Nieprawidłowości budowy narządów mowy

Nieprawidłowości budowy narządów mowy
WĘDZIDEŁKO PODJĘZYKOWE
Wędzidełko podjęzykowe to miękki twór włóknisty, pokryty błoną śluzową, łączy on w linii
środkowej dolną powierzchnię języka z dnem jamy ustnej. Uwidacznia się przy próbie
podniesienia języka do podniebienia, przy próbach „przyssania” języka. Prawidłowo
rozwinięte wędzidełko pozwala na dotarcie czubkiem języka we wszystkie zakątki jamy
ustnej ( Słownik logopedyczny, E. M. Skorek).
Skrócenie wędzidełka, czyli ankyloglossia (łac.), jest najczęściej spotykaną wadą
anatomiczną jamy ustnej, a oceny jego możliwości ruchowej powinien dokonać logopeda w
konsultacji z chirurgiem lub laryngologiem.
Skrócenie wędzidełka przejawia się brakiem możliwości uniesienia czubka języka ku
górze, do wałka dziąsłowego. Przy próbach - czubek języka ulega silnemu
przytrzymaniu przy dnie jamy ustnej, często tworząc na koronie (obrzeżu) języka
serduszkowate wgłębienie. Skrócenie to pojawia się w różnym stopniu i nasileniu - od
lekkiego napięcia po silnie zgrubienie, a przez to i unieruchomienie języka.
• Skrócenie wędzidełka powoduje kształtowanie się nieprawidłowych wzorców
pokarmowych od początku rozwijania się tej funkcji.
• Najbardziej optymalną sytuacją jest wykonanie zabiegu w jak najwcześniejszym
wieku i stworzenie dziecku możliwości budowania od początku ekonomicznych
wzorców pokarmowych, fizjologicznych , a w przyszłości i artykulacyjnych
•
MAKROGLOSJA – (macroglossia) - stan, w którym język jest nieprawidłowo duży.
Może to być zaburzenie rozwojowe lub stan spowodowany np. chorobą spichrzeniową
albo guzem nowotworowym języka.
•
MIKROGLOSJA – hipoplazja języka - łączy się z niedorozwojem żuchwy
(mikrognathia).
•
ROZSZCZEP JĘZYKA ( uvula bifida ) – jest wadą rozwojową, nie wywołuje jednak
zaburzeń wymowy.
• ROZDWOJENIE JĘZYKA - skutek zaburzenia łączenia się zawiązków.
ZGRYZ
• Zgryz normalny – prawidłowe zetknięcie się zębów dolnej szczęki z zębami górnej,
występuje gdy pierwsze zęby trzonowe dolne stykają się z pierwszymi zębami
trzonowymi górnymi.
•
•
•
•
Zgryz nieprawidłowy – występuje przy odchyleniu w ustawieniu dolnej szczeki w
stosunku do górnej.
Nieprawidłowa budowa zgryzu i zębów jest kolejną przyczyną utrudniającą
prawidłową artykulację głosek dentalizowanych.
Dentalizacja ( ustawienie szczęk - dolne i górne siekacze zbliżone są do siebie lub
górne nieco zachodzą na dolne) dotyczy wymawiania 12 spółgłosek polskich: s, z, c,
dz; sz, ż, cz, dż, ś, ź, ć, dź. Prawidłowe brzmienie tych spółgłosek jest uzależnione do
tarcia prądu powietrza o krawędzie zbliżonych zębów.
Nieprawidłową artykulację spółgłosek dentalizowanych określa się terminem
seplenienia.
Najczęściej spotykane nieprawidłowości zgryzu:
•
Tyłozgryz - ( dotylna wada zgryzu, zaliczana go grupy wad podłużnych: przedniotylnych ) zasadnicze odstępstwo od normy polega na przewadze mięśni cofających
żuchwę, często występują z hipotonią wargi górnej.
• Występujący brak zwarcia w zakresie siekaczy związany jest z powstaniem poziomej
szpary między powierzchniami podniebiennymi górnych siekaczy a powierzchniami
wargowymi dolnych siekaczy.
• Miejsce artykulacji spółgłosek zębowych przesuwa się do tyłu, przez co zmienia się
ich brzmienie.( S, Z, C, DZ brzmią jak SZ, RZ, CZ, DŻ )
• Przy tyłozgryzach obserwuje się skośność profilu do tyłu, cofnięcie lub wywinięcie
dolnej wargi, pogłębienie bruzdy wargowo-bródkowej.
• Przodozgryz – ( doprzednia wada zgryzu, zaliczana go grupy wad podłużnych:
przednio-tylnych ) zachodzenie dolnych siekaczy i kłów na górne zęby przednie.
Towarzyszy temu przewaga czynnościowa mięśni wysuwających żuchwę.
• W doprzednich wadach zgryzu dolne i górne siekacze ( przy odwrotnym nachodzeniu)
mogą pozostawać w kontakcie ( przodozgryz częściowy lub całkowity ) lub powstaje
między nimi szpara doprzednia ( przodozgryz rzekomy, progenia ).
• Spółgłoski dentalizowane bywają wytwarzane międzyzębowo lub przyzębowo ( język
wysuwa się przed górne siekacze lub opiera się o ich brzegi).
• W zależności od nasilenia zmian w układzie kostno-zębowym, obserwuje się skośność
profilu do przodu, wygładzenie bruzdy wargowo-bródkowej, wysunięcie dolnej wargi,
a czasem bródki.
Zgryz głęboki – zęby przednie zachodzą głęboko na siebie.
• Siekacze górne przykrywają więcej niż 1/3 części siekaczy dolnych, ponieważ zęby
trzonowe są za niskie.
• Zęby mogą nagryzać dziąsła.
• Spółgłoski dentalizowane mogą być zniekształcone na skutek braku tarcia powietrza o
ostre brzegi siekaczy, które zbyt głęboko nachodzą na siebie.
Zgryz otwarty – zęby dolnej szczęki nie schodzą się z zębami szczęki górnej w odcinku
środkowym lub bocznym. Odległość między nimi może wynosić do 20 mm.
• Powstają w wyniku zaburzeń wzrostu na wysokość związanych ze zmianami proporcji
pionowych w zakresie zespołu twarzowo-szczękowego.
• Cechą zgryzu otwartego jest niedochodzenie pewnych części łuków zębowych do
płaszczyzny zgryzu.
• Brak kontaktu między zębami przeciwstawnymi jest przyczyną powstania pionowej
szpary niedozgryzowej ( infraokluzyjnej ).
• Spółgłoski przedniojęzykowo-zębowe ( t, d, n, s, z, c, dz) wymawiane są
międzyzębowo.
Diastema – szpara między pierwszymi siekaczami.
Nieprawidłowości zębowe:
•
Protruzja – wychylenie korony górnych zębów przednich na zewnątrz jamy ustnej.
•
Retruzja – wychylenie górnych zębów przednich do wewnątrz jamy ustnej.
ROZSZCZEP PODNIEBIENIA
Rozszczep podniebienia – jest wrodzoną wadą rozwojową polegającą na nie ukończonym
rozwoju jamy ustnej w okresie embrionalnym, gdyż płytki tworzące podniebienie twarde i
fałdy tworzące podniebienie miękkie nie zrosły się zupełnie.
Źródło powstania rozszczepów:
 dziedziczność
• wiek matki
• szkodliwe czynniki działające na matkę
Rodzaje rozszczepów:
• podniebienia miękkiego
• podniebienia miękkiego i twardego
• podniebienia miękkiego, twardego,
dziąsła i wargi (tzw. całkowity)
Rozszczep całkowity:
• jednostronny
• obustronny tzw. wilcza paszcza
Trudności i anomalie towarzyszące rozszczepom:
• trudności przy ssaniu
• wady zgryzu i anomalie zębowe
• częsty niedosłuch (50% osób z rozszczepem)
• rozszczep języczka
• przerost migdałków podniebiennych
ROZSZCZEP RZEKOMY
Podśluzówkowy rozszczep podniebienia twardego:
• niezupełne zrośnięcie się płytek w części tylnej podniebienia
• skrócenie podniebienia
• niedostateczne zamknięcie się jamy nosowej
• jest niewidoczny
• przy podejrzeniu rozszczepu należy obmacać palcem podniebienie twarde
• ubytek ma ok. od 3-5mm szerokości i od 8-10mm (do 2cm) długości
• często towarzyszy mu rozdwojenie języczka
• mowa ma zabarwienie nosowe
• pojawiają się nieprawidłowości artykulacyjne
MOWA OSÓB Z ROZSZCZEPEM:
• rozwój mowy jest opóźniony
• obserwuje się silniejsze nosowanie
• wszystkie samogłoski realizowane są nosowo
• najlepiej zachowane są spółgłoski nosowe
• spółgłoski pozostałe wymawiane są słabo, mało donośnie o nosowym brzmieniu
• mowa taka jest dość zrozumiała, jeśli układ języka jest prawidłowy
• dźwięczność i bezdźwięczność są zachowane
• zwarcie krtaniowe zastępują głoski zwartowybuchowe
• wymowa s, sz, ś
• -często występują szmery szczelinowe i chrząkanie nosowe
• p, b mogą być zastępowane przez m
•
•
•
•
•
•
•
t, d zastępowane przez n
k, g zastępowane przez x
głoski szeregów ciszącego, syczącego i szumiącego są zastępowane przez nosowy
szmer
v, f są wymawiane dwuwargowo
x jest zastępowane dźwiękiem szczelinowym, gardłowym lub krtaniowym
r jest wymawiane krtaniowo, chrapliwie
l bywa zastępowane przez ł
NOSOWANIE
Nosowanie otwarte ( rhinolalia aperta)- powstaje przy niedostatecznym oddzieleniu jamy
ustnej od jamy nosowej. Pojawia się rezonans nosowy i zmiany barwy głosek. Najsilniej
unosowione są u, i, najmniej a.
• Nosowanie otwarte organiczne - występuje przy perforacjach podniebienia, braku
języczka, bliznach po usunięciu migdałków, porażeniu mięśni.
•
Nosowanie otwarte funkcjonalne – występuje przy prawidłowej budowie, ale
towarzyszą mu niedosłuch, upośledzenie umysłowe. Zaburzona zostaje tylko mowa.
Nosowanie zamknięte (rhinolalia clausa) – brak nosowości przy głoskach nosowych.
Głoski te ulegają przekształceniu w odpowiednie głoski ustne: mb, m’b’, nd, ńd’,
ąo, ęe.
•
Zmienia się również barwa głosek ustnych z powodu zmian w budowie anatomicznej
jamy nosowej.
• Nosowanie zamknięte przednie – występuje przy niedrożności jamy nosowej, silnie
skrzywionej przegrody nosa, polipów nosa, przerostu śluzówki nosa
• Nosowanie zamknięte tylnie –występuje przy zwężonej górnej jamy gardłowej,
dużych migdałkach, zroście podniebienia miękkiego z tylną ścianą gardła.
Nosowanie mieszanie – występuje, gdy obserwujemy osłabienie rezonansu nosowego przy
głoskach nosowych obok jednoczesnej nazalizacji głosek ustnych. Spowodowane jest to
równoczesnym występowaniem przyczyn wywołujących nosowanie zamknięte, jak i otwarte.