
zapisuje wzór ogólny alkoholi (2)
wymienia reguły tworzenia nazwsystematycznych alkoholi (2)
wyjaśnia, czym jest grupa funkcyjna (3)
zapisuje wzory sumaryczne i strukturalne prostych alkoholimonohydroksylowychi podaje ichnazwy (3)
tworzy wzór ogólny szeregu homologicznego alkoholi na podstawie wzorów trzech kolejnych alkoholi (4)
zapisuje wzory sumaryczne, strukturalne i półstrukturalne oraz podaje nazwyalkoholiz wykorzystaniem ich
wzoruogólnego (4)
sprawnie posługuje się wzorami i nazwami alkoholi (5)
bada i opisuje najważniejszewłaściwości metanolu i etanolu (2)
wymienia podstawowe zastosowania metanolu i etanolu (2)
wymienia toksyczne właściwości alkoholi (2)
opisuje negatywne skutki działania etanolu na organizm ludzki (3)
zapisuje równania reakcji spalania metanolu i etanolu (3)
określa odczyn roztworu alkoholu (4)
zapisuje równania reakcji spalania alkoholi (4)
projektuje i wykonuje doświadczenia chemiczne, za których pomocą można zbadać właściwości metanolu i etanolu
(5)
uzasadnia rodzaj odczynu roztworu alkoholu (5)
wyjaśnia zależność między długością łańcucha węglowego a stanem skupienia i toksycznością alkoholi (5)
opisuje fermentację alkoholową (5)
rozróżnia alkohole monohydroksylowe i polihydroksylowe (2)
podaje przykłady alkoholi monohydroksylowych i polihydroksylowych (2)
wyjaśnia, czym są alkoholepolihydroksylowe (3)
zapisuje wzory sumaryczny i strukturalny glicerolu (3)
4
bada i opisuje najważniejszewłaściwości glicerolu (4)
wymienia zastosowania glicerolu (4)
wyjaśnia, czym są alkoholepolihydroksylowe (5)
projektuje i wykonuje doświadczenia chemiczne, za których pomocą można zbadać właściwości glicerolu (5)
definiuje kwasykarboksylowe jako pochodnewęglowodorów (2)
wymienia przykłady kwasów organicznych występujących w przyrodzie i wymienia ich zastosowanie (2)
zaznacza i nazywa grupęfunkcyjną w kwasachkarboksylowych (2)
zapisuje wzór ogólny kwasów karboksylowych (3)
zapisuje wzory sumaryczne i strukturalne prostych kwasówkarboksylowych oraz wymienia ichnazwy zwyczajowe i
systematyczne (3)
wyjaśnia pochodzenie danych nazwzwyczajowych i systematycznych (4)
tworzy wzór ogólny szeregu homologicznego kwasów karboksylowych (na podstawie wzorów trzech kolejnych
kwasów karboksylowych) (4)
zapisuje wzory sumaryczne, strukturalne i półstrukturalne oraz podaje nazwykwasów karboksylowychz
wykorzystaniem ich wzoruogólnego (5)
bada i opisuje właściwości kwasu octowego (2)
wymienia podstawowe zastosowaniakwasu metanowego (mrówkowego) i kwasu etanowego (octowego) (2)
opisuje najważniejszewłaściwości kwasów metanowegoi etanowego (2)
omawia i zapisuje równania reakcji dysocjacji elektrolitycznej kwasówkarboksylowych (3)
zapisuje równania reakcji kwasów metanowego i etanowego z metalami, tlenkami metali i zasadami oraz równania
reakcji spalania (4)
podaje nazwy soli pochodzącychod kwasów metanowego i etanowego (5)
projektuje i wykonuje doświadczenia chemiczne, w których wyniku można zbadać właściwości kwasu octowego
(reakcja dysocjacji elektrolitycznej, reakcja z zasadami, metalami i tlenkami metali) (5)
zapisuje równania reakcji chemicznych otrzymywania soli kwasów metanowego i etanowego w postaci
cząsteczkowej, jonowejoraz jonowej skróconej (5)
podaje nazwy wyższych kwasów karboksylowych nasyconych (palmitynowy, stearynowy) i nienasyconych
(oleinowy) (2)
dzieli kwasy karboksylowe na nasycone i nienasycone (2)
zapisuje wzory wyższych kwasów karboksylowych nasyconych (palmitynowy, stearynowy) i nienasyconych
(oleinowy) (3)
wyjaśnia, jak doświadczalnieudowodnić, że dany kwaskarboksylowy jest kwasemnienasyconym (3)
opisuje właściwości wyższych kwasów karboksylowych (4)
opisuje zastosowania wyższych kwasów karboksylowych (4)
wyjaśnia, dlaczego wyższe kwasykarboksylowe nazywane są kwasami tłuszczowymi (5)
zapisuje równania reakcji spalania wyższych kwasów tłuszczowych oraz równania reakcji wyższych kwasów
karboksylowych z zasadami (5)
5
projektuje doświadczenie chemiczne umożliwiające odróżnienie kwasu oleinowego od kwasów palmitynowego lub
stearynowego (5)
porównuje właściwości kwasów karboksylowych (4)
wyjaśnia zależność między długością łańcucha węglowego a stanem skupienia i reaktywnością chemiczną kwasów
karboksylowych (5)
porównuje właściwości kwasóworganicznych i kwasów nieorganicznych (5)
definiuje estry (2)
zapisuje wzór ogólny estrów (2)
wymienia związki chemiczne biorące udział w reakcjiestryfikacji (2)
podaje przykłady występowaniaestrów w przyrodzie (2)
podaje przykłady nazw estrów (3)
tworzy nazwy estrów pochodzących odpodanych nazw kwasów karboksylowych i alkoholi (proste przykłady) (3)
określa sposób otrzymywania estru o podanej nazwie,np. octanu etylu (3)
wyjaśnia na czym polega reakcja estryfikacji (3)
zapisuje równania reakcji chemicznych prostych kwasów karboksylowych z alkoholami monohydroksylowymi (4)
określa warunkiprzebiegu reakcji estryfikacji (4)
tworzy wzory estrów od podanych nazw kwasów i alkoholi (4)
zapisuje równania reakcjiotrzymywania podanych estrów (5)
projektuje doświadczenie chemiczne umożliwiające otrzymanie estru o podanej nazwie (5)
opisuje właściwości estrów w aspekcie ich zastosowań (5)
zaznacza i nazywa grupy funkcyjne w aminach i aminokwasach (2)
definiuje aminy i aminokwasy (2)
wymienia miejsca występowania amin i aminokwasów (3)
zapisuje wzór metyloaminy (3)
opisuje budowę oraz właściwości fizyczne i chemiczne aminna przykładzie metyloaminy (4)
opisuje budowę oraz właściwości fizyczne ichemiczneaminokwasów na przykładzie glicyny (4)
zaznacza w cząsteczce wiązanie peptydowe (4)
zapisuje wzory poznanych amin i aminokwasów (5)
zapisuje równanie reakcjitworzenia dipeptydu (5)
IX. Substancje chemiczne o znaczeniu biologicznym
Uczeń:
wymienia pierwiastki chemiczne, których atomy wchodzą w skład cząsteczektłuszczów (2)
klasyfikuje tłuszcze pod względem stanu skupienia i pochodzenia (2)
podaje przykłady tłuszczów (2)
wyjaśnia, czym są tłuszcze (3)
opisuje właściwości fizyczne tłuszczów (3)
6
wyjaśnia różnicęw budowie tłuszczów stałychi ciekłych (4)
wyjaśnia, dlaczego olej roślinnyodbarwia wodę bromową (4)
podaje wzór tristearynianu glicerolu (5)
projektuje doświadczenie chemiczne umożliwiające odróżnienie tłuszczu nasyconego od tłuszczu nienasyconego(5)
planuje doświadczenie chemiczne umożliwiające zbadanie składu pierwiastkowegotłuszczów (5)
wymienia pierwiastki chemiczne, których atomy wchodzą w skład cząsteczek cukrów (2)
dokonuje podziału sacharydów (2)
podaje przykłady sacharydów (2)
wyjaśnia co to są cukry (węglowodany) (2)
zapisuje wzory sumaryczneglukozy i fruktozy (2)
bada i opisuje właściwości fizyczne glukozy (3)
omawia budowę glukozy (4)
wymienia zastosowania glukozy (4)
projektuje doświadczenie chemiczne umożliwiające zbadanie składu pierwiastkowegocukrów (5)
projektuje i wykonuje doświadczenie chemiczne umożliwiające zbadanie właściwości glukozy (5)
bada i opisuje właściwości fizyczne sacharozy (2)
wymienia zastosowania sacharozy (2)
zapisuje wzór sumaryczny sacharozy (3)
zapisuje za pomocą wzorów sumarycznych równanie reakcjisacharozy z wodą(4)
wyjaśnia, żesacharoza jest disacharydem (4)
projektuje doświadczenia chemiczne umożliwiające zbadanie właściwości sacharozy (5)
opisuje przeprowadzanedoświadczenia chemiczne (5)
opisuje występowanie celulozy i skrobi w przyrodzie (2)
zapisuje wzory sumaryczne skrobi i celulozy (3)
opisuje właściwości skrobi i celulozy (3)
zna reakcję charakterystycznądla skrobi (3)
wykrywa obecność skrobi w produktach spożywczych (4)
opisuje znaczenie i zastosowania skrobi i celulozy (4)
porównuje budowę cząsteczekskrobi i celulozy (4)
wymienia różnice we właściwościach skrobi i celulozy (4)
projektuje doświadczenia chemiczne umożliwiające zbadanie właściwości skrobi i celulozy (5)
opisuje przeprowadzanedoświadczenia chemiczne (5)
projektuje doświadczenia chemiczne umożliwiające wykrycie obecności skrobi w produktach spożywczych (5)
Ocenę celującą otrzymuje uczeń, który:
posiada wiedzę i umiejętności wykraczające poza podstawę programową, która wynika z jego
samodzielnych poszukiwań i przemyśleń
7
samodzielnie wykorzystuje wiadomości w sytuacjach nietypowych i problemowych (np. rozwiązując
dodatkowe zadania o podwyższonym stopniu trudności, wyprowadzając wzory, analizując wykresy)
formułuje problemy i dokonuje analizy lub syntezy nowych zjawisk i procesów chemicznych
wykorzystuje posiadaną wiedzę do projektowania doświadczeń chemicznych oraz formułuje
obserwacje i wnioski dotyczące ich przebiegu
wykonuje złożone obliczenia połączone z wyprowadzeniem wzorów
jest autorem samodzielnie wykonanej pracy o dużych wartościach poznawczych i dydaktycznych,
osiąga sukcesy w konkursach szkolnych i pozaszkolnych