4. Zadania z biblioteki pomysłów Nowa Era

VI. HYDROSFERA
Znajomość faktów
307. Uzupełnij opis wykresu, wstawiając w miejscu kropek odpowiednie litery: A – lodowce i wieczne
śniegi, B – wody podziemne, C – wody wszechoceanu, D – inne.
1 p.
308. Uzupełnij opis wykresu, wstawiając w miejscu kropek odpowiednie litery: A – wody podziemne,
B – lodowce i wieczne śniegi, C – inne.
1 p.
309.P Wykreśl ze zdań zbędne określenia, tak aby zdania były prawdziwe.
2 p.
A. Zamarzając, woda zmniejsza / zwiększa objętość o 9% / 15%, dlatego lód jest nieco
lżejszy / cięższy od wody.
B. Pod powierzchnią znajduje się 1/7 / 6/7 masy góry lodowej, a nad powierzchnią pozostaje
1/7 / 6/7.
C. W atmosferze woda występuje w dwóch / trzech stanach skupienia.
D. Średnie zasolenie oceanów wynosi 15‰ / 35‰. Zasolenie Morza Bałtyckiego jest znacznie
mniejsze / większe.
310. Uporządkuj wymienione zbiorniki wodne według rosnącego zasolenia.
Morze Bałtyckie, Morze Czerwone, Morze Martwe, Morze Śródziemne
1 p.
1
………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………..
311. Uporządkuj wymienione wybrzeża według rosnącej wysokości pływów.
1 p.
Kanał La Manche, Zatoka Fundy, Zatoka Gdańska
………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………..
312.W Zakreśl poprawne zakończenie zdania: Sejsze są powodowane przez
a) podmorskie trzęsienia Ziemi.
b) przesuwanie się ośrodka barycznego.
c) siły przyciągania Księżyca i Słońca.
1 p.
313.W Oznacz na mapie odpowiednimi literami wymienione prądy morskie. Podkreśl nazwy prądów
chłodnych.
2 p.
Prądy morskie: A. Benguelski, B. Brazylijski, C. Kuro-siwo, D. Peruwiański,
E. Zachodnioaustralijski
314. Podaj nazwę rzeki najbliższej Twojemu miejscu zamieszkania, dorzecza i zlewiska.
1 p.
Rzeka ……………………………………………….; dorzecze ……………………………;
zlewisko …………………………………………………..
315.PW Oznacz na mapie odpowiednimi literami wymienione rzeki, jeziora i kanały.
Rzeki: A – Amazonka, B – Darling, C – Dunaj, D – Huang He, E – Jangcy, F – Jenisej,
G – Kongo, H – Missisipi, I – Nil, J – Wołga
Jeziora: K – Aralskie, L – Bajkał, M – Czad, N – Eyre, O – Górne, P – Ładoga, R – Morze
Kaspijskie, S – Onega, T – Wener, U – Wiktorii
Kanały: W – Panamski, Z – Sueski
3 p.
2
316.PW Uzupełnij tabelę, wpisując nazwy jezior (wybrane spośród podanych) oraz ich typ genetyczny.
2 p.
Bajkał, Dąbie, Śniardwy, Jeziora Plitwickie, Morze Kaspijskie
Cecha jeziora
Nazwa jeziora
Typ genetyczny
jeziora
Powstało w dnie rowu tektonicznego
Jest pozostałością po dawnym morzu
Wypełnia zapadliska lub leje krasowe
Położone na obszarze akumulacji rzecznej
Powstało w zagłębieniu moreny dennej
317.W Podkreśl wszystkie nazwy obszarów, na których występują gejzery.
Irlandia, Islandia, Kamczatka, Karpaty, Nowa Zelandia, Park Narodowy Yellowstone,
Półwysep Skandynawski
1 p.
318. Wymień nazwy dwóch obecnie istniejących lądolodów. Podkreśl nazwę tego, który ma większą
miąższość.
1 p.
……………………………………………………………………………………………..…
…………………………………………………………………………………………….….
Znajomość terminów geograficznych
319.PW W tabeli podano definicje pewnych terminów. Uzupełnij tabelę, wpisując te terminy.
Definicja
2 p.
Termin
Wodna powłoka kuli ziemskiej
Naturalny i skoncentrowany wypływ wody podziemnej na
powierzchnię Ziemi pod wpływem siły ciężkości lub ciśnienia
hydrostatycznego
Czasowe wyłączenie wody z obiegu (pozostawanie wody na
pewien czas w tym samym miejscu)
3
Zwężona część morza lub oceanu, rozdzielająca stałe lądy lub
wyspy
Linia lub strefa rozdzielająca zlewiska lub dorzecza
Obszar, z którego wody zbierają rzeka główna i jej dopływy
320.PW Wyjaśnij znaczenie podanych terminów.
2 p.
a) transpiracja …………………………………………………………………….…………
……………………………………………………………………………………………..
b) sublimacja ………………………………………………………………………..………
……………………………………………………………………………………………..
c) infiltracja ………………………………………………………………………..………..
……………………………………………………………………………………………..
d) spływ powierzchniowy ……………………………………………………...……………
……………………………………………………………………………………………..
321. Uzupełnij tabelę, wpisując typy mórz lub nazwy oraz charakterystyczną cechę każdego z tych
typów. Na mapie Europy podpisz trzy morza wymienione w tabeli.
3 p.
Nazwa morza
Typ morza
Cecha
Morze Bałtyckie
Morze Północne
zamknięte
4
322. Uporządkuj rodzaje wód podziemnych w kolejności od najpłycej do najgłębiej zalegających.
1 p.
A. wody głębinowe, B. wody gruntowe, C. wody wgłębne, D. wody zaskórne
………… …………
…………
…………
323.P Wpisz w tabeli rodzaje wód mineralnych zawierających wymienione składniki.
Związki chemiczne rozpuszczone
w wodzie
1 p.
Rodzaj wody mineralnej
Chlorek sodu
Siarczany sodu i wapnia
Wodorowęglany sodu i wapnia
324.W Zakreśl poprawne zakończenie zdania: Charakterystyczne cechy lodowca fieldowego to
a) kilka pól firnowych i jeden jęzor lodowcowy
b) liczne pola firnowe oraz jęzory lodowcowe połączone na przedpolu gór
c) jedno pole firnowe (czasza) i wiele jęzorów lodowcowych
d) jedno pole firnowe i brak jęzorów lodowcowych
1 p.
Znajomość zależności
325. Wymień trzy czynniki wpływające na tempo zarastania jezior.
1. ..………………………………………………………………………………………...…
2. …………..…………………...……………………………………………………………
3. …………………………………………………………………………………………….
1 p.
326. Wymień trzy czynniki wpływające na prędkość dryfu gór lodowych.
1. ..………………………………………………………………………………………...…
2. …………..…………………...……………………………………………………………
3. …………………………………………………………………………………………….
1 p.
327. W kominie i szczelinach gejzeru woda wrze w temperaturze znacznie przekraczającej 100 oC, a
na obszarach okołobiegunowych morska woda zamarza w temperaturze – 2 oC. Wyjaśnij
przyczyny tych zjawisk.
2 p.
……………………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………………….
Dostrzeganie i formułowanie prawidłowości
328. Sformułuj prawidłowość dotyczącą zależności zasolenia wód morskich od ilości opadów i
intensywności parowania.
1 p.
……………………………………………………………………………………………...…
…………………………………...……………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………...…
5
329. Pod każdym rysunkiem wpisz, do jakiego rodzaju należy źródło (wstępujące/zstępujące) i podaj
nazwę siły powodującej wypływ wody na powierzchnię.
2 p.
…………………….. ……………………
…………………….. ……………………
Odczytywanie, interpretacja i przetwarzanie informacji
330.PW Na schemacie przedstawiono krążenie wody w przyrodzie. Przy niektórych strzałkach
umieszczono liczby. W miejscu kropek przy tych liczbach wpisz nazwy procesów wybrane
spośród podanych.
2 p.
Procesy: infiltracja, opad, parowanie, resublimacja, spływ podziemny, spływ powierzchniowy,
sublimacja, topnienie, transpiracja
1. …………………………………………
2. …………………………………………
3. …………………………………………
4. …………………………………….
5. …………………………………….
6. …………………………………….
331. Narysuj na mapie działy wodne rozdzielające zlewiska oceanów Arktycznego, Atlantyckiego i
Spokojnego, następnie wyznacz i zakreskuj dorzecze Mackenzie. Uzupełnij legendę.
2 p.
6
332. Wykres przedstawia przepływ wody w Nilu koło Asuanu (przed budową tamy). Wyjaśnij
przyczyny widocznego na wykresie rocznego rozkładu przepływów i podaj nazwę takiego ustroju
rzeki.
2 p.
7
………….
…………………………………………………………………………………….
………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………..
333. Korzystając z informacji o przepływie wody w Wiśle pod Tczewem, wykonaj wykres i wyjaśnij
przyczyny największych przepływów.
3 p.
………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………..
Budowanie prostych modeli
334. W Uzupełnij rysunek, tak aby przedstawiał model wzajemnego ustawienia Ziemi, Słońca i
Księżyca podczas przypływu syzygijnego. Zaznacz miejsca, w których występuje przypływ.
2 p.
8
335. Na schematycznym rysunku poniżej zaznacz i opisz warstwy nieprzepuszczalne i przepuszczalne,
tak aby powstał schemat niecki artezyjskiej. Opisz literami oznaczone strzałkami miejsca, w
których można wykopać studnię artezyjską (litera A) i subartezyjską (litera B).
2 p.
336.W Przedstaw na schematycznych rysunkach charakterystyczne cechy linii brzegowej jezior o
podanej genezie.
2 p.
Jezioro cyrkowe
Jezioro rynnowe
Jezioro morenowe
337. Przedstaw na schematycznych rysunkach przekrój wieloletniej zmarzliny: A zimą, B. latem. W
odpowiednim miejscu zaznacz (np. szrafurą) warstwę czynną. Wykonaj legendę.
2 p.
A
B
Legenda
Uogólnianie treści geograficznych
338. Wykonaj polecenia, korzystając z mapy wód powierzchniowych Afryki i własnej wiedzy.
9
A. Napisz, w której strefie klimatycznej Nil przyjmuje dopływy, a w której nie ma dopływów.
1 p.
……………………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………………….
B. Nanieś na mapie granice dorzecza Nilu.
2 p.
C. Wyjaśnij, dlaczego Nil niesie więcej wody przed Jeziorem Nasera niż u ujścia rzeki do Morza
Śródziemnego.
1 p.
……………………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………………….
D. Podaj cechę klimatu powodującą brak rzek stałych w północnej części Afryki.
1 p.
……………………………………………………………………………………………….
339. Na podstawie opisu poszczególnych rodzajów jezior określ kryterium tego podziału.
1 p.
Jeziora oligotroficzne: ubogie w substancje pokarmowe, dobrze natleniona i przejrzysta woda
Jeziora eutroficzne: wody bogate w substancje pokarmowe i tlen
Jeziora dystroficzne: wody ubogie w substancje pokarmowe i tlen, silnie zakwaszone
10
Kryterium podziału: …………………………………………………………………………
Znajomość teorii
340. Wyjaśnij, dlaczego zmienia się liczba oceanów na Ziemi.
1 p.
……………………………………………………………………………………………...…
…………………………………...……………………………………………………………
Zastosowanie wiedzy w życiu codziennym
341.W Oblicz, ile soli zostaje po odparowaniu 1 kg wody z Morza Martwego (zasolenie średnio
270‰). Zapisz obliczenia.
Obliczenia
1 p.
Wynik ………… kg
342. Wymień dwie korzyści wybudowania studni artezyjskiej lub subartezyjskiej.
1. …………………………………………………………………………………………….
2. …………………………………………………………………………………………….
1 p.
343. W tabeli podano skład mineralny (w mg na 1 litr) czterech rodzajów wody znajdującej się w
sprzedaży, potocznie nazywanych wodą mineralną. Oceń, czy ta potoczna nazwa jest słuszna i
uzasadnij ocenę.
2 p.
Składniki mineralne
(w mg na 1 litr)
Wapń Ca2+
Magnez Mg
Sód Na
2+
+
Woda A
Woda B
47,4
88
128,26
152,30
20,7
19
21,26
24,81
19,2
30
10,00
15,42
6
2,50
3,61
233,6
380
518,70
524,75
40,5
3
4,3
17
Potas K+
Wodorowęglany HCO3–
Siarczany SO42+
Chlorki Cl
–
Fluorki F–
Woda C
Woda D
51,34
poniżej 5
0,4
Inne (żelazo, lit)
17,73
0,18
3,62
H2SiO3
29,15
HBO2
0,22
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
Wyjaśnianie przyczyn, przebiegu i skutków zjawisk i procesów
11
344. Uzupełnij tabelę dotyczącą czynników wpływających na temperaturę powierzchniowych wód
morskich.
2 p.
Czynnik
Przykład wpływu
Przykład obszaru
Ilość pochłanianej energii
słonecznej
Północno-wschodni
Atlantyk
Wypływanie na
powierzchnię zimnych wód
głębinowych
345. Wymień trzy przyczyny tsunami.
1. .............................................................................................................................................
2. .............................................................................................................................................
3. …………………………………………………………………………………………….
2 p.
346. Wymień trzy czynniki, od których zależy stopień zasolenia powierzchniowych wód morskich.
2 p.
1. .............................................................................................................................................
2. .............................................................................................................................................
3. …………………………………………………………………………………………….
347. Na równiku granica wiecznego śniegu biegnie na wysokości około 4400 m n.p.m., na
zwrotnikach – 6 000 m n.p.m.. Wyjaśnij, czym jest spowodowana ta różnica.
1 p.
……………………………………………………………………………………………..
…………………………………...………………………………………………………...
……………………………………………………………………………………………..
…………………………………...………………………………………………………...
348. Wyjaśnij, dlaczego wody Morza Bałtyckiego są bardziej narażone na zanieczyszczenie niż np.
wody Morza Północnego.
1 p.
…………………………………………………………………………………………….....
…………………………………...…………………………………………………………..
349.P Do każdej podanej działalności człowieka dopisz przykład jej wpływu na hydrosferę.
2 p.
a) wycinanie lasów………………………………………………….………………………..
b) gospodarka komunalna ………………………………………………………...…………
c) regulacja rzek ………………………………………………………………..……………
d) nawadnianie pól uprawnych ...……………………………………………………………
e) osuszanie bagien i torfowisk ……………………………………………………………...
f) transport wodny ……………………………………………….…………………………..
Dostrzeganie problemów i proponowanie rozwiązań w skali lokalnej
350. Zaproponuj dwa sposoby zmniejszenia zużycia wody w Twoim gospodarstwie domowym i
napisz, jaką trudność może napotkać realizacja każdej z tych propozycji.
2 p.
Sposób
Trudność
12
351. Wymień dwie trudności w zagospodarowywaniu terenów podmokłych.
2 p.
………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………..
Dostrzeganie problemów i proponowanie rozwiązań w skali globalnej
352. Uzupełnij tabelę, wpisując w każdą pustą komórkę przykład zagrożenia dla oceanów
spowodowanego wymienionymi rodzajami działalności człowieka (według wzoru).
Rodzaj działalności
Terroryzm ekologiczny
3 p.
Przykład zagrożenia
Wypuszczenie ropy naftowej do wody w celu
zniszczenia wybrzeża i wód na terytorium wroga
Gospodarka komunalna
Górnictwo
Rolnictwo
Rybołówstwo
Transport
Turystyka
353. Wpisz w tabeli po dwa przykłady gospodarczych korzyści i strat spowodowanych regulacją rzek.
Uwzględnij wpływ regulacji na zasoby wody oraz na jej jakość.
2 p.
Korzyści
Straty
Dostrzeganie i rozwiązywanie problemów w różnych skalach czasowych
354. Korzystając z obrazów satelitarnych Jeziora Aralskiego z lat 1989 i 2003, wykonaj polecenia.
13
A. Uzasadnij, dlaczego jezioro i okolice uznano za obszar klęski ekologicznej (uwzględnij szanse
gospodarczego wykorzystania tego obszaru). Podaj dwa argumenty.
1 p.
………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………..
B. Wysychanie jeziora jest spowodowane nadmiernym pobieraniem wody z zasilających je rzek.
Wody wykorzystuje się do nawadniania pól. Wyjaśnij, w jaki sposób ten fakt wpływa na
zahamowanie procesu wysychania jeziora.
2 p.
………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………..
14