Rozwój opieki perinatalnej na przełomie XX i XXI wieku

Perinatologia, Neonatologia i Ginekologia, tom 6, zeszyt 3, 136-140, 2013
Rozwój opieki perinatalnej na przełomie XX i XXI wieku
TOMASZ MACIEJEWSKI
Streszczenie
Celem opieki perinatalnej jest zapewnienie odpowiedniego nadzoru i leczenie kobiet ciężarnych, rodzących i położnic
a także płodów i noworodków. W celu zapewnienia im optymalnej opieki, w ubiegłym stuleciu wypracowano trójpoziomowy system referencyjności szpitali ginekologiczno-położniczych. Do jednostek najwyższego – III stopnia referencji kierowano najciężej chore pacjentki i noworodki, gdzie zapewniano im opiekę na najwyższym poziomie. Dzięki
podjętym działaniom w ostatniej dekadzie ubiegłego stulecia osiągnięto znaczące zmniejszenie zachorowalności
i umieralności noworodków oraz redukcję liczby zgonów kobiet związanych z ciążą i porodem.
Słowa kluczowe: opieka perinatalna, zachorowalność i umieralność noworodków, zgony matek
Jednym z podstawowych zadań medycyny jest nie
tylko ratowanie życia, ale także uzyskanie jego wysokiej
jakości [23]. Główne zadania współczesnej medycyny wymagają specjalnej uwagi i szybkich działań, należą do nich
problemy związane z prokreacją i zdrowiem rodziny, znalazło to wyraz w Narodowych Programach Zdrowia na lata
(2001-2006) i (2007-2015) [13].
Opieka perinatalna to wielodyscyplinarne działanie,
którego celem jest zapewnienie opieki medycznej wraz
z promocją zdrowia i postępowaniem leczniczym w okresie przedkoncepcyjnym, podczas ciąży, porodu i połogu.
Opieka perinatalna to wczesne rozpoznawanie zagrożeń
dla matki i/lub płodu – kierowanie kobiet z ciążą wysokiego ryzyka, a w szczególności zagrożonych porodem przedwczesnym, do jednostek III poziomu referencyjnego [10,
14, 19-21].
Cele szczegółowe opieki perinatalnej to: edukacja, badania skriningowe i ocena czynników ryzyka [3]. Jednym
z ważniejszych wskaźników w obiektywnej ocenie stanu
zdrowia w okresie perinatalnym jest obniżenie umieralności okołoporodowej i spadek częstości występowania
porodów przedwczesnych [16, 24]. Równie ważne jest
zmniejszenie niekorzystnych następstw chorób matek
i dzieci do możliwie najniższego poziomu [9, 17]. Jednym
z głównych celów opieki perinatalnej jest zmniejszenie
odsetka wcześniactwa i noworodków urodzonych z małą
masą oraz obniżenie wskaźnika umieralności niemowląt
do wartości poniżej 10/1000 żywych urodzeń. Celem jest
również zmniejszenie liczby dzieci urodzonych z niekorzystnymi następstwami schorzeń powstałych w okresie
ciążowo-okołoporodowym, co wpłynie na obniżenie kosztów związanych z długotrwałym leczeniem i rehabilitacją
[8, 10]. Kolejny ważny cel to upowszechnienie wśród społeczeństwa medycznych działań profilaktycznych, które w
okresie przedkoncepcyjnym, w czasie ciąży oraz w odniesieniu do noworodka i niemowlęcia wpłyną na obniżenie
kosztów opieki medycznej. Program powinien także zapewnić pacjentom równy dostęp do wszystkich możliwośInstytut Matki i Dziecka w Warszawie
ci diagnostycznych i leczniczych w regionie, niezależnie
od miejsca zamieszkania, stopnia zamożności, pozycji społecznej czy zawodowej [6, 9].
Uzasadnienia priorytetów działania poprawy opieki
okołoporodowej były następujące:
• zdrowie kobiety w okresie przedkoncepcyjnym i w
czasie ciąży oraz prawidłowy przebieg porodu mają
wpływ na zdrowie dziecka,
• zdrowie w okresie noworodkowym wpływa na przyszły stan zdrowia w dzieciństwie i życiu dorosłym,
• poprawa opieki okołoporodowej może zmniejszyć
koszty opieki zdrowotnej,
• dzieci chore stanowią dużą grupę osób korzystających
z opieki zdrowotnej,
• dobry stan zdrowia społeczeństwa zapobiega wzrostowi liczby niezdolności do pracy, co ma oczywisty
wpływ na gospodarkę,
• zmniejszenie liczby dzieci z upośledzeniem psychoruchowym obniża koszty związane z rehabilitacją i utrzymaniem w przyszłości,
• upośledzenie umysłowe obniża jakość życia nie tylko
osobie upośledzonej, ale także rodzinie i opiekunom,
• każda kwota zainwestowana w opiekę przedporodową
przynosi trzykrotne oszczędności w kosztach intensywnej opieki nad noworodkiem
Rozwój opieki położniczej w okresie powojennym
Z analizy historycznych uwarunkowań opieki nad ciężarną i noworodkiem w Polsce wynika, że w przeszłości
była to zaniedbana dziedzina opieki medycznej. Lata powojenne charakteryzowały się wysoką umieralnością okołoporodową, zwłaszcza w grupie urodzeń przedwczesnych
poniżej 32. tygodnia ciąży. W 1946 roku umieralność okołoporodowa wynosiła około 60‰, a zgony matek 15 na 100
tys. żywych urodzeń. W 1952 r. szacunkowy współczynnik
umieralności okołoporodowej dla Polski wynosił 80/1000
urodzeń [21].
Rozwój opieki perinatalnej na przełomie XX i XXI wieku
Niepokojące wskaźniki umieralności przyczyniły się
do powstania w 1953 roku Departamentu Matki i Dziecka
w Ministerstwie Zdrowia i Opieki Społecznej, którego zadaniem była organizacja pionu opieki nad kobietami w ciąży
i dziećmi w kraju. Powołano konsultanta krajowego oraz
konsultantów wojewódzkich w zakresie położnictwa i ginekologii. W tym samym roku na naradzie krajowej ginekologów i pediatrów w Poznaniu po raz pierwszy w historii
położnictwa i pediatrii odbyło się pierwsze wspólne posiedzenie urazowe – dokonano szczegółowej analizy kilku
przypadków zgonów noworodków, a także zalecono szczegółową analizę wszystkich zgonów matek w okresie ciąży
porodu i połogu. Pośród przyczyn zgonów okołoporodowych noworodków określono, że wcześniactwo i hipotrofia
płodu są głównymi czynnikami strat położniczych. Zalecono
także niezwłoczne zgłaszanie zgonów matek do krajowego
nadzoru w dziedzinie położnictwa i ginekologii [22].
Dalszy rozwój położnictwa zaznaczył się powstaniem
nowego kierunku – medycyny perinatalnej. Perinatologia,
jako nauka i wiedza praktyczna rozwinęła się w późnych
latach 60. ubiegłego stulecia na Zachodzie, a do Polski dotarła o dekadę później, w latach 70. [21].
W latach 1975-1977 zorganizowano i systematycznie
prowadzono kursy dla ordynatorów oddziałów położniczych i specjalistów wojewódzkich, wdrażano zasady z zakresu nowoczesnej medycyny perinatalnej, celem lepszego wykorzystania bazy i kadry położniczej [9, 17, 26].
Kursy te odbywały się Instytucie Matki i Dziecka oraz
w instytutach położnictwa i ginekologii akademii medycznych. Prowadzono badania populacji kobiet, jednym
z nich było „Badanie dzietności kobiet w Polsce” Ankieta
Macierzyństwa 1984, pod red. J. Holzera i K. Linka (Warszawa 1988, SGPiS Instytut Statystyki i Demografii) [22].
Zasadniczym przełomem w medycynie perinatalnej,
który nastąpił w drugiej połowie XX wieku, było wprowadzenie nowych technologii (aparatury elektronicznej).
W latach 60. była nią kardiotokografia (KTG) umożliwiająca monitorowanie stanu płodu w łonie matki [2], a w drugiej połowie lat 70. ultrasonografii (USG) nowej metody
obrazowania. Dzięki temu od 1975 roku w klinikach położniczych wzmocnił się nadzór nad przebiegiem ciąży i porodu. Nowe możliwości przyczyniły się do poprawy jakości stanu zdrowia urodzonych dzieci [11, 5].
Właściwe podnoszenie i ocenianie jakości świadczonych usług w zakresie perinatologii wymaga skutecznego
systemu informacji. W 70. rozpoczęto gromadzenie informacji w zakresie opieki nad kobietą ciężarną, rodzącą
i noworodkiem oraz ich przetwarzanie. Podstawę stanowiła
Karta Statystyczna Położnicza MZ/Szp.11 [22]. Aby pozyskiwać dane w celu analizy i w konsekwencji wpływać na
poprawę opieki kobiet w ciąży w latach 1976-1980, zalecono wprowadzenie do ogólnej praktyki w poradniach dla
kobiet Kartę Przebiegu Ciąży dla każdej kobiety ciężarnej
od pierwszych 2 miesięcy ciąży. Wydano wytyczne na
temat profilaktyki wcześniactwa, ustalono liczbę obowiąz-
137
kowych wizyt w okresie ciąży i terminarz badań [21]. Kolejnym krokiem było wdrożenie w 1981 roku Karty Oceny
Czynników Ryzyka Ciążowego w celu selektywnego nadzoru nad ciążą wysokiego ryzyka [1, 9]. W roku 1996 zaadaptowano i wprowadzono do oddziałów położniczych
w Polsce Kartę Analizy Perinatalnej. Zgromadzony materiał posłużył do analizy przyczyn umieralności okołoporodowej w ramach krajowego nadzoru specjalistycznego
przez ujednolicenie systemu przyjętych wskaźników i zbieranych informacji – stworzono możliwość porównań na poziomie lokalnym, krajowym i międzynarodowym [21, 22].
Główny wpływ na racjonalne wykorzystanie pracy
wielodyscyplinarnych zespołów medycznych oraz właściwe użycie nowoczesnych technologii ma regionalizacja
opieki perinatalnej [8, 9, 14, 17].
Prawie 35 lat temu w piśmie „March of Dimes” Committee on Perinatal Health wprowadził rekomendacje dotyczące opieki perinatalnej w Stanach Zjednoczonych.
Publikacja: Toward improving the outcome of pregnancy
(1976) podsumowuje skuteczność wprowadzenia tego
programu. Światowa Organizacja Zdrowia w roku 1986
opracowała założenia organizacyjne opieki perinatalnej
pod nazwą „Pakiet matka-dziecko” [28]. Od tego czasu wiele krajów na świecie i w Europie: Kanada, Stany Zjednoczone, Szwecja, Wielka Brytania, prowadzi opiekę nad
matką i dzieckiem według wypracowanego standardu
[12, 27]. Normą stało się współdziałanie między neonatologami, położnikami, pielęgniarkami, pracownikami administracji i całą grupą innych specjalistów (pediatrów,
chirurgów, genetyków, dietetyków, pracowników socjalnych) [21, 9].
Wzorem dla programu opieki perinatalnej w Polsce
były kraje, w których go już realizowano [18]. W roku 1976
w Stanach Zjednoczonych Committee on Perinatal Health
opublikował rekomendacje dotyczące regionalizacji opieki
perinatalnej. Przyjęto wielopoziomowy organizacyjny
model opieki perinatalnej dzielący role i zakres opieki między: I poziom – opieka nad fizjologicznie przebiegającą
ciążą, porodem i połogiem oraz zdrowym noworodkiem,
a także zapewnienie krótkotrwałej opieki nad niespodziewanie występującą patologią; II poziom – objęcie
opieką patologii średniego stopnia; III poziom – leczenie
najcięższej patologii [21]. Wyżej wymieniony program
udoskonalił w większości regionów kraju trójpoziomowy
system opieki nad matką i dzieckiem, polegający na podziale kompetencji między oddziałami ginekologiczno-położniczymi i noworodkowymi. Otworzył ośrodki wyższego
poziomu na przyjęcia z zewnątrz, spowodował zorganizowanie transportu noworodka przez wykwalifikowany
personel z preferowanym transportem in utero, zintensyfikował działalność edukacyjną (wydanie książek, opracowanie rekomendacji), doprowadził do poprawy wyposażenia oddziałów w nowoczesny sprzęt [9].
Uzasadnieniem potrzeby wprowadzenia programu
w Polsce był stan zdrowia kobiet i noworodków. W latach
138
T. Maciejewski
90. sytuacja była pod tym względem wysoce niezadowalająca. Wskaźnik umieralności okołoporodowej (płody
i noworodki) w 1992 roku wynosił 17,4‰; w 1995 roku –
15,3‰; w 1996 roku – 12,2‰ i przy znacznym zróżnicowaniu jego wielkości w różnych regionach kraju był jednym
z najwyższych w Europie [3]. Ponad 55% zgonów dotyczyło dzieci z małą i bardzo małą masą ciała, a 70% umierało w okresie noworodkowym (w ciągu pierwszych 28
dni życia). Uznano, że przyczyny umieralności noworodków mają bezpośredni związek z okresem okołoporodowym [4, 9]. W krajach wysoko rozwiniętych był on ponad
dwukrotnie niższy. Odsetek noworodków z małą masą
ciała był także wysoki i wynosił w 1992 roku – 8%, a w roku 1995 – 6,7%. Odsetek porodów przedwczesnych w Polsce był również wysoki – około 8% w 1993 r. w porównaniu z około 3% w Finlandii w tym samym czasie [21].
Funkcjonujący w Polsce w tym okresie system opieki
perinatalnej uniemożliwiał prawidłowe funkcjonowanie
systemu edukacji, kontroli jakości świadczonych usług,
perinatalnego systemu informacji, organizacji transportu
oraz systemu łączności i telekomunikacji między poszczególnymi ośrodkami [3].
Wielkopolska Unia Opieki Zdrowotnej (1992) wybrała
perinatologię jako jeden z priorytetowych kierunków działania i postanowiła realizować program poprzez wprowadzenie regionalnego kompleksowego systemu trójstopniowej opieki perinatalnej [8, 17].
Istotna zmiana nastąpiła w 1993 roku, kiedy w zakresie
Programu Polityki Zdrowotnej Ministerstwa Zdrowia i Polityki Społecznej powstał Ogólnopolski Program Poprawy
Opieki Perinatalnej – z celem operacyjnym: „Zapobieganie
występowaniu i skutkom wcześniactwa oraz małej masie
urodzeniowej ciała” [3, 21]. Urzeczywistnienie upowszechnienia poprawy opieki perinatalnej postępowało sukcesywnie, w miarę upływu czasu dołączały kolejne ośrodki
akademickie, w których tworzono ośrodki trzeciego poziomu opieki perinatalnej i intensywnego nadzoru neonatologii [7, 15, 21]. W 1995 roku decyzją Ministerstwa Zdrowia i Opieki Społecznej powstał zespół do opracowania
programu poprawy opieki perinatalnej, który opracował
i opublikował program [3, 23].
Podstawę funkcjonowania programu w Polsce stanowiło ujęcie regionalne i wielokierunkowe, oznacza to, że
w skali regionu równolegle podejmuje się działania, które
doprowadzić mają do:
• podziału kompetencji oddziałów położniczych i noworodkowych na trzy poziomy opieki perinatalnej,
• rozwinięcia systemu transportu noworodków w wykonaniu zespołu regionalnego,
• zaistnienia systemu monitorowania jakości opieki perinatalnej,
• intensyfikacji działań szkoleniowych w odniesieniu do
lekarzy, pielęgniarek i położnych,
• działań zmierzających do obniżenia wskaźnika wcześniactwa i małej masy ciała [6, 8, 17].
Zgodnie z założeniami trójstopniowego systemu opieki
perinatalnej w geograficznym centrum każdego regionu
powinny funkcjonować bardzo dobrze wyposażone oddziały specjalistyczne. Za niezbędne składowe systemu
w tamtym czasie uznano także:
• zaistnienie wyspecjalizowanych ośrodków ponadregionalnych dysponujących wybranymi możliwościami, które mogły być oferowane grupie regionów;
• wprowadzenie umów o współpracy określających zobowiązania ośrodków poszczególnych poziomów wzajemnie wobec siebie i systemu z uwzględnieniem lokalnych odrębności i możliwości występujących w danym okresie czasu;
• współpracę w realizacji programu z nadzorami krajowymi, (ginekologii i położnictwa, neonatologii, pediatrii i medycyny szkolnej oraz kardiologii dziecięcej),
a także towarzystwami naukowymi (Polskie Towarzystwo Medycyny Perinatalnej, Polskie Towarzystwo
Ginekologiczne, Polskie Towarzystwo Pediatryczne
oraz Polskie Towarzystwo Chirurgii Dziecięcej);
• wprowadzenie audytów, „wizytacji”, ośrodków poszczególnych poziomów, które odbywałyby się zgodnie
z ustalonymi wcześniej zasadami, przyjętym protokołem, w założonym z góry składzie, w pierwszej fazie
miały zweryfikować zadeklarowane możliwości i następnie po określonym czasie ocenić wyniki opieki perinatalnej;
• utworzenie Lokalnych Doradczych Komitetów Opieki
Perinatalnej, w skład których mieli wejść profesjonaliści, politycy, dziennikarze, przedstawiciele organizacji społecznych [3, 7, 9].
Tabela 1. Zgony matek w Polsce w latach 1951-2010 przyczyny
położnicze i niepołożnicze
(współczynniki zgonów na 100 tys. żywych urodzeń)
Rok
1951
1955
1960
1965
1970
1975
1980
1985
1990
1995
2000
2005
2010
Urodzenia
żywe w tys.
783,6
723,8
669,5
547,4
547,8
646,4
695,8
680,1
547,7
433,1
378,3
364,4
413,3
Zgony
ogółem
96
61,5
37,4
48,9
46,2
30,0
23,4
20,6
22,3
17,1
10,6
7,7
5,6
Zgony
położnicze
50,0
22,5
11,0
36,7
34,9
25,2
16,8
13,8
15,2
12,7
6,6
5,8
3,9
Zgony
niepołożnicze
46,0
39
25.8
12.2
11,3
4,8
6,6
6,8
7,1
4,4
4,0
1,9
1,2
Program mógł powstać dzięki wieloletniej pracy położników i neonatologów w upowszechnianiu wiedzy z zakresu powstałego wówczas nowego działu interdyscyplinarnej medycyny. W oddziałach intensywnego nadzoru
pojawiły się standardy opieki, a w ślad za tym nastąpiła
Rozwój opieki perinatalnej na przełomie XX i XXI wieku
widoczna poprawa dobrostanu noworodków, szczególnie
w grupie przedwcześnie urodzonych, o wysokiej niedojrzałości i wyjątkowo niskiej masie urodzeniowej.
Niestety w kolejnych latach na skutek likwidacji Departamentu Matki i Dziecka w Ministerstwie Zdrowia jak
również kolejnych reform ubezpieczeń zdrowotnych (Kasy Chorych przekształcone w Narodowy Fundusz Zdrowia, zmiana systemu rozliczeń z procedur na jednorodne
grupy pacjentów) spowodowały brak kontynuacji programów wdrożonych w 1995 roku.
Tabela 2. Umieralność okołoporodowa w latach 1950-2011
Rok
1950
1955
1961
1965
1970
1975
1980
1985
1990
1995
2000
2005
2010
2011
Umieralność
okołoprzedpoporodowa porodowa porodowa
66,7
49,4
40,1
21,7
18,4
30
14,5
17,5
25,8
10,6
15,3
19,9
7,8
12,1
15,9
6,1
9,8
15,4
6,2
9,2
11,6
19,1
7,5
13,7
7,2
6,5
8,5
5,6
2,9
7,2
4,4
2,8
6
3,8
2,2
5,8
3,8
2
System trójstopniowej opieki funkcjonuje w zasadzie
siłą tradycji i uporem zespołów skupionych wokół perinatologii. Efektem oficjalnego braku kontynuacji programu
jest spowolnienie poprawy w opiece nad matką i dzieckiem, na co wskazują wskaźniki m.in. umieralności okołoporodowej noworodków i matek.
Piśmiennictwo
[9] Gadzinowski J., Bręborowicz G.H., Stoińska B. i wsp. (1999)
Program poprawy opieki perinatalnej w Polsce. Medycyna
Wieku Rozwojowego III, (4): 49-56.
[10] Gadzinowski J., Bręborowicz G.H. (1998) Program poprawy
opieki perinatalnej w Polsce. 7-33
[11] Gizler R., Bielanów T., Woytoń P. i wsp. (2002) Czy za wzrost
odsetka cięć cesarskich odpowiedzialni są położnicy? – próba krytycznej analizy wskazań do cięć cesarskich wykonanych w Szpitalu Specjalistycznym im. A. Falkiewicza we Wrocławiu w latach 1995-2001. Gin. Prakt. 2: 48-51.
[12] Groniowski J., Roszkowski I., Łypacewicz G. i wsp. (1968)
Ultrasonography in gynecological diagnosis. Ginekol. Pol. 39
(4): 427-34.
[13] Maresh M. (1994) Audit in Obstetrics and Gynecology. Blackwell Scientific Publications, 50-59.
[14] Mercer B.M. (2003) Preterm premature rupture of membranes. Obstet. Gynecol. 101: 178-193.
[15] Pietrzycka D., Gadzinowski J. (2007) Opieka perinatalna
w krajach Europy Środkowej i Wschodniej. Kliniczna Perinatologia i Ginekologia 43, 3: 7-17.
[16] Rath W., Osmers R., Adelmann-Grill B.C. (1993) Biochemical
changes in human cervical connective tissue after intracervical application of prostaglandin E-2. Prostaglandins 45: 375-
384.
[17] Roszkowski J. (1953) Śmiertelność płodów i noworodków –
przyczyny i zapobieganie. Pediatria Polska (9): 905-919.
[18] Słomko Z., Bręborowicz G.H., Gadzinowski J. (1993) Organizacja i zasady działania opieki perinatalnej. Kliniczna Perinatologia i Ginekologia, Suplement IV: 9-10.
[19] Stanley L., Jackson G., Pamusarn C. i wsp. (1997) Standards
and recomendations for Hospital Care of Newborn Infants.
American Academy of Pediatrics, Ewanson, Illinois 60204.
[20] Szymczyk E.: Trójstopniowa opieka nad noworodkiem. Ginekologia Polska, 2006, Suplement I: 24-27.
[21] Troszyński M, Niemiec T, Wilczyńska A. ( 2009) Assessment
of three-level selective perinatal care based on the analysis
of early perinatal death rates and cesarean sections in Poland in 2008. Ginekol. Pol. 80: 670-667.
[22] Troszyński M. (2007) Raport: Zdrowie kobiet w wieku prokreacyjnym 15-49 lat. Polska 2006, Umieralność okołoporodowa wczesna. 102-119.
[23] Troszyński M., Kowalska I., Wróblewska W. Prokreacja
w świetle wyników Ankiety Macierzyństwa 2000/2001. Sekcja Demografii Medycznej Komitetu Nauk Demograficznych
PAN.
[24] Troszyński M. (2010) Czy prowadzenie pogłębionej analizy
umieralności okołoporodowej może być pomocne w podniesieniu jakości opieki perinatalnej? Medycyna Wieku Roz-
[1] Bręborowicz G.H., Gadzinowski J., Słomko Z. (2003) Zasady
przekazywania chorych miedzy różnymi poziomami regionalnego systemu opieki perinatalnej. Kliniczna Perinatologia
i Ginekologia., 74, 11: 1498-1503.
[2] Bręborowicz G.H., Sikora J., Markwitz (2009)[W:] Kardiotokografia. Ośrodek Wydawnictw Naukowych, Poznań, 44-49.
[3] Bręborowicz G.H. (2006) Położnictwo i Ginekologia. PZWL,
77-83.
[4] Bręborowicz G.H. (2010) Ciąża wysokiego ryzyka. Wyd. III.
Ośrodek Wydawnictw Naukowych, Poznań, 15-30, 1052-1083.
[5] Chazan B. ( 2006) Organizacja opieki medycznej nad kobietą
w ciąży. Położnictwo i Ginekologia. Warszawa, 58-75.
[6] Filipczyński L. (1968) Usefulness of ultrasonic studies for the
diagnosis of fetal life. Ginekologia. Polska 39 (3): 339-41.
[7] Gadzinowski J., Bręborowicz G.H. (1995) Program Poprawy
Opieki Perinatalnej w Polsce. 128.
[8] Gadzinowski J. (2006) Rola trójstopniowej opieki perinatalnej
w opiece medycznej nad noworodkiem w Polsce. Raport:
Zdrowie kobiet w wieku prokreacyjnym 15-49 lat. Polska, 112.
139
wojowego, XIV, 2: 138-149.
[25] Troszyński M. (2010) Umieralność okołoporodowa płodów
i noworodków w latach 1999-2008 w Polsce. Medycyna Wieku Rozwojowego, XIV, 2: 129-137.
[26] Tulczyński A. (2007) Z kart historii Instytutu Matki i Dziecka,
57-58.
[27] Van Geijn H., Copray F.A. (1994) Critical appraisal of fetal
surveillance. Chapter 5. Antepartum risk scores. 50-59.
[28] Vidyasagar D. (2000) Priorytety w opiece okołoporodowej.
Perspektywy światowe. [W:]: Gadzinowski J., Vidyasagar D.
Neonatologia, 13-21.
J
Tomasz Maciejewski
Instytut Matki i Dziecka
01-211 Warszawa, ul. Kasprzaka 17a
e-mail: [email protected]
140
T. Maciejewski
The development of perinatal care at the turn of the century
The aim of perinatal care is to ensure adequate supervision and treatment of pregnant patients in perinatal and postpartum
period and also to the fetuses and neonates. In order to ensure the optimal care, during the last century, a three-tiered system
of referral gynecology and obstetric hospital has been developed. The most ill pregnant patients and newborns were
transferred to the units of the highest – III stage of the reference and the care of the highest level was assured to them there.
The efforts taken in the last decade of the last century achieved a significant reduction in neonatal morbidity and mortality
and reduce the number of deaths of women due to the pregnancy and childbirth.
Keywords: perinatal care, neonatal morbidity and mortality, maternal deaths