Tendencje upadłości przedsiębiorstw w Polsce i Irlandii w latach

Transkrypt

Zeszyty Naukowe UNIWERSYTETU PRZYRODNICZO-HUMANISTYCZNEGO w SIEDLCACH
Nr 98
Seria: Administracja i Zarz dzanie
2013
dr hab. Grzegorz Go !biowski, prof. WSFiZ
Wy sza Szko!a Finansów i Zarz"dzania w Warszawie
mgr Anna Melon
Tendencje upad o"ci przedsi!biorstw
w Polsce i Irlandii w latach 2007-2010
Corporate bankruptcies in Poland and Ireland
in 2007-2010
Streszczenie: W artykule dokonano analizy porównawczej tendencji upad o!ci przedsi"biorstw
w Polsce i Irlandii w latach 2007-2010. Analiza zosta a dokonana na tle sytuacji gospodarek
tych dwu krajów w okresie wybuchu kryzysu finansowego w Europie. Tekst zawiera prezentacj"
sytuacji gospodarczej w Polsce i Irlandii, a tak#e statystyki upad o!ci przedsi"biorstw w badanym okresie. Ko$cz% go uwagi dotycz%ce skali i tempa procesów upad o!ciowych i wp ywu na
nie sytuacji gospodarczej w okresie kryzysu w porównywanych krajach.
S owa kluczowe: upad!o#$ przedsi%biorstw, Polska, Irlandia, gospodarka, kryzys
Abstract: This article provides a comparative analysis of the trends in the volume of corporate
bankruptcies in Poland and Ireland in 2007–2010 in the context of the economic situation in
these countries during the recent financial crisis. It first discusses the economic performance of
Poland and Ireland over these years. Next, the relevant bankruptcy statistics are presented. The
article concludes with some remarks on the scale and pace of bankruptcy processes, and how
they were affected by the economic situation in Poland and Ireland during the crisis
Key words: corporate bankruptcy, Poland, Ireland, economy, crisis
Wst!p
W czasie pierwszej fazy kryzysu finansowego (od po!owy 2007 roku)
wiele krajów na #wiecie uruchomi!o specjalne programy wsparcia zagro onego niewyp!acalno#ci" sektora finansowego: dokapitalizowanie banków,
bezpo#rednie po yczki bud etowe dla sektora finansowego lub bezpo#redni
wykup niep!ynnych (tzw. toksycznych) aktywów finansowych od instytucji finansowych. W kolejnej fazie rz"dy wielu krajów wprowadzi!y tak e programy
stymulacyjne, po stronie dochodów bud etowych polega!o to m.in. na wprowadzaniu ulg i zwolnie& podatkowych, po stronie wydatków m.in. zwi%kszanie publicznego dofinansowania inwestycji (g!ównie strukturalnych). Niniejszy artyku! jest prób" odpowiedzi na pytanie, jak kryzys finansowy wp!yn"!
na tendencje upad!o#ci przedsi%biorstw w Polsce i Irlandii. Okres analizy ob-
74
G. Go!"biowski, A. Melon
j"! lata 2007-2010. W kilku przypadkach zastosowane zosta!o porównanie
do roku 2006 w celu zaprezentowania zjawisk, które charakteryzowa!y dany
okres.
Wp yw kryzysu finansowego na polsk# gospodark!
Oznaki globalnego kryzysu finansowego w Polsce widoczne by!y od
po!owy 2008 roku. Wi"za!o si% to jednak w du ej mierze z efektem psychologicznym, którego pochodn" sta! si% kryzys p!ynno#ci w sektorze bankowym. Warszawska Gie!da zareagowa!a zgodnie z trendem #wiatowym, tj.
spad!y wszystkie indeksy, w tym indeks WIG (tabela 1).
Tabela 1. Wybrane statystyki gie!dowe w Polsce z lat 2006-2010
Rok
2006
2007
2008
2009
2010
Kapitalizacja
spó!ek
krajowych
(mln z!)
437 719
509 887
267 359
421 178
542 646
Liczba
spó!ek
284
351
374
379
400
Obroty
akcjami
Warto#$ indeksu
WIG
(mln z!)
338 696
479 480
331 316
351 885
xx
pkt
50 412
55 649
27 229
39 986
47 490
'ród!o: Gie!da Papierów Warto#ciowych w Warszawie, Warszawa 2010.
W okresie wzrostu ryzyka na rynku finansowym pozyskanie kapita!u
z rynku gie!dowego by!o bardzo trudne. Zak!adane plany uplasowania nowych emisji akcji na rynku gie!dowym nie zosta!y zrealizowane. Wi%kszo#$
spó!ek, które liczy!y na pozyskanie kapita!u w ten sposób, wycofa!o si%.
W 2007 r. by!o 81 debiutów, co oznacza pozyskanie kapita!u w!asnego (warto#$ nowej emisji) w kwocie 15 390 mln z!. W 2008 r. debiutów by!o tylko 33,
w 2009 jeszcze mniej, bo 13. Warto#$ nowej emisji akcji spó!ek w 2008 r.
wynios!a 3 665 mln z!. Obroty akcjami na rynku zmniejszy!y si% w 2008 r.
w porównaniu z tym, co si% dzia!o w 2007 r. W konsekwencji zmniejszy!a si%
w 2008 r. kapitalizacja spó!ek krajowych.
Przedsi%biorstwa prze ywa!y trudno#ci zwi"zane z pozyskaniem kapita!u. Na rynku gie!dowym nie by!o wielu ch%tnych do nabywania akcji. Na
rynku bankowym, ze wzgl%du na wzrost ryzyka finansowego, zaostrzono
kryteria przyznawania kredytów, a tak e podniesiono mar e. Po wzro#cie
niepewno#ci w nast%pstwie upad!o#ci banku inwestycyjnego Lehman
Brothers, transakcje na rynku mi%dzybankowym w Polsce ograniczy!y si% do
transakcji na najkrótsze terminy, g!ównie overnight. Banki przesta!y zawiera$
umowy na lokaty o d!ugich terminach zapadalno#ci. Premia za ryzyko kredytowe kontrahenta zawarta w krótkoterminowych stopach procentowych by!a
jednak du o ni sza w Polsce ni na rynku dolara ameryka&skiego czy euro
Seria: Administracja i Zarz dzanie (25)2013
ZN nr 98
Tendencje upad!o#ci przedsi"biorstw w Polsce i Irlandii w latach 2007-2010
75
i wynosi!a oko!o 20-30 punktów bazowych. Obroty na mi%dzybankowym rynku pieni% nym uleg!y niewielkiemu ograniczeniu.
Wzrost liczby osób pozostaj"cych bez pracy, którzy zarejestrowali si%
w urz%dach, nast"pi! dopiero w 2009 r. (tabela 2).
Tabela 2. Stopa bezrobocia w Polsce w latach 2006-2009
2006
13,9%
2007
9,6%
2008
7,1%
2009
8,2%
2010
9,8%
'ród!o: Eurostat.
W kontek#cie opisywanych tu zdarze& gospodarczych deprecjacja
polskiego z!otego w okresie wyst%powania nasilonych objawów kryzysu by!a
w pewnym zakresie czynnikiem !agodz"cym. Pozwala!o to polskiej gospodarce korzysta$ z dobrodziejstwa eksportu (nast"pi!a poprawa konkurencyjno#ci polskich produktów), a tym samym cz%#ciowo przejmowano po#rednio
#rodki finansowe z programów stymulacyjnych wdro onych w innych pa&stwach regionu, szczególnie w Niemczech. Przyk!adowo podtrzymywa!o to
popyt na nowe samochody w Polsce w drugiej po!owie 2008 r. Ich nabywcami byli m.in. obcokrajowcy przyje d aj"cy do Polski g!ównie zza zachodniej granicy.
Tabela 3. Kurs z!otego wobec euro
2006
3,8959
2007
3,7837
2008
3,5121
2009
4,3276
2010
3,9947
'ród!o: Eurostat.
By!y równie negatywne skutki takiego kszta!towania si% kursu walutowego. Deprecjacja z!otego, która nast"pi!a w II po!owie 2008 i na pocz"tku
2009 r. spowodowa!a wzrost z!otowej warto#ci zad!u enia wyra onego
w walutach obcych oraz – w przypadku cz%#ci przedsi%biorstw – doprowadzi!a do du ych strat z tytu!u zawartych wcze#niej transakcji opcyjnych.
Znalaz!o to odzwierciedlenie w negatywnych wynikach dzia!alno#ci finansowej sektora przedsi%biorstw na prze!omie lat 2008 i 2009, których narastanie
zosta!o zahamowane w II kw. 2009 r. Sta!o si% tak dzi%ki relatywnie stabilnemu kszta!towaniu si% wyników sprzeda y i wska(ników rentowno#ci
sprzeda y.
Istotn" rol% w os!abieniu z!otego odegra!o wyra(ne pogorszenie sytuacji gospodarki w%gierskiej, ukrai&skiej i krajów nadba!tyckich, co spowodowa!o wyprzeda wi%kszo#ci walut regionu, w tym z!otego. W ówczesnym
czasie nie by!o w zasadzie adnych istotnych czynników #wiadcz"cych
o s!abo#ci polskiej gospodarki, które mog!yby sta$ si% przyczyn" deprecjacji
polskiej waluty.
ZN nr 98
76
Ze wzgl%du na zasygnalizowane wy ej zdarzenia polski rz"d nie musia! i nie
podejmowa! interwencji na tak" skal%, jak to mia!o miejsce w innych krajach,
szczególnie Europy Zachodniej. Mi%dzy innymi ze wzgl%du na niepodejmowanie dzia!a& o charakterze stymulacyjnym nie zwi%kszono w Polsce
w tym okresie poziomu zad!u enia publicznego. Deficyt sektora finansów
publicznych równie nie uleg! w 2008 r. drastycznym zmianom (tabela 4 i 5).
Tabela 4. Saldo sektora finansów publicznych w Polsce jako % PKB
2006
2007
2008
2009
2010
-3,6
-1,9
-3,7
-7,4
-7,9
'ród!o: Eurostat.
Narastaj"ce lawinowo zad!u enie sektora publicznego obserwowane
w wielu krajach Unii Europejskiej rodzi ryzyko ograniczania mo liwo#ci
wzrostu gospodarczego w #rednio i d!ugoterminowej perspektywie, gdy
mo e wp!yn"$ negatywnie na poziom konsumpcji indywidualnej oraz na poziom nak!adów inwestycyjnych przedsi%biorstw. Wzrost zad!u enia musi by$
!agodzony przez ci%cia w wydatkach publicznych, co mo na aktualnie zaobserwowa$. Niewystarczaj"ce ci%cia wydatków publicznych mog" w konsekwencji prowadzi$ do konieczno#ci podniesienia podatków1.
Tabela 5. D!ug publiczny w Polsce (General Government Debt) jako % PKB
2006
2007
2008
2009
2010
47,7
45,0
47,1
50,9
54,8
'ród!o: Eurostat.
Wp yw kryzysu finansowego na sytuacj! gospodarcz# w Irlandii
Irlandia by!a do niedawna liderem wzrostu gospodarczego w Europie.
W latach 1986-2008 #redni wzrost realnego PKB wyniós! 5,70%, przy #rednim wzro#cie w krajach cz!onkowskich dzisiejszej strefy euro w wysoko#ci
2,25%. Do silnej korekty w trendzie wzrostowym dosz!o w roku 2008, kiedy
gospodarka irlandzka znalaz!a si% w fazie recesji2.
1
Por. G. Go!%biowski, K. Raczkowski, Poland, [w:] Organized Crime and the Financial Crisis.
Recent trends in the Baltic sea region, Institute of Security & Development Policy, Sztokholm
2011.
2
S. Antkiewicz, M. Pronobis, Gospodarka w warunkach kryzysu, CeDeWu.pl Wydawnictwa
Fachowe, Warszawa, 2009, s. 119.
ZN nr 98
77
Wykres 1. Wzrost/spadek realnego PKB w Irlandii w latach 2007-2010
'ród!o: opracowanie w!asne na podstawie danych Komisji Europejskiej – European economic
forecast – Spring 2010; Spring 2012.
)wiatowy kryzys finansowy mia! wp!yw na wszystkie gospodarki
w ró nym stopniu, jednak w Irlandii by! bardzo dotkliwy. Przyj"! tam posta$
skumulowanego spadku nominalnego PKB o 21% w okresie od jego szczytu
w czwartym kwartale 2007 r. do trzeciego kwarta!u 2010 r. Spowodowa!o to
znaczne spowolnienie gospodarki irlandzkiej.
Po relatywnie d!ugim okresie nadwy ek bie "cych, ostatnia w 2007 r.,
w latach 2008-2010 odnotowywany by! deficyt. Znaczna cz%#$ tego deficytu
bud etowego mia!a charakter strukturalny, dlatego stymulowanie wzrostu
gospodarczego przez irlandzki rz"d na w!asn" r%k% nie wystarczy!o do
przywrócenia równowagi fiskalnej. Ponadto jednorazowe koszty dokapitalizowania systemu bankowego spowodowa!y, e ogólny deficyt bud etowy
z 14,5% PKB w 2009 roku wzrós! do 32% PKB w 2010 roku.
Gospodarka irlandzka wchodzi!a w okres spowolnienia, zanim #wiatowy kryzys finansowy zacz"! oddzia!ywa$ na gospodarki innych krajów3.
Ju w 2007 roku dosz!o do nag!ego spadku dynamiki inwestycji, co spowodowa!o zak!ócenia w przebiegu cyku koniunkturalnego, nag!ego wzrostu
bezrobocia i od 2008 r. spadku PKB, podczas gdy za pocz"tek kryzysu
w Irlandii uwa a si% trzeci kwarta! 2007 roku.
3
S. Antkiewicz, M. Pronobis, Gospodarka w warunkach kryzysu, CeDeWu.pl Wydawnictwa
Fachowe, Warszawa, 2009, s. 227.
ZN nr 98
78
Tabela 6. D!ug publiczny i stopa bezrobocia w Irlandii w latach 2006-2010
Wyszczególnienie
D!ug publiczny (general government) jako % PKB
Stopa bezrobocia w %
2006
24,7
4,4
2007
24,9
4,6
2008
44,4
6,3
2009
65,2
11,8
2010
94,9
13,6
'ród!o: Statistical Yearbook of Ireland 2011, Stationery Office, Dublin, pa(dziernik 2011
Pomimo spadku indeksu gie!dowego na rynku kapita!owym, w Irlandii
obroty akcjami i kapitalizacji pozosta!y na wysokim poziomie.
Tabela 7. Wybrane statystyki gie!dowe w Irlandii z lat 2006-2010
Rok
2006
2007
2008
2009
2010
Kapitalizacja
spó!ek krajowych
(mln €)
127 452
92 807
109 634
124 054
129 179
Liczba spó!ek
Obroty akcjami
(mln €)
68
73
69
64
59
1
2
2
2
894
719
519
287
115
021
288
962
134
038
Warto#$ indeksu
ISEQ®
9
6
2
2
2
408,12
934,35
343,27
974,93
885,10
'ród!o: Annual Statistical Report 2010, Irish Stock Exchange
Problemy w gospodarce irlandzkiej spowodowane by!y przede wszystkim b"blem spekulacyjnym na irlandzkim rynku nieruchomo#ci. Boom mieszkaniowy, który zosta! spowodowany agresywn" akcj" kredytow", doprowadzi!
w rezultacie do spadku cen nieruchomo#ci oraz za!amania dzia!alno#ci budowlanej, a w konsekwencji spowodowa! powa ne straty w irlandzkim systemie
bankowym. To z kolei przyczyni!o si% do kryzysu gospodarczego i fiskalnego.
Warto wspomnie$, e ilo#$ oddanych mieszka& w 2006 roku wynios!a
93,4 tys., podczas gdy w Polsce w tym samych czasie wynios!a 115,3 tys.,
(populacja Polski ponad 8-krotnie przewy sza populacj% Irlandii).
Spadek produkcji przemys!owej w 2009 r. (o 5,3%) by! ni szy od
spadku dochodu narodowego (PKB obni y! si% o 7,6%). Wyst"pi!y jednak
spore ró nice w rozwoju poszczególnych bran . Dobrze rozwija! si% przemys! chemiczny (+24,6%), a w nim bran a farmaceutyczna (+24,7%) tradycyjnie maj"ca charakter proeksportowy. Na drugim biegunie by!a z kolei
bran a komputerowa (-41,1%), która z jednej strony ucierpia!a z powodu
przeniesienia znacznej cz%#ci swojego potencja!u produkcyjnego za granic%
(m.in. DELL przeniós! produkcj% ze swoich zak!adów z Limerick do *odzi)
oraz zmniejszaj"cego si% popytu wewn%trznego. W 2010 roku produkcja
przemys!owa wzros!a (o 12,4% w lipcu w porównaniu do lipca 2009 r.) zachowuj"c jednocze#nie wyst%puj"ce w roku poprzednim dysproporcje
w rozwoju poszczególnych bran 4.
4
M. Haladyj, K. Maryl, Informacja dotycz%ca rezultatów dzia a$ antykryzysowych podejmowanych w wybranych pa$stwach !wiata oraz ich wp ywu na dynamik" sektorów gospodarki i perspektywy wspó pracy z Polsk%, Publikacja Ministerstwa Gospodarki, Warszawa, 2010, s. 22.
ZN nr 98
79
Za!amanie irlandzkiego budownictwa by!o k!opotem dla gospodarki irlandzkiej, ale tak e rzutowa!o na drastyczne ograniczenie zapotrzebowania
na us!ugi budowlane #wiadczone w Irlandii przez polskie firmy (w praktyce
wycofa!y si% one z tego rynku), ograniczenie liczby polskich obywateli
mieszkaj"cych w Irlandii i pracuj"cych w sektorze budowlanym (cz%#$ z nich
powróci!a do Polski) oraz ograniczenie importu z Polski materia!ów i artyku!ów budowlanych (np. import stolarki budowlanej zmniejszy! si% w 2009 r.
o ponad 50%, a w I pó!roczu 2010 r. o kolejne 20%).
Kryzys na rynku bankowym utrzymywa! si%, dlatego spad!a ilo#$ kredytów udzielanych przez irlandzkie banki oraz zaostrzono wymagania wobec
kredytobiorców (podobnie jak w Polsce). Recesja doprowadzi!a te do gwa!townego wzrostu bezrobocia, który wzrós! z 4,6% w 2007 roku do 13,6%
w 2010. Bior"c pod uwag%, e wzros!a liczba emigrantów, #redni spadek zatrudnienia wynosi! 12%.
Rz"d irlandzki przyj"! trzy podstawowe cele, mi%dzy innymi: popraw%
systemu bankowego, przywrócenie wzrostu gospodarczego oraz osi"gni%cie
stabilno#ci fiskalnej. Skala za!amania gospodarczego i finansowego by!a jednak na tyle du a, e w listopadzie 2010 roku rz"d Irlandii zg!osi! si% do Mi%dzynarodowego Funduszu Walutowego oraz Unii Europejskiej o pomoc finansow". Irlandia wynegocjowa!a pomoc finansow" w wysoko#ci 85 mld euro
(w tym 17,5 mld euro z wk!adu w!asnego Irlandii). W lipcu 2011 r. przywódcy
UE zgodzili si% na obni enie stopy procentowej oraz na przed!u enie terminu
p!atno#ci z tytu!u po yczek unijnych przewidzianych dla Irlandii w ramach
programu. Decyzja ta oznacza!a znaczne oszcz%dno#ci dla irlandzkich podatników i przyczyni!a si% do zmniejszenia zad!u enia publicznego kraju5. Wprowadzono te rz"dowy program oszcz%dno#ciowy, zak!adaj"cy 14,6 miliardów
euro, co stanowi 9,3% warto#ci PKB z 2010 roku, wi" "cy si% z dalszymi ci%ciami bud etowymi i oszcz%dno#ciami. Natomiast na wzrost bezrobocia i spadek PKB w II kwartale 2008 r., rz"d Irlandii zareagowa! gwarancjami dla sektora bankowego przekraczaj"cymi kilkakrotnie roczny PKB Irlandii oraz
opublikowaniem planu stymuluj"cego gospodark% (Buliding Ireland’s Smart
Economy: A Framework for Sustainable Economic Renewal). Kluczowe elementy planu stanowi!y:
stabilizacja finansów publicznych i usprawnienie konkurencyjno#ci,
wspieranie bezrobotnych, irlandzkiej przedsi%biorczo#ci i mi%dzynarodowych firm,
wzrost nak!adów finansowych na sektor bada& i rozwoju,
wspieranie innowacyjnych produktów i us!ug, które pozwoli!yby na
powstanie setek dobrze prosperuj"cych irlandzkich firm,
rozwijanie infrastruktury polepszaj"cej jako#$ ycia i zwi%kszaj"cej
konkurencyjno#$ kraju,
wdra anie dzia!a& sprzyjaj"cych #rodowisku naturalnemu. Odchodzenie od tradycyjnych (róde! pozyskiwania energii w kierunku
5
http://ec.europa.eu/ireland/economy/irelands_economic_crisis/index_en.htm, 28.01.2013.
ZN nr 98
80
energii odnawialnej. Promowanie przedsi%biorczo#ci przyjaznej
#rodowisku6.
Zaproponowany program mia! s!u y$ odbudowie gospodarki, która
mia!a si% sta$ tzw. gospodark" inteligentn" – smart economy.
Tendencje upad o"ci przedsi!biorstw w Polsce w latach 2007-2010
W Polsce w 2007 roku, mimo negatywnych nastrojów na rynkach europejskich i #wiatowych, liczba upad!o#ci firm systematycznie spada!a, by!o
ich o ponad 20% mniej ni w 2006.
Tabela 8. Liczba oraz tempo zmian upad!o#ci polskich przedsi%biorstw
w latach 2007-2010
Wyszczególnienie
Og!oszone upad!o#ci ogó!em
Tempo zmian
2006
648
-
2007
480
-26%
2008
430
-10%
2009
673
57%
2010
691
3%
'ród!o: opracowanie w!asne na podstawie raportu Euler Hermes - Global Macroeconomic
and Insolvency Outlook Q3 2012.
Rozk!ad liczby upad!o#ci w 2007 roku na obszarze ca!ego kraju nie
by! równomierny, mia! na to wp!yw przede wszystkim zró nicowany poziom
rozwoju ekonomicznego poszczególnych województw.
Za sektor polskiej gospodarki najbardziej dotkni%ty zjawiskiem upad!o#ci uznano produkcj%. W bran y tej od stycznia do grudnia 2007 roku
odnotowano blisko 177 bankructw przedsi%biorstw. Stanowi to 37% !"cznej
liczby upad!o#ci7. Najwi%cej firm upada!o kolejno w bran ach: us!ugowej,
sprzeda y hurtowej, budownictwa oraz sprzeda y detalicznej. To znakomicie odzwierciedla!o ówczesny trend w gospodarce i warto#$ rodzimej waluty.
Mocny z!oty sprzyja! dzia!alno#ci importerów, a z drugiej strony ogranicza!
eksporterów.
6
Wspó czesny kryzys gospodarczy, przyczyny – przebieg – skutki, praca zbiorowa pod redakcj" J.L. Bednarczuk, S. Bukowski, J. Misala, CedeWu.pl, Wydawnictwa Fachowe, Warszawa,
2009, s. 219.
7
R. Anam, Bankructwa firm w Polsce w 2007, http://www.egospodarka.pl/27875,Bankructwafirm-w-Polsce-2007,3,39,1.html , 28.01.2013.
ZN nr 98
81
Pod wzgl%dem rodzaju prowadzonej dzia!alno#ci w 2007 roku upad!o
najwi%cej spó!ek z ograniczon" odpowiedzialno#ci". Stanowi!y one 71%
wszystkich upad!o#ci. Wynika to z faktu, i stosunkowo proste jest przeprowadzenie upad!o#ci spó!ki kapita!owej, gdzie odpowiedzialno#$ w!a#cicieli
jest ograniczona, za# maj"tek przedsi%biorstwa dobrze zdefiniowany, co nie
jest regu!" w przypadku dzia!alno#ci gospodarczej osób fizycznych czy te
spó!ek osobowych.
Sytuacja w Europie i na #wiecie pogarsza!a si%, tymczasem w Polsce
podsumowanie roku 2008 pod wzgl%dem liczby przedsi%biorstw, które og!osi!y upad!o#$, by!o bardzo pozytywne. Zanotowano 430 upad!o#ci (patrz tabela 7). Spadek wyniós! wi%c 10%. Oznacza!o to utrzymanie si% trendu spadkowego liczby upad!o#ci z 2007 roku. Nale y jednak mie$ na uwadze, e dane
te s" konsekwencj" sytuacji wyst%puj"cej #rednio kilkana#cie miesi%cy wcze#niej. Wynika to z jednej strony z opó(nienia w sk!adaniu przez zarz"dy i wspólników tych przedsi%biorstw wniosków o upad!o#$ do s"du, a z drugiej strony
zwi"zane jest z opó(nieniem administracyjnym, tj. wydaniem przez s"d stosownego wyroku.
W 2008 roku w Polsce zanotowano 430 upad!o#ci. W ówczesnych
warunkach istotnym czynnikiem, który bezpo#rednio wp!ywa! na sytuacj%
przedsi%biorstw, by!y mi%dzy innymi opó(nienia p!atno#ci. Dla przyk!adu, na
podstawie analizy #rednich opó(nie& p!atno#ci w poszczególnych województwach mo na wysnu$ wniosek, i firmy z zachodu i pó!nocy kraju, yj"c
w stosunkowo wi%kszej symbiozie z gospodark" niemieck", szybciej odczu!y
recesj%. Odr%bnym zupe!nie przypadkiem jest województwo podkarpackie.
Trudno#ci, jakie napotykali przedsi%biorcy z tego nadgranicznego województwa, to pok!osie wcze#niej wprowadzanych ogranicze& w swobodnym przep!ywie towarów i w efekcie mniejszych obrotów polskich firm.
Wykres 2. Upad!o#ci przedsi%biorstw w 2008 roku w podziale na bran e
'ród!o: Raport grupy Euler Hermes dotycz%cy p ynno!ci finansowej firm w Polsce,
Warszawa 2009.
W#ród firm, które og!osi!y upad!o#$, podobnie jak we wcze#niejszych
latach, najwi%cej by!o spó!ek z ograniczon" odpowiedzialno#ci". Wzros!a
liczba upad!o#ci w budownictwie, z 53 w roku 2007 do 71 w 2008. Wynika to
g!ównie z faktu, i bran a budowlana ma zawsze najwi%ksze przetermino-
ZN nr 98
82
wania p!atno#ci, nawet w czasach prosperity. Ma na to wp!yw m.in. d!ugo#$
procesów inwestycyjnych8.
Rozpatruj"c sytuacj% w bran y budowlanej, w 2008 r. zanotowano
34% wzrost liczby upad!o#ci w stosunku do poprzedniego roku. Bran a budowlana ma zawsze najwi%ksze przeterminowania p!atno#ci, nawet w czasach prosperity. Wynika to m.in. z wielu szczebli procesu inwestycyjnego
i d!ugo#ci procesów inwestycyjnych9.
Kryzys gospodarczy i finansowy przyczyni! si% do gwa!townego i drastycznego wzrostu upad!o#ci korporacyjnych w 2008 roku. Globalna recesja,
która zaostrzy!a si% i rozprzestrzeni!a na wi%kszo#$ krajów i bran na pocz"tku 2009 roku, by!a najpowa niejszym spadkiem koniunktury od czasów
II wojny #wiatowej. Towarzyszy!y jej niezwykle gwa!towne pogorszenie sytuacji finansowej spó!ek oraz trudno#ci p!atnicze, a co za tym idzie tak e nag!y
wzrost liczby upad!o#ci10. W 2009 roku polskie s"dy og!osi!y upad!o#$ 673
przedsi%biorstw. W ca!ym roku liczba upad!o#ci w porównaniu do roku 2008
wzros!a o ponad po!ow%. Wzrost liczby upad!o#ci by! prawdopodobnie pochodn" trudno#ci rynkowych wyst%puj"cych w 2008 r. Najwi%ksi bankruci
2009 roku mieli !"cznie a trzykrotnie wi%kszy obrót ni analogiczna grupa
w roku 2008. Trzydzie#ci przedsi%biorstw, które upad!y, mia!o w ostatnim
udost%pnionym sprawozdaniu obrót powy ej 100 mln z!otych. Zmieni! si%
tak e ich profil na bardziej zró nicowany – w 2008 roku a pi%$ najwi%kszych bankructw mia!o miejsce w bran y spo ywczej. W 2009 roku grupa ta
by!a du o bardziej zró nicowana, znalaz!y si% w niej m.in. firmy z bran y
tworzyw sztucznych, wyrobów mi%snych, tkanin i odzie y, artyku!ów elektrycznych, gumowych, AGD.
Podobnie jak rok wcze#niej, w roku 2009 najbardziej zagro on" upad!o#ciami by!a bran a produkcyjna (32%), potem us!ugowa (19%), budownictwo (13%), sprzeda hurtowa (12%) i detaliczna (10%).
W 2009 roku najwi%cej og!oszonych upad!o#ci dotyczy!o firm zarejestrowanych na terenie województw: mazowieckiego (129), #l"skiego (93)
oraz dolno#l"skiego (71). Pierwszy raz spowolnieniem gospodarczym na
najwi%ksz" skal% zosta!o dotkni%te woj. dolno#l"skie. Z powodu silnie w nim
reprezentowanych bran : motoryzacyjnej, stalowej i transportowej. Firmy
mniejsze szybciej traci!y p!ynno#$ z powodu zatorów p!atniczych, spadku
zamówie& i trudno#ci z dost%pem do kredytów – dlatego w pierwszych miesi"cach wzrost upad!o#ci przebiega! g!ównie w regionach mniej uprzemys!owionych. Najwi%ksze, najsilniejsze firmy (g!ównie na )l"sku, w Wielkopolsce i na Mazowszu) radzi!y sobie troch% lepiej, ale i w#ród nich by!y takie,
które by!y zmuszone z!o y$ wniosek o upad!o#$.
8
Raport grupy Euler Hermes dotycz%cy p ynno!ci finansowej firm w Polsce. Analiza zmian, jakie zasz y w 2008 roku, Warszawa 2009
9
Raport grupy Euler Hermes dotycz%cy p ynno!ci finansowej firm w Polsce. Analiza zmian, jakie zasz y w 2008 roku., Warszawa 2009.
10
http://www.egospodarka.pl/48645,Wiecej-upadlosci-w-Polsce-w-2010r,1,39,1.html,
28.01.2013.
ZN nr 98
83
Zwi%kszy! si% udzia! w statystyce upad!o#ci spó!ek akcyjnych – z 30
w 2008 do ponad 60 w roku 2009. By!y to zazwyczaj przedsi%biorstwa o duej skali dzia!alno#ci. O tym, i k!opoty nie omija!y tak e najwi%kszych,
#wiadczy znaczny (przesz!o trzykrotny) wzrost upad!o#ci spó!ek gie!dowych.
Liczbowo ci"gle najwi%ksz" grup" pod wzgl%dem formy prawnej prowadzonej dzia!alno#ci w#ród upad!ych przedsi%biorstw by!y spó!ki z ograniczon"
odpowiedzialno#ci"11.
Warto zwróci$ uwag% na skal% upad!o#ci w analizowanym okresie, na
tle ogólnej liczny zarejestrowanych podmiotów gospodarczych w REGON.
Bior"c pod uwag% ogóln" liczb% zarejestrowanych podmiotów gospodarczych w analizowanym okresie oraz procentowy udzia! liczby og!aszanych upad!o#ci w poszczególnych latach, !atwo zauwa y$, e stanowi" one
zaledwie niewielki odsetek ogó!u funkcjonuj"cych jednostek gospodarczych.
Na 10.000 zarejestrowanych w REGON jednostek, upada!y #rednio
mniej ni 2 przedsi%biorstwa. Porównanie liczby upad!o#ci do nowo zarejestrowanych firm wskazuje, e ten stosunek jest równie bardzo niski. Najwi%kszy udzia! upad!o#ci do zarejestrowanych i nowo zarejestrowanych jednostek gospodarczych mia! miejsce w 2009 roku.
Nale y jednak doda$, e dane prezentowane przez G!ówny Urz"d
Statystyczny wyra aj" ogóln" liczb% zarejestrowanych przedsi%biorstw, przy
czym nie wszystkie z nich s" aktywne. Na przyk!ad w 2009 roku na ponad
3,7 mln zarejestrowanych podmiotów tylko 1,67 mln z nich by!o aktywne12.
Podobnie by!o w roku 2010, liczba upad!o#ci nadal ros!a przy czym
mala!a liczba przedsi%biorstw wyrejestrowanych z REGON.
W 2010 roku zdecydowana wi%kszo#$ upad!o#ci (67,95%) dotyczy!a
spó!ek z ograniczon" odpowiedzialno#ci". Do#$ istotnie zmala!a liczba upad!o#ci spó!ek akcyjnych (z 71 do 43 podmiotów), a tak e osób fizycznych
samodzielnie prowadz"cych pozarolnicz" dzia!alno#$ gospodarcz". Wzros!a
natomiast liczba upadaj"cych spó!ek jawnych oraz spó!dzielni. Bior"c pod
uwag% form% w!asno#ciow" upad!o#ci z 2010 r. nale y zauwa y$, i 61%
ogó!u upad!ych jednostek gospodarczych by!a w!asno#ci" krajowych osób
fizycznych oraz pozostawa!a we w!asno#ci prywatnej krajowej pozosta!ej.
W analizowanym okresie og!oszonych zosta!o 7 upad!o#ci spó!ek Skarbu
Pa&stwa. Zbankrutowa!y ponadto 53 przedsi%biorstwa b%d"ce w!asno#ci"
zagraniczn". Podobnie jak w 2009 roku, najwi%ksza liczba upad!o#ci zosta!a
og!oszona w województwie mazowieckim, a tak e #l"skim oraz dolno#l"skim.
11
Raport grupy Euler Hermes dotycz%cy upad o!ci firm w Polsce w 2009 roku, Warszawa,
2010.
12
J. *api&ski, Stan sektora ma ych i !rednich przedsi"biorstw w Polsce, [w:] Raport o stanie
sektora ma ych i !rednich przedsi"biorstw w Polsce, Pa&stwowa Agencja Rozwoju Przedsi%biorczo#ci, Warszawa 2011, s. 15.
ZN nr 98
84
Tabela 9. Skala upad!o#ci w stosunku do ogólnej liczby zarejestrowanych
podmiotów, podmiotów wyrejestrowanych oraz nowo zarejestrowanych w REGON w Polsce w latach 2007-2010
Wyszczególnienie
Liczba podmiotów zarejestrowanych
w REGON
Liczba og!oszonych upad!o#ci
% udzia! liczby og!oszonych upad!o#ci w liczbie zarejestrowanych podmiotów
Liczba podmiotów wyrejestrowanych
z REGON
Liczba podmiotów nowo zarejestrowanych w REGON
2007
2008
2009
2010
3 636 039
3 685 608
3 757 093
3 909 802
480
430
673
691
0,0132%
0,0117%
0,0179%
0,0177%
242 790
244 965
357 530
237 693
295 033
317 954
349 656
402 005
'ród!o: opracowanie w!asne na podstawie danych Banku Danych Lokalnych GUS, Euler Hermes.
W 2010 roku w#ród homogenicznych pod wzgl%dem rodzaju prowadzonej dzia!alno#ci gospodarczej upad!ych przedsi%biorstw znalaz!y si% w szczególno#ci podmioty z bran y budowlanej13. Upad!o równie du o firm prowadz"cych dzia!alno#$ produkcyjn" oraz zajmuj"cych si% sprzeda " hurtow".
Tendencje upad o"ci przedsi!biorstw w Irlandii w latach 2007-2010
Jak ju zosta!o wspomniane, gospodarka Irlandii do#wiadczy!a znacznego spadku PKB, bo ponad 20% od czwartego kwarta!u 2007 roku do trzeciego kwarta!u 2010 roku. Oznacza!o to wyj"tkowo niekorzystn" sytuacj%
przede wszystkim dla przedsi%biorców.
Wykres 3 pokazuje, jak przedstawia!a si% liczba upad!o#ci irlandzkich
przedsi%biorstw w tym czasie oraz dynamika tych zmian.
Wyszczególnienie
Og!oszone upad!o#ci ogó!em
Tempo zmian
2006
354
-
2007
363
3%
2008
773
113%
2009
1406
82%
2010
1525
8%
Wykres 3. Liczba oraz zmiany upad!o#ci przedsi%biorstw w Irlandii w latach 2007-2010
'ród!o: opracowanie w!asne na podstawie raportu Euler Hermes - Global Macroeconomic and
Insolvency Outlook Q3 2012.
13
P. Antonowicz, Procesy upad o!ciowe przedsi"biorstw w Polsce w latach 2009-2010.2-letni
raport z bada$, Warszawa-Gda&sk 2011, s. 17.
ZN nr 98
85
W roku 2007, w Irlandii upad!o najwi%cej przedsi%biorstw z bran y budowlanej. Spad!y ceny nieruchomo#ci, ale te zaostrzono warunki udzielania
kredytów. Kryzys bran y budowlanej utrzymywa! si% tak e w kolejnych
latach.
W 2008 roku liczba upad!o#ci podwoi!a si% w stosunku do poprzedniego roku. Dla porównania by! to wzrost o 305% w stosunku do wyniku
z 2004 roku. Znowu najgorsze wyniki zanotowa!a bran a budowlana.
Dane odnosz"ce si% do liczby przedsi%biorstw, które og!osi!y upad!o#$
w Irlandii w latach 2007-2010, wskazuj", e w 2009 roku dwa razy tyle
przedsi%biorstw og!osi!o upad!o#$ co rok wcze#niej. Podobnie, tylko
w pierwszym kwartale 2009 zanotowano 27-procentowy wzrost w stosunku
do IV kwarta!u 2008.
Pierwsza po!owa 2009 roku by!a najgorsza dla gospodarki irlandzkiej
od 15 lat, ale od czerwca 2009 roku trend wzrostowy nadal si% utrzymywa!.
Du y wp!yw mia! na to kontynuowany trend spadkowy PKB. Z kolei upadek
wielu przedsi%biorstw, w tym równie du ych firm, skutkowa! zwolnieniami
grupowymi. Bezrobocie w 2009 roku wzros!o o 8% w porównaniu do roku
2008. Sytuacja na rynku pracy zacz%!a si% poprawia$ dopiero w kolejnym
roku. Mia!a na to wp!yw mi%dzy innymi reemigracja obcokrajowców14, w tym
Polaków, g!ównie pracowników bran y budowlanej. Gwa!townemu wzrostowi
liczby upad!o#ci odnotowanych w 2009 towarzyszy! jednocze#nie spadek
liczby nowych rejestrowanych przedsi%biorstw15. Mi%dzy innymi ta zale no#$
zosta!a zaprezentowana w tabeli 10.
Tabela 10. Skala upad!o#ci w stosunku do ogólnej liczny zarejestrowanych,
wyrejestrowanych oraz nowo zarejestrowanych podmiotów
w Irlandii w latach 2007-2010
Wyszczególnienie
Liczba zarejestrowanych podmiotów*
Liczba og!oszonych upad!o#ci
% udzia! liczby og!oszonych upad!o#ci w
liczbie zarejestrowanych podmiotów
Liczba wyrejestrowanych podmiotów
Liczba nowo zarejestrowanych podmiotów
2007
180 891
363
2008
184 306
773
2009
185 044
1 406
2010
185 608
1 525
0,201%
0,419%
0,760%
0,822%
9 333
18 704
11 650
14 723
12 513
13 321
13 399
14 013
*dane nie uwzgl%dniaj" przedsi%biorstw w trakcie likwidacji.
'ród!o: opracowanie w!asne na podstawie danych CRO Ireland, Companies Registration Office
Annual Reports, http://www.cro.ie/en/downloads-corporate.aspx, 28.01.2013.
Liczba og!oszonych upad!o#ci w stosunku do liczby wszystkich zarejestrowanych podmiotów w adnym z analizowanych lat nie przekroczy!a 1%
wszystkich zarejestrowanych firm. W okresie 2007-2010, na 1000 zareje14
http://www.rabobank.com/content/images/Ireland-201105_tcm43-128348.pdf,16.11.2012.
D. Coates, D. Taite, Review of key insolvency trends in Ireland, 2004-2009 Publikacja firmy
FGS, 2010 http://www.rsmfarrellgrantsparks.ie/wp-content/uploads/2010/03/FGS-Report-onReview-of-Key-Insolvency-Trends-in-Ireland-2004.pdf, 16.11.2012.
15
ZN nr 98
86
strowanych upad!o #rednio 5 firm. Zale no#$ liczby og!oszonych upad!o#ci
w stosunku do liczby likwidacji by!a du o wy sza, poniewa w ci"gu tych
czterech lat #rednio na ka de 100 procesów likwidacyjnych przypada!o oko!o
10 procesów upad!o#ciowych.
W 2010 roku w Irlandii ponad 1500 firm og!osi!o upad!o#$. Najgorsza
sytuacja mia!a miejsce w sektorze budowlanym, poniewa upad!o a 427
firm, co stanowi!o 30% ca!ej liczby upad!o#ci w 2010 roku. Na drugim miejscu znalaz! si% sektor us!ug zwi"zanych z bran " nieruchomo#ci, #wiadczonych g!ównie przez architektów i geodetów. Upad!o 279 firm z tego sektora,
czyli 18% ogólnej liczby. Upad!o te 194 firm #wiadcz"cych us!ugi hotelarskie16. Straty odnotowa! te sektor handlu zagranicznego. Po ci% kim 2009
roku, wzros!y ceny czynszu wynajmowanych lokali us!ugowych, co tylko spot%gowa!o liczb% upad!o#ci w handlu w 2010 roku17. Pozosta!e sektory charakteryzowa!y si% podobnymi wska(nikami.
Porównanie tendencji upad o"ci przedsi!biorstw polskich i irlandzkich
w badanym okresie
)wiatowy kryzys gospodarczy odcisn"! pi%tno na gospodarkach europejskich w postaci spowolnienia gospodarczego, które w wi%kszym lub
mniejszym stopniu przyczyni!o si% do spadku tempa rozwoju poszczególnych krajów. Stopie& tego wp!ywu zale a! od sytuacji gospodarczej, w jakiej
znalaz!y si% te kraje w czasie, kiedy dosz!o do kryzysu, od tego jak szybko
zareagowa!y rz"dy tych pa&stw, sektor bankowy i jak szybko przedsi%biorcy
byli w stanie dostosowa$ si% do zmieniaj"cych si% warunków.
Irlandia do 2007 roku by!a uznawana za lidera w Europie pod wzgl%dem nowych inwestycji oraz szybkiego tempa rozwoju kraju. Niestety
w momencie wybuchu kryzysu szybko utraci!a t% pozycj%. Tylko dzi%ki natychmiastowej reakcji rz"du w postaci planów oszcz%dno#ciowych oraz dofinansowania banków uda!o si% unikn"$ prawdziwej katastrofy. Zad!u enie
gospodarstw domowych oraz p%kni%cie ba&ki na rynku nieruchomo#ci spowodowa!o wprowadzenie koniecznych restrykcji w postaci wzrostu bankowych stóp procentowych, a tym samym zaostrzy!y si% kryteria udzielania
kredytów. W konsekwencji liczba upad!o#ci przedsi%biorstw od 2007 wzrasta!a dwukrotnie z roku na rok. Sytuacja zacz%!a si% stabilizowa$ dopiero
pod koniec 2010 roku.
Dla porównania w Polsce dosz!o jedynie do spowolnienia gospodarczego. W momencie, kiedy rz"d Irlandii ustala! wprowadzenie kolejnych
oszcz%dno#ci, drastycznie wzrasta!o bezrobocie i spada! wska(nik PKB,
polski rz"d szczyci! si% dodatnim PKB (#rednie tempo wzrostu PKB w Polsce, w latach 2007-2010 wynios!o 4,3%). W zasadzie pierwsze oznaki spowolnienia gospodarczego, spowodowane w wi%kszo#ci ostro no#ci" pol16
Over 1,500 Irish companies were declared insolvent during 2010; Process of court examinership fell http://www.finfacts.ie/irishfinancenews/article_1021307.shtml, 16.11.2012.
17
http://www.rsmfarrellgrantsparks.ie/insolvency-statistics-and-analysis-for-three-monthsended-31st-march-2010/, 16.11.2012.
ZN nr 98
87
skich przedsi%biorców, przestojem we wprowadzaniu nowych inwestycji oraz
spadkiem nap!ywu inwestycji zagranicznych widoczne by!y dopiero w 2009
roku.
Nie ulega w"tpliwo#ci, e czynniki takie, jak rosn"ce koszty produkcji
(np. ceny surowców) oraz wahania kursów walut, dotyczy!y wszystkich
pa&stw. Z mikroekonomicznego punktu widzenia, niekorzystna w tym okresie koniunktura przyczyni!a si% do zwi%kszenia liczby upad!o#ci przedsi%biorstw, a tym samym spadku PKB w poszczególnych krajach.
W 2008 roku Globalny Wska(nik Upad!o#ci Euler Hermes na ca!ym
#wiecie gwa!townie wzrós! – a o 27%. Globalny Wska(nik Upad!o#ci Euler
Hermes odzwierciedla zmiany w liczbie upad!o#ci przedsi%biorstw poszczególnych krajów. Metodologia stworzenia tego wska(nika polega!a na wykorzystaniu dla ka dego kraju definicji przedsi%biorstwa, która jest mo liwie
najbli sza definicji u ytej w analizie upad!o#ci, na podstawie której obliczono
stop% upad!o#ci. Aby zniwelowa$ ró nice wynikaj"ce z odmiennego charakteru krajowych danych statystycznych i uwarunkowa&, zamiast liczb bezwzgl%dnych oparto si% na zmianie liczby upad!o#ci w czasie. Dla ka dego
kraju zosta! obliczony wska(nik upad!o#ci, gdzie za podstaw% przyj%to rok
2000 = 100. Na tej podstawie powsta! Globalny Wska(nik Upad!o#ci (Global
Insolvency Index), który stanowi sum% wa on" wska(ników krajowych.
Udzia! ka dego kraju we wska(niku odpowiada jego udzia!owi w !"cznym
PKB (wed!ug aktualnych kursów wymiany)18.
Tendencja wzrostowa w zakresie liczby upad!o#ci zacz%!a przyspiesza$ ju w 2007 roku (+4%), w którym wiele pa&stw odnotowa!o wi%cej bankructw przedsi%biorstw ni w latach ubieg!ych. Mia!o to miejsce m.in. w Irlandii (+3%). Spowolnienie #wiatowej gospodarki w pierwszej po!owie 2008
roku, (któremu towarzyszy!a eksplozja cen surowców), jak równie nag!e jej
za!amanie w drugiej po!owie roku, doprowadzi!o do gwa!townego pogorszenia sytuacji finansowej wielu firm oraz spowodowa!o gwa!towny wzrost liczby
niesp!aconych kredytów. Na skutek tego liczba firm, które zmuszone by!y
zaprzesta$ dzia!alno#ci z powodu niewyp!acalno#ci, gwa!townie si% zwi%kszy!a, g!ównie w ostatnim kwartale roku. Cho$ sytuacja kszta!towa!a si% podobnie w niemal wszystkich wi%kszych pa&stwach za wyj"tkiem Niemiec,
wida$ wyra(nie przesuni%cie kulminacyjnego punktu skali upad!o#ci pomi%dzy Irlandi" i Polsk". W naszym kraju punkt kulminacyjny upad!o#ci przedsi%biorstw osi"gni%to pó(niej – z rocznym przesuni%ciem, tj. w 2009 r. By!o
to wynikiem m.in. wi%kszej ró norodno#ci sektorowej przedsi%biorstw
w Polsce, a tak e zdecydowanie mniejszego efektu ba&ki spekulacyjnej na
rynku nieruchomo#ci w porównaniu do tego, co mia!o miejsce w Irlandii.
Bardzo s!aby pierwszy kwarta! 2009 roku w Polsce, w którym utrzymywa!a si% sytuacja z ko&ca 2008 roku, by! zapowiedzi" tego, e najgwa!towniejsza globalna recesja, jaka wybuch!a od czasów II wojny #wiatowej,
utrzyma si% przynajmniej do ko&ca 2009 roku, zmuszaj"c przedsi%biorstwa
18
Euler Hermes: &wiatowe gospodarki a kryzys, Informacja prasowa firmy Euler Hermes,
http://www.eulerhermes.pl/pl/dokumenty/1101_eh_glob_scenar.pdf (16.11.2012)
ZN nr 98
88
do zapocz"tkowania d!ugiego i bolesnego procesu przystosowywania si% do
nowych, o wiele trudniejszych warunków gospodarczych.
Wykres 4. Globalny wska(nik upad!o#ci na #wiecie oraz w Polsce i w Irlandii
'ród!o: opracowanie w!asne na podstawie danych firmy Euler Hermes.
Nale y zwróci$ uwag%, i w obu krajach najgorsza sytuacja mia!a
miejsce w budownictwie. Ju od 2008 roku obserwowano sta!" i wyra(n"
tendencj% wzrostow" ilo#ci toczonych post%powa& upad!o#ciowych. Bran a
budowlana jeszcze w poprzednich latach cieszy!a si% dobr" koniunktur",
sprzyjaj"c" rozwojowi firm i zmniejszaniu ryzyka operacyjnego. Sytuacja
uleg!a zmianie ze wzgl%dów rynkowych (tj. z powodu niskiego – w porównaniu do poda y – popytu na us!ugi budowlane, co skutkowa!o obni eniem ich
cen, a jednocze#nie nak!adanej przez przedsi%biorców mar y). W zwi"zku
z tym, e sektor ten charakteryzuje si% stosunkowo d!ugim cyklem realizacji,
to wraz z up!ywem czasu i obni eniem mar problemy firm zwi"zane z finansowaniem, p!ynno#ci" finansow" i wyd!u aj"cymi si% terminami p!atno#ci
utrwala!y si%, co sprzyja powstawaniu zatorów p!atniczych, typowych dla
bran y budowlanej, a jednocze#nie i ich niewyp!acalno#ci19.
W wielu krajach istnieje #cis!a wspó!zale no#$ pomi%dzy cyklem koniunkturalnym a liczb" upad!o#ci. Ogólnie rzecz bior"c, by liczba bankructw
utrzyma!a si% na sta!ym poziomie, PKB musi rosn"$ w tempie 2-3% rocznie.
Dane pokazuj", e liczba upad!o#ci jest bardzo mocno skorelowana z przy#pieszeniem lub zahamowaniem wzrostu PKB: spadek tempa wzrostu PKB
o 1 punkt procentowy oznacza wzrost liczby niewyp!acalnych przedsi%19
Prawo sprzyjaj%ce realizacji Polityki II szansy w Polsce. Rekomendacje zmian, red. B. Groele,
Ekspertyza sporz%dzona przez PARP, Warszawa 2011, s. 26.
ZN nr 98
89
biorstw o 5-10%. Euler Hermes zauwa a, e w rzeczywisto#ci spowolnieniu
tempa wzrostu odnotowanemu w 2008 roku, które znajdowa!o si% na poziomie znacznie poni ej warto#ci uznawanej powszechnie za konieczn" do
tego, by liczba upad!o#ci pozosta!a w miar% stabilna, towarzyszy!a do#$ powszechna zmiana trendu w tym zakresie: liczba upad!o#ci zacz%!a wzrasta$.
W d!ugim horyzoncie czasowym poszczególne kraje odnotowuj" bardzo
ró ne tempo wzrostu, co znajduje swoje odbicie tak e w rozbie nych d!ugoterminowych trendach w zakresie liczby upad!o#ci20. Potwierdzenie tej zale no#ci mogli#my zaobserwowa$ na przyk!adzie Polski i Irlandii w badanych latach.
Rok 2008 w przypadku Irlandii by! najgorszy pod wzgl%dem tempa
wzrostu liczby upad!o#ci przedsi%biorstw bior"c pod uwag% jako punkt odniesienia lata 2007-2010. Odnotowano ponad 100% wzrost w stosunku do
roku 2007. Podobnie by!o rok pó(niej, kiedy wzrost si%gn"! kolejnych 80%.
Równie w Polsce rok 2009 by! pod tym wzgl%dem rekordowy, liczba upad!ych przedsi%biorstw zwi%kszy!a si% o po!ow%. Mimo to ca!kowita liczba
upad!o#ci w Polsce by!a ni sza ni w Irlandii. Bior"c pod uwag% fakt, e liczba wszystkich zarejestrowanych przedsi%biorstw w Polsce w 2010 wynosi!a
prawie 4 mln, a w Irlandii wielokrotnie mniej, to skala upad!o#ci w Irlandii wydaje si% by$ ogromna.
Tabela 11. Zestawienie udzia!u procentowego liczby og!oszonych upad!o#ci
w stosunku do liczby zarejestrowanych, wyrejestrowanych oraz
nowo zarejestrowanych podmiotów gospodarczych w Polsce
oraz Irlandii w latach 2007-2010
POLSKA
% og!oszonych upad!o#ci w liczbie zarejestrowanych
podmiotów
% og!oszone upad!o#ci/liczba wyrejestrowanych podmiotów
% og!oszone upad!o#ci/liczba nowo zarejestrowanych
podmiotów
IRLANDIA
% og!oszonych upad!o#ci w liczbie zarejestrowanych
podmiotów
% og!oszone upad!o#ci / liczba wyrejestrowanych podmiotów
% og!oszone upad!o#ci / liczba nowo zarejestrowanych
podmiotów
2007
2008
2009
2010
0,01% 0,01%
0,02%
0,02%
0,20% 0,18%
0,19%
0,29%
0,16% 0,14%
0,19%
0,17%
2007
2009
2008
0,20% 0,42%
2010
0,76%
0,82%
3,89% 6,64% 11,24%
11,38%
1,94% 5,25% 10,55%
10,88%
'ród!o: opracowanie w!asnie na podstawie bazy danych: Banku Danych Lokalnych GUS, Euler
Hermes, CRO Ireland, Companies Registration Office Annual Reports.
Dane umieszczone w tabeli nr 11 pozwalaj" na porównanie, jak
kszta!towa! si% udzia! liczby upad!o#ci przedsi%biorstw w Polsce oraz
20
http://www.egospodarka.pl/43315,Upadlosci-na-swiecie-2009-r-rekordowy,1,39,1.html,
28.01.2013.
ZN nr 98
90
w Irlandii, w ogólnej liczbie zarejestrowanych przedsi%biorstw, a tak e
w liczbie wyrejestrowanych/zlikwidowanych oraz liczbie nowo zarejestrowanych przedsi%biorstw wybranych okresie.
Z tego porównania p!yn" nast%puj"ce wnioski. W Polsce na 10.000
zarejestrowanych firm upada!y #rednio mniej ni 2, dla porównania w Irlandii
– #rednio 5 firm na 1.000 zarejestrowanych. Najgorsze wyniki pod wzgl%dem
udzia!u liczby upad!o#ci w ogólnej liczbie zarejestrowanych firm odnotowano
w obu krajach w 2009 i 2010 roku. Mo na wysnu$ wniosek, i te dane potwierdzaj", e rok 2009 by! kulminacj" kryzysu w Irlandii oraz spowolnienia
gospodarczego Polsce. Z kolei dane z 2010 roku to wynik os!abienia gospodarki po problemach gospodarczych z poprzedniego roku.
Odnosz"c si% do trendów upad!o#ci w Polsce i Irlandii, a tak e odwo!uj"c si% do danych raportu Banku )wiatowego doing business mo na zauwa y$, e upad!o#$ przedsi%biorstw w Polsce wywo!uje cz%sto nieodwracalny efekt. Jest to wynikiem niedostatecznej wiedzy na temat post%powania
upad!o#ciowego oraz wci" wymagaj"cych przepisów prawa w Polsce. Co
prawda raport doing business z 2009 roku prezentuje Polsk% jako przyk!ad
kraju, który na prze!omie 2008/2007 roku przeprowadzi! jedn" z najwi%kszych reform prawnych dotycz"cych post%powania upad!o#ciowego, mowa
tu o zmianie Ustawy o licencji syndyka wprowadzaj"cej nowe wymagania
dla osób wykonuj"cych t% profesj%21. Niemniej jednak pod wzgl%dem szybko#ci przeprowadzania tego rodzaju post%powania (w tym równie kosztów
post%powania i mo liwo#ci odzyskania w!asno#ci przez wierzycieli) byli#my
na 87 miejscu, a Irlandia na 1022. Proces upad!o#ciowy trwa! w Polsce przeci%tnie 3 lata, tj. 6-krotnie d!u ej ni w Irlandii, natomiast koszty przeprowadzenia upad!o#ci poch!ania!y w Polsce ok. 20% warto#ci maj"tku firmy.
W Irlandii koszty upad!o#ci by!y o po!ow% ni sze ni w naszym kraju. Przeci%tna cz%#$ d!ugu, któr" udawa!o si% odzyska$ kredytodawcom w wyniku
prowadzonego post%powania upad!o#ciowego, wynosi!a w Polsce tylko
29%. To bardzo ma!o w porównaniu do Irlandii, gdzie z maj"tku upad!ej firmy udawa!o si% odzyska$ przeci%tnie 87% nale no#ci23.
W obu krajach by!o wi%cej nowo zarejestrowanych ni wyrejestrowanych/ zlikwidowanych firm. W sytuacji, kiedy w Irlandii mieli#my do czynienia
z wi%ksz" liczb" og!oszonych upad!o#ci, stosunek nowo zarejestrowanych
firm do ju istniej"cych jest niewiele wy szy ni w Polsce. W roku 2007 zosta!o zarejestrowanych wi%cej firm ni w Polsce. Warto zauwa y$, e regulacje prawne, odnosz"ce si% do rozpoczynania dzia!alno#ci gospodarczej
w Irlandii, s" du o prostsze ni w Polsce. Wed!ug aktualnych danych doing
21
Prawo sprzyjaj%ce realizacji Polityki II szansy w Polsce. Rekomendacje zmian, B. Groele
(red.), Ekspertyza sporz%dzona przez PARP, Warszawa, 2011, s. 127.
Comparing regulation for domestic firms in 183 economics, Doing Business, Annual Reports,
s. 120, http://www.doingbusiness.org/~/media/FPDKM/Doing%20Business/Documents/AnnualReports/English/DB12-FullReport.pdf, 16.11.2012.
23
Korzy!ci z prowadzenia w asnej firmy. Co hamuje przedsi"biorczo!' w Polsce? Forum Obywatelskiego Rozwoju, http://www.for.org.pl/pl/przedsiebiorczosc, 16.11.2012.
22
ZN nr 98
91
business24, w rankingu 183 krajów Irlandia znajduje si% na 10 miejscu pod
wzgl%dem !atwo#ci za!o enia nowej dzia!alno#ci. Dla porównania Polska jest
na 62 miejscu. Niew"tpliwie ten czynnik, wp!ywa na wyniki w liczbie nowo
rejestrowanych firm, niezale nie od aktualnej sytuacji ekonomiczno-gospodarczej.
Dynamika upad!o#ci wyst%puj"ca w Polsce w analizowanym okresie
nie by!a tak du a jak w Irlandii. Trend wzrostowy w liczbie upad!o#ci przedsi%biorstw odnotowano dopiero na pocz"tku 2009 roku. )wiadczy to o tym,
e gospodarka polska, zwalnia!a stopniowo i z pewnym opó(nieniem w porównaniu do irlandzkiej. Warto zauwa y$, e w Polsce od 2007 co roku
wzrasta!a liczba nowych firm. Dodatkowo w 2010 spad!a liczba likwidowanych przedsi%biorstw i dynamika upad!o#ci znacznie zmala!a. W 2010 roku
upad!o tylko o 7% wi%cej firm ni rok wcze#niej. Niew"tpliwie by!o to zwi"zane z !agodzeniem syndromów kryzysu w Europie. W 2010 roku Globalny
Wska(nik Upad!o#ci Euler Hermes spad! o 5%, po 64% wzro#cie w latach
2007-2009.
Bibliografia
Anam R., Bankructwa firm w Polsce w 2007,
http://www.egospodarka.pl/27875,Bankructwa-firm-w-Polsce2007,3,39,1.html
Antkiewicz S., Pronobis M., Gospodarka w warunkach kryzysu, CeDeWu.pl
Wydawnictwa Fachowe, Warszawa 2009.
Antonowicz P., Procesy upad o!ciowe przedsi"biorstw w Polsce w latach
2009-2010.2-letni raport z bada$, Warszawa-Gda&sk 2011.
Coates D., Taite D., Review of key insolvency trends in Ireland, 2004-2009
Publikacja firmy FGS, 2010 http://www.rsmfarrellgrantsparks.ie/wpcontent/uploads/2010/03/FGS-Report-on-Review-of-Key-InsolvencyTrends-in-Ireland-2004.pdf
Comparing regulation for domestic firms in 183 economics, Doing Business,
Annual Reports.
http://www.doingbusiness.org/~/media/FPDKM/Doing%20Business/
Documents/Annual-Reports/English/DB12-FullReport.pdf
Euler Hermes: &wiatowe gospodarki a kryzys, Informacja prasowa firmy
Euler Hermes.
Go!%biowski G., Raczkowski K., Poland, [w:] Organized Crime and the
Financial Crisis. Recent trends in the Baltic sea region, Institute
of Security & Development Policy, Sztokholm 2011.
Haladyj M., Maryl K., Informacja dotycz%ca rezultatów dzia a$ antykryzysowych podejmowanych w wybranych pa$stwach !wiata oraz ich wp ywu na dynamik" sektorów gospodarki i perspektywy wspó pracy
z Polsk%, Publikacja Ministerstwa Gospodarki, Warszawa 2010.
24
Comparing regulation for domestic firms in 183 economics, Doing Business, Annual Reports,
s. 6, http://www.doingbusiness.org/~/media/FPDKM/Doing%20Business/Documents/AnnualReports/English/DB12-FullReport.pdf, 16.11.2012.
ZN nr 98
92
http://ec.europa.eu/ireland/economy/irelands_economic_crisis/index_en.htm,
http://www.egospodarka.pl/43315,Upadlosci-na-swiecie-2009-rrekordowy,1,39,1.html
http://www.egospodarka.pl/48645,Wiecej-upadlosci-w-Polsce-w2010r,1,39,1.html
http://www.eulerhermes.pl/pl/dokumenty/1101_eh_glob_scenar.pdf,
http://www.rabobank.com/content/images/Ireland-201105_tcm43-128348.pdf
http://www.rsmfarrellgrantsparks.ie/insolvency-statistics-and-analysis-forthree-months-ended-31st-march-2010/.
Korzy!ci z prowadzenia w asnej firmy. Co hamuje przedsi"biorczo!' w Polsce? Forum Obywatelskiego Rozwoju,
http://www.for.org.pl/pl/przedsiebiorczosc.
*api&ski J., Stan sektora ma ych i !rednich przedsi"biorstw w Polsce, [w:]
Raport o stanie sektora ma ych i !rednich przedsi"biorstw w Polsce,
Pa&stwowa Agencja Rozwoju Przedsi%biorczo#ci, Warszawa 2011.
Over 1,500 Irish companies were declared insolvent during 2010; Process of
court examinership fell
http://www.finfacts.ie/irishfinancenews/article_1021307.shtml.
Prawo sprzyjaj%ce realizacji Polityki II szansy w Polsce. Rekomendacje
zmian, red. Groele B., Ekspertyza sporz"dzona przez PARP, Warszawa 2011.
Raport grupy Euler Hermes dotycz%cy p ynno!ci finansowej firm w Polsce.
Analiza zmian, jakie zasz y w 2008 roku, Warszawa 2009.
Raport grupy Euler Hermes dotycz%cy upad o!ci firm w Polsce w 2009 roku,
Warszawa 2010.
Wspó czesny kryzys gospodarczy, przyczyny – przebieg – skutki, praca
zbiorowa red. Bednarczuk J.L., Bukowski S., Misala J., CedeWu.pl,
Wydawnictwa Fachowe, Warszawa 2009.
ZN nr 98

Tendencje upadłości przedsiębiorstw w Polsce i Irlandii w latach

Transkrypt

Podobne dokumenty

sprzeda samochód osobowy Peugeot 307 z 2007 r

Zaproszenie na Galę Polskich Tenorów

Geomechaniczna klasyfikacja właściwości górotworu

Załącznik nr 1 Harmonogram warsztatów specjalistycznych

Arabski Krok dalej