Pobrano z http://magda.of.pl „CHŁOPI” WŁADYSŁAWA REYMONTA
Transkrypt
Pobrano z http://magda.of.pl „CHŁOPI” WŁADYSŁAWA REYMONTA
Pobrano z http://magda.of.pl „CHŁOPI” WŁADYSŁAWA REYMONTA Reymont zajął się tematem wsi i Ŝyciem chłopów. Dostrzegł on pewien moment dziejowy i chciał go ukazać w ksiąŜce. Przełom XIX i XX wieku to róŜne procesy zachodzące na wsi. Dawna struktura wsi przestaje się liczyć, odchodzi w przeszłość. Pojawiają się ludzie bardziej światli, rozwinięci narodowościowo, mający Ŝądania co do swego Ŝycia i oczekiwania od narodu. W swej tetralogii Reymont zwrócił uwagę na problemy wsi. Kompozycja utworu to cztery pory roku. Okres od końca września do końca sierpnia (10 miesięcy). Ukazana jest pełnia zadań gospodarskich stanowiących Ŝycie ludzi wsi, róŜne formy obrzędowości ludowej i religijnej. Utwór pokazuje zaleŜności Ŝycia człowieka od rytmu natury, nierozerwalny związek przyrody i jej wymogów z ludzkim Ŝyciem. Ta kompozycja kształtuje rozległość ujęcia tematu. Jest syntezą, kaŜde 10 miesięcy tej wsi lub innej będą podobne. Święta, prace gospodarskie, obrzędy będą się powtarzały, zgodnie z rytmem przyrody. Reymont stworzył syntezę Ŝycia ludzi wsi. Narrator jest tu specyficzny. Narrator podstawiony. Nie naleŜy on do świata przedstawionego w utworze, nie bierze udziału w akcji, ale mamy o nim pewną wiedzę. Człowiek znający wieś i zaangaŜowany w jej sprawy. Pragnie jak najlepiej wyrazić myśli i uczucia bohaterów. Ma wgląd w odczucia i emocje. Opisuje wydarzenia od wewnątrz. Zmienia on czasem siłę i natęŜenie zainteresowania np. w sądzie narrator bardzo się emocjonuje, wchodzi w tę atmosferę, czasem z wnikliwością przygląda się jednostce np Antek w kościele (z punktu widzenia tej postaci). Narrator moŜe teŜ dystansować się od wydarzeń. Nie wyraŜając uczuć i emocji. Język narratora to stylizacja gwarowa. Język Reymonta jest jego własnym, indywidualnym tworem, nie odpowiada Ŝadnej z istniejących gwar choć najczęściej korzysta z zasobów gwary łowickiej, gdyŜ z tych stron pochodzi. Takie postępowanie miało na celu nie umieszczanie w konkretnym miejscu akcji. Pod względem językowym nie jest to dzieło jednolite. W dialogach autor maksymalnie zbliŜa się do gwary, dbając o komunikatywność. W wypowiedziach narratora mniej jest elementów gwarowych, w partiach opisowych narrator często rezygnuje z gwary na rzecz piękna polszczyzny. Akcja utworu teŜ jest nietypowa bo nie rozwija losów jednostki, ale prezentuje ogólny zarys Ŝycia społeczności Lipieckiej. Mamy do czynienia z bohaterem zbiorowym mimo, Ŝe kilka postaci wysuwa się na pierwszy plan. Brak jednak bohatera głównego. Brak centralnego wątku, istnieje zestaw wątków głównych. Tom 1 (Jesień) - Maciej Boryna, Antek, Kuba Tom 2 (Zima) - Hanka, miłość Antka i Jagny Tom 3 (Wiosna) - Hanka, Antek, chory Boryna Tom 4 (lato) - Antek, Jagna, Hanka Poprzez swoją typowość wątki te są charakterystyczne dla zbiorowości wiejskiej. Z nimi wiąŜą się główne problemy poruszone przez autora: spór pokoleniowy o ziemię, problematyka rodziny wiejskiej-spoistość, solidarność, problem autorytetu gospodarza, przewodzenie wśród zbiorowości wiejskiej. Wątki wpisane w określony czas historyczny spór o las, walka z kolonistami, budowa szkoły rosyjskiej. Są bohaterowie którym autor poświęca mniej miejsca, ale wątki, które oni rozpoczynają dobudowują informacje dotyczące panoramy Ŝycia wsi (ksiądz, AmbroŜy, młynarz, Dominikowa, Jagustynka, Roch). Nie są to postacie epizodyczne, dopełniają społeczność wiejską. Pobrano z http://magda.of.pl Splatanie się róŜnych treściowo wątków słuŜy przedstawieniu tego co typowe dla gromady wiejskiej. O bohaterze zbiorowym świadczy to, Ŝe wiele wątków rozpoczętych w utworze nie kończy się w jego obrębie. Powieść bez początku i końca (co się stanie z Jagną, sprawa Antka). Akcja otwarta, wiele wątków urywa się bez zakończenia. „Chłopi” to synteza polskiej wsi, ludzi, ich problemów, przeŜyć: 1. uogólnianie - wątki indywidualne słuŜą za przykład typowości 2. wielowarstwowość wątków i ich jednakowa waŜność 3. otwarta akcja 4. konstrukcja utworu rozpięta między czterema porami roku 5. Język, gwara. Świadomie nie jest to gwara jednego regionu. Zbiorowość wiejska jest bohaterem zbiorowym. Często pokazywana jest ona jako bohater odrębny (wymarsz na las, wygnanie Jagny). Autor sugeruje to poprzez dialogi - głos opinii publicznej. Nie wiadomo co kto powiedział. Wiele osób o podobnej opinii. Zbiorowość zespala się w jedność gdy dotyczy to wszystkich (las). Zbiorowość to suma istnień indywidualnych, róŜnie scharakteryzowanych. Brak postaci wiodącej. CHARAKTERYSTYKA POSTACI Maciej Boryna Dwukrotny wdowiec. 58 lat ma. NajmoŜniejszy pan we wsi. Dobrze prowadził gospodarstwo, znał się na tym. Potrafił to robić. Cieszył się szacunkiem i powaŜaniem. Miał autorytet, który zdobył jako dobry gospodarz. Przychodzono do niego po rady. Bardziej niŜ do rodziny przywiązany był do swej ziemi. Z Jagną oŜenił się bo w domu brakowało kobiety i gospodyni. Znał realia i umiał to wykorzystać. Nie był altruistą twierdził, Ŝe przeznaczenie i czyny świadczą o tym czy się jest bogatym czy biednym. Potrzebował gospodyni, ale Jagna nie spełniła jego oczekiwań. Do czasu jej zdrady bardzo ją kochał i hołubił, a nawet dbał by się nie przemęczała. Potem stosunki do niej zmieniły się radykalnie. Nie kochał jej, lekcewaŜył i zaganiał do pracy. Po kłótni z Antkiem stwarzał pozory, Ŝe syn jest mu obojętny. NiepodwaŜalna pozycja we wsi. WaŜniejsze decyzje konsultowane były z nim mimo, Ŝe nie miał urzędu. Wierzono, Ŝe to co on sugeruje będzie dobre dla wsi. W kontaktach z niektórymi był nieprzyjemny, ale bywał teŜ kochający. Dumny, nieugięty, twardy, odwaŜny, uparty. Charakteryzowała go ambicja i godność. Znał swą pozycję we wsi. NiezaleŜny majątkowo. Autor zaprezentował go jako chłopa bogatego posiadającego nie przeciętne cechy. Jego stateczność, honor o który dba i powaga sprawiają, Ŝe czuje się przed nim respekt. Patriarcha rodu. W sposób bezwzględny i jednoznaczny podejmuje decyzje dotyczące rodziny i wsi. RozpręŜenie we wsi gdy go zabrakło. Kocha ziemię i pracę i z tej przyczyny nie chce się pozbawić autorytetu, pozycji pierwszego we wsi. Antek jest zaleŜny od ojca mimo wieku i rodziny własnej. Antek Boryna Pracował u ojca w gospodarstwie. Ambitny, dumny, chce posiadać ziemię. UwaŜa, Ŝe za cięŜko pracuje u ojca, który powinien odpisać mu część majątku. Ojciec nie robi tego. Antek okazuje mu nienawiść. Pogłębia się ona gdy Maciek pobiera się z Jagną i jej przypisuje część majątku. Antek takŜe kocha Jagnę. Pałając do niej szaloną miłością przestaje interesować się rodziną. Po romansie z macochą został odrzucony przez mieszkańców wsi. Podczas walki o las Antek chciał zabić ojca wykorzystując sytuację, ale gdy Ŝycie Macieja było zagroŜone to rzucił mu się na ratunek, odrodziła się w nim miłość synowska. Czuje do ojca szacunek i respekt. Kierują nim emocje. PrzeŜywa metamorfozę w trakcie utworu. Zabójstwo borowego odciska piętno na dalszym jego Ŝyciu i postępowaniu. Przebywając w więzieniu traktuje Hankę jak obcą. Po powrocie z odosobnienia zmienia się. ZwycięŜa w nim rozsądek. Pobrano z http://magda.of.pl Podziwia pracę Hanki. Dostrzegł, Ŝe ona nigdy go nie opuściła. Podczas wypędzenia Jagny solidaryzuje się z gromadą. Jest konfliktowy i wybuchowy. Dumę i ambicje odziedziczył po ojcu. Ze zbuntowanego człowieka stał się dobrym gospodarzem. Stosunek jego do Jagny to nie miłość, ale namiętność bo zafascynowany jest jej urodą. Gdy zrozumiał, Ŝe przez nią wplątuje się w coraz gorsze kłopoty porzuca ją. W związku tym brakowało więzi emocjonalnej, związku dusz. Nienawidził jej za to iŜ nie mógł się od niej uwolnić. Po powrocie z więzienia staje się bardziej rozumnym człowiekiem. Reprezentuje nowe pokolenie. Hanka Wywodziła się z biednej rodziny. Będąc Ŝoną Boryny wynosiła się wyŜej niŜ inne kobiety. Początkowo nieśmiała i uległa męŜowi. Na nieszczęście reagowała płaczem. Nie potrafiła walczyć o swoje prawa i racje. Cierpiała milcząc. Brakowało jej miłości męŜa. Oczekiwała uznania, ale Antek lekcewaŜył ją. Mimo to zawsze go kochała i była mu wierna. Nie wierzyła w jego romans. Dumna ze swej pozycji we wsi. Jej bierność zmienia bieda, której doznała po wypędzeniu od Macieja. Zaczęła dbać o swoje sprawy. Ulegał metamorfozie. Stała się zaradną, samodzielna i nieustępliwa. Dla dobra dzieci gotowa wyrzec się godności. Zorientowała się, Ŝe na miłość Antka nie ma co liczyć. Odezwały się w niej instynkty macierzyńskie. Jej duma i hardość wszystkich dziwiła. Te cechy czyniły ją w oczach Macieja godną zaufania. Upewniwszy się o zdradzie męŜa wiedziała, Ŝe sama musi walczyć o siebie i dzieci. Po bitwie o las przeniosła się z dziećmi do Macieja. Chciała wykorzystać moŜliwość by przejąć gospodarstwo. Świadczy to o jej zaradności i przebiegłości. Wierząca. Prosi Boga o siłę do działania. Dumna. Nie chciała by ludzie plotkowali o niej. Pomagała innym. Nienawidziła Jagny. Widziała w niej przyczynę całego zła jakie ją spotkało. Kłóciły się. Potrafiła jednak stanąć w jej obronie i zrozumieć ją. Umiała przebaczyć. Chciała zdobyć męŜa pracowitością i zaradnością skoro nie mogła urodą. Nienagannie zajmowała się gospodarstwem. Boryna powierzył jej pieniądze i gospodarstwo. Typ kobiety, która przez nędze i cierpienie dochodzi do ideału. Wie co to bieda i nie zapomina o biednych. Wspaniałomyślna dla innych, nie tak wyniosła jak kiedyś. Czuje swą siłę i przewagę nad Antkiem. Silna psychicznie, potrafiła przeŜyć wszystkie upodlenia. Jagna Pochodziła z bogatej rodziny. DuŜo się o niej plotkowało, wypędzono ją. Jej wraŜliwość była odmienna od wraŜliwości przeciętnej dziewczyny. Efekt wychowania przez matkę. Rozpieszczona, wyrosła na delikatną osobę, stworzoną do wyŜszych celów, nie do prac gospodarskich. Nie musiała pracować. Nie rozumiała istoty Ŝycia na wsi. Była podobna do matki. Doskonale się ubierała i miała świadomość, Ŝe jest najpiękniejsza we wsi. Budziła tym zazdrość innych kobiet. Miała inną mentalność bo nie dbała o majątek i ziemię. Nigdy nie odczuwała biedy. Praca nie była dla niej waŜną wartością. Nie martwiła się o przyszłość, Ŝyła teraźniejszością poddając się losowi. Nie zajmowała się gospodarstwem Boryny. Nie martwiła się tym co robi./ Wartością dla niej była jej niezaleŜność. Kieruje się uczuciami i emocjami. Brak, typowego dla Hanki, wyrachowania, chłodnej kalkulacji. Często zdawała się na instynkt. Potrafiła duŜo marzyć i myśleć o romantycznej miłości. Miłość dawała jej siłę do Ŝycia. Była sensem jej Ŝycia. WciąŜ tęskni za czymś czego szuka sama nie wiedząc dokładnie czego. Nie wystarcza jej to co ma. Ceni wolność i niezaleŜność. Chciała Ŝyć pełnią Ŝycia. Nie chciała mieć Ŝadnych obowiązków. WraŜliwa i współczująca, ale nie kaŜdy to dostrzegał. Nie była uległa, pokorną i posłuszną Ŝoną. Nie chciała być przez nikogo ograniczana. Nie rozumiała, dlaczego ludzie tak na nią nastają. Utalentowana plastycznie, lubiła zabawę. Nastawiona na branie od Ŝycia. Postać tragiczna, jej psychika nie nastawiona była do Ŝycia w wiejskiej gromadzie. Nieszczęśliwa. Typ młodej rozwichrzonej, wyrywający się z pęt Pobrano z http://magda.of.pl osobowości. Antek był dla niej ideałem, ale potem ujrzała w nim przeciętnego człowieka. Nie wiązała ich prawdziwa miłość. Antek dawał jej oparcie. Był wymyślonym przez nią romantycznym kochankiem. Nie okazał się tak ciekawy. Nie dawał jej miłości jakiej pragnęła. W Jasiu pociągała ją jego mądrość. Zafascynowana jego delikatnością i inteligencją. Związek dusz bez podtekstu erotycznego. Potrzebowała obiektu uwielbienia gdy Antek był w więzieniu. Ksiądz proboszcz Nie był zawsze dobrym kapłanem. Wśród ludzi cieszył się autorytetem bo głosił słowo BoŜe. Miał ogromny wpływ na ludzi i ich postępowanie. Wielu jednak uwaŜało, Ŝe ksiądz reprezentuje interesy bogatych. ZamoŜny. Nie odmawia sobie przyjemności Ŝycia doczesnego. Niekiedy własne problemy stawia ponad problemy wsi. Materialista, chciwy. Pozycja we wsi czyni go człowiekiem uprzywilejowanym. Wójt Jeden z najwaŜniejszych ludzi we wsi. Gdy przyłapano jego z Jagną gdy brakowało w kasie pieniędzy, ludzie obwinili ją, a nie jego. Rozpustnik nie szanujący Ŝony i rodziny. Wykorzystywał stanowisko dla własnych celów. Trzymał z dziedzicem nie martwiąc się o prawa mieszkańców. Butny, zarozumiały, ma się za lepszego. Podkreślał swój autorytet mówiąc „Ja, wójt wam to mówi”. Kreuje się na męŜa opatrznościowego gromady. Pewny siebie i tego, Ŝe nikt nie moŜe mu zaszkodzić. Czuł się bezkarny, lekcewaŜył ludzi, obyczajowość, moralność. Kowal MąŜ Magdy corki Maćka. Chciwy i pozbawiony skrupułów. WiąŜe się z ludźmi mogącymi przynieść mu korzyść. MałŜeństwo z Magdą to dla niego szansa na zdobycie większego majątku. ZaleŜy mu na spadku. Chciał po kryjomu wykraść pieniądze Boryny tak, by nikt nie dowiedział się o jego chciwości. Nie dba o rodzinę. Człowiek przebiegły wykorzystujący ludzi (Antka). Wścibski, chciał być do wszystkiego dopuszczony. Chce być zawsze tym, który wygrywa. Butny i porywczy, nie ma szacunku dla Macieja. Podjudzał ludzi przeciwko Antkowi. Po śmierci Boryny szukał pieniędzy. Złośliwy i zdecydowany intrygant. Ludzi boją się go i czują respekt bo jest w stanie zaszkodzić najlepszym i najwaŜniejszym gospodarzom. Z racji posiadania majątku naleŜy do pierwszych gospodarstw, które podejmują decyzję ogółu. Szymek Podporządkowany matce, bał się jej. Dominikowa dbała o Jagnę przez co z bratem musieli wykonywać kobiece prace. Upokarzające. Zbuntował się przeciw takiemu traktowaniu gdy poznał Nastkę. Matka jest przeciwna ślubowi. Nastka nie ma wiana. Dominikowa straciła by parobka. Po kłótni z matką zostaje wygnany z domu. Kupuje ziemię od dziedzica (niewielki skrawek nie urodzaju). Buduje dom. Jego upór i samozaparcie sprawiły, Ŝe inni pomagali mu wyraŜając swe uznanie dla jego pracy. Dumny i nie prosił nikogo o pomoc. Metamorfoza: Z popychadła podporządkowanego matce pod wpływem uczucia zmienia się w dobrego gospodarza. Jagustynka Starsza i biedna kobieta. Zapisała dzieciom ziemię i poszła na „wygnanie”. Mieszkała u róŜnych ludzi, zaciągała się do pracy. Wszyscy obawiali się jej ciętego języka. Wiedziała o wszystkim co działo się we wsi. Nie miała szacunku do nikogo i niczego, a było to wynikiem krzywdy jakiej doznała od dzieci pracując bardzo cięŜko przez wiele lat. Dumna i pracowita. Pobrano z http://magda.of.pl Wiejska typowa plotkująca baba. Jedyna radość jej Ŝycia. Na koniec chce godzić się z dziećmi mimo, Ŝe jest to dla niej upokarzające. Dwulicowa. Czuje się skrzywdzona przez los, samotna. Stąd bierze się jej złośliwość i oschłość. Nienawidzi całego świata, bogatych i biednych. Zawsze przyznawała racjęt emu z kim rozmawiała. Przebiegła,cieszyła się gdy innym przydarzało się nieszczęście. ZŁOśONOŚĆ CHARAKTERÓW POSTACI By dostrzec złoŜoność charakterów postaci, autor prezentuje je w róŜnym świetle. Mieszkańcy wsi są schierachizowani. Kryterium podziału jest majątek, ziemia, pieniądze, inwentarz Hierarchii posiadania. Stan zamoŜności równowaŜny jest z powaŜaniem, wiąŜe się to z umiejętnością gospodarowania. Elita wiejska to bogacze: Boryna, młynarz wójt, kowal. Zajmują oni pierwsze miejsce w kościele, karczmie. Do nich naleŜy troska o losy całej gromady. Wzór postępowania. Decyzje ich są niepodwaŜlne i nieodwracalne. Klasa średnio zamoŜna: Dominikowa, Kłębowie, Paczesiowa, Blcerkowie. W trudnych momętach muszą wysprzedawać inwentarz. Biedota to komornicy, bezrolni, parobkowie, nie posiadający dachu nad głową. śyją w skrajnej nędzy. Komornicy szczycili się wolnością, ale słuŜba nie traktowana była jak ludzie wolni. Źródłem autorytetu był stan zamoŜności. Dawało to wstęp do elity. W kościele bogaci zajmują pierwsze miejsce, a biedota musi stać. Na wesele Boryny zaproszono tylko bogaczy. Boryna źle traktował parobków, mało płacił, bił (Witek). Taką hierarchię tłumaczono wolą Boga. Opisywanuy przez Reymonta moment to rozdrabnianie się gospodarstw związane to z przeludnieniem wsi co prowadziło do jej uboŜenia. MIŁOŚĆ DO ZIEMI Posiadanie ziemi zapewnia autorytet, wstęp do wiejskiej elity, niezaleŜność i samodzielność, gwarancję dostatku, poczucie godności, automatycznie sprawia, Ŝe posiadający ziemię zasługuje na szacunek i posłuch. Opis śmierci Boryny jest patetyczny i ukazuje miłość do ziemi. Ludzie manifestują swój szacunek dla przyrody. Miłość do ziemi wiąŜe się z miłością do pracy, która jest szanowana i czyni człowieka szczęśliwym. Wiedzą, Ŝe ziemia jest ich Ŝywicielką. Ziemia i prace rolne sprawiają, Ŝe „Chłopów” moŜna nazwać encyklopedią zajęć rolnych. Prezentowane są one dość dokładnie. Bez ziemi nie mogli by Ŝyć. Jest tą wartością, która wzbogaca ich emocjonalnie. Traktują ziemię jak partnera, a czasem jak przeciwnika. Mówią do niej. Ziemia ma charakter upersonifikowany. Jest kimś, a nie czymś. Ziemia nie jest tłem dla wydarzeń. Jest Ŝywiołem dającym o sobie znać. Przyroda nadaje tempo ludzkiego Ŝycia, ma wpływ na Ŝycie osobiste. Gdy tempo robót słabnie ludzie mają więcej czasu dla siebie. „Chłopi” to takŜe powieść o pracy, poddanej rytmowi przyrody i uwarunkowanej porzez nią. Praca jest jednak zawsze mozolnym trudem, czynnością pełną dostojeństwa i godności. Chłopi czują swój bezpośredni związek z ziemią. Są częścią natury i Ŝyją z nią w zgodzie. Praca na roli wpływa na kształt rodziny i stosunków w niej. KaŜdy członek rodziny miał ściśle wyznaczone obowiązki, którym musiał podołać. Pozycja w gospodarstwie była jednoznaczna z pozycją w rodzinie. Gdy kogoś brakuje część pracy zostaje nie wykonana. MęŜczyźni zajmowali się pracą na polu, kobiety zajmowały się domem i wychowywały dzieci, ale często pracowały w niektórych zajęciach na polu. Natura narzuca styl Ŝycia. ZaleŜność człowieka od natury wpłynęła na uniwersalność powieści. Nagroda Nobla w 1924 roku. Pobrano z http://magda.of.pl FOLKLOR W UTWORZE Folklor to twórczość danego środowiska charakteryzująca kulturę. Obejmuje on muzykę, plastykę, podania i baśnie, pieśni itp. Folklor ludowy to folklor ludzi wsi. Wesele Odbywały się na zimę i jesień - brak prac gospodarskich. Najpierw przysyłano zaufanego do panny by wiedzieć czy zalotnik jest mile widziany. Potem przysyłano swatów z wódką. Im lepszy swat tym lepsza pozycja pana młodego. Jeśli oświadczyny są przyjęte to panna młoda musi wypić kieliszek. Potem idą do karczmy (zmówiny) gdzie ustalany jest posag dla panny młodej i ewentualne zapisy dla panny młodej od pana młodego. Do domu panny młodej kobiety znoszą jadło by jej matka się nie wykosztowała. Matka panny młodej błogosławi obrazem młodych. Do kościoła idzie się w kolejności: młoda z druŜbami i druchnami, młody, rodzina młodych i reszta wsi. Kolejność dowolna w drodze do domu weselnego. Panna młoda musi zatańczyć z kaŜdym męŜczyzną na weselu jeden taniec. Pierwszy i ostatni rezerwuje dla pana młodego. W drugi dzień wesela są oczepiny. Boryna jako najbogatszy we wsi musiał mieć bogate i huczne wesele. WaŜna jest kolejność potraw i partnerów tanecznnych dla panny młodej. WaŜne przyśpiewki. BoŜe Narodzenie Przerwa od prac gospodarskich. Nastrój pośpiechu, gotowania, zamętu. Chleb, mąka do klusek. Ozdoby świąteczne. Placki z miodem i serem. Jedliną przystrajają kościół. W Wigilię kościelny roznosi opłatek. We wschodnim rogu domu stawia się snop siana. Siano jest teŜ pod obrusem. W Wigilię cały dzień post. Po pierwszej gwiazdce łamią się opłatkiem. Kolejność potraw: Barszcz czerwony, śledzie, kluski z makiem, racuchy. Dla Jagustynki dodatkowe nakrycie przy stole. Piją kawę i słuchają opowieści o Jezusie. Gospodyni i parobcy łamią sięopłatkiem ze zwierzętami. O północy pastorałka. Jesień - prace Pod koniec września zbierano kartofle. Robiły to kobiety i dzieci. Orano ziemię lub robiono zasiew. Praca męŜczyzn. Od tych robót zaleŜało Ŝycie w zimie. Gdy słyszeli bicie dzwonu na Anioł Pański przerywali pracę i modlili się. Po pracy pod wieczór zaganiano zwierzęta do zagród. Dojono krowy i rozpalano ognisko w kominku. Nad ranem dojono krowy i ruszano w pole. W niedzielę wyprowadzali zwierzęta na popas i szli do kościoła. Potem jedli obiad i gromadzili się w karczmie. Wybierali się na jarmark by uzupełnić zasoby. Gdy zaczynał padać deszcz rozpoczęto zbierać kapustę. Wieczorami opowiadali o swojej pracy. W Zaduszki szli rano do kościoła na Nieszpory. Składali księdzu i organiście ofiarę by ci modlili się za dusze zmarłych. Niektórzy kładli na grobach chleb. Był to dzień udręki, a święto na wpół religijne. Zima - prace Mniej pracy. Niektórzy musieli pracować w karczmie lub tartaku. Byli to głównie biedni. Proste prace jak karmienie zwierząt, młócono zboŜe itp. Mimo cięŜkich warunków chodzono po susz do lasu by ogrzać chałupy. Częściej przebywano w karczmie. Zbierano się w chałupach by prząść wełnę, był to pretekst do spotkań, rozmów, plotek, zabaw. Zadawano zagadki, opowiadano historię, zabawa w niedźwiedzia, wycinano róŜne wycinanki. Wykonywano prace w związku ze świętami. Pod koniec zimy robiono ostatnie porządki. Obowiązywało to całą zbiorowość. Kształtowało to poglądy i moralność wiejskiej gromady. Zwyczaje te kultywowane były ze względu na szacunek tradycji i nawyk. Zwyczaje Pobrano z http://magda.of.pl odgrywają waŜną rolę, stanowią całość z poszczególnymi ludźmi. Podporządkowanie to pokazane jest w czasie samosądu, niebezpieczna psychika, Jagna wystąpiła przeciw ich zwyczajom i tradycjom. „CHŁOPI” JAKO EPOPEJA WSI Powieść ta jest panoramą Ŝycia ludzi wsi: obrzędy, prace, utwór o Ŝyciu wsi. Syntezę zapewnia: 1. znajomość środowiska 2. umiejętność syntetycznego ujęcia problemów wsi 3. obiektywizm pisania prezencji zagadnień 4. realizm 5. trójwymiarowa obserwacja - jednoczesność scen - ich symultaniczność 6. dzieło sztuki i dokument Ŝycia wsi Epopeja to gatunek literacki, długi, często pisany wierszem. Pokazuje poetyczne losy bohaterów na tle wydarzeń historycznych lub losy narodu w przełomowym momencie dziejowym. „Chłopi” - zmiana patriarchalizmu na system, gdzie kaŜdy mógł tworzyć swe dobro. Świadomość społeczno narodowa. Kryzys gospodarki indywidualnej, z duŜych gospodarstw rozdrabniały się małe gospodarstwa. Kiedyś patriarcha miał duŜo ziemi. Dzieci i wnuki pracowały u ojca. Teraz młode pokolenie chce mieć własną ziemię. Młodzi mają większą wiedzę Patriarchalny system rodziny ustępuje miejsca nowemu systemowi gdzie młodzi, ale dorośli ludzie mają własną ziemię. Mają świadomość swych praw obywatelskich i przywilejów. Stare pokolenie przyzwyczajone jest do bierności wobec władz. Młodzi się buntują i wiedzą, Ŝe mają do tego prawo. W epopei występuje bohater zbiorowy. Natura: 1. stwarza nastrój (Jaś i Jagusia pod drzewem - intymność) natura wyznacza rytm Ŝycia kaŜdego wieśniaka. Wszechobecna w ich Ŝyciu bo nakłada na nich konkretne obowiązki. Ich działania warunkowane są przez naturę. 2. urasta do rangi odrębnego bohatera. Przeciwnik i sojusznik ludzi. Opis impresjonistyczny, gra światła i barwy, opis plastyczny, nastrój dynamiczny, zmieniający się. Cechy opisu w epopei: 1. opis rozbudowany, zwłaszcza część porównawcza porównań. 2. Personifikacja natury. 3. opis dynamiczny Patos przeplatany z komizmem np.: 1. chłopi ruszają na las, nastrój powaŜny i uroczysty 2. przegnanie kolonistów 3. wypowiedzi Rocha 4. opis niektórych prac polowych ich waŜność dla ludzi wsi. Patos ma słuŜyć monumentalności bohaterów bądź niektórych ich działań. Humor jest przeciwwagą patosu: 1. komiczne postacie - Jagustynka - AmbroŜy 2. komiczne sceny - rozprawa sądowa o ojcostwo Boryny względem dziecka dziewki 3. komiczne dialogi - rozprawa na temat chorego męŜczyzny, urwana macica Pobrano z http://magda.of.pl UŜyte techniki to: 1. realizm (opis prac polowych) 2. impresjonizm malarskość dobór kolorów perspektywiczne spojrzenie 3. symbolizm Śmierć Boryny na polu. Z ziemią związane było jego Ŝycie i ziemią związana jest jego śmierć. 4. naturalizm podporządkowanie Ŝycia przyrodzie i jej rytmowi ekspozycja roli jaką pełni popęd półciowy drastyczne sceny: Kuba obcina nogę