Artykuł na temat asertywności

Zbigniew Kosiorek
nauczyciel zawodu
Zespól Szkól
Samochodowych
i Licealnych nr 2
ul. Jana Pawła II 69
Warszawa
ASERTYWNOŚĆ
Codziennie w domu, w pracy, w szkole na ulicy spotykamy innych ludzi,
swoich bliskich, znajomych, obcych. Kiedy sięgniemy pamięcią do ostatnich
dni, uświadomimy sobie, że znajdowaliśmy się w bardzo różnych sytuacjach.
Myśleliśmy, robiliśmy, czuliśmy w dla siebie odpowiedni sposób. Nie zawsze
zdajemy sobie sprawę z faktu, że nasze działania są często odruchowe, czasem
impulsywne, rzadko przemyślane.
Zdarza się, że często jesteśmy niezadowoleni z własnych zachowań,
z tego co zrobiliśmy. Analizujemy własne czyny i nierzadko żałujemy, że nie
postąpiliśmy inaczej. Często czujemy się źle, cierpimy, nie wiedząc jak
zareagować, jak zachować się w różnych sytuacjach naszego życia. Często
brakuje nam pewnych umiejętności, mimo że mamy wiele doświadczeń.
Taką niezwykle cenną umiejętnością jest asertywność.
Umiejętność bycia asertywnym – to sztuka otwartego wyrażania swoich myśli,
uczuć, przekonań, bez lekceważenia uczuć i poglądów innych ludzi...
Asertywność umożliwia w wielu sytuacjach obronę własnych praw, granic,
realizowanie własnych celów i zamierzeń, bez łamania praw i naruszania granic
innych ludzi. w sytuacjach konfliktowych asertywne zachowanie daje szansę
rozwiązywania konfliktu bez rezygnowania z własnej godności i uznawanych
przez nas wartości.
Asertywność to także skuteczne odmawianie, proszenie, wyrażanie własnych
opinii . Nie jest to nasza wrodzona umiejętność, lecz każdy może ją ćwiczyć,
może się nauczyć asertywnego zachowania. w pewnych sytuacjach
zdecydowanie łatwiej jest być asertywnym niż w innych. Zdarza się, że wobec
niektórych osób, w niektórych okolicznościach odczuwamy ogromną trudność
w zastosowaniu umiejętności asertywnych. Mamy problem z wykorzystaniem
własnych możliwości i zasobów. To naturalne. Asertywność jest, mimo
wszelkich trudności, ogromnie cenną umiejętnością, gdyż w pełni pozwala
wyrażać siebie w kontakcie z innymi osobami, być sobą w różnych sytuacjach
naszego życia.
W tym artykule chciałbym się skupić na dwóch umiejętnościach, czyli na:
asertywnym odmawianiu
asertywnym reagowaniu na krytykę i pochwałę
ASERTYWNE ODMAWIANIE
Asertwna odmowa to stwierdzenie:
czytelne
bezpośrednie
uczciwe
stanowcze.
Nie ma w niej miejsca na kłamstwa, usprawiedliwienia czy atak. Odmawiając,
pamiętamy, że każdy z nas ma prawo bycia sobą. Oznacza to, że możemy
dysponować swoim czasem, energią, osobą zgodnie z własnym interesem, o ile
czynimy to, nie naruszając praw innych osób. Celem asertywnej odmowy jest
zadbanie o siebie. Chodzi o to, by działać zgodnie z własnymi priorytetami.
Podobnie jak mamy prawo do bycia asertywnym, mamy też w tej kwestii wolny
wybór. Jeśli nie decydujemy się na asertywną odmowę, z własnych powodów,
realizujemy w ten sposób
niepodważalne prawo do tego, by nie być
asertywnym.
W tym momencie należałoby się zastanowić jak wygląda schemat asertywnej
odmowy. Podaję je poniżej.
ETAPY ASERTYWNE ODMOWY
Etap pierwszy: powiedz nie (bo to jest odmowa)
Etap drugi: poinformuj jasno o tym, jak zamierzasz postąpić, odwołując się do
siebie, do swoich osobistych preferencji (wolę, chcę, wybieram, jest dla mnie
ważne) lub postanowień (mam zamiar, postanowiłem, zdecydowałem).
Etap trzeci: podaj krótkie wyjaśnienie, dzięki któremu rozmówca może lepiej
zrozumieć twoje postępowanie.
Etap czwarty: możesz dodać komentarz podtrzymujący relację.
Przykłady asertywnej odmowy:
Nie, nie mogę dziś przyjść do ciebie, ponieważ wyjeżdżam poza miasto.
Nie, nie zostanę dziś po lekcjach, gdyż mam do załatwienia ważną
sprawę rodzinną.
Nie, nie napiszę tego sprawozdania na jutro, ponieważ dziś nie będę
miał czasu, ale za to chętnie zrobię to na poniedziałek.
Asertywna odmowa nie zawiera pretensji ani usprawiedliwień. Zwykle osoby
mające kłopoty z odmawianiem czują się nie w porządku – stąd przepraszanie,
usprawiedliwianie lub próba udowodnienia, ze to rozmówca nie jest w porządku
skoro zgłasza prośbę, której trzeba odmówić – stąd pretensje.
Za pomocą asertywnej odmowy informujemy o tym, co lubimy, czego nie, jak
chcemy być traktowani przez innych, jakie relacje interpersonalne nas
satysfakcjonują. Jeżeli chcemy mieć dobre stosunki z otoczeniem, musimy
udostępnić mu wiedzę na nasz temat i umieć postawić nasze warunki.
Każdy ma prawo do zachowań asertywnych, ale ma też prawo do zachowań
nieasertywnych. Istotne jest to, aby potrafił świadomie dokonywać wyboru
i decydował się na dany model postępowania nie dlatego, że jest do tego
zmuszony, poddany presji otoczenia i bezradny z powodu własnej
nieumiejętności obrony przed otoczeniem, ale gdyż wie, czego chce i co jest dla
niego najlepsze.
REAGOWANIE NA KRYTYKĘ i POCHWAŁY
Nasze reakcje w odpowiedzi na krytykę można umieścić na skali
Nadmierne usprawiedliwianie się .......................................................... atak
Gdzieś w środku jest miejsce na asertywną reakcję. Teoretycy asertywności
zachęcają, aby na krytykę czy pochwałę spojrzeć nie jak na obiektywną ocenę,
ale jak na subiektywna opinię, jedną z wielu możliwych. w asertywnej reakcji na
ocenę nie ma miejsca na walkę, spór, podważanie czyjejś opinii na nasz temat,
jest natomiast miejsce na wyrażanie opinii.
Przykładowe odpowiedzi na krytykę lub pochwałę
W przypadku zgody z usłyszaną opinią o sobie:
Myślę o sobie podobnie
Mam takie samo zdanie na ten temat
Ja też tak myślę
W przypadku braku zgody:
Myślę o sobie inaczej
Mam inne zdanie na ten temat
Ja tak nie uważam
Aby usystematyzować wiadomości na temat zachowań asertywnych posłużę się
poniższym zestawieniem:
PODSTAWOWE WIADOMOŚCI o ASERTYWNOŚCI
Dlaczego zachowujemy się agresywnie?
boimy się, że nie dostaniemy tego, co
chcemy
nie wierzymy w samych siebie
wcześniej okazywało się to skuteczne
chcemy zwrócić na siebie uwagę
chcemy zademonstrować swoją
władzę
chcemy wyładować złość (będącą
często wynikiem nierealnych
oczekiwań)
chcemy manipulować innymi
Dlaczego zachowujemy się ulegle?
boimy się utraty aprobaty ze strony
innych
boimy się reakcji innych
uważamy, że jest to właściwe,
grzeczne zachowanie
chcemy uniknąć konfliktów
chcemy manipulować innymi
Dlaczego zachowujemy się asertywnie?
jesteśmy zadowoleni z siebie
i z innych
mamy szacunek dla siebie i innych
pomaga nam to w osiągnięciu celów
i realizacji naszych potrzeb
dzięki temu mniej ranimy innych
dzięki temu rośnie wiara w siebie
daje to poczucie kontroli nad
własnym życiem
jesteśmy uczciwi w stosunku do
innych
Co ryzykujemy?
konflikty w stosunkach z innymi
ludźmi (czują się zagrożeni)
utratę szacunku dla samego siebie
utratę szacunku dla innych
będziemy nie lubiani
poważny stres
dojdzie do przemocy
rezultaty przeciwne do zamierzonych
Co ryzykujemy?
utratę poczucia własnej wartości
poczucie krzywdy, złość, frustrację
zachęcanie innych do dominacji
wybuch agresji spowodowany
kumulacją uczuć
Co ryzykujemy?
będziemy nie lubiani za to, że
wyrażamy swoje odczucia
etykietę człowieka idącego przez
życie przebojem
zmiany w naszych relacjach z innymi
TWOJE ASERTYWNE PRAWA
JAKO CZŁOWIEK MASZ PRAWO
sam ustalać swoje cele i samodzielnie podejmować decyzje
być traktowanym z szacunkiem
posiadać i wyrażać własne opinie i odczucia
odpowiadać nie na prośby
prosić o różne rzeczy
popełniać błędy
zachowywać się asertywnie
NIE zachowywać się asertywnie
zmieniać zdanie
zastanawiać się
być sobą
dbać o siebie
być dla siebie autorytetem
mieć prawo do wszystkich uczuć
przeciwstawiać się nieuprawnionej krytyce
KIEDY UŻYWAĆ UMIEJĘTNOŚCI ASERTYWNYCH?
Jeśli chcesz zachowywać się w sposób asertywny zastanów się najpierw nad:
1. SYTUACJĄ
Czy ta sytuacja ci nie odpowiada lub czy grozi naruszeniem twoich
praw?
2. MIEJSCEM
Najlepiej jest stosować asertywność w kontaktach prywatnych. Jednakże
jeśli twoje prawa zostały zagrożone w obecności ludzi, na których ci
zależy, nie wahaj się publicznie użyć umiejętności asertywnych.
3. CZASEM
Najlepiej jest stosować asertywność tuż po pojawieniu się problemu.
Jednak należy wziąć pod uwagę swój stan emocjonalny, a także
zastanowić się nad tym, czy rozmówca nie jest pod wpływem stresu.
Pamiętaj o tym, że rozważanie problemu i dojście do odpowiedniego
rozwiązania lub kompromisu wymaga czasu.
4. RELACJAMI ŁĄCZĄCYMI CIĘ z ROZMÓWCĄ
W jakiej relacji jesteś z rozmówcą? Do sprzedawcy w sklepie może
wystarczy zwykłe nie, ale z przyjacielem jest już inaczej. Czasami
mądrzej jest nie być asertywnym w stosunku do ludzi, którzy mają nad
tobą władzę, jak np. rodzice czy dyrektor szkoły. Zresztą wiele zależy od
konkretnej sytuacji.
Czy wykorzystasz wiedzę o asertywności?
Czy będziesz potrafił być asertywnym, wtedy kiedy będzie to dla ciebie
korzystne? Odpowiedzi znajdziesz w codziennym życiu, kiedy świadomie
pokierujesz własnymi czynami.
POWODZENIA