Wykład XII „Okres rządów Władysława Gomułki w gospodarce
Transkrypt
Wykład XII „Okres rządów Władysława Gomułki w gospodarce
Wykład Ekspansja ekonomiczna Zachodu po II WS 1 Obraz świata po II WS • Dwubiegunowy świat Wschód <-> Zachód i „zimna wojna” 2 Dekolonizacja świata • Ameryka Łacińska XIX w. • Azja (po II w.s.) • Afryka (lata 50. i 60. XX w.) 3 Dekolonizacja Afryki 4 Ważniejsze gospodarcze instytucje międzynarodowe powstałe w latach 40. XXw • Międzynarodowy Fundusz Walutowy (MFW) – IMF –International Monetary Fund (lipiec 1944) • Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju (Bank Światowy) – IBRD – International Bank for Reconstruction and Development (lipiec 1944) • GATT (Układ Ogólny w sprawie Ceł i Handlu) – General Agreement on Tariffs and Trade (Geneva 1947) dziś WTO 5 Inicjatywy gospodarczej odbudowy Europy • Pomoc międzynarodowa UNRRA (United Nations for Relief Rehabilitation Administration) • „Plan Marshalla” Plan Odbudowy Europy (European Recovery Program): - ogłoszony w VI 1947r. - czas trwania: od IV 1948r. do 1953r. - Zaangażowane środki: 14 mld USD - Skorzystało: 16 państw 6 Stymulatory rozwoju gospodarki światowej 1956 - 1970 • Liberalizacja i rozwój handlu międzynarodowego (GATT, dekolonizacja) • Boom demograficzny (1956-70 wzrost o 850 mln; ogółem 3,7 mld ludzi) • Presja konkurencji ze strony „komunistów” (powstanie „przyjaźniejszych” odmian kapitalizmu) • Nacisk na edukację i naukę (USA, Europa Zach. Japonia) zmiany w wielkości i strukturze zatrudnienia • Wyniki: prod. rolna (wzrost o 30%), przem. (o 100%) 7 Kierunki rozwoju „Zachodu” • „Złoty okres” (od 1956 do 1971r.) czas niebywałego wzrostu gosp. (PKB: USA-3%, RFN-7,5%, Francja-4,5% Włochy 5,5%, GB-2,5%, Japonia 12,5%) • Wyścig zbrojeń Postęp naukowo-techniczny koncepcja B+R (skutki na Zachodzie i Wschodzie) • Korporacje transnarodowe (automatyka, elektronika i chemia) • Zniżkowa tendencja cen dla wyrobów masowej konsumpcji (masowa motoryzacja, budownictwo, elektronika użytkowa) 8 Wskaźniki produkcji przemysłowej wybranych krajów kapitalistycznych w latach 1955-1970 (1955=100) Państwo 1955 1960 1965 1970 USA 100 115 160 200 Kanada 100 120 170 200 Japonia 100 245 570 1400 Wielka Brytania 100 115 140 155 Francja 100 145 190 285 RFN 100 170 250 360 Włochy 100 180 270 400 Belgia 100 115 160 200 Holandia 100 130 175 230 Szwecja 100 130 190 250 9 Kierunki rozwoju „Zachodu” • Zmiany energetyczne (ropa i gaz zamiast węgla) • Zmiany w strukturze zatrudnienia i strukturze tworzenia PKB (50-60% usługi, przemysł 35-45%) • Boom w rolnictwie (mechanizacja, chemizacja, genetyka) • Tendencje integracyjne w Europie Zachodniej (EWWiS, EWG, EFTA) • Wzrost dobrobytu materialnego i cywilizacyjnego 10 Struktura zatrudnienia wybranych krajów w 1950 r. (procent zatrudnionych w poszczególnych sektorach) Państwo Rolnictwo Przemysł Usługi Wielka Br. 5 45 50 Francja 28 35 37 RFN 22 43 35 Holandia 14 40 46 Stany Zjedn. 13 34 53 Japonia 46 23 31 ZSRR 46 29 25 Chiny 77 7 16 11 Tendencje integracyjne w Europie Zachodniej • • • • Motywy integracji zachodnioeuropejskiej EWO, EWP EWWiS 1951 r. EWG 1957 r. • A co na Wschodzie? RWPG… 12 Udział poszczególnych regionów w światowym PKB w 1970 r. w procentach ZSRR i Europa Wschodnia 13 Am eryka Łacińska 9 Azja (bez Japonii) 16 Japonia 8 Afryka 3 Europa Zachodnia 26 USA, Kanada, Australia, Now a Zelandia 25 13 Recesja gospodarki światowej w latach 70. i 80. XX w. • Kryzys walutowy (1971r. koniec sys. dolarowo-złotego gold-dollar standard system dolarowy system wielodewizowy) • Kryzys energetyczny (embargo OPEC): Organization of the Petroleum Exporting Countries - I kryzys (1973r.) podwyżka ceny ropy z 5 do 17 USD załamanie gospodarcze - II kryzys (1979 – 1980) podwyżka ceny ropy - z 17 na 30 USD 14 Poziom inflacji i stopa bezrobocia w latach 1970-1989 (średnia dla krajów OECD) STAGFLACJA i SLUMPFLACJA 16 14 inflacja 12 bezrobocie 10 8 6 4 2 0 1970 1972 1974 1976 1978 1980 1982 1984 1986 1988 15 Recesja gospodarki światowej w latach 70. i 80. XX w. • Wzrost poziomu światowego zadłużenia (pułapka zadłużeniowa) np. dług Argentyny, Brazylii, Meksyku i Wenezueli wzrósł z 25 mld (1972) do 255 mld USD (1982); kraje socjalistyczne 70 mld (1982) • Wyostrzenie podziału „bogata Północ” i „biedne Południe” (skutki dekolonizacji, eksplozja demograficzna, regres oświaty, brak kadr, korupcja, pułapka zadłużeniowa) 16 Zadłużenie regionów świata w 1989 r. (w procentach) 11 4 Azja 36 18 31 Am eryka Łacińska Afryka ZSRR i Europa Wschodnia Pozostałe 17 PKB na mieszkańca w 1989 r. w dolarach (o sile nabywczej z 1990 r.) Miejsce 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. Państwo Stany Zjednoczone Szwajcaria Kanada Dania Norwegia Japonia Francja Szwecja Australia Finlandia Belgia Holandia RFN Wielka Brytania Austria Włochy Nowa Zelandia Singapur Izrael Zjedn. Emiraty Arabskie PKB na mieszkańca 23 059 21 062 19 174 18 267 18 173 17 941 17 728 17 593 17 039 16 940 16 738 16 699 16 551 16 404 16 293 15 988 14 040 13 438 12 637 11 995 18 Państwa o najniższym PKB na mieszkańca w 1989 r. (poniżej 800 dolarów) Państwo PKB na mieszkańca Czad 472 Tanzania 552 Niger 587 Uganda 590 Bangladesz 612 Afganistan 634 Komory 694 Rep. Środkowoafrykańska 701 Birma 744 Mali 745 Zambia 761 Nepal 771 Madagaskar 792 Togo 799 19 Kierunki rozwoju poszczególnych regionów świata – cz. II „Wschód” • Wzrost udziału RWPG w światowej produkcji przemysłowej z 16% do 31% • Wielki wysiłek inwestycyjny skupiony w dziale A niedorozwój działu B (braki na rynku, niepokoje społeczne • Zmiany w strukturze zatrudnienia • Upodabnianie gospodarek satelitów do gosp. ZSRR (tzw. model radziecki) • Brak elementu konkurencji marnotrawstwo, kapitałochłonność, materiałochłonność, pracochłonność (PL, H, CS – zaledwie 30-50% efektywności zachodniej) 20 Kierunki rozwoju poszczególnych regionów świata – cz. II „Wschód” • Kontynuacja procesu kolektywizacji (80-90% pow. gosp.) mimo mechanizacji i chemizacji brak wzrostu efektywności problemy żywnościowe • Brak samodzielności krajów socjalistycznych (Węgry 1956r.; Czechosłowacja 1968r.) • Konkurencja w „świecie socjalistycznym” (Chiny) • Przyczyny „braku dobrobytu” 21 Kierunki rozwoju poszczególnych regionów świata – cz. III „Trzeci Świat” • Zróżnicowanie państw określanych terminem „Trzeci Świat” • Dekolonizacja odmienne scenariusze systemowe wycofywanie kapitałów osłabienie gospodarcze • Chiny, „Azjatyckie Tygrysy”, Bliski Wschód, Ameryka Łacińska, Afryka 22 Udział procentowy w światowym eksporcie krajów o największym udziale w handlu światowym w latach 1960 i 1970 Państwo 1960 1970 Stany Zjednoczone 18,9 14,8 Niemcy Zachodnie 12,2 11,9 Wielka Brytania 8,4 6,7 Japonia 3,8 6,7 Francja 5,7 6,2 Włochy 3,4 4,6 52,4 50,9 Razem 23