Microsoft Word Viewer - Polityka kulturalna

1
Polityka kulturalna-konspekt
•
•
•
•
•
•
•
Podstawowe pojęcia. Polityka, /gr./ politike, polis /miasto-państwo/ techne, to: 1/ sztuka
rządzenia państwem /związkami, strukturami, instytucjami/, społecznością; 2/ sfera
działalności społecznej związanej z dążeniem do zdobycia i wykonywania władzy,
wewnątrz państwa i w stosunkach międzypaństwowych; 3/ Mchiawelli, „Książe”cyniczne zasady, metody zdobycia i utrzymania władzy; 4/ HobbesT. – podobnie jak
Machiawelli, dodaje; nie prawda lecz wola tworzy prawo; 5/ Weber M. - dążenie do
udziału we władzy, względnie do zdobycia wpływu na podział władzy, czy to pomiędzy
dwoma państwami, czy też w obrębie jednego państwa; 6/ Trentowski B. – jest tym co
determinuje całe życie, odnosi się do całej działalności człowieka,-sztuka skutecznego
działania w sferze społecznej.
A. W. Jabłoński, pięć tendencji w sposobie definiowania polityki: 1/działalność instytucji
państwowych [orientacja formalno-prawna]; 2/ wzajemny stosunek władzy, wpływu i
konfliktów istniejących w różnych płaszczyznach życia społecznego [orientacja
behawioralna]; 3/ funkcja w systemie społecznym zapewniająca jego rozwój poprzez:
rozwiązywanie konfliktów, autorytarne decyzje dotyczące rozdziału dóbr, artykulację
interesów ich agregacje i selekcje, socjalizację polityczną, komunikację polityczną
[orientacja funkcjonalna] ; 4/ proces podejmowania decyzji w ramach systemu
sprawowania władzy, gry o władzę pomiędzy podmiotami [orientacja racjonalna]; 5/
rozwiązywanie problemów społecznych (deficyt dóbr, deprywacja społeczna), [orientacja
postbehawioralna].
W politologii amerykańskiej , dwa znaczenia: 1/ stanowienie /podejmowanie/ decyzji
przez jednostkę, bądź grupę, które dotyczą wyboru celów i metod ich osiągania w ramach
ściśle określonych uprawnień określonego decydenta; sfera praktycznej działalności,
podejmowana przez różne podmioty; 2/ proces zachodzący w systemie społecznym (a nie
tylko w systemie politycznym, bądź państwie), polegający na selekcjonowaniu i
porządkowaniu podstawowych celów tego systemu, według kryteriów ich ważności i
możliwości realizacji, w aspekcie czasu i alokacji zasobów społecznych; to sfera
stanowienia i realizacji decyzji ekonomicznych, politycznych, socjalnych i kulturowych
obszarów systemu ogólnospołecznego.
Wyróżnia się: 1/ ze względu na zasięg przestrzenny politykę wewnętrzną i zagraniczną a
także międzynarodową np. pomiędzy podmiotami ponad narodowymi; 2/ ze względu na
kryteria dziedzin życia społecznego, politykę gospodarczą, socjalną, kulturalną.
Zespół zadań występujący w ramach wymienionych polityk: 1/ stanowienie struktur
organizacyjnych i instytucji; 2/ stanowienie podstaw działania instytucji; 3/ określanie
programów instytucji; 4/ wykonywanie działań operacyjnych; 5/ obsadzanie stanowisk i
zatrudnianie ludzi w aparacie rządzenia.
Podmioty polityki. Podmiotowość polityczna jest właściwością grup społecznych i
jednostek, zdolnością podejmowania działań realizujących ich potrzeby. Podmioty
polityczne to czynne i efektywne, zbiorowe i indywidualne siły uczestniczące w życiu
politycznym, podejmujące w sposób względnie trwały
. Podmioty indywidualne i
zbiorowe; decyzji i wpływu.
Polityka kulturalna. 1. Zjawiska społeczne, wyspecjalizowana działalność współczesnych
państw, organizacji międzynarodowych. 2. Część, czy może wytwór, lub przejaw procesu
2
•
•
•
•
kulturalnego, jako przejaw organizowania się tego procesu. 3. W państwach totalitarnych
silnie scentralizowana, traktowana jako instrument realizacji politycznych celów leżących
poza kulturą, dotyczących wdrażania ideologii,, prania mózgów, walki o dusze,
indoktrynacji. Cechuje ją silny interwencjonizm, restrykcyjność. 3. W ujęciu demokracji
zachodnio-europejskiej, polityka kulturalna wyodrębnia się jako nowa funkcja aparatu
państwowego, dynamizująca pożądane zmiany społeczne. Jawi się więc jako „
przemyślany program ingerencji państwa w sferę kultury”, co wiąę się z ideą
interwencjonizmu państwowego. J.M. Keynes „interwencja państwa może wywierać
łagodzący wpływ na przebieg konfliktów, wynikających ze sprzeczności między
społecznym charakterem produkcji a prywatno-kapitalistycznym sposobem
przywłaszczania produkowanych dóbr.
Prawne instrumenty /mechanizmy/ realizacji polityki kulturalnej. Stanowienie,
modyfikacja, kodyfikacja, przestrzeganie prawa w zakresie podmiotowym i
przedmiotowym polityki kulturalnej. Prawa i gwarancje konstytucyjne bezpośrednie i
pośrednie. Ustawy dotyczące regulacji podstawowych dla państwa obszarów kultury: ochrona dziedzictwa;- upowszechnianie, edukacja, animacja; - warunki twórczości.
Ustawy regulujące działalność instytucji /podmiotów/ zajmujących się działalnością
kulturalną. Ustawy regulujące kompetencje i obowiązki organów państwa i szczebli
samorządowych w zakresie kultury. Ustawy regulujące działalność sektora tzw.
pozarządowego. Ustawy regulujące sprawy kultury w stosunkach międzynarodowych.
Stan aktualny:................................................... Stan projektowany: 1. Modyfikacja
dotychczasowych regulacji prawnych z uwzględnieniem: a/ nowego podziału
administracyjnego kraju i nowego ustroju państwa; b/ demokratycznych zasad
stanowienia prawa /jawności, przejrzystości, subsydiarności/; c/ zmian zachodzących w
Polsce i na Świecie, konieczności dostosowania polskiego prawa do norm Unii
Europejskiej i standardów międzynarodowych, stanowionych przez gremia i organizacje
międzynarodowe; d/ ustanowienie metod, form i zasad uspołecznienia procesów
legislacyjnych; e/ ustalenie kalendarza wdrożenia zmian legislacyjnych w zakresie
polityki kulturalnej; f/ ustalenie systemu kontroli realizacji wprowadzanych zmian.
Ekonomiczne instrumenty polityki kulturalnej. W myśl Ustawy o organizowaniu i
prowadzeniu działalności kulturalnej, ust. 2, par. 1, „Państwo sprawuje mecenat nad
działalnością kulturalną polegający na wspieraniu twórczości , edukacji i oświaty
kulturalnej, działań i inicjatyw kulturalnych oraz ochronie dziedzictwa kultury.” Minister
kultury wspiera finansowo inicjatywy , projekty kulturalne zgłaszane przez instytucje
kultury i inne podmioty mieszczące się w kierunkach polityki kulturalnej. Mecenat
sprawują również organy samorządu terytorialnego. Art. 5 mówi , że podmioty
prowadzące działalność kulturalną mogą otrzymywać dotację na realizację zadań
państwowych. Minister przyznaje również nagrody i stypendia twórcom kultury.
Cytowana Ustawa w Rozdziale 3 określa zasady finansowania instytucji kultury, w tym
również sposób ich dotowania a także zasady wynagradzania pracowników kultury.
Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego określa zadania priorytetowe, które mogą
być finansowane w danym roku. Określa też zasady przyznawania i rozliczania środków
finansowych.
Oto wybrane priorytety obowiązujące w 2001 roku: 1/ Promocja twórczości literackiej
/działania na rzecz kultury języka polskiego i rozwoju czytelnictwa/; 2/ promowanie
twórczości artystycznej /wartościowych prezentacji artystycznych/; 3/ ochrona kultury
ludowej i amatorskiego ruchu artystycznego a także unikalnych i zanikających zawodów;
4/ promocja kultury polskiej za granicą, wspieranie procesów integracji z UE oraz
kontaktów z polonią; 5/ ochrona kultury mniejszości narodowych; 6/ promowanie
młodych artystów i uczniów szkół artystycznych; 7/ wspieranie edukacji kulturalnej i
3
•
•
•
•
•
•
artystycznej, dokształcanie i doskonalenie animatorów i bibliotekarzy; 8/
upowszechnianie i promocja kultury w mediach; 9/ wspieranie środowisk twórczych i ich
związków; 10/ wspieranie zdarzeń kultywujących tradycję, promujących Polskę; 11/
tworzenie systemu informacyjnego o kulturze.
Przykład projektu finansowanego przez Ministerstwo pt. „Weekend kultury”. I. Elementy
mające wpływ na ocenę projektu: 1/ oferta skierowana do różnych grup wiekowych /
uczestnictwo całych rodzin/; 2/ zasięg zdarzenia /liczba instytucji, imprez odbiorców /; 3/
różnorodność instytucji; 4/ nieszablonowość, innowacyjność, kreatywność projektu; 5/
przełamanie dystansu pomiędzy twórcą a odbiorcą; 6/ wykorzystanie lokalnego
dziedzictwa kulturowego; 7/ wykorzystanie walorów krajobrazowych; 8/ plan promocji w
mediach.
Przykładowe pomysły: 1/ warsztaty, plenery, spotkania z twórcami; 2/ wieczory
poetyckie, spotkania turnieje, konkursy poetyckie; 3/ warsztaty teatralne połączone z
inscenizacjami z udziałem uczestników warsztatów; 4/ za kulisami instytucji
artystycznych, pracowni twórców; 5/ odkrywanie skarbów-wystawy obiektów
zmagazynowanych w muzeach; 6/ odtwarzanie scen z przeszłości / z życia ludzi/ i historii
miejscowości „Żywa tradycja” 7/ inscenizacja ważnych wydarzeń historycznych.
Finansowanie kultury w projektowanym modelu polityki kulturalnej. 1. Z założenia
ma to być model europejski w którym państwo jest głównym ale nie jedynym mecenasem
kultury. Zasadą ma być łączenie środków publicznych i prywatnych. 2. Państwo dąży do
stworzenia systemu zabezpieczającego finansowanie edukacji kulturalnej, ochronę
dziedzictwa , wspieranie i promocję sztuki współczesnej. 3. Budżet państwa jest głównym
żródłem finansowania zadań wyznaczonych przez politykę kulturalną. Wysokość środków
odzwierciedla realne możliwości finansów publicznych /inflacja, wzrost PKB/. 4. Drugim
żródłem finansowania jest budżet samorządów. W polityce finansowej państwa powinny
być uwzględnione środki finansowe w budżetach samorządów .
Zasady nowego Systemu Finansowania Kultury.
1. Przestrzeganie równowagi pomiędzy wzrostem gospodarczym a poziomem wydatków
na kulturę.
2. Odejście od uznaniowości w dsyponowaniu finansami publicznymi ; a/ kryteria
obiektywne i opinie ciał eksperckich; b/ preferowanie formy grantów . 3. Wymóg
„finansowania partnerskiego”, planowana struktura środków – samorząd 70%, państwo
20%, pozostałe środki 10%.
4
Wybrane modele polityki kulturalnej
M. Chełmińska wyodrębnia trzy kryteria typologii systemów pk
1. Stopień decentralizacji:
• Silna centralizacja – Francja, Dania, Portugalia, Grecja
• Względna równowaga między centralizacją a decentralizacją – Szwecja, Hiszpania,
Belgia, Włochy
• Silna decentralizacja – Szwajcaria , Niemcy, Wielka Brytania
W 1970 roku na I Światowej Konferencji dotyczącej pk zwrócono uwagę na
odpowiedzialność rządów za zapewnienie instrumentów instytucjonalnych, finansowych i
administracyjnych sprawnej polityki w zakresie powszechnego dostępu do dóbr kultury i
aktywnego uczestnictwa w kulturze całej populacji. Równolegle apelowano o politykę
decentralizacji. Podobne stanowiska zajęła Rada Europy.
2. Preferowane funkcje:
• Wspieranie rozwoju profesjonalnej twórczości /prestiżowej/
• Demokratyzacja kultury. Demokracja kulturalna.
• Ochrona rynku kultury. Interwencjonizm państwowy
3. Stosowane formy interwencji
• Model reglamentacyjny – podporządkowanie pk normom prawnym i innym
regulacjom
• Model woluntarystyczny – podporządkowanie władzy wyższego szczebla;
bezpośredniość interwencji
• Model perswazyjno-propagujący – dominacja popularyzacji celów i zasad pk , oraz jej
osiągnięć
• Model dotujący – rozdzielanie środków według określonych zasad
• Model stymulujący – stymulacja przez finansowanie projektów według ściśle
określonych kryteriów /preferencji: wiek, treści, obszar interwencji/
Decentralizacji wiąże się z 1. Demokratyzacją kultury; 2. Rozwijaniem demokracji
kulturalnej. W pierwszym przypadku chodzi o przybliżenie społeczeństwu wysokiej kultury
artystycznej. Wiąże się to z funkcjonowaniem trzech podmiotów: 1. Profesjonalnych
twórców; 2. Oświeconych mecenasów; 3. Profanów, czyli adresatów działalności kulturalnej,
wewnętrznie zróżnicowanych w zakresie kompetencji i częstotliwości kontaktów z dobrami
kultury. Demokratyzacja kultury oparta jest o dwie przesłanki: 1. Na upowszechnianie
zasługuje kultura elitarna, reprezentująca zespół uświęconych wartości;
2. Do rozwoju
kultury wystarczy kontakt z dobrami kultury.
W drugim przypadku, demokracji kulturalnej priorytetem jest upowszechnianie
aktywnego, kreatywnego, spontanicznego uczestnictwa w kulturze. Istotne będą przesłanki: 1.
Podmioty sprawcze są usytuowane w społecznościach lokalnych; 2. Podmioty ponadlokalne
zapewniają warunki prawne i materialne aktywności; 3. Uczestnictwo w kulturze traktowanej
jest jak „sztuka życia”. Preferowane są wartości: 1. Osobowy rozwój; 2. Tolerancja wobec
5
odmienności; 3. Kultura jako czynnik integrujący; 4. Sens życia i działania, poczucie jakości
i wartości życia.
Konstytucyjne, ustrojowe umocowanie polityki kulturalnej. Już w preambule konstytucji
kultura obecna jest poprzez uznanie fundamentalnych wartości; sprawiedliwości, prawdy,
dobra i piękna ; odwołanie się do dziedzictwa kulturowego; podstawowych praw człowieka.
Następnie znajdują się zapisy dotyczące: zapewnienia warunków upowszechnienia, równego
dostępu do dóbr kultury; traktowania kultury jako żródła tożsamości narodu, jego trwania i
rozwoju; wolności tworzenia i działania, zrzeszania się; zagwarantowania podziału
administracyjnego państwa i gospodarki przestrzennej, które gwarantowały by tworzenie
więzi społecznych, gospodarczych i kulturowych; zapewnienia rozwoju własnej kultury
mniejszościom narodowym i etnicznym; wolności tworzenia, prowadzenia badań oraz ich
ogłaszania a także wolności korzystania z dóbr kultury. Konstytucja poprzez prawne
usankcjonowanie w Polsce ustroju demokratycznego ustanawia prawa i wolności
obywatelskie w zakresie kultury, sytuuje kulturę jako dziedzinę istotną dla jednostki i narodu
a także wyróżniającą Polskę wśród innych narodów. Konstytucja i ustrój nie tylko stanowią
prawa i zapewniają gwarancję ich realizacji ale stwarzają obywatelom możliwość kontroli
działalności organów państwa i samorządów w tej dziedzinie.
Dorażne i długofalowe cele polityki kulturalnej.
Do celów dorażnych zalicza się:
1. Tzw. „sprzątanie po PRL-u” w zakresie konsekwencji zmian ustrojowych , reorganizacji
sfery instytucjonalnej, systemów finansowania i zarządzania, rozszerzenie podmiotów
organizujących życie kulturalne.
2. Wspomaganie i regulowanie przebiegu procesów umacniania w społecznej świadomości :
władzy, rynku i inicjatyw obywatelskich w kulturze.
3. Wprowadzenie i przestrzeganie zasad nieodzownych do normalnego funkcjonowania
nowego układu : władza – rynek - aktywność obywatelska.
Długofalowe cele polityki kulturalnej .
Cele nadrzędne :
1. zapewnienie ciągłości i rozwoju kultury polskiej głównie poprzez edukację kulturalną.
2. Wspierania oryginalnej twórczości i innowacyjnych działań w sferze kultury.
3. Zagwarantowanie ochrony dziedzictwa narodowego.
4. Ochrona kultury przed dorażnymi naciskami politycznymi.
Polityka kulturalna w aspekcie kilku poziomów rzeczywistości społeczno-kulturowej.
1. Na poziomie indywidualnym państwo wspiera działania sprzyjające:
a/ rozwojowi indywidualnemu, utrwalaniu tożsamości indywidualnej i zbiorowej;
b/ znajomości dorobku kultury , wartości, tradycji;
c/ dostępności do dóbr kultury, wyrównywaniu szans uczestniczenia w kulturze;
d/ powstawaniu szerokiej oferty kulturalnej, propozycje dla każdego, możliwość
wykorzystania własnych możliwości w aktywności, rozwoju, samorealizacji.
2. Na poziomie narodu i społeczeństwa :
a/ utrzymanie tożsamości narodowej i identyfikacji z Państwem Polskim;
b/ pogłębianie świadomości korzeni własnej kultury w tradycji antycznej, judeochrześcijańskiej i europejskiej;
6
c/ umacnianie systemu demokratycznego i wspomaganie rozwoju społeczeństwa
obywatelskiego /społęczenstwa złożonego z grup i jednostek powiązanych silnymi
różnorakimi więziami „poziomymi”, aktywnymi, samoorganizującymi się, odpowiezialnym/;
d/ wspieranie kształtowania się społeczeństwa informacyjnego, ułatwiającego
komunikowanie się i porozumienie;
e/ postrzeganie kultury w jej związku rozwojem gospodarczym kraju przez kształtowanie
kultury prawne, kultury biznesu, kultury pracy;
f/ ochrona i wspieranie rozwoju wartości kultur lokalnych, regionalnych, etnicznych;
tworzenie warunków do umacniania „małych ojczyzn”; wspomaganie różnorodności w życiu
społecznym i kulturalnym , wspieranie tolerancji, otwartości – uznawanie różnorodności za
istotną wartość.
3. Na poziomie międzynarodowym:
a/ dążenie do wzrostu uczestnictwa kultury polskiej w kulturze europejskie i światowej;
wnoszenie wartości kultury polskiej do szerszego obiegu;
b/ dążenie do integracji europejskiej poprzez wizję „kultury ojczyzn” nie zaś zunifikowanej
kultury „paneuropejskiej”;
c/ wspieranie zadań dążących do budowania prestiżu narodu i państwa polskiego w Europie i
Świecie
Międzynarodowy kontekst /problemy/ polityki kulturalnej.
1. Globalizacja , lokalizacja. Kumulacja międzynarodowego kapitału, wolny handel,
nieograniczony rynek dóbr, usług i informacji – to czynniki ujednolicające /unifikujące/ w
niespotykanej skali kultury narodowe /wartości, symbole, obyczaje, wzory, normy/;
włączające chronione dotychczas wartości, tożsamość, wiarę w grę rynkową; stwarzające
warunki dominacji kultury państw silniejszych ekonomicznie nad słabszymi; prowadzące
do niebezpiecznego - zagrożonego konfliktami o światowym zasięgu - zwiększania się
dysproporcji pomiędzy biednymi i bogatymi . Ujawnianie się zróżnicowań lokalnych –
narodowych, regionalnych, etnicznych na tle kulturowym i religijnym – manifestowane
często przy pomocy bardzo radykalnych środków – uświadamia różnorodność świata,
którą trudno pogodzić z procesami globalizacji. Polityka kulturalna stoi przed problemem
pogodzenia tych dwóch trendów.
2. Rozwój kultury audiowizualnej. Ekspansja elektronicznych nośników informacji,
połączona z niwelującym wartości oddziaływaniem rynku, stanowi realne zagrożenie dla
kultury opartej o komunikacje bezpośrednią, słowo drukowane, tradycyjną sztukę,
uznawane wartości i zachowania – stanowiącej fundament kultury narodowej. Problemem
jest współistnienie i wzajemne przenikanie się tradycji kulturowej z nową cywilizacją.
3. Powstawanie „społeczeństwa informacyjnego” jest wyzwaniem cywilizacyjno –
kulturowym. Ulegają przewartościowaniu pojęcia czasu i przestrzeni w egzystencji
ludzkiej. Zmieniają się sposoby komunikowania , powstają problemy związane z
umiejętnością selekcji i właściwego wykorzystania informacji, znalezienia proporcji
pomiędzy percepcyjnym a twórczym nastawieniem do rzeczywistości.
4. Zakwestionowanie wartości uniwersalnych , kryteriów wartościowania w sferze
moralności, obyczaju, sztuce a nawet w nauce. Kryzys kultury opartej na semantyczno –
aksjologicznych podstawach. Pojawienie się „chaosu kulturowego” jako pewnej normy.
5. Rozwój kultury popularnej, której nie należy mylić z kulturą masową
/standaryzacja, homogenizacja/. Kultura ta czerpie z lokalnych wzorów i tradycji,
odwołuje się do gustów i potrzeb odbiorców, jest kontynuacją kultury plebejskiej, nie
kieruje się kanonem wartości tzw. kultury wyższej.
6. Komercjalizacja jest zjawiskiem pochodnym procesom globalizacji, dominacji rynku.
Ogarnia wszystkie sfery życia publicznego. Przyczynia się do zaniku zainteresowania
7
kulturą duchową, która wypierana jest przez kreowane przez reklamę dobra
konsumpcyjne.
7. Ograniczenie możliwości interwencji państwa w sferę kultury wynikające z procesów
uprzednio opisanych. Oferta kultury popularnej płynąca bez ograniczeń z różnych
ośrodków staje się poważnym problemem w kreowaniu polityki kulturalnej i realizowaniu
żywotnych interesów kultury narodowej.
Kraje „postkomunistyczne” w kształtowaniu polityki kulturalnej zdeterminowane są
kontekstem historycznym, spadkiem po okresie realnego socjalizmu, zapóźnieniami
cywilizacyjnym i mentalnymi.
1. Przeniesienie aspiracji, przyzwyczajeń z poprzedniego okresu.
2. Poczucie utraty sensu życia, trudności z adaptacją do funkcjonowania w gospodarce
rynkowej.
3. Niepewność socjalna, trudności w dostosowaniu się do nowego rynku pracy,
konkurencyjności i innych wymogów nowej rzeczywistości.
4. Rozpad niektórych więzi społecznych. Trudności w funkcjonowaniu w demokracji i
społeczeństwie obywatelskim.
Zasady polityki kulturalnej państwa. Polityka kulturalna jest elementem polityki społecznej
i związana jest z długofalowym programem rozwoju kultury. Ma sprzyjać rozwojowi
demokracji
i społeczeństwa obywatelskiego, ułatwiać twórcom i animatorom
funkcjonowanie w warunkach gospodarki rynkowej, chronić w okresie przejściowym
najcenniejsze wartości kultury, sprzyjać nowym rozwiązaniom prawno-organizacyjnym.
1. Uznanie edukacji za podstawę rozwoju kultury, wzrost kompetencji , wyrównanie
różnic, stworzenie warunków równych szans rozwoju jednostek i zbiorowości.
2. Uznanie samorządów, organizacji pozarządowych i społeczności lokalnych za ważne
dla rozwoju kultury podmioty.
3. Zagwarantowanie wolności kulturowej, twórczości, ekspresji, dostępu do dóbr kultury.
4. Zapewnienie praw kulturowych mniejszościom narodowym i etnicznym.
5. Decentralizacja zarządzania i finansowania, uspołecznienie procesów decyzyjnych.
Upublicznianie decyzji, korzystanie z ciał eksperckich, inicjowanie dyskusji publicznych
nad problemami kultury.
6. Zasada transparentności /przezroczystości/ w podejmowaniu decyzji.
7. Odejście o d peryferyjności kultury. Związki kultury z innymi dziedzinami życia na
szczeblu państwa, regionu, powiatu i gminy.
8. Oparcie polityki kulturalnej na wiedzy o kulturze. Systematyczne monitorowanie
procesów, zjawisk, zmian w kulturze polskiej i światowej.
Przedmiotowe obszary /zagadnienia/ polityki kulturalnej.
1. Ochrona dziedzictwa kulturowego, kryteria wartościowania, preferencje,
zagrożenia. Dziedzictwo jest podstawowym tworzywem tożsamości narodowej,
najważniejszym składnikiem edukacji powszechnej, najistotniejszym czynnikiem
wyróżniającym dany kraj i naród wśród innych, podstawą /wyjściową sytuacją
rozwoju/, siłą integrującą zbiorowość narodową /regionalną/. Dziedzictwo jest treścią
przekazu międzypokoleniowego, w procesie przekazu podlega w każdym pokoleniu
wartościowaniu zgodnie z określonymi preferencjami. Wartościowanie jest podstawą
selekcji dóbr, zakwalifikowania określonych dóbr jako : kanonu edukacji, wartości
podlegających ochronie /zakaz wywozu za granicę, konserwacja, badania, eksponowanie,
zabiegi interpretacyjne/; wartości podlegających wymianie zagranicznej, szczególnej
promocji; nośników wartości identyfikujących przynależność narodową. Dziedzictwo
powstaje w dziejowym procesie, każde pokolenie nie tylko odpowiada za selekcje,
8
zapewnienie przetrwania /fizycznie i w świadomości/ ale za twórcze rozwijanie,
dodawanie, interpretowanie. W ten sposób ochrona dziedzictwa wiąże się nierozerwalnie
z twórczością i wprowadzaniem współcześnie tworzonych dóbr do skarbnicy narodowej
/kolekcje współczesnych dzieł, księgozbiory, wydawnictwa, dokumentacja, publicystyka
kulturalna, krytyka artystyczna/.
2. Szczególną opieką otoczone będą:
a/ język i jego nośniki /książka, prasa/;
b/ wizualne otoczenie, rozumiane jako przestrzeń urbanistyczna /miejska, wiejska/, przestrzeń
domu i wnętrza /z elementami design/ oraz przestrzeń ukształtowana naturalnie – elementy
pejzażu jako nośnika wartości duchowych;
c/ pamiątki, ślady kultury i ludzkiej aktywności kulturalnej w kraju, marginalizowane w
przeszłości – w tym niszczejące dworki i tym podobne obiekty architektoniczne;
d/ wszelkie przejawy twórczości , aktywności Polaków za granicą.
3. Doinwestowanie niszczejącej bazy instytucji artystycznych, zła kondycja budynków i
urządzeń teatrów, filharmonii, galerii.
4. Stworzenie warunków powstania kolekcji polskiej sztuki współczesnej . aktualnie nie
ma odpowiedniej instytucji, która dysponowała by budynkami, środkami finansowymi itp.
Koniecznością jest powołanie w najbliższej przyszłości muzeum sztuki współczesnej,
zawierającego najważniejsze dzieła sztuki polskiej i światowej.
5. W dziedzinie legislacji wspierającej twórczość konieczna jest aktualizacja przepisów
związanych z ochroną własności intelektualnej.
6. Stosunek do twórczości, zakres i metody mecenatu , otwartość na eksperyment,
promocja dzieł sztuki, polityka wobec rynku sztuki. Stosunek do twórczości wyraża się
poprzez: edukację twórców i odbiorców, stworzenie optymalnych warunków samego
procesu twórczego /pracownie, materiały, narzędzia, przepisy, polityczny klimat/ jak
również społecznego istnienia dzieła /konkursy, przeglądy, pokazy, krytyka i
publicystyka, nagrody/ ; mecenat państwa i warunki ekonomiczno- prawne mecenatu
prywatnego; promocję młodych twórców.
7. Otwartość na eksperyment, innowację w sztuce. Tworzenie warunków do wymiany
doświadczeń, kontaktu z tym co najważniejsze w sztuce światowej. Wymiana studentów i
nauczycieli akademickich szkół artystycznych, udział młodzieży artystycznej w
plenerach, warsztatach, staże nauczycieli akademickich w szkołach artystycznych na
świecie. Uznanie innowacyjności za immanentną wartość sztuki /kultury/.
8. Promocja sztuki. To wielokierunkowe i wieloaspektowe działanie, wymagające
specjalnych środków /specjalistyczne pisma, wydawnictwa towarzyszące zdarzeniom,
internet, system informacji, finanse, wymiana zagraniczna/. Promocja to
wyspecjalizowany zakres działania, wymagający kadry, instytucji, zrozumienia ze strony
państwa i samorządu. Promocja to sposób wprowadzania sztuki w świadomość społeczną
i obieg rynkowy. Promocja w teorii i praktyce marketingu, to reklama, public relation ,
doskonalenie sprzedaży, umiejętne operowanie ceną. Promocja w rozumieniu działalności
kulturalnej, to tworzenie dobrego klimatu, sytuowanie sztuki w górnych przedziałach
hierarchii wartości, uwzględnianie zdarzeń i faktów z zakresu sztuki w grupie
najistotniejszych informacji w mediach, rozwój publicystyki i krytyki artystycznej.
9. Polityka wobec rynku sztuki. Rynek to jak wiadomo gra podaży /twórczości i
dystrybucji/ i popytu /konsumenta, wyposażonego w środki finansowe i motyw nabycia
(kontaktu) z dziełem sztuki/. Polityka państwa , to tworzenie warunków równowagi
pomiędzy tymi dwoma elementami rynku. Po stronie podaży mamy więc tworzenie
optymalnych warunków twórczości, które obejmują sytuację twórcy, warunki procesu
twórczego i drogę dzieła od pracowni artysty do miejsca kontaktu dzieła z odbiorcą. Będą
9
też takie elementy jak kształtowanie ceny i sprawność pośredników – instytucji
/dystrybucja, ekspozycja, informacja, reklama/.
Polityka kulturalna jako strategiczne zarządzanie kulturą. Strategiczne zarządzanie to
umiejętność podejmowania takich działań, które służąc teraźniejszości kształtowałyby wizję
przyszłości, otwierałyby możliwości do innowacji, rozwoju. Strategia to umiejętność takiego
czerpania z tradycji aby przez teraźniejszość łączyć przeszłość z przyszłością. Do strategii
należy formułowanie tego co nazywamy wizją i misją a więc tego co może stać się
fundamentem i siłą napędową rozwoju, co wyróżnia, pozwala konkurować z innymi. Strategia
wymaga wiedzy, wyobraźni, odpowiedzialności, odwagi w projektowaniu oraz determinacji,
wytrwałości w realizacji.
Regulacje prawne [normy postępowania, możliwości działania, nowe pola działania] w
nowoczesnych państwach są podstawowym instrumentem strategii kulturalnej. Powinny
otwierać a nie zamykać, regulować a nie nakazywać bądź nakazywać. Nowelizacji wymagają
prawa: autorskie, o prowadzeniu i organizowaniu działalności kulturalnej [podmioty,
instytucje, formy finansowania, odpowiedzialność państwa i samorządów po reformie], o
finansowaniu kultury [zasady finansowania, sponsoring, donacje itp.], o roli mediów w
kulturze, o przestrzennym kształtowaniu kultury [urządzenia, kadry, ośrodki twórcze,
komunikacja].
Kształtowanie modelu instytucji publicznych. Instytucje publiczne [urządzenia, kadra,
dobra kultury], ich rozmieszczenie, standardy cywilizacyjne, potencjał sprawczy w zakresie
tworzenia możliwości gwarancji praw konstytucyjnych są i będą w przyszłości podstawowym
elementem stymulującym uczestnictwo w kulturze, aktywność kulturową obywateli. Model
instytucji publicznych to ich otwartość na oczekiwania, projekty obywatelskie, to ich
operatywność w dziedzinie wymiany z innymi instytucjami, współpracy krajowej i
międzynarodowej, wprowadzania najnowszych zdobyczy cywilizacyjnych, perfekcyjnej
informacji. Model instytucji to proces ich uspołecznienia, równowaga pomiędzy instytucjami
państwa, samorządu i instytucjami pozarządowymi.
Planowanie przestrzenne w zakresie rozmieszczenia ośrodków kulturotwórczych,
urządzeń i instytucji. Planowanie przestrzenne to zadanie strategiczne, które musi być
realizowane na wszystkich szczeblach administrowania krajem [ regionem, kontynentem].
Plan przestrzenny to konstrukcja wielkiego gmachu życia publicznego w tym również
kulturowego wymiaru zbiorowego bytu i indywidualnej egzystencji każdego człowieka.
Polska jest w szczególnie trudnej sytuacji ze względu na rozbiory, brak stabilizacji
państwowości, zmiany terytorialne, zbyt częste i niczym nie uzasadnione zmiany w zakresie
podziału administracyjnego kraju. Niedostatki edukacji w jej najszerszym pojęciu a także
brak nawyków odnoszenia się do przestrzeni jako elementu określającego jakość egzystencji
są przyczyną niskiej świadomości przestrzennej i niedostatecznego zainteresowania tą
problematyką.
Przygotowanie specjalistów w zakresie kultury.
10