Nauczyciele – statystyki

Elastyczność wydatkowa
samorządów w obszarze oświaty
Dr Agnieszka Kopańska, Zespół Ekonomii Edukacji Instytutu Badań Edukacyjnych
Struktura wydatków samorządów na oświatę w 2012 r.
Wydatki na wynagrodzenia nauczycieli stanowią około 70-80%
ogółu wynagrodzeń w szkołach
gminy miejsko-wiejskie
gminy wiejskie
gminy miejskie
mnpp
powiaty ziemskie
województwa
0%
20%
40%
wynagrodzenia i pochodne + fundusz świadczeń socjalnych
60%
inwestycyjne
80%
100%
inne bieżące
Karta Nauczyciela (Dz.U. 1982 Nr 3 poz. 19)
Szczegółowo podaje składniki wynagrodzenia, zależność średniego wynagrodzenia od stopnia
awansu zawodowego nauczycieli a również minimalne wynagrodzenie zasadnicze (określane co
roku rozporządzeniem)
Wynagrodzenie średnie nauczycieli jest niskie dla nauczycieli stażystów- na początku kariery- w
2013 r. stanowiło ono 74% średniego wynagrodzenia w gospodarce, jednak w przypadku
nauczycieli dyplomowanych jest znacznie wyższe-w 2013 wyniosło 136% średniego
wynagrodzenia w gospodarce.
Wynagrodzenia nauczycieli ustalane są na szczeblu centralnym, były w ostatnim czasie
kilkakrotnie podwyższana, ostatecznie w latach 2007-2013 wzrosły nominalnie o 75,6% w
przypadku stażystów i 43,7% w przypadku nauczycieli dyplomowanych (podczas gdy przeciętnie
w gospodarce było to 35%).
Liczba nauczycieli którzy osiągnęli najwyższy stopień awansu zawodowego wzrosła istotnie w
minionych latach. W 2007 r. stopień ten posiadało 32% nauczycieli, a w 2013 już ponad 50 %.
Fundusz socjalny dla nauczycieli - ponad 2 krotnie większe odpisy niż wymagałby tego Kodeks
Pracy
Jeśli nauczyciele w danym samorządzie nie otrzymują przeciętnie w roku zagwarantowanego
przez Kartę wynagrodzenia średniego, to na początku kolejnego roku samorząd musi dokonać
jednorazowej wypłaty dodatku uzupełniającego
Ograniczenie elastyczności w zatrudnianiu i finansowaniu
nauczycieli nie tylko prawne ….
Bo z punktu widzenia takiego ludzkiego czy nawet już mówiąc społecznego no to
zaczynamy już „szczypać” tych ludzi pracujących w oświacie. My uważamy to za
ostateczność. Moglibyśmy też dyrektorowi powiedzieć, no wyrzuć emerytów, bo
mamy na 170 nauczycieli, chyba 30 z uprawnieniami emerytalnymi. Ale też nie
chcemy po ludzku to zrobić, że podziękować im. I tutaj jest taki dylemat. [G2_D2]
Jedyny wpływ to możemy mieć to, co Pani mówiłam, wprowadzić zasadę, że nie
zatrudniamy nowych nauczycieli i przy tym niżu demograficznym, jeżeli pojawia
się konieczność, no to rozdzielamy nadgodziny dla pozostałych. Nie powodujemy
wzrostu zatrudnienia, natomiast jest to jedyny czynnik, na który mamy wpływ.
Oczywiście mamy wpływ na to, że możemy polikwidować placówki i połączyć je,
ale to jest bardzo trudne ze względów społecznych. [MnPP1_D2]
Dlatego, że jeżeli chodzi o nauczycieli specjalizacji, jest bardzo okrojona ta
możliwość po prostu … pozyskania takiego nauczyciela tańszego nazwijmy to w
utrzymaniu. I no niestety bardzo często … zatrudniani są emerytowani
nauczyciele, dyplomowani. Czyli z najwyższym stopniem awansu, którzy są
najdrożsi tak naprawdę w utrzymaniu. I u nas wygląda na to, że mamy szkoły
zawodowe, ten nauczyciel jest droższym. [MnPP7_U3]
Wydatki samorządów gminnych i powiatowych
na oświatę w latach 2006-2012
50 000 000 000
wynagrodzenia;
45 000 000 000
40 000 000 000
subwencja
oświatowa;
35 000 000 000
30 000 000 000
25 000 000 000
20 000 000 000
inne bieżące;
15 000 000 000
10 000 000 000
5 000 000 000
inwestycyjne;
0
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
Wydatki na wynagrodzenia wypychają inne wydatki
samorządów na oświatę
Jeżeli subwencja zostałaby zmniejszona, jeżeli lub te dochody nasze by tutaj się jakoś
diametralnie zmniejszyły - trzeba powiedzieć wprost leci wszystko to, co nie jest
obowiązkowe, wszystko to co nie jest jakby obowiązkiem do zapewnienia. [G5_D1]
po prostu oszczędności są głównie szukane w wydatkach rzeczowych, bo tam coś możemy
oszczędzić, mniej pomocy dydaktycznych zakupić, mniej remontów zrobić, natomiast proces
dydaktyczny i tak się musi odbywać, nauczycieli musimy zatrudniać. [MnPP7_D2]
O: Wie pan, oszczędności są już na maksa, już większych się nie da, nie da się wcisnąć w
oświatę, bo większość oszczędności skutkowałoby jakością nauczania, na co się nie zgodzę.
(…) Nie można. Wydatki na maksa są ściśnięte, powiedzmy, tylko środki czystości, jakieś
papier toaletowy i tyle, nie. Nie ma nic więcej. Co do płac nauczycieli, (…) mnie nikt nie pyta,
ile ja mam nauczycielom zapłacić, tylko pani minister wydaje tabelę, a ja mam im zapłacić.
[G1_D2]
Więc nie mam innego wyjścia, muszę gdzieś szukać oszczędności. Ale też z drugiej strony
uważam, że wielkiego pola do manewru nie mam. [PZ2_U2]
Udział wydatków na oświatę (801 i 854) w budżetach
samorządów
38%
gminy miejsko-wiejskie
46%
40%
gminy wiejskie
48%
36%
gminy miejskie
43%
32%
miasta na prawach powiatu
39%
39%
powiaty
43%
7%
województwa
11%
0%
5%
10%
15%
20%
25%
30%
35%
udział wszystkich wydatków na oświatę w całości wydatków samorządów
udział wydatków biezących w oświacie na udział wydatków bieżących samorządów
40%
45%
50%
Wydatki samorządów gminnych i powiatowych na
inwestycje w oświacie i poza nią w latach 2006-2012 (zł 2012)
40 000 000 000
35 000 000 000
inwestycyjne poza
oświatą
30 000 000 000
25 000 000 000
20 000 000 000
15 000 000 000
10 000 000 000
5 000 000 000
inwestycyjne w
oświacie
0
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
Wydatki bieżące samorządów gminnych i powiatowych
w oświacie i poza nią w latach 2006-2012 (zł 2012)
80 000 000 000
bieżące poza oświatą
75 000 000 000
70 000 000 000
65 000 000 000
60 000 000 000
bieżące w oświacie
55 000 000 000
50 000 000 000
45 000 000 000
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
Wydatki bieżące na oświatę jako na zadanie
obligatoryjne wypychają inne zadania (zwłaszcza
inwestycyjne) samorządów
Wydatki na oświatę mają pierwszeństwo przed wydatkami inwestycyjnymi na
inne cele. Zaczynamy mówić, musimy dać tutaj mniej, żeby tę oświatę tutaj na
stałym poziomie utrzymywać. Nie zrobimy trzech kilometrów drogi tylko
powiedzmy dwa kilometry [G1_D2]
to też jest tak jak z oświatą, że są pewne wydatki, które musimy ponieść i które
nas obligują (…) Bardziej wtedy nie realizujemy jakichś inwestycji. [MnPP3_U1]
O: (…) Jak [subwencja] będzie zmniejszona, to będę wtedy szukał
oszczędności zaś kosztem podatników, inwestycji na terenie gminy.(…) nie
zrobię gdzieś chodnika, nie zrobię czegoś, tylko dam na oświatę. [G2_D1]
Inwestycje w oświacie konkurują z inwestycjami w
infrastrukturę komunalną
ale jest, bo jeżeli trzeba dołożyć na coś, na przykład, na inwestycje
w szkolnictwo, te niezwiązane z procesem edukacyjnym, no to
wtedy są, każdy radny chciałby u siebie mieć inwestycje, czemu
dokładać do szkoły i wtedy już są dyskusje i wtedy to koliduje.
[G3_U1]
Natomiast jest według mnie konkurencja między inwestycjami w
oświacie i inwestycjami innymi. I tutaj ta konkurencja się pojawia.
Ona jest dla nas o tyle trudna, dla nas, jako oświaty, że w
konkurencji startujemy z pomysłami dotowanymi z Unii
Europejskiej, czyli relatywnie tańszymi. I na pewno ten boom
pieniędzy europejskich trochę zmniejszył to, co by się mogło
wydarzyć w infrastrukturze sal gimnastycznych, basenów, boisk
oświatowych, prawda? Tu konkurencję widzę. [MnPP2_D2]
Problem realizacji zadań oświatowych przez samorządy i ich
finansowania nie może być traktowany jako odrębny od problemów
całokształtu lokalnych budżetów.
Wszystkie zmiany jakie dokonują się w oświacie mają wpływ na
politykę wydatkową samorządów wobec innych zadań.
Ale również
Wszystkie zmiany jakie dokonują się w innych obszarach
działalności samorządów mają wpływ na politykę wydatkową
samorządów wobec oświaty.